Dominik Kufel

Synteza S-E, czyli poszukiwanie
odpowiedniego systemu edukacji XXI wieku
Natura jest piękna. Fizyka(stgr. φύσις) jest nauką która opisuje naturę, zatem
opis ten musi być również piękny.
Niestety nie każdy dostrzega piękno fizyki. Uczniowie gimnazjów, liceów uważają
fizykę za niepotrzebny przedmiot szkolny, za stratę czasu. Nic bardziej mylnego.
Zgodnie z założeniami K. Denka cele kształcenia są to "świadome, z góry oczekiwane,
planowane, a zarazem w miarę konkretne efekty edukacji". Zatem co ofiaruje nam
fizyka jako przedmiot szkolny?
1.Fizyka uczy zdolności logicznego myślenia.
2.Fizyka zaciekawia i zachęca do rozwoju naukowego oraz badania przyrody.
3.Fizyka daje dużą ilość wiedzy ogólnej przydatnej w codziennym życiu, np.: Jak należy
podłączać akumulator? Na co należy uważać przy wymienianiu karty graficznej w
komputerze?
Niestety młodzież nie uważa fizyki za ciekawą. Większość uczniów postrzega fizykę
jako uczenie się na pamięć wzorów, które są pozbawioną sensu mieszaniną
wymyślnych symboli. "But there is a meaning, a story, behind every equation"*.
Bardzo często uczniowie tego nie dostrzegają. Najczęściej słyszy się zdania, że fizyka
jest niepraktyczna i jedyne co może być w niej ciekawe to doświadczenia... I w tym
momencie do nauczania fizyki wkraczają eksperymentaria.
Niewątpliwie największym eksperymentarium w Polsce jest Centrum Nauki Kopernik
w Warszawie. "Teatr wysokich napięć", "Kosmiczna wyprawa", "Podróż do miliarda
słońc", to jedynie ułamek tego co można zobaczyć w CNK. W CNK wiedza jest
przedstawiana w sposób przystępny dla każdego, a czas jaki chcemy poświęcić na
przyswajanie wiedzy zależy tylko od nas. To właśnie w takich miejscach jak Centrum
Nauki Kopernik fizyka z nielubianej i groźnej dla uczniów, przeradza się w źródło
zaciekawienia i zabawy. Jednak czy w przyszłości eksperymentaria zastąpią nauczanie
fizyki w szkole?
* Notes for Mechanics and Relativity- Oberlin College Physics 110; Fall semester,2011
Mamy XXI wiek. Wszystko dzieje się szybko. Szybko również chcemy się uczyć. Czy
jest to możliwe? System edukacji ewoluuje. Czy eksperymentaria zastąpią miejsce
szkoły w nauczaniu?
Myślę, że nie. By dokładnie zrozumieć dane zagadnienie nie wystarczy, że dowiemy
się jak coś działa. Myślę że równie ważne jest to, by odpowiedzieć na pytanie
dlaczego to tak działa. Pobyt w np.: Centrum Nauki Kopernik, sam w sobie jest
jedynie preludium do pracy, do dokładnego zrozumienia danej kwestii.
Osobiście jestem zwolennikiem fizyki teoretycznej, mającym za oręż aparat
matematyczny. Uważam, że prawdziwe piękno fizyki jest ukryte w złożonych
równaniach matematycznych, które mogą się wydawać zawiłe, a jednak odznaczają
się dokładnym uporządkowaniem. Fizyka w eksperymentariach taka nie jest.
Eksperymentaria są ciekawe i zachęcają do samodzielnego badania przyrody, jednak
same w sobie są według mnie niewystarczające. Przykładem tego jest kilka
podstawowych wzorów w kinematyce. Przez długi czas myślałem, że wzory w
kinematyce to wzory doświadczalne. Zmianę moich poglądów sprawił rachunek
całkowy i różniczkowy.
Czy to nie jest piękne, że za pomocą abstrakcyjnego aparatu matematyki
wyższej potrafimy wyprowadzić tak podstawowy wzór?
Eksperymentaria nie ukazują takiego piękna fizyki, co jest ich niewątpliwą wadą.
Uważam zatem, że najlepiej by było gdyby zajęcia szkolne były połączone z
eksperymentariami w olśniewający duet: teoria-praktyka, tj. synteza szkoły i
eksperymentariów(synteza S-E), czyli połączenie zajęć szkolnych i eksperymentariów
w jedną, znakomitą całość. W syntezie S-E część teoretyczna danego zagadnienia
odbywałaby się w szkole, a część doświadczalna w eksperymentariach, dzięki czemu
uczniowie od razu poznaliby, dane zagadnienie także od strony praktycznej . Czy jest
to możliwe w przyszłości? Zdecydowanie tak. Wydaje mi się, że jest to możliwe
nawet w niedalekiej przyszłości. Wtedy spełniłyby się słowa Alberta Einsteina,
wynikające zapewne z jego przeżyć z przed pamiętnego Annus Mirabilis: "Das Lehren
soll so sein, dass das Dargebotene als wertvolles Geschenk und nicht als saure Pflicht
empfunden wird."
Ogólnie rzecz biorąc eksperymentaria, takie jak Centrum Nauki Kopernik, są bardzo
ważne w procesie kształcenia. Dzięki nim fizyka staje się ciekawa nawet dla tych,
którzy uważali, że jest ona całkowicie niepotrzebna jako przedmiot szkolny.
Jednakowoż eksperymentaria same w sobie nigdy nie zastąpią nauczania fizyki w
szkole. Najlepszym rozwiązaniem problemu edukacji XXI wieku, moim zdaniem, jest
duet teoria-praktyka, tj. synteza szkoły i eksperymentariów(synteza S-E). Przy
zastosowaniu syntezy S-E fizyka stałaby się dla wszystkich nauką wyróżniającą się
pięknem, subtelnością i wyrafinowaniem.
Dominik Kufel
Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna I i II stopnia im. Karola Lipińskiego w Lublinie
Kl. III "A" gimnazjum
Nauczyciele: Jolanta Augustyniak i Piotr Kononowicz