Szkoleniowa rada pedagogiczna poświęcona agresji

Rada pedagogiczna – szkoleniowa, agresja
1. Co to jest agresja?
Jedna z definicji mówi, że jest to „zachowanie mające na celu wyrządzenie
szkody lub przykrości.”(E. Aronson)
Z języka łac. aggresio – napad –agresywne, wrogie, gwałtowne fizycznie lub
słownie zachowanie, związane z pojawieniem się takich stanów emocjonalnych
jak rozdrażnienie, niezadowolenie, napięcie, gniew, rzadziej strach lub lęk –
skierowane przeciwko zewnętrznym źródłom wymienionych stanów
emocjonalnych, czyli np. ludziom bądź przedmiotom, zwierzętom
(L. Korzeniowski, S. Pużyński).
2. Rodzaje agresji:
• fizyczna – wyraża się w biciu kogoś lub znęcania się nad kimś,
wymuszaniu
pieniędzy ,
zamykaniu , niszczeniu własności
• psychiczna (werbalna) – ubliżanie, przezywanie, wyśmiewanie,
grożenie, ośmieszanie, plotkowanie, namawianie się, szantaż, obrażanie.
• mobbing – (ang. Mob-tłum, motłoch, banda) jest to termin, którym
nazwano zjawisko prześladowania psychicznego dzieci i młodzieży przez
rówieśników.
- Większość szykan tego rodzaju ma miejsce w szkole a nie
na podwórku czy podczas drogi do lub ze szkoły.
- Dotyczą one przede wszystkim uczniów młodszych
(z kl. I-IV).
- Nie jest prawdą, że zjawisko mobbingu występuje
częściej
w dużych miastach, w większych szkołach
i w klasach liczących wielu uczniów. Równie często
zdarza się na prowincji, w małych szkołach i mało
liczebnych klasach
3. Przyczyny agresji:
• Brak ciepła rodzinnego, chłód emocjonalny wobec dziecka (szczególnie
w pierwszych latach jego życia), brak jasno wyznaczonych granic
odnośnie zachowania dziecka wobec innych, brak reakcji
w rozpoznawaniu i akceptowaniu (nie tylko przez rodziców) zachowań
dziecięcych, częste używanie przemocy i agresji przez dorosłych wobec
dzieci.
• Słabo rozwinięta samokontrola własnych emocji, wzory zachowań
agresywnych, używanie alkoholu, narkotyków, oglądanie aktów
przemocy – dzieci uczą się szybciej zachowań agresywnych, gdy forma
•
•
•
•
przemocy: przynosi sprawcy satysfakcję, jest demonstrowana przez
atrakcyjną osobę, jest realistycznie i „zachęcająco” pokazana, nie ukazuje
cierpienia ofiar przemocy, nie ukazuje negatywnych skutków przemocy,
przedstawia rozluźnionego napastnika po zastosowaniu przemocy.
Kolejnym czynnikiem może być usposobienie dziecka – nadpobudliwość,
brak zdolności koncentracji uwagi bądź temperament łagodny, spokojny.
Pojawienie się rodzeństwa i rywalizacja z nim (agresja z przeniesienia) –
„jeśli nie mogę pozbyć się brata, uderzę Anię albo kopnę Azora”.
wyrażanie buntu wobec autorytetu rodziców
Naśladownictwo.
4. Relacje wewnątrz rodziny wpływające na zwiększenie ryzyka tworzenia
postaw agresywnych:
•
•
•
•
•
•
Brak jasnego przekazu co jest dobre, a co złe.
Wychowanie w duchu „dziecko nie ma głosu.”
Kryzysy domowe.
Podwójne wzorce zachowań.
Aprobowanie agresywnych wzorów zachowania.
Brak kary za agresywne zachowanie.
5. Szkolne czynniki zwiększające ryzyko powstawania agresji:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Zbyt duża liczba uczniów w klasach.
Hałas, mała przestrzeń i ograniczona ruchliwość.
Narzucony z góry porządek.
Chłód emocjonalny w relacji nauczyciel – uczeń.
Niewłaściwy sposób komunikacji pomiędzy nauczycielem a uczniem.
Rozwiązywanie konfliktów dorośli – dzieci metodami siłowymi.
Niedocenianie wysiłków i postępów dzieci, skupianie się na negatywach.
Brak spójnych reakcji nauczycieli na zachowania agresywne.
Brak poczucia współodpowiedzialności u uczniów za życie szkoły.
6. Etapy agresji i zachowań agresywnych u dzieci:
Etap 1:
• Rodzi się z trudnym temperamentem.
• Pojawiają się objawy niedostosowania w wieku przedszkolnym.
• Występuje nadmierna pobudliwość.
Etap 2:
• Reaguje agresją na każdy konflikt.
• Ma problemy w sferze zachowań.
• Wycofuje się.
• Nie potrafi wiązać więzi z rówieśnikami, odrzuca ich.
• Pojawiają się problemy w nauce (połączone z niskim poczuciem wartości
i depresją).
Etap 3:
• Ukrywa lub przemilcza nowe problemy (kradzież, wagary, kłamstwo).
• Może przyłączyć się do przestępczej podgrupy młodzieżowej.
• W skrajnych przypadkach może popaść w konflikt z prawem.
7. Portret prześladowcy:
• Jest agresywny i to nie tylko w kontaktach z rówieśnikami (słabsi
i bezbronni),
ale i w stosunku do dorosłych – rodzice, nauczyciele (choć czasem
w stosunku do dorosłych może być ugrzeczniony).
• Jest impulsywny (łatwo się denerwuje i wybucha) , a przy tym pewny
siebie i odważny.
• Lubi dominować i podporządkowywać sobie innych, nie znosi sprzeciwu.
• Ma wysoką samoocenę i małe bądź żadne poczucie winy.
• Lubi mówić „nie”.
• Ma trudności lub nie respektuje ogólnie przyjętych zasad.
• Imponuje mu siła, sprawność fizyczna – jest to typowy „twardziel” –
sprawny i zręczny.
• Nie potrafi radzić sobie z trudnościami i przeciwnościami.
• Wobec ofiary brak mu zrozumienia, współczucia lub sympatii.
• Ma dobry kontakt z otoczeniem.
• Potrafi sprytnie wybrnąć z sytuacji, potrafi udawać.
• Czerpie korzyści materialne i psychiczne ze swej przemocy.
• Wcześnie prezentuje zachowania antyspołeczne – wandalizm, kradzieże,
picie alkoholu, narkotyki.
• U dziewcząt siła fizyczna odgrywa mniejszą rolę, bo one stosują bardziej
wyrafinowane metody.
Działania warsztatowe
Po tej prezentacji dwie grupy tworzą portret agresora, a dwie inne- ofiary
( plakat).
Po 30 min. pracy wszystkie grupy prezentują efekty swojej pracy.
8. Portret ofiary:
• Jest bardziej niż inni ostrożny w kontaktach, zatrwożony, niepewny
i nieśmiały.
• Trudno mu zaistnieć w grupie rówieśniczej, zawsze stoi z tyłu.
• Nie jest agresywny, nie drażni innych, nie ma prowokacyjnego stylu
bycia.
• Nie umie się bronić – gdy jest atakowany, wycofuje się lub płacze.
• Jest wrażliwy i łatwo go zranić.
• Ma dobry kontakt z rodzicami.
• Zazwyczaj ma niską samoocenę – uważa siebie za mało atrakcyjne
towarzysko, głupie, niewysportowane, słabe, i takie sygnały
nieświadomie wysyła otoczeniu.
9. Sposoby redukowania agresji wg E. Aronsona
• Argumentacja rozumowa, która przynosi efekty pozytywne we
wczesnych fazach rozwoju człowieka, wtedy, gdy jest połączona
z pozytywnymi postawami rodziców. Jednakże wtedy, gdy wytworzone
pewne sposoby reagowania agresywnego utrwaliły się perswazja okazuje
się nieskuteczna.
• Stosowanie kar skutkuje na pewien czas raczej w sposób powierzchowny
a w dalszej perspektywie ma działanie odwrotne do zamierzonego.
W przypadku małych dzieci łagodna kara okazuje się skuteczniejsza od
kary surowej.
• Nagradzanie pozytywnych zachowań, a ignorowanie agresywnych
zachowań dziecka. Takie postępowanie może modyfikować reakcje
dziecka także w sytuacjach dla niego trudnych.
• Trening „głośnego myślenia”. Celem jest nauczenie rozwiązywania
problemów
w sposób dojrzały a zarazem zmniejszenie zachowania
agresywnego.
• Rozwijanie u dziecka empatii czyli przygotowanie młodego człowieka
do rozumienia myśli i uczuć drugiej osoby jako bezpośredniej eliminacji
zachowań agresywnych.
• Modyfikacja postaw rodzicielskich – jest to korygowanie dawnych
a uczenie nowych form komunikacji rodziców z dziećmi. Ogranicznie
negatywnych uwag i agresywnego zachowania na rzecz komunikatów
pozytywnych i słownej aprobaty prospołecznych zachowań dzieci.
10.Jak radzić sobie z agresją w szkole:
• Sprawa norm i zasad – stworzenie jasnego i przewidywalnego dla
uczniów środowiska wychowawczego, czyli jasne zasady, normy i ich
konsekwencje oraz respektowanie tych konsekwencji w przypadku
łamania norm.
• Budowanie więzi na płaszczyźnie uczeń – uczeń – zapobieganie agresji
w klasie poprzez pogłębioną integrację, wspieraną zajęciami
psychoedukacyjnymi (SAPER czyli jak rozminować agresję, program
profil. – wych. dla szkół podst., wyd. RUBIKON, Kraków 2003).
• Budowanie więzi na płaszczyźnie nauczyciel – uczeń – zachowania
agresywne ucznia na forum klasy są często sposobem walki o pozycję
w klasie i wtedy uczeń za wszelką cenę chce „wygrać” z nauczycielem.
Sposobem na poradzenie sobie jest konkretne odniesienie się do złamanej
normy i wskazanie na konsekwencję, jaka będzie z tym związana oraz
umówieniem się z uczniem na dalszy kontakt.
• Relacja nauczyciel – nauczyciel – tworzenie atmosfery bezpieczeństwa
w zespole.
• Wykorzystanie ćwiczeń i zabaw interakcyjnych (interakcja – wzajemne
oddziaływanie na siebie ludzi w różnych sytuacjach społecznych).
11.Przykłady ćwiczeń i zabaw interakcyjnych