program wychowawczy xvii lo - Liceum Ogólnokształcące z
Transkrypt
program wychowawczy xvii lo - Liceum Ogólnokształcące z
PROGRAM WYCHOWAWCZY LOzOI „Celem wychowania nie jest więc urobienie wychowanka według jakiegoś konkretnego narzuconego wszystkim wzoru, ale pomoc w tym, by stawał się lepszym człowiekiem. Człowieka można pojmować jedynie dynamicznie, gdyż stale zmienia się, jest w drodze. Dlatego celem wychowania jest wspieranie wychowanka w tym, by stawał się coraz bardziej dojrzały, coraz bardziej twórczy, coraz bardziej życzliwy, czyli coraz lepszy” M. Braun-Gałkowska „Edukacja szkolna polega na harmonijnej realizacji przez nauczycieli zadań w zakresie nauczania, kształcenia umiejętności i wychowania”. Wychowywanie w szkole odbywa się w każdej chwili, w każdym miejscu, w każdej sytuacji. Proces wychowania ma ciągły charakter, jest nieodłącznie związany z nauczaniem i opieką. Wychowywanie jest optymalne wówczas, gdy zapewnione zostały podstawowe potrzeby młodego człowieka, w tym przede wszystkim – potrzeba bezpieczeństwa. O bezpieczeństwo wszystkich uczniów dbają nauczyciele na zajęciach lekcyjnych i pozalekcyjnych, w czasie przerw i w trakcie wyjść i wyjazdów. Poczuciu bezpieczeństwa uczniów sprzyja otoczenie - estetyczna, czysta szkoła, w której m.in. prowadzi się monitoring służący przede wszystkim zapobieganiu wejścia do szkoły osób niezwiązanych z placówką oraz profilaktyce zachowań ryzykownych młodzieży. Budynek szkoły i teren wokół szkoły są częściowo nadzorowane kamerami. Aby planować wychowanie, trzeba przede wszystkim zadać sobie pytanie, do czego dążymy, jakie zachowania, postawy i umiejętności są przez nas wspierane, rozwijane? Na tak postawione pytanie odpowiedzieliśmy naszym „modelem absolwenta LOzOI”. „Absolwent LOzOI jest człowiekiem ukształtowanym harmonijnie, twórczo funkcjonującym w ramach własnych możliwości”, a więc zadania, które wyznacza program wychowawczy, powinny wspierać rozwój różnych sfer osobowości młodego człowieka. W całym procesie dydaktyczno - wychowawczym będziemy dążyć do rozwoju ucznia w zakresie etycznym, społecznym, osobowościowym, intelektualnym. Zdajemy sobie sprawę, że każdy człowiek jest odrębną indywidualnością, swoistym mikroświatem, a więc jego rozwój uzależniony jest od wielu jednostkowych predyspozycji, od środowiska społeczno - wychowawczego, od doświadczeń. Niektórzy nasi uczniowie będą osiągali dojrzałość intelektualną czy społeczną szybciej, dla innych będzie to dłuższy proces, dlatego też nasze działania zaprojektowane zostały na cały cykl edukacji w szkole średniej. Zadania są dla wszystkich poziomów jednakowe, ale formy ich realizacji będą różne, zależne od wieku rozwojowego uczniów. Nasz program podzieliliśmy na pięć części. Pierwszą częścią jest „model absolwenta LOzOI”, który wypracowany został przez rodziców, młodzież, nauczycieli, a stanowi odpowiedź na pytanie, do czego dążymy poprzez działania wychowawcze? Na drugą część programu składają się zadania wychowawcze i uwagi o sposobach i formach ich realizacji. Zadania są niezmienne, szczegółowe sposoby ich realizowania zapisywane są co roku w planie dydaktyczno- wychowawczym szkoły. Trzecia część naszego programu dotyczy tych, którzy program będą realizować, tj. nauczycieli. Wychodząc z założenia, że „przykłady pociągają”, stworzyliśmy wzór nauczyciela-wychowawcy, który pomoże nam odpowiednio poprawiać i modelować nasze zachowania. Realizując program wychowawczy, pamiętać będziemy również, że dzieci wychowywane są przede wszystkim przez swoich rodziców, a zadaniem szkoły jest wspieranie rodziców, ścisła z nimi współpraca. Tym zagadnieniom poświęciliśmy czwartą część programu. Ostatnia część programu zawiera propozycje różnych form sprawdzania naszych zabiegów wychowawczych. Zdajemy sobie sprawę z tego, że ewaluacja w procesie wychowawczym jest konieczna, ale zarazem jest często zadaniem przekraczającym możliwości diagnozy (nie zwalnia nas to jednak od prób badania efektów wychowania). Wdrażając program wychowawczy szkoły będziemy pamiętać, że „... rozwój to także – a niekiedy przede wszystkim – przewartościowanie, zmiana punktu widzenia, często również ak- 1 ceptacja dotychczas nie zaakceptowanego w sobie samym, a jeszcze częściej zmiana kierunku działania czy rezygnacja.” M. Sujak I ROZDZIAŁ Model absolwenta Liceum Ogólnokształcącego z Oddziałami Integracyjnymi zna, rozumie i propaguje zasady integracji. dba o rozwój własnej osobowości, jest świadomy swoich mocnych i słabych stron. ma poczucie tożsamości osobowej, narodowej i kulturowej; nie ma uprzedzeń rasowych , narodowych, wyznaniowych, jest otwarty na różne nacje. zna, rozumie i stosuje zasady moralne i istotę odpowiedzialności. Stara się służyć wartościom uniwersalnym i postępuje zgodnie z nimi. poświęca swój czas na pracę na rzecz innych: jest wolontariuszem w instytucjach opieki społecznej. dba o kulturę języka, komunikatywność i precyzję swoich wypowiedzi. Potrafi kulturalnie dyskutować i negocjować. Konstruktywnie reaguje na sugestie i krytykę. aktywnie i świadomie rozwija swoją wiedzę i umiejętności. Wykorzystuje je w typowych i nietypowych sytuacjach. Rozumie zjawiska z otaczającej go rzeczywistości i potrafi być wobec nich krytyczny. Zna wartość nauki i wiedzy. potrafi posługiwać się nowoczesnymi nośnikami informacji. Wykorzystuje, weryfikuje i przetwarza informacje z różnych źródeł. cechuje go odwaga cywilna: ujawnia, broni własnego zdania. Odważnie zajmuje stanowisko wobec przejawów zła, krzywdy, nietolerancji, przemocy. Absolwent Liceum Ogólnokształcącego z Oddziałami Integracyjnymi jest przygotowany do pełnienia różnych ról społecznych. Świadomie i odpowiedzialnie przygotowuje się do życia w rodzinie. Efektywnie i sensownie poszukuje swojego miejsca w świecie. jest człowiekiem ukształtowanym harmonijnie, twórczo funkcjonującym w ramach własnych możliwości, ponieważ: potrafi się identyfikować z pozytywnymi wartościami grupy Efektywnie współdziała w zespole, jest otwarty i wrażliwy na potrzeby innych. opanował biegle w mowie i w piśmie co najmniej jeden język obcy. potrafi korzystać z różnych źródeł wiedzy i informacji również multimedialnych, ma zdolność interpretacji, klasyfikacji i rejestracji informacji. potrafi organizować pracę własną, a także twórczo organizować swój czas wolny; świadomie korzysta z dóbr kultury, uczestniczy w życiu kulturalnym. posiada rzetelną wiedzę teoretyczną i praktyczną w zakresie ogólnokształcącym. Podejmuje przemyślane decyzje dotyczące kierunków dalszego kształcenia. potrafi radzić sobie z narastającym problemem konkurencji. potrafi radzić sobie w sytuacjach stresowych i pokonywać życiowe przeszkody; odważnie podejmuje nowe wyzwania 2 II ROZDZIAŁ ZADANIA WYCHOWAWCZE SZKOŁY 1. Wspieranie etycznego rozwoju ucznia „Przemiany osobowości kierowane przez człowieka muszą mieć swój wyraźny cel, czyli muszą realizować wybrany system wartości. To system realizowanych wartości nadaje sens trudowi rozwoju i nadaje sens cierpieniu. Ten system wartości musi sprawdzać się w każdej sytuacji, musi nadawać wartość poszukiwaniom, musi leżeć u podstaw wszelkich decyzji moralnych i integrować wewnętrznie człowieka”. Z. Płużek Uwagi o realizacji: Wychodząc z założenia, że nic co narzucone i bezkrytycznie przyjęte, nie tworzy prawdziwych fundamentów rozwoju, dużą wagę przywiązujemy do samodzielnego dochodzenia uczniów do pewnych prawd uniwersalnych, do dyskusji na temat ich aktualności. Wspieranie etycznego rozwoju ucznia ma miejsce w każdej sytuacji, współtworzenie systemu wartości dokonuje się podczas każdego ze spotkań szkolnych. Temu zadaniu poświęcone będą także tematyczne godziny wychowawcze prowadzone różnymi (przede wszystkim aktywizującymi) metodami, konkursy literackie i plastyczne, gazetki szkolne, odwoływanie się do wartości na zajęciach przedmiotowych, pokazy filmów, organizowanie pomocy na rzecz innych, propagowanie postawy uczciwości w codziennym życiu szkoły, pomoc uczniom w odkrywaniu wartości uniwersalnych i właściwej ich interpretacji w toku dyskusji, rozmów, negocjacji. Realizacji tego zadania sprzyja rzeczowa analiza i interpretacja z uczniami tekstu ślubowania i „modelu absolwenta LOzOI”. 2. Wspieranie rozwoju osobowości ucznia. „Osobowość jest najwyższym urzeczywistnieniem wrodzonych właściwości, jest dziełem najwyższej życiowej odwagi (...) jest skutkiem wolnych i odpowiednich wyborów. Człowiek ponosi odpowiedzialność za swoje wybory, czyli za „kształt” swojej osobowości. Do tej odpowiedzialności trzeba się wychować, człowiek sprawdza swoją osobowość w czynach, w działalności, w realizowaniu wybranych wartości i wierności ideałom” Z. Płużek Uwagi o realizacji: Każdy uczeń ma prawo do indywidualnego rozwoju cech osobowych, do poznania samego siebie, do kształtowania swojej indywidualności. Rozwojowi osobowości sprzyja samopoznanie, które ma zmierzać do ustalenia celów indywidualnych. Na zajęciach integracyjnych i na godzinach wychowawczych stosowane będą różnorodne aktywizujące metody, które mają prowadzić do samopoznania ucznia. Dostrzeżeniu mocnych i słabszych stron swojej osobowości sprzyjać będą również zajęcia grupowe. Karty samooceny (zachowania, przedmiotowe, umiejętności kluczowych) pomogą uczniom w pracy nad sobą. Na godzinach wychowawczych prowadzone będą również ankiety i psychotesty, które dostarczą uczniom informacji zwrotnej. Rozwój osobowości ucznia wspierany będzie również poprzez: 3 - zajęcia indywidualne z psychologiem i pedagogiem szkolnym, zajęcia grupowe i indywidualne w poradniach pedagogicznych, indywidualną opiekę nad uczniami o szczególnych potrzebach edukacyjnych, aktywizujące metody (np. drama, happening, dyskusja, debata), które wskażą, jak bronić własnych poglądów, jak ujawniać swoje zdanie, treningi postaw asertywnych, pomoc w określaniu i nazywaniu uczuć i emocji, stanów psychicznych, obnażanie mechanizmów działających destruktywnie na psychikę (manipulacja, kłamstwo, fałsz). trening zastępowania agresji. 3. Wspieranie rozwoju społecznego ucznia. „Wszystkim ludziom właściwy jest z natury pęd do życia we wspólnocie.” Arystoteles Uwagi o realizacji: Rozwój społeczny ucznia przebiega w różnych zakresach, wspomagając ten rozwój, nie można zapominać o jednostkowych predyspozycjach młodego człowieka, działania wychowawcze mają inspirować do określonych zachowań, nie powinny być narzucane, „odgórne”. W wychowaniu społecznym ogromne znaczenie mają indywidualne umiejętności komunikacyjne, integrowanie zespołu klasowego, odpowiedni, sprzyjający współdziałaniu, klimat w grupie, umiejętność analizowania i oceny zjawisk interpersonalnych, znajomość różnych ról społecznych, znajomość tradycji, norm, prawa, wiedza o współczesnym świecie. Wspierając rozwój ucznia, zmierzamy do jego dojrzałości społecznej, szkoła jest miejscem, w którym uczniowie mogą próbować „wchodzić” w różne role społeczne, a tym samym poszukiwać najodpowiedniejszej dla siebie roli. Godziny wychowawcze i zajęcia integracyjne pomogą uczniom we właściwy sposób zaistnieć w grupie rówieśniczej, badanie relacji interpersonalnych wspomoże rozwój grupy, określi charakter zespołu klasowego. Rozwój grupy odbywa się przez współdziałanie, współodpowiedzialność, współtworzenie, stąd zadaniem godzin wychowawczych, uroczystości i imprez szkolnych jest zaangażowanie w pracę wszystkich uczniów, bowiem wychodzimy z założenia, że każdy może znaleźć swoje miejsce (koordynatora, inicjatora, wykonawcy, pomysłodawcy, analityka) w społeczności szkolnej. Wspieranie rozwoju społecznego ucznia przybiera najróżniejsze formy, uczniowie są współgospodarzami szkoły, współtworzą plan dydaktyczno- wychowawczy szkoły, opiniują regulaminy, wskazują swoje zainteresowania i potrzeby. Wspomaganie rozwoju społecznego ucznia odbywa się między innymi poprzez: organizowanie wspólnych wyjść, wycieczek, wyjazdów; przygotowanie i przeprowadzenie konkursów, turniejów; przygotowanie i uczestnictwo w dorocznych sesjach popularnonaukowych, akademiach i apelach szkolnych, konferencjach, debatach, dyskusjach, świętach szkoły (np. Dzień Integracji); redagowanie okolicznościowych i cyklicznych pisemek i gazetek. Dużą rolę przypisujemy również samorządności uczniowskiej, a co za tym idzie, kształtowaniu demokratycznych postaw społecznych, wdrażaniu do rozwiązywania problemów społecznych, kształtowaniu umiejętności oceny zjawisk społecznych. Samorząd uczniowski (wyłoniony w demokratycznych wyborach) organizuje działanie w klasie i szkole, inicjuje zadania, koordynuje prace. 4 Aby młody człowiek dostrzegał sytuację innych, aby potrafił w swoim życiu reagować na krzywdę, ubóstwo, niesprawiedliwość, wprowadziliśmy wychowanie do wolontariatu. Młodzież regularnie pomaga dzieciom z domów dziecka, nawiązuje współpracę z innymi ośrodkami opieki społecznej, uczestniczy w akcjach charytatywnych organizowanych przez PCK i inne stowarzyszenia i instytucje. Społecznie dojrzały człowiek to taki, który ma szacunek dla tradycji, zna swoją tożsamość narodową, jest otwarty na poznawanie kultury i historii innych nacji, nie ma uprzedzeń rasowych, narodowych i wyznaniowych. Aby zrealizować to zadanie wprowadziliśmy między innymi edukację regionalną („mała ojczyzna”), „edukację sąsiedzką” (narody i państwa graniczące z Polską), „edukację europejską” (procesy integracji w Europie, Unia Europejska). Formy i sposoby realizacji tych zadań będą różnorodne: konferencje, sesje popularnonaukowe, konkursy, wyjazdy, spotkania, prelekcje. Akademie i apele, gazetki okolicznościowe, konkursy towarzyszą świętowaniu ważnych rocznic narodowych, a tym samym wspomagają wychowanie patriotyczne młodego człowieka. Problem tożsamości narodowej poruszany jest również na godzinach wychowawczych i zajęciach przedmiotowych (np. z języka polskiego, historii, wos-u). Przygotowaniu do świadomego korzystania z dóbr kultury sprzyjają wyjścia do muzeów, projekcja filmów, oglądanie przedstawień teatralnych, poznanie zasobów Książnicy Pomorskiej, spotkania z twórcami szczecińskim. Cykliczne zajęcia wychowania do życia w rodzinie, godziny wychowawcze, indywidualne zajęcia z psychologiem i pedagogiem, uczestnictwo młodzieży w spotkaniach i warsztatach, tworzenie drzew genealogicznych, przygotowanie przez młodzież spotkań z rodzicami – mają za zadanie wspierać kształtowanie prawidłowych postaw w rodzinie. Przygotowaniu świadomego wyboru dalszej drogi kształcenia i zawodu będą służyły godziny wychowawcze, zajęcia grupowe z zakresu orientacji zawodowej, zajęcia indywidualne z pedagogiem i psychologiem, zajęcia i badania w poradniach psychologicznopedagogicznych. 4. Wspieranie intelektualnego rozwoju ucznia. „Człowiek mądry ma przewagę nad innymi nie tyle w wybieraniu rzeczy dobrych, ile w unikaniu rzeczy złych.” Hegezjasz Uwagi o realizacji: Wspieranie intelektualnego rozwoju ucznia odbywa się na wszystkich zajęciach przedmiotowych, podstawowymi zadaniami szkoły w tym zakresie są: budzenie ciekawości poznawczej, opanowanie różnych technik uczenia, opanowanie umiejętności gromadzenia, wyboru, selekcji, syntezy i analizy informacji, rozwijanie umiejętności krytycznego i twórczego myślenia, rozwijanie umiejętności korzystania z nowoczesnych nośników informacji. Na zajęciach przedmiotowych i na zajęciach indywidualnych uczniowie poznają własne możliwości, zdolności, predyspozycje, swoje „mocne” i „słabe” strony. Samopoznaniu ucznia sprzyjają zajęcia wyrównawcze, zajęcia fakultatywne, zajęcia indywidualne, badania psychologiczne i pedagogiczne. Wyznaczeniu indywidualnych celów intelektualnych służy także poznanie różnych stylów uczenia się, wybór jednostkowych, optymalnych metod kształtowania umiejętności pod kierunkiem psychologa, dobra znajomość wymagań edukacyjnych 5 na poszczególne stopnie szkolne, wypełnianie karty samooceny przedmiotowej i samooceny umiejętności kluczowych. Wspomaganie intelektualnego rozwoju ucznia odbywa się między innymi poprzez: - konkursy przedmiotowe w szkole, - udział uczniów w konkursach i olimpiadach poza szkołą, - „dni” poszczególnych przedmiotów, - indywidualną pracę z uczniem o szczególnych potrzebach edukacyjnych, - przysposobienie czytelnicze i informacyjne, - stosowanie aktywizujących metod na lekcjach wszystkich przedmiotów, - sesje popularnonaukowe, - gromadzenie wiedzy do debat i dyskusji, - prezentację wiedzy na gazetkach szkolnych, - prezentację osiągnięć uczniów, - publikację prac uczniów. 5. Wspomaganie zdrowotnego rozwoju ucznia „Ludzie chorują dzisiaj z powodu niezdrowego trybu życia, zniszczonych związków, zanieczyszczonej przyrody.” F. Werner Uwagi o realizacji: Wspierając rozwój ucznia, należy pamiętać o zależności między zdrowiem fizycznym i kondycją psychiczną człowieka. Przez cały okres edukacji będziemy propagować i kształtować właściwe nawyki zdrowotne i higieniczne, promować zdrowy styl życia, wskazywać aktywne sposoby spędzania czasu, sposoby relaksacji, zapobiegać patologiom. Dużą rolę w wyborze stylu życia ma świadomość zagrożeń cywilizacyjnych, znajomość sposobów zapobiegania degradacji środowiska naturalnego. Do upowszechniania zdrowego trybu życia będą wykorzystywane różnorodne formy, sposoby i metody, należą do nich między innymi: - zajęcia sportowe, rehabilitacyjne, rekreacyjne, - szkolne święto sportu, - szkolne rozgrywki sportowe, - propagowanie sportu na gazetkach szkolnych, - udział młodzieży w zawodach międzyszkolnych, - włączenie się w ogólnopolskie akcje (np. „Dzień bez papierosa”, „Sprzątanie świata”), - olimpiady, konkursy, turnieje ekologiczne, przyrodnicze, chemiczne, - różnorodne akcje proekologiczne (np. zbiórka surowców wtórnych, sadzenie drzew), - wdrażanie programów profilaktycznych (np. „Dziękuję, nie”, „Elementarz siedmiu kroków”) - prelekcje, spotkania, warsztaty prowadzone przez lekarzy, pielęgniarki, psychologów, - współpraca z ośrodkami do spraw uzależnień, - prelekcje dla rodziców, - konkursy plastyczne i literackie propagujące zdrowy tryb życia, - propagowanie profilaktyki zdrowia na gazetkach ściennych. 6 III ROZDZIAŁ Model nauczyciela-wychowawcy „Nie ma jednego konkretnego wzoru wychowawcy. Może być młodym lub starym, dynamicznym lub cichym, a nawet nieśmiałym, może być łagodnym lub wymagającym, poważnym i roześmianym. Trzeba tylko być dobrym wychowawcą.” M. Braun-Gałkowska ma szacunek dla młodzieży. zna potrzeby i trudności uczniów, uwzględnia ich możliwości. posiada wiedzę i umiejętności w zakresie nauczanego przedmiotu, w zakresie psychologii i pedagogiki umie motywować uczniów, zmienia metody działania, jeśli poprzednie są nieskuteczne zmierza ku tym samym wartościom, które wskazuje uczniom. jest pozytywnie nastawiony do ludzi, umie znaleźć mocne strony uczniów Nauczyciel – wychowawca LOzOI jest człowiekiem, który nie we wszystkim może być wzorem, ale zawsze powinien nim być w dążeniu do bycia coraz lepszym człowiekiem. To także człowiek, który: jest zdecydowany, ale nie agresywny. posiada umiejętność prawidłowego komunikowania się, współpracuje z innymi nauczycielami i specjalistami w celu lepszej organizacji pracy dydaktyczno-wychowawczej jest uczciwy i sprawiedliwy, dotrzymuje zobowiązań, przyznaje innym prawo do błędu. jest tolerancyjny, otwarty na inny niż własny punkt widzenia. 7 IV ROZDZIAŁ Współpraca z rodzicami Uwagi o realizacji: Aby proces wychowawczy był w jak największym stopniu skuteczny, konieczna jest ścisła współpraca z rodzicami. Działania nauczycieli mają wspierać rodziców w wychowaniu. Rodzice nie są grupą homogeniczną, prezentują różne postawy i oczekiwania wobec szkoły. Działania nauczycieli, sposoby kontaktów z rodzicami muszą tę różnorodność uwzględniać. Kontakty z rodzicami mają charakter spotkań indywidualnych i zbiorowych. Częstotliwość spotkań wyznaczają konkretne potrzeby. Przy okazji pierwszych spotkań z rodzicami nauczyciele przedstawiają tradycje i zwyczaje szkoły, informują o systemie kształcenia, celach i zadaniach szkoły, regulaminach i programach, wymaganiach edukacyjnych na poszczególne stopnie szkolne. Rodzice i nauczyciele muszą ustalić sposoby kontaktu, aby na bieżąco można było informować o postępach i trudnościach dzieci. Zadaniem szkoły jest pomaganie rodzicom w pokonywaniu trudności wychowawczych i dydaktycznych dzieci, wspieranie aktywnych postaw rodziców wobec szkoły, dążenie do integracji pomiędzy rodzicami, dziećmi i nauczycielami. Większość kontaktów z rodzicami ma miejsce przy okazji tzw. spotkań z rodzicami. Spotkania z rodzicami mogą przybierać różnorodne formy: warsztaty, dyskusje, prelekcje, wykłady, pogadanki. Oprócz zebrań, na których rozwiązuje się problemy, informuje o bieżącej sytuacji, rodzice uczestniczą w uroczystościach szkolnych, zapraszani są na „odświętne” spotkania, na których ich dzieci są gospodarzami. Współpraca z rodzicami odbywa się także w ramach działania komitetu rodzicielskiego i trójek klasowych. Wspieraniu rodziców służą także indywidualne kontakty z psychologiem i pedagogiem, rozmowy indywidualne z nauczycielami. V ROZDZIAŁ Ewaluacja w procesie wychowania. „Czy jest jakakolwiek szansa, aby zaobserwować efekty wychowania? (...) Nie dowiemy się, jakie są skutki naszego wychowania!” S. Wlazło Uwagi o realizacji: Klasyczna ewaluacja dotyczy sprawdzenia stopnia osiągnięcia celów. W naszym programie z rozmysłem nie wyznaczyliśmy celów wychowawczych, wyszliśmy bowiem z założenia, że nie ma możliwości osiągnięcia modelowych efektów wychowawczych u wszystkich uczniów danej szkoły, nie można też procesu wychowania opisywać w sposób statystyczny. Diagnoza wychowawcza ma wspierać działania 8 Ewaluacji podlegają różne zadania. Oceny i opinie będą uzyskiwane od rodziców, uczniów, nauczycieli. . Oczekiwania rodziców wobec szkoły, ich spostrzeżenia na temat efektów dydaktycznych i wychowawczych będą badane między innymi ankietami. Uczniowie swoje zdanie wyrażają w formie anonimowych ankiet, ale również przydatne w ewaluacji będą karty samooceny (przedmiotowe, umiejętności kluczowych, zachowania). Nauczyciele analizują swoje działania dokonując samooceny lekcji, samooceny pracy całorocznej. Mają również możliwość wypowiadania się na temat pracy dyrekcji. Aby uzyskać informację zwrotną o realizacji programu wychowawczego szkoły prowadzone będą: - obserwacje, - rozmowy, - ankiety, - testy, W badaniu jakości oddziaływań wychowawczych przydatna jest również analiza dokumentów szkoły. Wartość diagnostyczną mają także arkusze osiągnięć szkoły i arkusze osiągnięć uczniów LOzOI. 9