Odpowiedzialność cywilno - prawna nauczycieli

Odpowiedzialność
cywilno- prawna
NAUCZYCIELI
I WYCHOWAWCÓW
SZKÓŁ I PLACÓWEK
OŚWIATOWYCH
Prawa i obowiązki nauczycieli
określa:






Karta Nauczyciela,
Przepisy wykonawcze do Karty
Nauczyciela,
Kodeks pracy, tam gdzie nie reguluje
tego Karta Nauczyciela,
Przepisy wykonawcze do Kodeksu pracy,
Ustawa o systemie oświaty,
Przepisy wykonawcze do ustawy o
systemie oświaty
Obowiązki pracownika z
Kodeksu pracy i regulaminu
pracy:
sumiennie i starannie wykonywać
pracę,
 stosować się do poleceń
przełożonego,
 przestrzegać ustalonego czasu
pracy,
 przestrzegać regulaminu pracy,

Obowiązki pracownika z
Kodeksu pracy i regulaminu
pracy:
przestrzegać przepisy BHP
i p/ poż,
 dbać o dobro zakładu pracy ,
chronić mienie,
 przestrzegać tajemnicy służbowej,
 przestrzegać zasad współżycia
społecznego.

Obowiązki pracownika z art. 6
Karty Nauczyciela:
Nauczyciel obowiązany jest:
 rzetelnie realizować zadania związane z
powierzonym mu stanowiskiem oraz
podstawowymi funkcjami szkoły:
1. dydaktyczną ,
2. wychowawczą
3. opiekuńczą,
4. w tym zadania związane z zapewnieniem
bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć
organizowanych przez szkołę;
Obowiązki pracownika z art.6
Karty Nauczyciela:

dbać o kształtowanie u uczniów
postaw moralnych i obywatelskich
zgodnie z ideą demokracji, pokoju i
przyjaźni między ludźmi różnych
narodów, ras i światopoglądów.
Obowiązki pracownika z art.6
Karty Nauczyciela:
wspierać każdego ucznia w jego rozwoju,
 dążyć do pełni własnego rozwoju
osobowego;
 kształcić i wychowywać młodzież:
1. w umiłowaniu Ojczyzny,
2. w poszanowaniu Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej,
3. w atmosferze wolności sumienia
4. i szacunku do każdego człowieka,

Z art. 4 ustawy o systemie
oświaty:
Nauczyciel w swoich działaniach
dydaktycznych, wychowawczych i
opiekuńczych ma obowiązek :
1. kierowania się dobrem uczniów,
2. troską o ich zdrowie,
3. postawę moralną i obywatelską
4. z poszanowaniem godności osobistej
ucznia.

Obowiązki określone w art. 42
ust. 2 Karty Nauczyciela:
zajęcia dydaktyczne, wychowawcze
i opiekuńcze prowadzone
bezpośrednio z uczniami lub na ich
rzecz,
 inne czynności wynikające z zadań
statutowych,

Obowiązki wynikające z zadań
statutowych szkoły np.
Szkoła:
 umożliwia zdobycie wykształcenia,
 ułatwia świadomy wybór dalszego
kształcenia,
 kształtuje środowisko wychowawcze,
sprzyjające realizacji i zadań ustawowych,
 sprawuje opiekę nad uczniami
odpowiednio do ich potrzeb i możliwości
szkoły.
Nauczyciel jest obowiązany
także do:
1.
2.
3.
4.
przygotowania się do zajęć,
samokształcenia,
doskonalenia zawodowego,
przestrzegania porządku i dyscypliny pracy
( punktualność, pełne wykorzystanie czasu
lekcji, właściwe prowadzenie dokumentacji),
Nauczyciel ma prawo odmówić wykonania
polecenia, wynikającego z uzasadnionego
przekonania nauczyciela, iż wydane polecenie
było sprzeczne z dobrem ucznia, dobrem
służby lub dobrem publicznym.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA
DYSCYPLINARNA.

I
Za nieprzestrzeganie przez
pracownika ustalonego porządku w
regulaminie pracy, przepisom BHP
oraz uchybienia obowiązkom
pracowniczym pracownik podlega
odpowiedzialności porządkowej,
a nauczyciel dodatkowo
odpowiedzialności dyscyplinarnej
Odpowiedzialność prawna
to:
Karna – za przestępstwa ponosi
nauczyciel jak każdy obywatel przed
sądem karnym.
 Cywilna – w sytuacji gdy
poszkodowany (np. rodzic ucznia)
pozwie nauczyciela, który wyrządził
swym postępowaniem szkodę.

Odpowiedzialność karna

Odpowiedzialność karną wiąże się z
zachowaniem nauczyciela polegającym na
działaniu lub zaniechaniu działania.

Z odpowiedzialnością karną wiąże się
wina.
Wina, to możność uczynienia komuś
zarzutu z tego, że w określony sposób
zachował się lub zaniechał zachowania.
Wina może być umyślna lub
nieumyślna.


Wina
Wina umyślna to świadomość, że
zachowanie nie jest zgodne z prawem i
godzenie się z tym,
 Wina nieumyślna to:
1. lekkomyślność ( nie mam zamiaru łamać
prawa ale z uwagi na nierozważne
działanie łamię prawo)
2. lub niedbalstwo (nie mam zamiaru złamać
przepisów ale poprzez niestaranność,
nieuwagę, niechcący łamię prawo).

Odpowiedzialność karna
Pomiędzy bezprawnym
zachowaniem a sprzecznym z
prawem skutkiem powinien
zachodzić związek przyczynowy.
 Jeśli niezgodny z prawem stan
powstał bez wpływu sprawcy ( bez
zaniedbania jego obowiązków) nie
ma odpowiedzialności.

Wyłączenie
odpowiedzialności
Niepoczytalność:
1. przejściowa – nauczyciel nie mógł
wykonać ciążącego na nim obowiązku
( np. utrata przytomności w trakcie
wycieczki , w czasie której dzieci uległy
wypadkowi),
2. stała -choroba psychiczna wyłączająca
odpowiedzialność.

Odpowiedzialność może być
także materialna

Osoba odpowiedzialna materialnie
( umowa o odpowiedzialności materialnej)
ponosi odpowiedzialność za powierzone
mienie:
1. Nauczyciel
( pracownia, wyposażenie),
2. Kasjer ( walory pieniężne),
3. Magazynier ( produkty),
4. Intendent (zakupione towary)
Odpowiedzialność cywilna

Jest odpowiedzialnością majątkową,
główna jej funkcją jest wyrównanie
uszczerbku doznanego przez
poszkodowanego w dobrach prawnie
chronionych ( życie, zdrowie, cześć,
godność)
Odpowiedzialność cywilna
Niezbędne warunki do powstania
odpowiedzialności to:
 Uszczerbek majątkowy ( zniszczenie
mienia) lub niemajątkowy (szkoda
na osobie lub jej dobrach prawnie
chronionych) czyli szkoda będąca
następstwem konkretnego zdarzenia
Odpowiedzialność cywilna
Fakt powodujący uszczerbek czyli
zdarzenie ( działanie , niewykonanie
lub zaniechanie wykonania
zobowiązania lub zdarzenie w
wyniku czego powstała szkoda),
 Związek przyczynowy pomiędzy
szkodą a zdarzeniem, z którym łączy
się obowiązek odszkodowawczy

Odpowiedzialność cywilna w
zawodzie nauczyciela wynika:
z tytułu nadzoru,
 z tytułu szkody wyrządzonej przez
podopiecznych,
 z tytułu szkody na osobie
powierzonej opiece,

Odpowiedzialność cywilna w
zawodzie nauczyciela wynika z:
kontraktu (odpowiedzialność
wynikająca ze stosunku pracy lub
innej umowy),
 deliktowej (zawiniona przez
nauczyciela)

Odpowiedzialność cywilna

Samoistnym źródłem zobowiązania
według kodeksu cywilnego jest fakt
wyrządzenia szkody, za którą
przepisy ustawy czynią kogoś
odpowiedzialnym.
Odpowiedzialność cywilna

Kodeks przewiduje odpowiedzialność z
tytułu czynów niedozwolonych oraz
odpowiedzialność za szkodę
spowodowaną niewykonaniem lub
nienależytym (nie dokonał należytej
staranności)wykonaniem
zobowiązania (tzw. odpowiedzialność
kontraktowa).
Odpowiedzialność cywilna

Odpowiedzialność z tytułu czynu
niedozwolonego zachodzi w
zasadzie wówczas, gdy zdarzenie
wyrządzające szkodę nie pozostaje
w związku z jakimkolwiek
istniejącym stosunkiem
zobowiązaniowym, lecz jest
samodzielnym źródłem powstania
nowego stosunku zobowiązującego.
Odpowiedzialność cywilna z
tytułu nadzoru


Nauczyciel zobowiązany do zapewnienia
bezpieczeństwa dziecku nie dochował
należytej staranności np. oddalił się z
miejsca dyżuru ponosi odpowiedzialność
deliktową za zdarzenie w czasie swojej
nieobecności w wyniku którego uczeń
poniósł szkodę.
Nauczyciel ponosi odpowiedzialność za
materialne i niematerialne konsekwencje
swojego czynu zarówno z tytułu szkody
poniesionej przez podopiecznych jak i
szkody wyrządzonej przez podopiecznych.
Odpowiedzialność cywilna z
tytułu nadzoru

Nauczyciel zobowiązany do zapewnienia
bezpieczeństwa dziecku dochował
należytej staranności i nie można
przypisać mu winy to wówczas uczeń
starszy, który np. wprowadził się w stan
odurzenia i wyrządził sobie krzywdę
ponosi odpowiedzialność za materialne i
niematerialne konsekwencje swojego
czynu.
Komu nie można przypisać
winy?
Osobie niepoczytalnej,
 Małoletniemu, który nie ukończył lat
13 –( art. 426 kc)

Wina a odpowiedzialność
cywilna

Małoletni, który ukończył 13 lat ponosi
odpowiedzialność za swoje czyny ( art.
415 kc) co wyłącza odpowiedzialność za
jego czyny osoby sprawującej nadzór
...ale może zostać udowodniony brak
rozeznania po stronie małoletniego, który
ukończył 13 lat np. wolniejszy rozwój niż
innych w tym wieku co do uniemożliwi mu
postawienie zarzutu winy.
Ciężar udowodnienia należytej
staranności – art. 427kc
„Kto z mocy ustawy lub umowy jest
zobowiązany do nadzoru nad osobą,której
z powodu wieku albo stanu psychicznego
lub cielesnego winy poczytać nie można,
ten jest zobowiązany do naprawienia
szkody wyrządzonej przez tę osobę,
chyba,że uczynił zadość obowiązkowi
nadzoru albo szkoda byłaby powstała
także przy starannym wykonaniu
nadzoru.”
Orzecznictwo SN

„ Cały teren szkoły w czasie, gdy
odbywają się zajęcia, pozostaje pod jej
opieką i nadzorem, wobec czego
obowiązek należytego nadzoru obciąża
szkołę również w stosunku do młodzieży,
która nie ma zlecenia zajęć dodatkowych,
ale w czasie gdy szkoła jest czynna, ma
możliwość przebywania na boisku
szkolnym” – SN I CR 260/71 OSC
1972/4/71
Orzecznictwo SN

„Obowiązek sprawowania opieki i nadzoru
oraz zapewnienia bezpieczeństwa ze
strony szkoły dotyczy tylko uczniów
powierzonych funkcjonariuszom szkoły
lub szkole jako całości. Obowiązek ten
zachodzi, więc w sytuacji, gdy uczniowie
danej szkoły pozostają w dyspozycji
nauczycieli lub administracji szkolnej,
podczas przerw międzylekcyjnych i innych
zajęć zleconych przez szkołę”-SN IICR
643/73 OSP 1974/10/202.
Orzecznictwo SN
„Wiek uczniów wpływa na zróżnicowanie stopnia i formy
sprawowanego nad uczniami nadzoru przez nauczycieli w
tym rozumieniu, iż młodzieży starszej należy pozostawić
więcej samodzielności. Obowiązek nadzoru ze strony
szkoły nie ustaje jednak z chwilą osiągnięcia pełnoletności
lub zbliżania się do tego wieku. Trzeba mieć na uwadze
psychikę młodzieży w zbiorowisku i mogące płynąć z niej
niebezpieczeństwa. Doświadczenie życiowe przekonuje
nas, że samo wydanie zakazu nie wystarcza i że konieczna
jest kontrola jego wykonania – zbyt bowiem silna jest
pokusa i ciekawość młodzieży, aby sam zakaz odciągnął ją
od np.wejścia na budowę. Istnieje też chęć popisania się
wykonaniem niebezpiecznego przedsięwzięcia”- SN IICR
289/74 LEX nr 7 7526
Orzecznictwo SN
„
W sytuacji, gdy zachowanie uczniów narusza
obowiązujące zasady – lub stwarza niebezpieczeństwo ich
naruszenia- nauczyciel sprawujący nadzór nad
powierzonymi mu uczniami, winien w razie kolizji
ciążących na nim w tym samym czasie zadań typu
nadzorczego z zadaniami typu administracyjnego, dać
pierwszeństwo zadaniom nadzorczym, dopóki nie zapewni
warunków zapobiegających naruszeniu dyscypliny przez
uczniów, mogącemu wywołać szkodę.Środki
zapobiegawcze, jakie nauczyciel winien zastosować
powinny odpowiadać konkretnym okolicznościom (wiek
uczniów, stopień zdyscyplinowania, rodzaj zajęć, sytuacja,
środowisko itp.) „ - SN IICR 153/75 LEX 7699
Orzecznictwo SN

„ Względy wychowawcze przemawiają za
przyjęciem, że nadzór nad młodzieżą
starszą nie może być ciągły, gdyż
młodzieży takiej należy stwarzać warunki
do znacznej samodzielności. Za wadliwą i
nie zapewniającą takiej młodzieży
należytej opieki należy uznać taką
organizację nadzoru, przy której w
stałych i z góry znanych i długich
odcinkach czasu nie może on być
wykonywany nawet sporadycznie” – SN
IV CR LEX 7909
Odszkodowanie,
zadośćuczynienie pieniężne



Szkoda majątkowa- zapłata
odszkodowania
Szkoda niemajątkowa – zadośćuczynienie
pieniężne za doznana krzywdę,
W przypadku utraty w przyszłości
możliwości zarobkowania – naprawienie
szkody w postaci renty odszkodowawczej.