Prezentacja programu PowerPoint

STUDIA
PODYPLOMOWE
"OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
1
1
2
2
ODPOWIEDZIALNOŚĆ W PRAWIE OCHRONY ŚRODOWISKA
Prof. dr hab. Bartosz Rakoczy
15 listopada 2014 r.
1. Pojęcie i rodzaje odpowiedzialności prawnej
Odpowiedzialność prawna jest to ponoszenie konsekwencji prawem określonych
za naruszenie norm prawnych.
3
Odpowiedzialność prawna dzieli się m.in. na:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Karną
Administracyjną
Cywilną
Konstytucyjną
Dyscyplinarną
Pracowniczą
4
Wszystkie te rodzaje odpowiedzialności mają zastosowanie w ochronie środowiska,
ale z różnym natężeniem. Dominuje odpowiedzialność administracyjna.
5
2. Konstytucyjne podstawy odpowiedzialności prawnej
Art. 86 Konstytucji RP stanowi normę określającą koncepcję odpowiedzialności.
Stanowi on, iż „Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi
odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej
odpowiedzialności określa ustawa”.
6
Odpowiedzialność prawna w ochronie środowiska jest odpowiedzialnością za jego
pogorszenie. Niedopuszczalna jest wykładnia rozszerzająca. Wobec czego większość
przepisów o odpowiedzialności administracyjnej niedotyczące bezpośrednio
pogorszenia staniu środowiska budą poważne wątpliwości konstytucyjne.
7
3. Odpowiedzialność według dyrektywy 2004/35/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie
odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania
szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu.
8
Dyrektywa ustanawia ramy odpowiedzialności za środowisko w oparciu o zasadę
„zanieczyszczający płaci” w celu zapobiegania i zaradzenia szkodom wyrządzonym
środowisku naturalnemu.
9
Szkody wyrządzone środowisku naturalnemu oznaczają w dyrektywie:
• szkody, bezpośrednie lub pośrednie, wyrządzone w wodach określone w przepisach
wspólnotowych w zakresie gospodarki wodnej,
• szkody bezpośrednie lub pośrednie wyrządzone gatunkom i w siedliskach
przyrodniczych chronionym na poziomie wspólnotowym dyrektywą w sprawie ochrony
dzikiego ptactwa oraz dyrektywą w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych,
• szkody, bezpośrednie lub pośrednie, dotyczące powierzchni ziemi, które stwarzają
znaczące ryzyko dla zdrowia ludzi.
10
Zakres zastosowania zasady odpowiedzialności
1
Szkody wyrządzone środowisku naturalnemu oznaczają w dyrektywie:
• szkody, bezpośrednie lub pośrednie,
wyrządzone w wodach określone w przepisach
STUDIA PODYPLOMOWE
wspólnotowych w
zakresie
gospodarki
wodnej,
"OCHRONA ŚRODOWISKA
W PRAWIE UNII
• szkody bezpośrednie
lub
pośrednie
wyrządzone
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE gatunkom
POLSKIM”i w siedliskach
przyrodniczych chronionym na poziomie wspólnotowym dyrektywą w sprawie ochrony
dzikiego ptactwa oraz dyrektywą w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych,
• szkody, bezpośrednie lub pośrednie, dotyczące powierzchni ziemi, które stwarzają
znaczące ryzyko dla zdrowia ludzi.
10
Zakres zastosowania zasady odpowiedzialności
Zasada odpowiedzialności obejmuje szkody wyrządzone środowisku naturalnemu
oraz bezpośrednie zagrożenia wystąpieniem takich szkód spowodowanych przez
działalność zawodową tylko wtedy, gdy jest możliwe ustalenie związku
przyczynowego pomiędzy szkodą a wspomnianą działalnością.
11
Zapobieganie i zaradzenie szkodom
W przypadku pojawienia się bezpośredniego zagrożenia wystąpieniem szkody
właściwe władze wskazane przez dane państwo członkowskie mogą:
• zażądać, aby podmiot gospodarczy podjął wszelkie niezbędne kroki zapobiegawcze
lub
• podjął wszelkie niezbędne kroki zapobiegawcze oraz poniósł koszty związane z tymi
środkami.
12
W przypadku wystąpienia szkody właściwe władze mogą:
• zażądać, aby podmiot gospodarczy podjął wszelkie niezbędne środki zaradcze
(określone na podstawie zasad wymienionych w załączniku II do niniejszej
dyrektywy) lub
• podjął wszelkie niezbędne środki zaradcze oraz poniósł koszty związane z tymi
środkami. W przypadku wielu szkód wyrządzonych środowisku naturalnemu właściwe
władze mogą zdecydować, którym szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu
należy zaradzić w pierwszej kolejności.
13
Zaradzenie szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu może przybrać różne
formy w zależności od rodzaju szkody:
• dla szkód dotyczących powierzchni ziemi dyrektywa wymaga usunięcia
zanieczyszczenia, tak aby zanieczyszczony grunt nie stwarzał poważnego zagrożenia
dla zdrowia ludzi,
14
• dla szkód wyrządzonych w wodach lub w odniesieniu do chronionych gatunków bądź
siedlisk przyrodniczych dyrektywa wskazuje przywrócenie stanu pierwotnego. W tym
celu należy przywrócić lub zastąpić uszkodzone zasoby naturalne lub ich osłabioną
użyteczność identycznymi, podobnymi lub równoznacznymi elementami naturalnymi
w miejscu zdarzenia, bądź, jeśli zaistnieje taka konieczność, w miejscu
alternatywnym.
15
Szczegóły dotyczące metody, jaką należy uwzględnić przy zaradzaniu szkodom
wyrządzonym środowisku naturalnemu są podane w załączniku II do dyrektywy.
16
4. Odpowiedzialność w ustawie szkodowej – ustawa z dnia 13 kwietnia 2007
r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie
Pojęcia:
A) bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku — rozumie się przez to wysokie
prawdopodobieństwo wystąpienia szkody w środowisku w dającej się przewidzieć
przyszłości;
17
B) działania naprawcze — rozumie się przez to wszelkie działania, w tym działania
2
Szczegóły dotyczące metody, jaką należy uwzględnić przy zaradzaniu szkodom
wyrządzonym środowisku naturalnemu są podane w załączniku II do dyrektywy.
16
STUDIA
PODYPLOMOWE
4. Odpowiedzialność
w ustawie
szkodowej – ustawa z dnia 13 kwietnia 2007
"OCHRONA
ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII
r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
Pojęcia:
A) bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku — rozumie się przez to wysokie
prawdopodobieństwo wystąpienia szkody w środowisku w dającej się przewidzieć
przyszłości;
17
B) działania naprawcze — rozumie się przez to wszelkie działania, w tym działania
ograniczające lub tymczasowe, podejmowane w celu naprawy lub zastąpienia w
równoważny sposób elementów przyrodniczych lub ich funkcji, które uległy szkodzie,
a także działania kompensacyjne; do działań naprawczych zalicza się w szczególności
przeprowadzenie remediacji, przywracanie naturalnego ukształtowania terenu,
zalesianie, zadrzewianie lub tworzenie skupień roślinności, reintrodukcję zniszczonych
gatunków, prowadzące do usunięcia zagrożenia dla zdrowia ludzi oraz przywracania
równowagi przyrodniczej na danym terenie;
18
C) działania zapobiegawcze — rozumie się przez to działania podejmowane w
związku ze zdarzeniem, działaniem lub zaniechaniem powodującym bezpośrednie
zagrożenie szkodą w środowisku, w celu zapobieżenia szkodzie lub zmniejszenia
szkody, w szczególności wyeliminowanie lub ograniczenie emisji;
19
D) stan początkowy — rozumie się przez to stan i funkcje środowiska oraz
poszczególnych elementów przyrodniczych przed wystąpieniem szkody w środowisku,
oszacowane na podstawie dostępnych informacji; w przypadku szkody w środowisku
w powierzchni ziemi rozumie się przez to w szczególności stan określony w raporcie
początkowym, o którym mowa w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. — Prawo
ochrony środowiska albo, jeżeli nie ma dostępnych informacji na temat stanu
początkowego lub w raporcie początkowym stwierdzono przekroczenie
dopuszczalnych zawartości substancji powodujących ryzyko — stan zgodny z
dopuszczalnymi zawartościami substancji powodujących ryzyko;
20
E) szkodzie w środowisku — rozumie się przez to negatywną, mierzalną zmianę
stanu lub funkcji elementów przyrodniczych, ocenioną w stosunku do stanu
początkowego, która została spowodowana bezpośrednio lub pośrednio przez
działalność prowadzoną przez podmiot korzystający ze środowiska:
21
a) w gatunkach chronionych lub chronionych siedliskach przyrodniczych, mającą
znaczący negatywny wpływ na osiągnięcie lub utrzymanie właściwego stanu ochrony
tych gatunków lub siedlisk przyrodniczych, z tym że szkoda w gatunkach chronionych
lub chronionych siedliskach przyrodniczych nie obejmuje uprzednio
zidentyfikowanego negatywnego wpływu, wynikającego z działania podmiotu
korzystającego ze środowiska zgodnie z:
22
— decyzją, o której mowa w art. 34 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie
przyrody
lub
— decyzją, o której mowa w art. 56 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie
przyrody,
lub
23
— zatwierdzonym planem urządzenia lasu, dla którego przeprowadzono strategiczną
ocenę oddziaływania na środowisko, o której mowa w art. 46 ustawy z dnia
3
— decyzją, o której mowa w art. 34 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie
przyrody
STUDIA PODYPLOMOWE
lub
"OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII
EUROPEJSKIEJ
I W PRAWIE POLSKIM”
— decyzją, o której mowa w art. 56 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie
przyrody,
lub
23
— zatwierdzonym planem urządzenia lasu, dla którego przeprowadzono strategiczną
ocenę oddziaływania na środowisko, o której mowa w art. 46 ustawy z dnia
3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie,
udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na
środowisko (Dz. U. z 2013 r. poz. 1235, z późn. zm.),
lub
24
— decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach, o której mowa w art. 71 ust. 1
ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego
ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach
oddziaływania na środowisko,
lub
25
— postanowieniami, o których mowa w art. 90 ust. 1 i art. 98 ust. 1 ustawy z dnia
3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie,
udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na
środowisko,
26
b) w wodach mającą znaczący negatywny wpływ na potencjał ekologiczny, stan
ekologiczny, chemiczny lub ilościowy wód,
c)
27
w powierzchni ziemi, przez co rozumie się zanieczyszczenie gleby lub ziemi, w tym
w szczególności zanieczyszczenie mogące stanowić zagrożenie dla zdrowia ludzi;
Zgłoszenie szkody
Organ ochrony środowiska jest obowiązany przyjąć od każdego zgłoszenie o
wystąpieniu bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku lub szkody w
środowisku.
28
Zgłoszenie zawiera:
1) imię i nazwisko albo nazwę podmiotu zgłaszającego bezpośrednie zagrożenie
szkodą w środowisku lub szkodę w środowisku, jego adres zamieszkania albo adres
siedziby;
2) wskazanie miejsca bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku lub szkody w
środowisku, w miarę możliwości poprzez podanie adresu lub numeru działki
ewidencyjnej, na której stwierdzono ich wystąpienie;
29
3) informacje na temat czasu wystąpienia bezpośredniego zagrożenia szkodą w
środowisku lub szkody w środowisku, w miarę możliwości poprzez wskazanie daty ich
wystąpienia;
4) opis stwierdzonej sytuacji wskazującej na występowanie bezpośredniego
zagrożenia szkodą w środowisku lub szkody w środowisku, w tym w miarę
możliwości, określenie ich rodzaju.
4
ewidencyjnej, na której stwierdzono ich wystąpienie;
STUDIA
29
PODYPLOMOWE
3) informacje na"O
temat
czasuŚRODOWISKA
wystąpienia bezpośredniego
zagrożenia szkodą w
CHRONA
W PRAWIE UNII
środowisku lub szkody
w
środowisku,
w
miarę
możliwości
poprzez
wskazanie daty ich
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
wystąpienia;
4) opis stwierdzonej sytuacji wskazującej na występowanie bezpośredniego
zagrożenia szkodą w środowisku lub szkody w środowisku, w tym w miarę
możliwości, określenie ich rodzaju.
30
Zgłoszenie powinno, w miarę możliwości, zawierać dokumentację potwierdzającą
wystąpienie bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku lub szkody w
środowisku i wskazanie odpowiedzialnego podmiotu korzystającego ze środowiska, a
w przypadku zgłoszenia dotyczącego szkody w powierzchni ziemi - nazwy substancji
powodujących ryzyko oraz wyniki badań zanieczyszczenia gleby i ziemi tymi
substancjami, wykonanych przez laboratorium.
31
Do zgłoszenia w formie elektronicznej dołącza się zeskanowaną dokumentację.
Organ ochrony środowiska, uznając zgłoszenie za uzasadnione, postanawia o
wszczęciu postępowania w sprawie wydania decyzji, podejmuje działania
zapobiegawcze lub naprawcze. Przepisy art. 17 stosuje się odpowiednio.
32
Organizacja ekologiczna dokonująca zgłoszenia, na podstawie którego wszczęto
postępowanie, ma prawo uczestniczyć w tym postępowaniu na prawach strony.
Organ ochrony środowiska odmawia wszczęcia postępowania w drodze
postanowienia, na które przysługuje zażalenie.
33
Organ ochrony środowiska zawiesza postępowanie wszczęte na podstawie art. 24
ust. 5 ustawy szkodowej do czasu usunięcia odpadów z miejsc nieprzeznaczonych do
ich składowania lub magazynowania.
Organ ochrony środowiska podejmuje postępowanie z urzędu w terminie 2 miesięcy
od dnia powzięcia informacji o usunięciu odpadów.
•
34
Działania naprawcze
W przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku podmiot
korzystający ze środowiska jest obowiązany niezwłocznie podjąć działania
zapobiegawcze.
W przypadku wystąpienia szkody w środowisku podmiot korzystający ze środowiska
jest obowiązany do:
35
1) podjęcia działań w celu ograniczenia szkody w środowisku, zapobieżenia kolejnym
szkodom i negatywnym skutkom dla zdrowia ludzi lub dalszemu osłabieniu funkcji
elementów przyrodniczych, w tym natychmiastowego opanowania, powstrzymania,
usunięcia lub ograniczenia w inny sposób zanieczyszczenia lub innych szkodliwych
czynników;
2) podjęcia działań naprawczych.
36
Jeżeli bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku nie zostało zażegnane, mimo
przeprowadzenia działań zapobiegawczych, lub wystąpiła szkoda w środowisku,
podmiot korzystający ze środowiska jest obowiązany niezwłocznie zgłosić ten fakt
organowi ochrony środowiska i wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska.
37
5
STUDIA PODYPLOMOWE
2) podjęcia działań naprawczych.
36
"OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
Jeżeli bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku nie zostało zażegnane, mimo
przeprowadzenia działań zapobiegawczych, lub wystąpiła szkoda w środowisku,
podmiot korzystający ze środowiska jest obowiązany niezwłocznie zgłosić ten fakt
organowi ochrony środowiska i wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska.
37
Zgłoszenie zawiera:
1) imię i nazwisko albo nazwę podmiotu korzystającego ze środowiska oraz jego
adres zamieszkania albo adres siedziby;
2) określenie przedmiotu wykonywanej działalności gospodarczej zgodnie z Polską
Klasyfikacją Działalności (PKD) - w przypadku wykonywania tej działalności;
38
3) określenie rodzaju, opis, wskazanie miejsca i datę wystąpienia bezpośredniego
zagrożenia szkodą w środowisku lub szkody w środowisku;
4) opis działań zapobiegawczych i naprawczych podjętych do chwili zgłoszenia.
39
Podmiot korzystający ze środowiska, na każde żądanie organu ochrony środowiska,
jest obowiązany niezwłocznie udzielić informacji o bezpośrednim zagrożeniu szkodą w
środowisku lub szkodzie w środowisku, także jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie,
że takie zagrożenie lub taka szkoda wystąpiły.
40
Jeżeli bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku lub szkoda w środowisku
zostały spowodowane przez więcej niż jeden podmiot korzystający ze środowiska,
odpowiedzialność tych podmiotów za podejmowanie działań zapobiegawczych i
naprawczych jest solidarna.
41
Jeżeli bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku lub szkoda w środowisku
zostały spowodowane za zgodą lub wiedzą władającego powierzchnią ziemi, jest on
obowiązany do podejmowania działań zapobiegawczych i naprawczych solidarnie z
podmiotem korzystającym ze środowiska, który je spowodował.
42
Przepisu ust. 2 nie stosuje się, jeżeli władający powierzchnią ziemi niezwłocznie po
uzyskaniu wiedzy o bezpośrednim zagrożeniu szkodą w środowisku lub szkodzie w
środowisku dokonał zgłoszenia na podstawie art. 24.
43
W przypadku, o którym mowa w ust. 2, decyzję, o której mowa w art. 13 i art. 15,
kieruje się także do władającego powierzchnią ziemi.
44
Podmiot korzystający ze środowiska uzgadnia warunki przeprowadzenia działań
naprawczych z organem ochrony środowiska.
Wniosek o uzgodnienie warunków przeprowadzenia działań naprawczych w
odniesieniu do szkody w środowisku w gatunkach chronionych lub chronionych
siedliskach przyrodniczych lub w wodach zawiera informacje dotyczące:
45
1) obszaru wymagającego podjęcia działań naprawczych;
2) funkcji pełnionych przez obszar wymagający działań naprawczych;
3) początkowego stanu środowiska na danym terenie;
6
44
Podmiot korzystający ze środowiska
uzgadnia warunki przeprowadzenia działań
STUDIA PODYPLOMOWE
naprawczych z organem
ochrony
środowiska.
"OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII
Wniosek o uzgodnienie
warunkówI przeprowadzenia
działań
EUROPEJSKIEJ
W PRAWIE POLSKIM
” naprawczych w
odniesieniu do szkody w środowisku w gatunkach chronionych lub chronionych
siedliskach przyrodniczych lub w wodach zawiera informacje dotyczące:
45
1) obszaru wymagającego podjęcia działań naprawczych;
2) funkcji pełnionych przez obszar wymagający działań naprawczych;
3) początkowego stanu środowiska na danym terenie;
4) aktualnego stanu środowiska na danym terenie;
5) planowanego zakresu i sposobu przeprowadzenia działań naprawczych oraz
planowanego terminu ich rozpoczęcia i zakończenia.
46
Jeżeli podmiot korzystający ze środowiska lub w przypadku, o którym mowa w art.
12 ust. 2, podmiot korzystający ze środowiska lub władający powierzchnią ziemi nie
podejmie działań zapobiegawczych lub nie uzgodni działań naprawczych, organ
ochrony środowiska:
47
1) wzywa do przedłożenia w określonym terminie wniosku o uzgodnienie warunków
przeprowadzenia odpowiednio działań zapobiegawczych lub naprawczych;
2) jeżeli nie przedłożono wniosku zgodnie z wezwaniem - w drodze decyzji, nakłada
obowiązek przeprowadzenia działań.
48
W decyzji, o której mowa w ust. 1 pkt 2, organ ochrony środowiska
określa odpowiednio:
1) zakres i sposób przeprowadzenia działań zapobiegawczych, w tym czynności
zmierzające do ograniczenia oddziaływania na środowisko;
2) stan, do jakiego ma zostać przywrócone środowisko;
49
3) zakres i sposób przeprowadzenia działań naprawczych, a w przypadku szkody w
środowisku w powierzchni ziemi - ustala plan remediacji, z uwzględnieniem
przepisów art. 217d ust. 3-5 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony
środowiska:
50
a) zawierający informacje o:
– aktualnym i, o ile jest to możliwe, planowanym sposobie użytkowania
zanieczyszczonego terenu,
– właściwościach gleby oraz rodzaju pokrycia terenu, w tym roślinności i zabudowy,
– nazwach substancji powodujących ryzyko wraz z wynikami badań zanieczyszczenia
gleby i ziemi tymi substancjami, wykonanych przez laboratorium, o którym mowa
wart. 147a ust. 1 pkt 1 lub ust. 1a ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony
środowiska,
51
– ocenie występowania znaczącego zagrożenia dla zdrowia ludzi lub stanu
środowiska,
– budowie geologicznej i warunkach hydrogeologicznych niezbędnych do dokonania
oceny, o której mowa w tiret czwartym - jeżeli zachodzi taka potrzeba,
52
b) określający:
– teren wymagający przeprowadzenia remediacji, poprzez wskazanie adresu i
7
środowiska,
51
STUDIA
PODYPLOMOWE
– ocenie występowania
znaczącego
zagrożenia
dla zdrowia
"OCHRONA
ŚRODOWISKA
W PRAWIE
UNIIludzi lub stanu
środowiska,
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
– budowie geologicznej i warunkach hydrogeologicznych niezbędnych do dokonania
oceny, o której mowa w tiret czwartym - jeżeli zachodzi taka potrzeba,
52
b) określający:
– teren wymagający przeprowadzenia remediacji, poprzez wskazanie adresu i
numerów działek ewidencyjnych oraz jego powierzchni,
– nazwy substancji powodujących ryzyko oraz ich zawartości w glebie i w ziemi, do
jakich doprowadzi remediacja,
– sposób przeprowadzenia remediacji,
53
– termin rozpoczęcia i zakończenia remediacji,
– sposób potwierdzenia przeprowadzenia remediacji, termin przedłożenia
dokumentacji z jej przeprowadzenia, w tym wyników badań zanieczyszczenia gleby i
ziemi wykonanych przez laboratorium, o którym mowa w art. 147a ust. 1 pkt
1 lub ust. 1a ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska;
•
54
4) termin wykonania obowiązku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2;
5) sposób potwierdzenia osiągnięcia założonego efektu ekologicznego.
55
Przy wydawaniu decyzji, o której mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy
art. 13 ust. 4, 5 i 6.
56
Organ ochrony środowiska podejmuje działania zapobiegawcze lub naprawcze,
jeżeli:
1) podmiot korzystający ze środowiska nie może zostać zidentyfikowany lub nie
można wszcząć wobec niego postępowania egzekucyjnego, lub egzekucja okazała się
bezskuteczna;
2) z uwagi na zagrożenie dla zdrowia ludzi lub możliwość zaistnienia
nieodwracalnych szkód w środowisku , konieczne jest niezwłoczne podjęcie tych
działań.
57
Odpowiedzialność cywilna w ochronie środowiska
Szkoda – oznacza uszczerbek na dobrach prawem chronionych, który wystąpił
wbrew woli poszkodowanego. Jest to pojęcie doktrynalne
58
1. Odrębności w prawie ochrony środowiska:
a) Odrębności w ustawie Prawo ochrony środowiska
Do odpowiedzialności za szkody spowodowane oddziaływaniem
na środowisko stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli ustawa nie stanowi
inaczej.
59
Każdy, komu przez bezprawne oddziaływanie na środowisko bezpośrednio zagraża
szkoda lub została mu wyrządzona szkoda, może żądać od podmiotu
odpowiedzialnego za to zagrożenie lub naruszenie przywrócenia stanu zgodnego z
prawem i podjęcia środków zapobiegawczych, w szczególności przez zamontowanie
instalacji lub urządzeń zabezpieczających przed zagrożeniem lub naruszeniem; w
8
a) Odrębności w ustawie Prawo ochrony środowiska
Do odpowiedzialności za szkody spowodowane oddziaływaniem
STUDIA Kodeksu
PODYPLOMOWE
na środowisko stosuje się przepisy
cywilnego, jeżeli ustawa nie stanowi
"OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII
inaczej.
59
EUROPEJSKIEJ
I W PRAWIE POLSKIM”
Każdy, komu przez bezprawne oddziaływanie na środowisko bezpośrednio zagraża
szkoda lub została mu wyrządzona szkoda, może żądać od podmiotu
odpowiedzialnego za to zagrożenie lub naruszenie przywrócenia stanu zgodnego z
prawem i podjęcia środków zapobiegawczych, w szczególności przez zamontowanie
instalacji lub urządzeń zabezpieczających przed zagrożeniem lub naruszeniem; w
razie gdy jest to niemożliwe lub nadmiernie utrudnione, może on żądać zaprzestania
działalności powodującej to zagrożenie lub naruszenie.
60
Jeżeli zagrożenie lub naruszenie dotyczy środowiska jako dobra wspólnego, z
roszczeniem, o którym mowa w ust. 1, może wystąpić Skarb Państwa, jednostka
samorządu terytorialnego, a także organizacja ekologiczna.
W razie wyrządzenia szkody przez zakład o zwiększonym ryzyku lub o dużym
ryzyku art. 435 § 1 Kodeksu cywilnego stosuje się niezależnie od tego, czy zakład ten
jest wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody.
61
Odpowiedzialności za szkody wyrządzone oddziaływaniem na środowisko nie
wyłącza okoliczność, że działalność będąca przyczyną powstania szkód jest
prowadzona na podstawie decyzji i w jej granicach.
62
Podmiotowi, który naprawił szkodę w środowisku, przysługuje względem sprawcy
szkody roszczenie o zwrot nakładów poczynionych na ten cel, przy czym wysokość
roszczenia ogranicza się w tym przypadku do poniesionych uzasadnionych kosztów
przywrócenia stanu poprzedniego.
63
Każdy, komu przysługują roszczenia określone w przepisach niniejszego działu, wraz
z wniesieniem powództwa może żądać, aby sąd zobowiązał osobę, z której
działalnością wiąże się dochodzone roszczenie, do udzielenia informacji niezbędnych
do ustalenia zakresu tej odpowiedzialności.
Koszty przygotowania informacji ponosi pozwany, chyba że powództwo okazało się
bezzasadne.
64
Organizacje ekologiczne mogą występować do sądu z roszczeniem o zaprzestanie
reklamy lub innego rodzaju promocji towaru lub usługi, jeśli reklama ta lub inny
rodzaj promocji sprzeczne są z art. 80.
65
b) Szkody łowieckie
Dzierżawca lub zarządca obwodu łowieckiego obowiązany jest do wynagradzania
szkód wyrządzonych:
1) w uprawach i płodach rolnych przez dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny;
2) przy wykonywaniu polowania.
66
Oględzin i szacowania szkód, o których mowa w ust. 1, a także ustalania wysokości
odszkodowania dokonują przedstawiciele zarządcy lub dzierżawcy obwodu
łowieckiego. Na żądanie strony w oględzinach, szacowaniu szkód oraz ustalaniu
wysokości odszkodowania uczestniczy przedstawiciel właściwej terytorialnie izby
rolniczej
67
9
STUDIA PODYPLOMOWE
2) przy wykonywaniu polowania.
66
"OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
Oględzin i szacowania szkód, o których mowa w ust. 1, a także ustalania wysokości
odszkodowania dokonują przedstawiciele zarządcy lub dzierżawcy obwodu
łowieckiego. Na żądanie strony w oględzinach, szacowaniu szkód oraz ustalaniu
wysokości odszkodowania uczestniczy przedstawiciel właściwej terytorialnie izby
rolniczej
67
c) Szkody w lasach
Jednostka organizacyjna, osoba fizyczna lub prawna odpowiedzialna za powstanie
szkody w lasach jest obowiązana do jej naprawienia według zasad określonych w
Kodeksie cywilnym.
68
W przypadku braku możliwości ustalenia sprawcy szkody w lasach, powstałej w
wyniku oddziaływania gazów i pyłów przemysłowych, oraz w przypadku pożarów lub
innych klęsk żywiołowych spowodowanych czynnikami biotycznymi albo abiotycznymi,
zagrażających trwałości lasów, koszty zagospodarowania i ochrony związane z
odnowieniem lub przebudową drzewostanu finansowane są z budżetu państwa.
69
d) Szkody jądrowe
Szkoda jądrowa to : a) szkodę na osobie, b)szkodę w mieniu, c) szkodę w
środowisku jako dobru wspólnym – koszty zastosowanych środków mających na celu
przywrócenie stanu środowiska naturalnego, jako dobra wspólnego, sprzed jego
naruszenia, chyba że naruszenie jest nieznaczne
70
– w zakresie, w jakim szkoda powstała lub wynika z promieniowania jonizującego
emitowanego przez jakiekolwiek źródło promieniowania wewnątrz urządzenia
jądrowego lub emitowanego przez paliwo jądrowe,
71
materiały promieniotwórcze, odpady lub materiał jądrowy, pochodzące z urządzenia
jądrowego, powstałe w nim lub wprowadzone do niego, jeżeli wynikają one z
właściwości promieniotwórczych tej substancji lub z połączenia właściwości
promieniotwórczych z trującymi, wybuchowymi lub innymi niebezpiecznymi
właściwościami takiej substancji;
72
Naprawienie szkody jądrowej następuje na zasadach określonych w przepisach
Kodeksu cywilnego, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w niniejszej ustawie.
Naprawienie szkody jądrowej w środowisku naturalnym jako dobru wspólnym polega
na zwrocie kosztów środków przywracających stan środowiska naturalnego sprzed
jego naruszenia zastosowanych przez upoważnione do tego organy lub na podstawie
ich decyzji przez inne podmioty. Naprawienie szkody jądrowej obejmuje także zwrot
kosztów środków zapobiegawczych.
73
Osoba eksploatująca ponosi wyłączną odpowiedzialność za szkodę jądrową
spowodowaną wypadkiem jądrowym w urządzeniu jądrowym lub związaną z tym
urządzeniem, chyba że szkoda nastąpiła bezpośrednio wskutek działań wojen- nych
lub konfliktu zbrojnego.
74
Granicą odpowiedzialności osoby eksploatującej za szkodę jądrową jest kwota
stanowiąca równowartość w złotych 300 000 000 SDR. 2. Jeżeli roszczenia z tytułu
10
ich decyzji przez inne podmioty. Naprawienie szkody jądrowej obejmuje także zwrot
kosztów środków zapobiegawczych.
73
STUDIA
"OCHRONA
PODYPLOMOWE
ŚRODOWISKA W PRAWIE
UNII
Osoba eksploatująca
ponosi wyłączną
odpowiedzialność
za szkodę jądrową
EUROPEJSKIEJ
I W PRAWIE
POLSKIM”
spowodowaną wypadkiem jądrowym w urządzeniu jądrowym lub związaną z tym
urządzeniem, chyba że szkoda nastąpiła bezpośrednio wskutek działań wojen- nych
lub konfliktu zbrojnego.
74
Granicą odpowiedzialności osoby eksploatującej za szkodę jądrową jest kwota
stanowiąca równowartość w złotych 300 000 000 SDR. 2. Jeżeli roszczenia z tytułu
szkody jądrowej przekraczają kwotę, osoba eksploatująca ustanawia fundusz
ograniczenia odpowiedzialności.
75
e) Szkody górnicze – Właściciel nie może sprzeciwić się zagrożeniom spowodowanym
ruchem zakładu górniczego, który jest prowadzony zgodnie z ustawą. Może on jednak
żądać naprawienia wyrządzonej tym ruchem szkody, na zasadach określonych
ustawą. Zasadę tą stosuje się odpowiednio do innych podmiotów, których prawa
majątkowe są zagrożone ruchem zakładu górniczego. Jeżeli nie zachodzą okoliczności
przewidziane powyżej przedsiębiorca odpowiada za szkodę według zasad określonych
w Kodeksie cywilnym.
76
1. Odpowiedzialność za szkodę ponosi przedsiębiorca prowadzący ruch zakładu
górniczego, wskutek którego wystąpiła szkoda.
2. Odpowiedzialność tą stosuje się także do innych podmiotów prowadzących
działalność regulowaną ustawą, nawet jeżeli nie stosuje się do nich przepisów
dotyczących ruchu zakładu górniczego.
77
3. Jeżeli nie można ustalić, kto wyrządził szkodę, odpowiada za nią przedsiębiorca,
który w dniu ujawnienia się szkody ma prawo prowadzić w obszarze górniczym, w
granicach którego wystąpiła szkoda, działalność regulowaną ustawą.
4. Jeżeli nie istnieje przedsiębiorca odpowiedzialny za szkodę ani jego następca
prawny, za szkodę odpowiada Skarb Państwa reprezentowany przez właściwy organ
nadzoru górniczego na zasadach określonych niniejszym działem.
78
5. Jeżeli szkoda nastąpiła także z innych przyczyn niż ruch zakładu górniczego,
odpowiedzialność podmiotów jest solidarna. Odpowiedzialność przedsiębiorcy oraz
podmiotów trudniących się zawodowo wykonywaniem powierzonych im przez tego
przedsiębiorcę czynności jest solidarna.
79
Przywrócenie stanu poprzedniego może w szczególności nastąpić przez dostarczenie
gruntów, obiektów budowlanych, urządzeń, lokali, wody lub innych dóbr tego samego
rodzaju.
Naprawienie szkody w gruncie rolnym lub leśnym zdegradowanym lub
zdewastowanym na skutek ruchu zakładu górniczego następuje w sposób określony
przepisami o ochronie tych gruntów.
80
3. Obowiązek przywrócenia stanu poprzedniego ciąży na tym, kto jest odpowiedzialny
za szkodę. Poszkodowany, za zgodą podmiotu odpowiedzialnego za szkodę, może
wykonać obowiązek w zamian za zapłatę odpowiedniej kwoty pieniężnej.
81
Dominuje odpowiedzialność na zasadzie ryzyka. Związek przyczynowy bada się
według przepisów kodeksu cywilnego.
11
zdewastowanym na skutek ruchu zakładu górniczego następuje w sposób określony
przepisami o ochronie tych gruntów.
80
STUDIA
"OCHRONA
PODYPLOMOWE
ŚRODOWISKA W PRAWIE
UNII
3. Obowiązek przywrócenia
stanu poprzedniego
ciąży na tym,
EUROPEJSKIEJ
I W PRAWIE POLSKIM
” kto jest odpowiedzialny
za szkodę. Poszkodowany, za zgodą podmiotu odpowiedzialnego za szkodę, może
wykonać obowiązek w zamian za zapłatę odpowiedniej kwoty pieniężnej.
81
Dominuje odpowiedzialność na zasadzie ryzyka. Związek przyczynowy bada się
według przepisów kodeksu cywilnego.
82
Odpowiedzialność karna
Przestępstwa i wykroczenia kodeksowe i pozakodeksowe. Przestępstwa kodeksowe
regulują art. 181 – 188 kk, a wykroczenia 148 – 166 kw.
Istnieje szereg przestępstw i wykroczeń w przepisach szczególnych np. Prawo
wodne, Prawo łowieckie.
Odpowiedzialność karna pełni w prawie ochrony środowiska marginalną rolę.
83
Problematyka odpowiedzialności za szkody historyczne
Starosta dokonuje identyfikacji potencjalnych historycznych zanieczyszczeń
powierzchni ziemi. Władający powierzchnią ziemi, który stwierdził historyczne
zanieczyszczenie powierzchni ziemi na terenie będącym w jego władaniu, jest
obowiązany niezwłocznie zgłosić ten fakt regionalnemu dyrektorowi ochrony
środowiska.
84
Zgłoszenie, o którym mowa w ust. 1, zawiera:
1) imię i nazwisko albo nazwę podmiotu zgłaszającego oraz adres jego zamieszkania
lub siedziby;
2)
2) adres i numer działki ewidencyjnej;
85
3) informacje na temat czasu wystąpienia zanieczyszczenia powierzchni ziemi, w tym,
w miarę możliwości, dokumenty uprawdopodobniające, że zgłoszenie dotyczy
historycznego zanieczyszczenia powierzchni ziemi;
4) dokumentację potwierdzającą wystąpienie zanieczyszczenia powierzchni ziemi, w
tym nazwy substancji powodujących ryzyko oraz wyniki badań zanieczyszczenia gleby
i ziemi tymi substancjami, wykonanych przez laboratorium,
86
Każdy, kto stwierdził potencjalne historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi,
może zgłosić ten fakt staroście
87
Na terenie, na którym była prowadzona przed dniem 30 kwietnia 2007 r. działalność
mogąca z dużym prawdopodobieństwem powodować historyczne zanieczyszczenie
powierzchni ziemi oraz istnieją przesłanki wskazujące na występowanie historycznego
zanieczyszczenia powierzchni ziemi, takie jak umieszczenie terenu w wykazie, lub
zgłoszenie, regionalny dyrektor ochrony środowiska może, w drodze decyzji, nałożyć
na władającego powierzchnią ziemi będącego podmiotem korzystającym ze
środowiska, obowiązek wykonania badań zanieczyszczenia gleby i ziemi oraz
wyznaczyć termin przedłożenia wyników tych badań.
88
Regionalny dyrektor ochrony środowiska może wykonywać badania zanieczyszczenia
gleby i ziemi w celu potwierdzenia występowania historycznego zanieczyszczenia
powierzchni ziemi lub w celu opracowania planu remediacji, w przypadku innym niż
wskazany w art. 101f ust Prawa ochrony środowiska.
12
zanieczyszczenia powierzchni ziemi, takie jak umieszczenie terenu w wykazie, lub
zgłoszenie, regionalny dyrektor
ochrony
środowiska może, w drodze decyzji, nałożyć
STUDIA
PODYPLOMOWE
na władającego "O
powierzchnią
ziemi
będącego
korzystającym ze
CHRONA ŚRODOWISKA W podmiotem
PRAWIE UNII
środowiska, obowiązek
wykonania
badań
zanieczyszczenia
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM” gleby i ziemi oraz
wyznaczyć termin przedłożenia wyników tych badań.
88
Regionalny dyrektor ochrony środowiska może wykonywać badania zanieczyszczenia
gleby i ziemi w celu potwierdzenia występowania historycznego zanieczyszczenia
powierzchni ziemi lub w celu opracowania planu remediacji, w przypadku innym niż
wskazany w art. 101f ust Prawa ochrony środowiska.
89
1. Władający powierzchnią ziemi, na której występuje historyczne zanieczyszczenie
powierzchni ziemi, jest obowiązany do przeprowadzenia remediacji.
2. Jeżeli władający powierzchnią ziemi wykaże, że historyczne zanieczyszczenie
powierzchni ziemi dokonane po dniu objęcia przez niego władania spowodował inny
wskazany podmiot, obowiązek przeprowadzenia remediacji spoczywa na innym
sprawcy.
90
3. Jeżeli zanieczyszczenie zostało spowodowane przez innego sprawcę za zgodą lub
wiedzą władającego powierzchnią ziemi, władający powierzchnią ziemi jest
obowiązany do przeprowadzenia remediacji solidarnie z innym sprawcą.
91
Regionalny dyrektor ochrony środowiska ustala harmonogram swoich zadań w
zakresie historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi oraz co najmniej raz na 5 lat
dokonuje jego aktualizacji. Harmonogram obejmuje:
1) badania zanieczyszczenia gleby i ziemi na terenach, na których występuje
potencjalne historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi;
92
2) opracowywanie planów remediacji dla terenów, dla których potwierdzono
historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi;
3) przeprowadzanie remediacji historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi.
93
Koszty remediacji obejmują koszty badań zanieczyszczenia gleby i ziemi;
opracowania projektu planu remediacji; przeprowadzenia remediacji.
94
Władający powierzchnią ziemi lub inny sprawca, obowiązany do przeprowadzenia
remediacji historycznego zanieczyszczenia powierzchni ziemi, jest obowiązany do
przedłożenia regionalnemu dyrektorowi ochrony środowiska wniosku o wydanie
decyzji ustalającej plan remediacji, który zawiera projekt planu remediacji.
95
WYBRANA LITERATURA
W. Radecki, Odpowiedzialność prawna w ochronie środowiska, Warszawa 2002
W. Radecki, Ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie, Warszawa
2008;
M. Górski, Odpowiedzialność administracyjnoprawna w ochronie środowiska,
Warszawa 2008;
96
M. Górski (red.), Odpowiedzialność administracyjnoprawna w ochronie środowiska –
zagadnienia podstawowe, Poznań 2007;
13
W. Radecki, Odpowiedzialność prawna w ochronie środowiska, Warszawa 2002
STUDIA
PODYPLOMOWE
W. Radecki, Ustawa
o zapobieganiu
szkodom
środowisku
"OCHRONA
ŚRODOWISKA
WwPRAWIE
UNIIi ich naprawie, Warszawa
2008;
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
M. Górski, Odpowiedzialność administracyjnoprawna w ochronie środowiska,
Warszawa 2008;
96
M. Górski (red.), Odpowiedzialność administracyjnoprawna w ochronie środowiska –
zagadnienia podstawowe, Poznań 2007;
K. Kwaśnicka, Odpowiedzialność administracyjna w prawie ochrony środowiska,
Warszawa 2011;
B. Pozzo (red.), La responsabilità ambientale, Milano 2005;
97
U. A. Salanitro, Il danno ambientale, Roma 2009;
M. Hinterregger (red.), Environmental Liability and Ecological Damage in
EuropeanLaw, Cambridge 2008;
L. Bergkamp, B. J. Goldshmith, The EU Environmental Liability Directive. A.
Commentary, Oxford 2013;
B. Iwańska, Koncepcja skargi zbiorowej w prawie ochrony środowiska, Warszawa
2013.
14