trzecia osoba dramatu inne spojrzenie na kwestię relacji

315
Epileptologia, 2007, 15: 315-325
TRZECIA OSOBA DRAMATU
INNE SPOJRZENIE NA KWESTIĘ RELACJI:
PACJENT Z PADACZKĄ-LEKARZ *
DRAMATIS PERSONA NUMBER THREE
A DIFFERENT LOOK AT THE EPILEPTIC PATIENT-DOCTOR RELATIOSHIP**
Jolanta Szulkowska
Nadwiślańskie Stowarzyszenie Chorych na Epilepsję i Ich Przyjaciół PIAST, Gdańsk
Anthony de Mello
4-2007.p65
STRESZCZENIE
SUMMARY
Wprowadzenie. Istnieje taki aspekt wiedzy pacjenta o padaczce, do którego lekarz praktycznie
nie ma dostępu, ponieważ jest to strefa swoistego „tabu”. Jako wieloletnia pacjentka oraz obserwatorka środowiska chorych na padaczkę jestem
przekonana, że owa ukryta wiedza pacjenta ma
także wpływ na jego relacje z innymi ludźmi, w tym
na relacje z lekarzem. Jest to wiedza intuicyjna
nie posiadająca własnego języka, oparta na przeżyciu i emocjach, na powstawanie której znaczący wpływ wywiera zakorzeniony w pamięci zbiorowej społeczno-kulturowy stereotyp padaczki.
Jednym z elementów owej wiedzy jest ukryty na
dnie uczuć chorego „emocjonalny portret” padaczki, rezultat „pomieszania” jego własnych
emocji wywołanych chorobą z tym, co otrzymuje
on w postaci swoistego dziedzictwa emocjonalnego. Taki obraz choroby jest podstawą silnego
mechanizmu obronnego, który w relacji chorego
z innymi ludźmi daje o sobie znać w postaci tzw.
trzeciej osoby dramatu.
Cel. Pokazanie, że coś takiego, jak „trzecia osoba dramatu” rzeczywiście istnieje oraz – że istnieją narzędzia, za pomocą których można to padaczkowe monstrum wyprowadzić z cienia nieświadomości i uczynić dostępne poznaniu rozumowemu, co stanowi w oswajaniu choroby istotny krok, od którego zależy budowanie przez
chorego prawidłowych, zdrowych relacji społecz-
Introduction. There is an aspect of the patient’s
knowledge concerning epilepsy to which the doctor has practically no access because it is in a
„taboo” zone. As a years-long epileptic patient and
observer of the epileptic patient community, I am
sure that this secret knowledge also affects the
patient’s relations with other people including the
doctor. This knowledge is intuitive and has no
vocabulary of its own. It is rooted in experience
and emotions which largely originate in the socio-cultural stereotype of epilepsy. One aspect of
this knowledge is the “emotional portrait” of epilepsy, a mixture of the patient’s own emotions relating to the disease and his/her emotional legacy. It leads to the development of a powerful defence mechanism which manifests itself in the
patient’s interpersonal relations in the form of “dramatis persona number three”.
Objective. To demonstrate that a “dramatis persona number three” really exists and that instruments are available which can help to lead this
epileptic monster out of the shadow of the unconscious and make it available to reasoned cognition, an important step in the taming of epilepsy
without which the patient will not be able to develop healthy social relations.
Discussion. Presentation of “dramatis persona
number three” is preceded by reflections on the
patient’s latent knowledge which is situated in the
* Praca została przedstawiona na XX Konferencji
nt. Padaczki PTE w 2007 r.
* Part of the paper was presented at the XXth Conference on Epilepsy of the PSE, 2007.
315
07-11-26, 21:48
PRACE PRZEGLĄDOWE • REVIEW PAPERS
Nikt się jeszcze nie upił
intelektualnym rozumieniem słowa WINO.
316
PRACE PRZEGLĄDOWE • REVIEW PAPERS
Jolanta Szulkowska
4-2007.p65
nych. Omówienie. Relację dotyczącą „trzeciej
osoby dramatu” poprzedzam rozważaniami na
temat ukrytej wiedzy pacjenta, sytuując ją bardziej
po stronie współczesnej „mądrości ludowej”,
opartej na wiedzy intuicyjnej czerpanej bezpośrednio z życiowego doświadczenia niż po stronie wiedzy opartej na intelekcie i nauce. Pacjent ma do
takiej wiedzy pełne prawo, a lekarz nie tylko powinien mu to prawo przyznać, ale podejść do owej
wiedzy z powagą i zrozumieniem.
Wnioski. Zauważalnym faktem jest brak u lekarzy odpowiedniej wiedzy psychologicznej i w związku z tym niedocenianie siły społeczno-kulturowego stereotypu padaczki – źródła wielu mechanizmów obronnych utrudniających relacje społeczne, przez co lekarz staje się także współtwórcą „języka sekretnego”.
realm of contemporary “folk wisdom” based on
knowledge intuitively and directly gleaned from
practical experience rather than based on science
and intellect. The patient has every right to this
knowledge and not only must the doctor acknowledge this right, but also approach this with consideration and understanding.
Conclusions. Doctors lack sufficient psychological knowledge and therefore tend to overlook the
strength of the socio-cultural stereotype of epilepsy, source of many defence mechanisms impeding good social relations. Hence the doctor
involuntarily helps to create this “secret language”.
Key words: Epileptic patient-Doctor relations
– The social stereotype of epilepsy – The role of
emotions in epilepsy
Słowa kluczowe: Relacje pacjent z padaczką-lekarz – Społeczny stereotyp padaczki – Rola emocji w padaczce
WPROWADZENIE
K
ilka miesięcy temu profesor Jerzy Majkowski poprosił mnie, bym wystąpiła w sesji satelitarnej XX Konferencji PTE
nt. Padaczki. Sesja odbyła się w Warszawie
25 maja bieżącego roku, a jej tematem było: „Znaczenie komunikacji lekarz-pacjent
dla jakości życia chorych z padaczką”. Zostałam poproszona o zabranie głosu właśnie w tej sprawie, ale z punktu widzenia
pacjenta. Jeśli dobrze zrozumiałam intencję organizatorów sesji, oczekiwano ode
mnie, że będzie to inne spojrzenie na sprawę podaną w temacie. W moim rozumieniu określenie „inne spojrzenie” w tym wypadku odnosi się bezpośrednio do wiedzy
pacjenta, a ściślej, do tego jej aspektu, który
lekarz wprawdzie wyczuwa, ale praktycznie nie ma do niego dostępu, ponieważ jest
to strefa swoistego „tabu” (o „pewnych rzeczach” lekarzowi się nie mówi). W pełni
się zgadzam z przekonaniem, że taka wiedza istnieje i jako wieloletnia pacjentka
postaram się przybliżyć nieco problem za
316
pomocą dostępnych mi metod i języka. Na
pewno nie będzie to język medycyny ani
psychologii, nie jestem bowiem z wykształcenia ani lekarzem, ani psychologiem, lecz
humanistką, której zdarza się bywać w życiu i nauczycielem, i redaktorem książek
i pism środowiskowych, i pisarką, i wreszcie animatorem działań na rzecz osób niepełnosprawnych. Zapewne w moim spojrzeniu i poglądach na omawianą kwestię,
a przede wszystkim w moim języku, widoczne będą wpływy wszystkich tych form
życiowej aktywności. Jednak najważniejsze znaczenie ma tu fakt, że ponad 40 lat
żyję z padaczką, a przez 30 lat aktywnie
zmagałam się z jej następstwami, zanim
dzięki pomocy lekarzy oraz mojej determinacji nie udało się w moim życiu praktycznie całkowicie wyeliminować napadów.
CEL
P
rzedstawienie „innego spojrzenia”, które w mojej realizacji będzie próbą przekazania własnej, subiektywnej wiedzy na
07-11-26, 21:48