Handel zagraniczny w Polsce
Transkrypt
Handel zagraniczny w Polsce
HANDEL MIĘDZYNARODOWY W POLSCE Wprowadzenie – Olbrzymi wpływ na handel zagraniczny i wszystkie aspekty z nim związane miały przemiany społeczno-gospodarcze końca lat 80-tych. Przyczyniły się one do przełamania izolacji gospodarczej Polski na arenie międzynarodowej, a także do usunięcia monopolu państwa na handel zagraniczny. Od 1990 roku międzynarodowym obrotem towarowym mogą zajmować się wszystkie przedsiębiorstwa (zarówno prywatne jak i państwowe) a także osoby prywatne. Nie dotyczy to oczywiście handlu wyrobami o znaczeniu strategicznym – na to trzeba uzyskać specjalne pozwolenie. Ważną rolę w rozwoju tej dziedziny gospodarki narodowej odegrał fakt wprowadzenia wewnętrznej wymienialności złotego (kantory od 1990) oraz wprowadzenie taryf celnych opartych na wytycznych GATT. W 1995 roku Polska przystąpiła do Światowej Organizacji Handlu. Przemiany te przyczyniły się nie tylko do zmiany struktury towarowej handlu zagranicznego, ale również do zmiany salda wymiany towarowej a nawet zmiany geografii handlu (przed 1989 saldo handlu zagr. było dodatnie, ale głównymi partnerami handlowymi były państwa socjalistyczne i państwa Trzeciego Świata). Po otwarciu granic Polska zaczęła coraz więcej importować (przede wszystkim produkty konsumpcyjne) gł. samochody osobowe, urządzenia gospodarstwa domowego, maszyny, produkty przemysłu spożywczego, leki, obuwie, tkaniny, zabawki, elektronikę itd. Importowaliśmy wyroby, o których kiedyś marzył przeciętny Polak i które stały się niezbędne, jeśli chcieliśmy być konkurencyjni w innych dziedzinach gospodarki. Nasz przemysł był zacofany technologicznie i nie był w stanie sprostać naszym wymaganiom. Wzrosły przy tym koszty pracy, zmieniła się struktura geograficzna i towarowa eksportu, załamał się rynek wschodni, nasz dotychczasowy najważniejszy partner (mnóstwo polskich przedsiębiorstw zaczęło mieć wówczas olbrzymie problemy finansowe. Zamówienia były zrealizowane, towar czekał na odbiorcę, który nie chciał go odebrać, bo nie miał, czym zapłacić). Zmniejszyło się zainteresowanie niektórymi towarami tradycyjnie eksportowanymi na zachód (chodzi o: surowce, maszyny, stal). Te okoliczności spowodowały, że Polska zajmowała 34 miejsce w świecie i 17 w Europie pod względem wartości eksportu i odpowiednio 35 i 17 jeśli chodzi o import. W efekcie pogłębia się ujemne saldo w wymianie handlowej (więcej kupujemy niż sprzedajemy). Taka sytuacja może w konsekwencji doprowadzić do dużej zależności importowej, wypływu waluty z kraju, zmniejszenia się rezerw pieniężnych i upadku polskich producentów. Przecież potencjał produkcyjny Polski umożliwia zdynamizowanie eksportu polskich wyrobów. W produkcji wielu z nich zajmujemy czołowe miejsce na świecie. Możemy do tej grupy zaliczyć oprócz tradycyjnych surowców (węgiel kamienny, miedź, cynk, siarka, ołów) również: produkty przemysłu przetwórczego np. spożywczego (dżemy, konserwy, masło, wyroby czekoladowe, papierosy, wyroby spirytusowe, cukier i piwo), chemicznego (polichlorek winylu, czyli płytki PCV, środki owadobójcze, kwas azotowy i siarkowy, nawozy sztuczne), elektromaszynowego (samochody osobowe, odbiorniki telewizyjne, pralki, chłodziarki), również stal, obuwie, cement, odzież oraz produkty rolne (zboża, mięso, ziemniaki, warzywa i owoce). W tym aspekcie bardzo negatywny wydźwięk ma znaczny spadek udziału w handlu państw rozwijających się w obrotach handlowych. Przecież kraje te posiadają, z perspektywą dalszego poszerzenia, chłonne rynki wewnętrzne, których potrzeb same nie są w stanie zaspokoić. Jednocześnie polskie wyroby przemysłowe (niezaliczane do grupy wysoko przetworzonych i naukochłonnych) miałyby szansę konkurowania na tych rynkach z produktami amerykańskimi, zachodnioeuropejskimi i azjatyckimi, szczególnie w zakresie ceny. Dużą rolę mogłyby tu odegrać polskie misje handlowe, które mogłyby promować polski przemysł za granicą (wystawy, targi, konferencje, akcje marketingowe) oraz wizyty na najwyższym szczeblu państwowym i rządowym. Polska należy do CEFTY (Środkowoeuropejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu) razem z Czechami, Słowacją, 1 PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com Węgrami i Słowenią. Na kraje te przypada 6% obrotów handlowych Polski. Gdybyśmy jeszcze bardziej zacieśnili wspólne związki ekonomiczne w ramach tego ugrupowania to moglibyśmy wypracować mocniejszą pozycję w negocjacjach z UE. Poważnym zaniedbaniem w polityce handlowej Polski jest również niewielkie zainteresowanie naszego kraju rynkami azjatyckimi, a w szczególności Japonią, Chinami i Indiami. Przecież kraje te mają olbrzymi potencjał demograficzny i gospodarczy. Jeżeli nie wejdziemy na te rynki, w przyszłości odczujemy tego negatywne skutki w postaci regresu handlu (gł. Eksportu), tym bardziej, że tradycyjne rynki są coraz mniej pojemne (wydaje mi się, że Polska chce widzieć tylko kraje UE i dlatego nie patrzy perspektywicznie. Przecież rynki tych krajów są prawie całkowicie zatkane a swoje nadwyżki eksportowe sprzedają m.in. u nas). (Opracowano na podstawie artykułu Arkadiusza Stańczyka pt. „Handel zagraniczny. Zagraniczna wymiana towarowa Polski” zamieszczonym w kwartalniku „Geografia w Szkole”) 1. Obroty handlu zagranicznego Polski (1997) a) wartość importu – 42,3 mld$, co stanowi 0,7% wartości importu. Wskaźnik wielkości importu na jednego mieszkańca jest kilkakrotnie niższy niż w krajach UE, niższy niż na Węgrzech i w Czechach, ale wyższy niż w Bułgarii, Rosji, Rumunii i na Ukrainie i wynosi 1094$ na 1 mieszkańca. b) Eksport – 25,7 mld$, co stanowi 0,4% eksportu światowego. Jego wielkość na 1 mieszkańca wynosi 666$ i podobnie jak w przypadku importu jest on niższy niż w UE, w Czechach, Słowacji i na Węgrzech c) Saldo handlu zagranicznego jest ujemne i wynosi –16,6 mld$. Jeżeli będziemy je analizować z punktu widzenia poszczególnych państw, z którymi prowadzimy wymianę towarową (było ich 114 w 1996 roku) to okaże się, że z 40 mamy dodatnie saldo handlu zagranicznego (m.in. z Ukrainą, Grecją, Egiptem, Liberią, Cyprem, Arabią Saudyjską i Tajlandią) natomiast z pozostałymi to saldo jest ujemne. Największe z: Włochami, W. Brytanią, USA, Francją, Rosją, Niemcami, Chinami, Japonią, Koreą S i Szwecją. 2. Struktura towarowa handlu zagranicznego Polski a) importujemy głównie: ropę naftową, artykuły z tworzyw sztucznych, papier i tekturę, leki, samochody osobowe, urządzenia optyczne oraz włókna, metale kolorowe z wyjątkiem miedzi i cynku. b) eksportujemy przede wszystkim odzież, meble, węgiel, wyroby ze stali. c) Prowadzimy również reeksport uszlachetnionych w naszym kraju produktów rolniczych, takich jak: herbata, kawa, kakao. Wysyłamy je potem do Rosji, Niemiec, Czech, na Litwę, Ukrainę, Białoruś i do Mongolii. d)wartości importu i eksportu w % według grup towarów WYROBY % WARTOŚCI IMPORTU % WARTOŚCI EKSPORTU Przemysłu 36,0 21,6 elektromaszynowego Przemysłu chemicznego 16,8 10,5 Przemysłu mineralnego 10,2 7,7 Przemysłu paliwowo8,8 6,6 energetycznego 2 PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com Przemysłu lekkiego Rolnictwa i przem. spożywczego Przem. metalurgicznego Przem. drzewnopapierniczego pozostałe 8,3 7,5 12,4 12,3 7,1 4,6 14,8 6,5 1,0 7,6 Jeżeli przyjrzymy się tej strukturze z bliska to okaże się, że eksportujemy głównie surowce i towary nisko przetworzone. Czy to stawia nas w grupie KWR? Można by tu polemizować. Poza tym tworzy to niekorzystną strukturę handlu z krajami wysokorozwiniętymi (sprzedajemy im miedź i jej wyroby, wyroby ze stali a sprowadzamy leki, komputery, przyrządy optyczne i pomiarowe oraz maszyny). 3. Kierunki handlu zagranicznego Polski a) import i eksport według grup krajów GRUPA PAŃSTW %WARTOŚCI IMPORTU KWR 73,5 W tym kraje UE 63,8 Kraje postkomunistyczne 14,9 Europy Kraje rozwijające się 11,6 %WARTOŚCI EKSPORTU 69,0 64,2 24,3 6,7 b) główni partnerzy handlowi Polski w 1997 • Import – Niemcy (24,1%), Włochy (9,9%), Rosja (6,3%), W.Brytania, Francja • Eksport – Niemcy (32,9%), Rosja (8,4%), Włochy (5,9%), Holandia c) główni partnerzy Polski spoza Europy KONTYNENT Afryka Ameryka N Ameryka S Australia Azja IMPORT PAŃSTWO % WARTOŚCI IMPORTU POLSKI RPA 0,2 USA 4,5 Brazylia 0,7 Australia 0,1 Korea S 2,6 EKSPORT PAŃSTWO % WARTOŚCI EKSPORTU POLSKI Egipt 0,4 USA 2,6 Brazylia 0,3 Australia 0,1 Tajwan 0,6 d) główne kierunki importu i eksportu wybranych towarów • Import – ropa naftowa z Rosji i Wielkiej Brytanii - rudy żelaza z Ukrainy, Rosji i Brazylii - samochody osobowe z Niemiec, Francji i Hiszpanii - leki z Niemiec, Francji i Szwajcarii - owoce z Ekwadoru, Hiszpanii i Włoch - kawa z Indonezji, Wybrzeża Kości Słoniowej, Ugandy - herbata z Indii, Sri Lanki i Bangladeszu • Eksport – - węgiel na Ukrainę, do Finlandii i Niemiec 3 PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com - miedź i jej przetwory do Niemiec, Francji i W. Brytanii samochody osobowe do Włoch, Niemiec i W. Brytanii statki do Norwegii, Niemiec i Finlandii leki do Rosji, na Ukrainę i Litwę cukier do Uzbekistanu, Rosji i Białorusi mleko i przetwory do Algierii, Holandii i Niemiec. 4 PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com