ks. Janusz Czerski

Janusz Czerski
etos chrześcijań ski
wedł ug apokalipsy
Wykład wygłoszony w KIK-u w Kluczborku
dnia 4 marca 2001
NYSA 2001
Etos, czyli doktryna moralna prezentowana przez Apokalipsę wynika z konkretnej historycznej sytuacji, a jakiej znaleźli się chrześcijanie, w jakiej znalazł się Kościół u schyłku I w. po Chr. Chrześcijanie znaleźli się wśród zagrożeń moralnych,
które towarzyszyły wydarzeniom I w. Potrzebowali konkretnych wskazań, jak żyć,
jak aktualizować, dostosowywać do nowych warunków orędzie Chrystusa. Apokalipsa wychodzi naprzeciw tym potrzebom. Stara się wskazać nowe bodźce, aby
obudzić żarliwość wiary i miłości, pierwotną gorliwość, zachęcić do odwagi i męstwa
Czy pouczenia te mogą być aktualne dla współczesnego człowieka? Żyjemy
przecież w innych warunkach, mamy inne problemy. W poprzednim wykładzie
zwróciliśmy uwagę na fakt, że sytuacje przedstawione w tej księdze są typowe,
powtarzają się, chociaż szczegóły mogą być różne. Inaczej Apokalipsa nie weszłaby do kanonu ksiąg natchnionych.
Aktualny jest przede wszystkim centralny motyw Apokalipsy: dramat walki
Chrystusa z Szatanem, inaczej: jest to dramat walki dobra ze złem. Ten dramat
rozgrywa się zawsze, nawet wówczas, gdy Kościół nie doznaje krwawych prześladowań.
2
1. Zagrożenia moralne
Kościół – adresat Apokalipsy – żyje i rozwija się wśród walk i prześladowań. Nie
może się jednak w świecie przyjąć i w ten świat wrosnąć. Ogromne, wręcz demoniczne siły złą chcą go odsunąć i zniweczyć. Rozwija się dramat walki Kościoła ze
złem. Apokalipsa wskazuje zewnętrzne i wewnętrzne siły zła.
1. Zewnętrzne siły zła. W tym dramacie walki chrześcijanin znajduje się w sytuacji, która nie zabezpiecza mu spokojnego w y z n a w a n i a Chrystusa. Chrześcijanin zostaje z konieczności wciągnięty w tę walkę i za wierność Chrystusowi
jest dręczony i prześladowany aż do męczeństwa i śmierci.
2. Wewnętrzne siły zła.
Oprócz naporu zła z zewnątrz, również wewnątrz Kościoła, w życiu chrześcijan
zauważa się symptomy zła:
 zanik silnej wiary: Ap 2-3;
 kompromisy doktrynalne: Ap 2, 20-23;
 tolerowanie kontaktów z czynnikami moralnie rozkładającymi: Ap 2, 14-16;
18, 4;
 lęk przed prześladowaniami: Ap 2, 10;
 osłabienie pierwotnej miłości: Ap 2, 4
 oziębłość i rozwiązłość: Ap 3, 15-17;
 fałszywe poczucie bezpieczeństwa: Ap 3, 15;
Ap 21, 8 i 22, 15 zestawia całe katalogi grzechów.
A dziś? Żyjemy również w sytuacji walki dobra ze złem. Idee chrześcijańskie,
życie moralne jest zagrożone, chore. Współczesny Kościół szuka także praktycznych rozwiązań, nowych rozwiązań. Nie chodzi o to, aby kopiować Apokalipsę, ale o to, aby wydobyć z niej zasadnicze kierunki działania i dostosować je do
naszych czasów.
2. Wskazania moralne
a) Świadectwo
Dawanie świadectwa usytuowane jest w kontekście prześladowania. Wzorem
świadka jest Jezus, którego chrześcijanin powinien naśladować. Chodzi nie tyle o
świadectwo o Chrystusie, co o świadectwo, które Chrystus sam złożył (Ap 1, 9,
12, 17). Jezus jest świadkiem wiernym i prawdomównym (1, 5; 3, 14). Lojalność
wobec Chrystusa może wymagać nawet śmierci męczeńskiej (Ap 2, 13).
Znajdujemy tu pierwszy ślad procesu językowego, w wyniku którego greckie
słowo ma,rtur ‘świadek’ nabrało z czasem znaczenia: męczennik.
3
b) Nawrócenie
Podstawowym elementem przetrwania i wyjścia z kryzysu moralnego jest n a w r ó c e n i e – metanoia, czyli zmiana postawy, mentalności, nastawienia, zwrot
duchowy: Ap 2, 14. 16. 20-21.
Apokalipsa podaje różne struktury aktu nawrócenia:
I.
Pamiętaj, więc skąd spadłeś, i nawróć się, i pierwsze czyny podejmij (Ap 2,
5).
Tekst wskazuje trzy etapy:
1) refleksja: pamiętaj, wspomnij;
2) zmiana: nawróć się, zmień się, przyznaj i żałuj;
3) czyn: pierwsze czyny podejmij.
II.
Pamiętaj więc, jak wziąłeś i usłyszałeś, strzeż tego i nawróć się! Jeśli więc
czuwać nie będziesz, przyjdę jak złodziej, i nie poznasz, o której godzinie
przyjdę do ciebie (Ap 3, 3).
1) „Pamiętaj” Wspomnienie wielkiej radości przy pierwszy zetknięciu się z
Ewangelią. Życie przytępia wrażliwość. Gdy staniemy nad grobem bliskiej
osoby, przytłumiony po latach smutek na nowo przenika nasze serca.
Chrześcijanin musi stale stać pod krzyżem Jezusa i przypominać sobie, co
Jezus dla niego zrobił.
2) „Nawróć się”. W oryginale w formie gramatycznej: aoryst, czyli czynność
konkretna, punktowa. Musi być jasny, konkretny moment nawrócenia, zmiany życia.
3) „Strzeż nakazów Ewangelii”. Znowu inna forma: czas teraźniejszy, tzn. nie
wystarczy punkt nawrócenia, lecz całe życie inne. Ostrzeżenie przed spazmatycznym chrześcijaństwem, czyli chrześcijaństwem określonej chwili.
4) „Jeśli więc czuwać nie będziesz”. Łacińskie przysłowie mówi, że bogowie
chodzą na nogach owiniętych w wełnę. Zbliżanie się Boga jest ciche, bezszelestne i niezauważalne, dopóki człowiek nie stanie twarzą twarz przed
Bogiem. Inaczej jest, gdy się każdy dzień przeżywa w obecności Chrystusa
III.
4
Ja wszystkich, których kocham, karcę i ćwiczę. Bądź więc gorliwy i nawróć
się! Oto stoję u drzwi i kołaczę: jeśli kto posłyszy mój głos i drzwi otworzy,
wejdę do niego i będę z nim wieczerzał, a on ze Mną (Ap 3, 19-20).
1) Inicjatywa wychodzi od Chrystusa. On czeka na otwarcie się człowieka1.
2) Chrystus nawołuje do pokuty, jak przyjaciel. Po otwarciu drzwi następuje
symbol zażyłej wspólnoty, dobrze zrozumiały na Wschodzie: wieczerza,
uczta i to wyjątkowo intymna, serdeczna, bo spożywana tylko we dwoje.
3) Odpowiedź; Tylko człowiek może odpowiedzieć na to pukanie Jezusa.
Chrystus nie wchodzi na siłę, musi być zaproszony2.
4) Motyw: groźba kary w wypadku odrzucenia pokuty.
c) Postulat czynu
Czyny są prawdziwą ozdobą Kościoła (Ap 19, 8). Przyozdabiają Kościół jak
szata. Towarzyszą męczennikom (Ap 14, 13). Są sprawdzianem czy chrześcijanin
jest godny wejść do królestwa Bożego. Stanowią nieodłączną cząstkę chrześcijańskiej egzystencji. Są podstawą nagrody (Ap 2, 23; 20, 12-13; 22, 12). Chrześcijaństwo jest religią czynu.
Aktywność chrześcijanina nie polega jednak tylko na wypełnianiu różnych nakazów. Apokalipsa wskazuje listę czynów w warunkach prześladowań i kryzysu
Kościoła:
1) Zachowywanie słów Jezusa: Ap 3, 8.
2) Lektura Pisma św.: Ap 1, 3. Domaga się ona realizacji w życiu: Ap 22, 7.
3) Wytrwałość: Ap 1, 9. Greckie u`pomonh, nie oznacza biernego poddania się fali
wydarzeń, lecz ducha odwagi i zwycięstwa, co prowadzi do działania. Wzorem Chrystus: „Skoro zachowałeś nakaz mojej wytrwałości i Ja cię zachowam od próby, która ma nadejść na cały obszar zamieszkany, by wypróbować mieszkańców ziem” (Ap 3, 10).
4) Trud apostolski: Ap 2, 2.
5) Miłość – najważniejsza. Jest ona siłą napędową całej chrześcijaństwa. Dlatego Apokalipsa zwraca się w liście do Efezjan ze słowami nagany, mimo
wielu pozytywnych i godnych pochwały osiągnięć tamtejszego Kościoła (Ap
2, 2-4). Pojęcie miłości jest oryginalne. Nie ogranicza się do miłości Jezusa i
miłości drugiego człowieka. Jest to pojęcie bardzo subtelne, a zarazem zasadnicze. Miłość jest czymś, co wypełnia i przenika całą chrześcijańską egzystencję.
1
Św. Bernard do zakonników: Jakkolwiek wcześnie wstaną do modlitwy: rano, czy w środku
nocy, zawsze z spotkają się z Bogiem, który na nich czeka. Co więcej, to raczej On ich budzi,
by szukali Jego oblicza.
2
Holman Hunt namalował obraz, w którym drzwi ludzkiego serca nie mają na zewnątrz klamki.
5
3. Motywacja etosu
Etyka nie może być zawieszona w próżni, musi być zakotwiczona w doktrynie.
Nowy Testament głęboko uzasadnia postępowanie chrześcijańskie. Np. u Pawła
nie ma nakazów bezy motywacji. Charakterystyczny schemat napomnień w jego
listach: imperatyw + indykatyw lub odwrotnie.
Apokalipsa też uzasadnia postępowanie chrześcijańskie. Zasadnicze motywy:
1) Oczekiwanie i tęsknota za paruzją, za spotkaniem z Chrystusem: „Przyjdź,
Panie Jezu” (Ap 22, 17. 20). Znamienna jest odpowiedź: „Zaiste, przyjdę
niebawem. Amen” (Ap 22, 20).
2) Naśladowanie Chrystusa.
3) Groźba sądu.
4) Nagroda dla zwycięzcy, zob. listy do siedmiu Kościołów); każda z nagród
ma wymiar chrystologiczny: sam Chrystus udziela się zwycięzcy (Ap 2, 28;
22, 16).
5) Zbawienie.
Warto zwrócić uwagę, że motyw nagrody nie wysuwa się na pierwszy plan.
Najważniejsze jest motyw zbawienia.
6