Wyjaśnienia do projektu ustawy o zapobieganiu i

Ekoportal.eu - ochrona środowiska ekologia ochrona przyrody recykling biopaliwa GMO odpady
Wyjaśnienia do projektu ustawy o zapobieganiu i naprawie szkód w środowisku
Ministerstwo Środowiska opublikowało niedawno projekt ustawy o zapobieganiu i naprawie szkód w środowisku. Jeśli
nowe przepisy przejdą pomyślnie drogę legislacyjną i wejdą w życie, w istotny sposób zmienią obowiązujące zasady
odpowiedzialności za szkody wyrządzone w środowisku.
Projektowana regulacja ma na celu implementowanie do polskiego porządku prawnego przepisów dyrektywy
2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 21 kwietnia 2004 roku w sprawie odpowiedzialności za środowisko w
odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu. Projekt przewiduje
ujednolicenie zasad odpowiedzialności z tytułu szkód wyrządzonych w środowisku wodnym, dotyczących gatunków
chronionych i chronionych siedlisk przyrodniczych oraz zanieczyszczania gruntów. W przypadku szkody wyrządzonej
w środowisku w każdym z powyższych wypadków, podmiotem odpowiedzialnym za jej naprawienie byłby podmiot,
którego działalność doprowadziła do szkody w środowisku. Warunki naprawienia szkód (działań naprawczych)
powinny zostać uzgodnione z wojewodą w drodze decyzji administracyjnej. Wojewoda będzie władny zobowiązać
dany podmiot do przeprowadzenia określonych działań zapobiegających powstaniu szkód w środowisku lub do
przeprowadzenia działań naprawczych, jeżeli szkody takie już powstały. Projekt reguluje ponadto sytuacje, gdy sama
szkoda jeszcze nie miała miejsca, lecz istnieje bezpośrednie zagrożenie jej powstania.
Projekt przewiduje, że do szkód w środowisku, wykrytych przed 30 kwietnia 2007 roku będzie stosować się przepisy
prawa ochrony środowiska w dotychczasowym brzmieniu.
Ustawa definiuje również sytuacje wyłączeń od jej stosowania, które dotyczą:
- podmiotów wyrządzających szkody: proponowane zasady odpowiedzialności dotyczyć miałyby jedynie podmiotów
prowadzących działalność określoną w rozporządzeniu wykonawczym do ustawy. Z załącznika III do dyrektywy z 21
kwietnia 2004 roku wynika, że będzie to np. działalność objęta obowiązkiem uzyskania pozwolenia zintegrowanego,
działalność związana, choćby pośrednio, z gospodarką wodno-ściekową lub zarządzaniem odpadami itp.,
- czasu powstania szkody: ustawa nie objęłaby szkód, jeżeli od powodujących je emisji lub zdarzeń upłynęło więcej
niż 30 lat, jak również szkód wykrytych przed dniem 30 kwietnia 2007 roku,
- niektórych rodzajów działalności: wyłączone spod stosowania ustawy byłyby szkody spowodowane działalnością
mającą na celu np. obronę narodową, bezpieczeństwo międzynarodowe itp.
Ważne wyłączenie zawarte jest również w samej definicji szkody w środowisku, ta bowiem nie obejmuje szkód
wynikających z podporządkowania się decyzjom administracyjnym w zakresie, w jakim regulują one oddziaływanie na
środowisko.
Powyższe wyłączenia mają istotne znaczenie z punktu widzenia ustalenia zasad, jakim podlega naprawienie szkody w
zakresie nieobjętym ustawą. Zważywszy na szeroki zakres szkód objętych ustawą, skupię się poniżej na jednym z ich
rodzajów, to jest na szkodach polegających na zanieczyszczenia gleby lub ziemi.
Szczególnie daleko idące konsekwencje mają opisywane zmiany na płaszczyźnie zasad rekultywacji gruntów. Projekt
zakłada bowiem rezygnację z odrębnego uregulowania zasad odpowiedzialności z tytułu zanieczyszczenia gleby lub
ziemi, zawartego obecnie w prawie ochrony środowiska. W obecnym stanie prawnym zasadą jest, iż podmiotem
obowiązanym do zapewnienia rekultywacji gruntu jest podmiot władającym powierzchnią gruntu, którym jest
zazwyczaj właściciel nieruchomości lub jej użytkownik wieczysty.
Podmiot, który nabył nieruchomości objętą obowiązkiem rekultywacji, nie może się więc z reguły zasłaniać faktem, iż
zanieczyszczenie spowodowane zostało przez poprzedniego właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości.
Obowiązany jest on do przeprowadzenia rekultywacji, a podstaw jego ewentualnych roszczeń względem poprzedniego
właściciela (użytkownika wieczystego) można szukać jedynie w prawie cywilnym, np. w umowie sprzedaży
nieruchomości. Takie uregulowanie odpowiedzialności jest obecnie odstępstwem od zasady „zanieczyszczający płaci”
obowiązującej w innych przypadkach wyrządzenia szkód w środowisku.Wykreślenie z prawa ochrony środowiska
powyższych przepisów i poddanie tej materii regulacji nowej ustawy oznaczać będzie, że podmiotem obowiązanym do
rekultywacji gruntu będzie zawsze ten, czyja działalność była źródłem zanieczyszczenia. Od odpowiedzialności tej
sprawca szkody nie będzie się mógł uwolnić, np. sprzedając nieruchomość. Będzie on obowiązany do przeprowadzenia
rekultywacji nawet wówczas, gdy nie będzie miał już tytułu prawnego do nieruchomości, na której występuje
zanieczyszczona gleba lub ziemia. Projekt przewiduje, że w sytuacji takiej obecny właściciel nieruchomości
obowiązany będzie umożliwić przeprowadzenie rekultywacji, oraz że przysługuje mu stosowne odszkodowanie za
strona 1 / 2
Ekoportal.eu - ochrona środowiska ekologia ochrona przyrody recykling biopaliwa GMO odpady
Wyjaśnienia do projektu ustawy o zapobieganiu i naprawie szkód w środowisku
szkody doznane w związku z udostępnieniem nieruchomości do celów rekultywacyjnych. Jak więc widać, nowa
regulacja oznaczać będzie całkowity odwrót od rozwiązań przyjętych w tym zakresie od 2001 roku, a zarazem
urzeczywistnienie zasady „zanieczyszczający płaci”.
Projekt zakłada niemal całkowite uchylenie przepisów prawa ochrony środowiska regulujących zasady rekultywacji
gruntów. Powoduje to zatem, że przyjęte w projekcie przepisy nie staną się przepisami szczególnymi względem prawa
ochrony środowiska (co miałoby miejsce, gdyby przepisy prawa ochrony środowiska o rekultywacji pozostały
niezmienione), a uzyskają status podstawowych przepisów regulujących tę materię. Może to powodować znaczne
trudności dotyczące interpretacji przepisów. Trudności te wynikają w dużej mierze z szerokich wyłączeń stosowania
projektowanej ustawy, które zmuszają do postawienia pytania, jakie przepisy będą regulować rekultywację gruntów w
stanach faktycznych objętych powyższymi wyłączeniami. Trudności te autor projektu sam starał się rozwiązać w
przypadku np. zanieczyszczeń mających miejsce w przeszłości. Projekt przewiduje bowiem, iż do szkód w środowisku
dotyczących powierzchni ziemi wykrytych przed dniem 30 kwietnia 2007 roku stosować się będzie przepisy prawa
ochrony środowiska w dotychczasowym brzmieniu. Rozwiązanie takie stanowi jednak źródło kolejnych wątpliwości i
problemów. Projektowane rozwiązanie może spowodować, że faktycznie obowiązywać będą dwa reżimy
odpowiedzialności z tytułu rekultywacji gruntów – stare (oparte na prawie ochrony środowiska) dla gruntów, w
przypadku których zanieczyszczenie zostało wykryte przed 30 kwietnia 2007 roku, oraz nowe (oparte na
projektowanej ustawie) dla wszystkich pozostałych przypadków rekultywacji. Współistnienie obu reżimów będzie
miało miejsce do czasu rekultywacji wszystkich nieruchomości, w przypadku których wykrycie zanieczyszczenia gleby
lub ziemi miało miejsce przed 30 kwietnia 2007 roku.Nowy projekt może też istotnie skomplikować obrót
nieruchomościami. Podmiot nabywający nieruchomość gruntową stanie nie tylko przed koniecznością zweryfikowania
jakości gleby lub ziemi na nieruchomości (jak to ma miejsce obecnie), ale także przed koniecznością ustalenia, kiedy
miało miejsce zanieczyszczenie oraz kiedy zostało ono wykryte – data wykrycia będzie decydować bowiem o reżimie
prawnym odpowiedzialności z tytułu rekultywacji, a więc faktycznie o podmiocie obowiązanym do rekultywacji.Poza
tym pojęcie wykrycia zanieczyszczenia jest niezwykle nieostre i może stanowić pole rozbieżnych interpretacji a nawet
nadużyć. Można sobie wyobrazić szereg stanów faktycznych, w których dochodzi do nabycia nieruchomości
wymagającej rekultywacji i w których wiedza o rzeczywistej dacie wykrycia zanieczyszczenia dochodzi do nabywcy
już po przejściu tytułu prawnego do nieruchomości, zmieniając radykalnie zakres obowiązków obu stron umowy
sprzedaży nieruchomości.Kolejny problem – data wykrycia zanieczyszczenia jako kryterium stosowania
dotychczasowego lub nowego reżimu odpowiedzialności za zanieczyszczenie gruntu nie jest całkowicie zgodna z
dyrektywą z dnia 21 kwietnia 2004 roku, ta ostatnia posługuje się bowiem kryterium daty wyrządzenia szkody (w tym
wypadku – daty zanieczyszczenia). Oznacza to, że – w zakresie zanieczyszczeń historycznych – stosowanie
projektowanej ustawy jest dalej idące niż wymaga tego sama dyrektywa.
Wciąż nie wiadomo, jakie zasady rekultywacji zanieczyszczonych gruntów miałoby się stosować w innych
przypadkach objętych wyłączeniami projektu ustawy. Funkcji przepisów ogólnych w tym zakresie (obecnie pełnionych
przez prawo ochrony środowiska) nie może przejąć ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. Prawo ochrony środowiska (t.j.
Dz.U. z 2004 r. nr 121, poz. 1266 ze zm.). Ona również nie reguluje bowiem wszystkich przypadków rekultywacji
zanieczyszczonych gruntów.Nie jest również do końca jasne wykluczenie z zawartej w projekcie definicji szkody szkód
w postaci niekorzystnego przekształcenia naturalnego ukształtowania terenu.
Źródło: Gazeta Prawna
strona 2 / 2