Służebność przesyłu

Prawo cywilne – ćwiczenia; 2014/2015
dr Anna Rachwał, dr Michał Kućka
PRAWO RZECZOWE: (25) Służebność przesyłu
1. Andrzej jest właścicielem nieruchomości składającej się z działki nr 20 obr. 100 o pow. 0,0509 ha. Przez
nieruchomość przebiega grawitacyjna sieć kanalizacji sanitarnej o średnicy 200 mm na długości 32 m
i o średnicy 150 mm na długości 11, 2 m. Na trasie sieci znajdują się trzy studzienki kanalizacyjne
o średnicy 200 mm. Odcinek przewodu o średnicy 150 mm jest odgałęzieniem prowadzącym do studzienki
rewizyjnej znajdującej się przed sąsiednim budynkiem mieszkalnym położonym na działce nr 21. Sieć
kanalizacyjna została wykonana w latach 1983-84 przez Komitet Czynu Społecznego ds. Budowy
Kanalizacji. Andrzej wniósł do sądu o ustanowienie służebności przesyłu, wskazując jako właściciela
urządzeń kanalizacyjnych Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. Poprzednik prawny tej
spółki uzgodnił bowiem z tym Komitetem Czynu Społecznego ds. Budowy Kanalizacji projekt wykonania
kanalizacji sanitarnej, a następnie z udziałem pracowników spółki dokonano jej odbioru technicznego.
Odcinek znajdujący się na nieruchomości Andrzeja nie figuruje jednak w dokumentach księgowych spółki,
mimo to jest fizycznie i funkcjonalnie powiązany z siecią należącą do uczestnika. Czy żądanie Andrzeja jest
zasadne?
Zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2014 r., sygn. akt IV CSK 521/13,
LEX nr 1460773.
2. Gromek Sp. z o.o., dostarczająca energię elektryczną, zamierzała wznieść słupy wysokiego napięcia
i przeprowadzić linię energetyczną przez nieruchomość Anny. Nie mogąc dogadać się z Anną
co do wynagrodzenia za korzystanie z jej nieruchomości spółka wniosła o ustanowienie na jej rzecz
służebności przesyłu, proponując wynagrodzenie jednorazowe. Anna podniosła jednak, że powinna otrzymać
wynagrodzenie zarówno za ustanowienie służebności, jak i za jej trwanie. Zaproponowała więc kwotę
jednorazową oraz opłatę roczną. Jak powinien postąpić sąd?
Zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2012 r., sygn. akt IV CSK 56/12, LEX
nr 1227856 z glosą K. Zdun-Załęskiej (LEX/el. 2013, nr 184291).
3. W poniedziałek – 30 marca 2015 r. – Energia S.A. wystąpiła do sądu o stwierdzenie, że nabyła przez
zasiedzenie z dniem 31 grudnia 2006 r. „służebność gruntową polegającą na nieodpłatnym korzystaniu:
eksploatacji, dokonywaniu kontroli, przeglądów, konserwacji, modernizacji i remontów, usuwaniu awarii lub
wymianie urządzeń z nieruchomości stanowiącej bliżej opisaną działkę – w zakresie niezbędnym
do zapewnienia prawidłowego i niezakłóconego działania elementów napowietrznej linii energetycznej
posadowionych na tej nieruchomości”. Jakie rozstrzygnięcie wyda sąd?
Zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2008 r., sygn. akt III CZP 89/08, LEX nr 458125
z glosą M. Balwickiej-Szczyrby (Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd orzecznictwa 2010, nr 2, poz. 8,
s. 111).
4. Energetyka Sp. z o.o. wystąpiła do sądu z wnioskiem o stwierdzenie, że z dniem 4 lipca 1979 r. nabyła
przez zasiedzenie służebność gruntową obciążającą nieruchomość Marcina, polegającą na utrzymaniu
urządzeń służących do przesyłu energii elektrycznej, swobodnego dostępu do nich w celu wykonywania prac
przyłączeniowych, eksploatacyjnych i konserwacyjnych oraz usuwania awarii, bądź wymiany na nowe oraz
na obowiązku powstrzymania się przez każdoczesnego właściciela nieruchomości obciążonej od wznoszenia
budowli i upraw pod linią i obok słupa energetycznego w odległości zgodnej z obowiązującymi przepisami.
Marcin nabył nieruchomość w dniu 4 listopada 1983 r. od Skarbu Państwa. W tym czasie na nieruchomości
1
znajdowały się już urządzenia służące do przesyłu energii elektrycznej (zmodernizowane w 1979 r.),
a korzystał z nich wtedy Zakład Energetyczny, będący przedsiębiorstwem państwowym. Zakład ten stał się
samodzielnym przedsiębiorstwem państwowym z dniem 16 stycznia 1989 r., następnie został 12 lipca
1993 r. przekształcony w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa. Wskutek kolejnych przekształceń
i podziałów została utworzona spółka Energetyka, prowadząca działalność w zakresie dystrybucji energii
elektrycznej. Od jesieni 2008 r. Marcin i Energetyka prowadzili rozmowy zmierzające do ustalenia zasad
korzystania z urządzeń przesyłowych. Od tego czasu Energetyka utraciła swobodny dostęp
do nieruchomości. Jakie powinno być rozstrzygnięcie sądu?
Zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2012 r., sygn. akt IV CSK 606/11, LEX nr 1218193
oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 2013 r., sygn. akt V CSK 320/12, LEX nr 1391372.
5. W dniu 11 października 2005 r. Katarzyna będąca właścicielką nieruchomości wniosła przeciwko
przedsiębiorstwu przesyłowemu pozew o zapłatę 54 000 zł jako wynagrodzenia za korzystanie bez tytułu
prawnego z jej gruntu oraz domagała się „czynszu dzierżawnego” na przyszłość. Wyrokiem z dnia
11 czerwca 2007 r. sąd rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda 15 400 zł wraz z odsetkami
ustawowymi, oddalając powództwo w pozostałej części. Sąd okręgowy, orzekając na skutek apelacji
Katarzyny, uchylił wyrok w części oddalającej powództwo i skierował sprawę w tym zakresie
do ponownego rozpoznania. Postępowanie to jednak zawieszono z uwagi na złożenie przez następcę
prawnego pozwanego wniosku o zasiedzenie służebności przesyłu . Postanowieniem z dnia 8 lipca 2011 r.
sąd rejonowy stwierdził, że przedsiębiorstwo przesyłowe (wnioskodawca) nabyło 1 stycznia 2009 r. przez
zasiedzenie „służebność gruntową polegającą na nieodpłatnym korzystaniu z posadowionych na działce
gruntu (…) stacji transformatorowej i transformatora, napowietrznych linii energetycznych oraz słupów
energetycznych linii (…), z prawem nieograniczonego dostępu, przechodu lub przejazdu do tych urządzeń
w sposób w postanowieniu opisany”. Postanowieniem z dnia 4 kwietnia 2012 r. sąd okręgowy oddalił
apelację właściciela. Na skutek rozpoznania skargi kasacyjnej właściciela Sąd Najwyższy uchylił
postanowienie sądu okręgowego i sprawę przekazał temu sądowi do ponownego rozpoznania. Jakie racje
przemawiają za rozstrzygnięciem Sądu Najwyższego?
Zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 października 2013 r., sygn. akt IV CSK 30/13, OSNC
z 2014 r., nr 7-8, poz. 79 z glosami M. Balwickiej-Szczyrby (OSP z 2014 r., z. 9, poz. 88) i B. Rakoczego
(OSP z 2014 r., z. 12, poz. 115) oraz z komentarzem M. Kućki (w: J. Pisuliński (red.), Forum Prawnicze
2014, nr 4, s. 92); uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 2013 r., sygn. akt III CZP 18/13, OSNC
z 2013 r., nr 12, poz. 139 z glosami J. M. Kondka (Glosa 2014, nr 2, s. 29) i K. Górskiej (Monitor
Prawniczy 2014, nr 14, s. 761) oraz z komentarzem K. Pałki (w: J. Pisuliński (red.), Forum Prawnicze 2013,
nr 4, s. 86); uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2014 r., sygn. akt
III CZP 45/14, www.sn.pl; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 24 lipca 2013 r., sygn. akt III CZP 36/13,
OSNC z 2014 r., nr 3, poz. 24 z komentarzem K. Pałki (w: J. Pisuliński (red.), Forum Prawnicze 2014, nr 2,
s. 95).
2