docEkonomika - Nazwa.pl
download 
Reklamacja Transkrypt
Ekonomika - Nazwa.pl
ROLNICZE ● CO W PRODUKCJI MLEKA? najwyższy czas na podsumowanie i korekty styczeń 2010 cena 3 zł ISSN 1234-236X Nr 1(225) Aktualności 2 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 O d redakcji Spis treści AKTUALNOŚCI 1. Dopłaty do kwalifikowanego materiału siewnego 2. Zaostrzono wymagania dla rent strukturalnych 3. Znamy wysokość dopłat bezpośrednich TECHNOLOGIA 1. Co w produkcji mleka? 2. O czym mówią białko i mocznik w mleku Sposób na nieśmiertelność O j, biedzili się nad problemem nieśmiertelności alchemicy wielu stuleci. W oparach laboratorium ważyli, mieszali, rozcierali, destylowali, a wszystko po to, by znaleźć kamień filozoficzny; próbowali przemieniać ołów w złoto, próbowali znaleźć panaceum na wszelkie choroby i stworzyć eliksir nieśmiertelności. W swoich praktykach łączyli elementy chemii, fizyki, psychologii, metalurgii, medycyny, astrologii z mistycyzmem i religią. Nie wzięli pod uwagę prawa, ale tego ustanawianego przez człowieka. I to był ich błąd. Ale zacznijmy od początku, zmierzając po ścieżce do nieśmiertelności. Po pierwsze nigdy nie należy lub nie należało wybierać lekarza pierwszego kontaktu (niestety, wielu z nas już od tego punktu jest na przegranej), po drugie – pod żadnym pozorem nie powinno się korzystać z usług służby zdrowia. Jednym słowem nie pozostawić tam śladu. W ten sposób żył… aż do śmierci jeden z naszych braci. A żył jeszcze miesiąc temu. Nie był utrapieniem ani dla NFZ-tu, ani przychodni czy szpitali. W ostatnich miesiącach, nieco już schorowany, odmówił nawet leczenia, pomagając tym samym budżetowi państwa w kryzysie. Co tu dużo mówić – po prostu był taktowny. Wszak tyle się mówi o finansowej niewydolności służby zdrowia i o tym, że nawet poważne operacje przesuwane są w nieskończoność po wyczerpaniu się limitów i enefzetowskich środków. Już na kilka miesięcy przed końcem roku szpitale zamieniają się w serialowe ostre dyżury, ponieważ lekarze w nich mogą walczyć wyłącznie o życie pacjentów a nie o ich zdrowie. Taktowny obywatel nie przewidział jednego, że taka wzorowa postawa nie przysłuży się rodzinie. A ta, gdy tylko zauważyła, że nie żyje, natychmiast zadzwoniła po pogotowie. Pogotowie najpierw odmówiło przyjazdu, ponieważ w wezwaniu nigdzie wyraźnie nie wymienia się śmierci jako przyczyny. (Uwaga, bo tu dopiero zaczyna się akcja!). Otóż, zdenerwowany syn nieboszczyka, widząc beznadziejność sytuacji, pistoletem wymusił przyjazd lekarza, który i owszem zobaczył martwe ciało, ale nie mógł potwierdzić tego stosownym dokumentem, ponieważ zmarły nie zmarł na jego rękach, a pogotowie przyjeżdża do ciepłych jeszcze a nie zimnych ludzi. Po akt zgonu nie można było się udać do lekarza pierwszego kontaktu, bo też zmarły za życia nigdy takiego nie wybierał i nie figurował w żadnej kartotece. A ksiądz bez świadectwa odmówił pochówku. Amen. Tak więc nieboszczyk wobec prawa wciąż był żywy. Zyskał nawet naszą pamięć, już choćby w tym tekście. Prawda, że to ładna historyjka? Ciekawe, co by na taką nieśmiertelność powiedzieli Gilgamesz i Paracelsus? Elżbieta Musiał 3 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 str. 4 str. 4 str. 4 str. 5 str. 8 EKONOMIKA 1. Internetowa giełda rolna str. 9 2. Nowe obowiązki przedsiębiorcy str. 10 3. Grupy producentów... str. 11 4. Dochody rolników w UE 2005 - 2008 str. 12 5. Ceny targowiskowe w woj. świętokrzyskim str. 13 EKOLOGIA 1. Chów owiec w zgodzie z ekologią 2. Projektowane zmiany w programie rolnośrodowiskowym 2007 – 2013 MECHANIZACJA i BHP 1. Zima a olej napędowy 2. Apteczka w gospodarstwie rolnym 3. Układ ładowania akumulatora NASZE PREZENTACJE 1. Dworek Staropolski 2. Konkurs „Świętokrzyska potrawa świąteczna” OGRODNICTWO 1. Jarzębina słodka 2. Przetwórstwo kapusty... 3. Gleba z sadu do analizy 4. Dylamaty, debaty, plany str. 14 str. 15 str. 16 str. 16 str. 17 str. 19 str. 22 str. 23 str. 24 str. 25 str. 26 GOSPODARSTWO DOMOWE I AGROTURYSTYKA 1. Czy będziemy w Europejskiej Sieci Regionalnej Dziedzictwa Kulinarnego str. 28 2. Chipsy inne niż znasz str. 29 3. Karnawał, zapusty, ostatki str. 30 4. Rośliny bez tajemnic str. 32 KLUBY 4H 1. Comenius. Nowi znajomi w Portugalii 2. Comenius. W sobkowskim gimnazjum... 3. Cudeńka str. 33 str. 34 str. 35 FAKTY, WYDARZENIA, KOMENTARZE 1. Zielony Tydzień w środku zimy 2. Z nutką światecznych przysmaków str. 36 str. 37 DORADCA ODPOWIADA str. 37 ROZRYWKA str. 38 A ktualności Uwaga ROLNICY! Dopłaty do kwalifikowanego materiału siewnego U zyskanie wysokich plonów ziarna o bardzo dobrej jakości jest niemożliwe bez zastosowania wartościowego materiału siewnego. Należy wysiewać nasiona sprawdzone, o znanej sile i energii kiełkowania, zdrowe i dobrze wykształcone. Materiał siewny rzadko wymieniany, z własnej reprodukcji (niekwalifikowany), jest często złej jakości. Podczas reprodukcji ulega degeneracji, co powoduje obniżenie wartości genetycznej. Często charakteryzuje się gorszą czystością, zawartością innych nasion i słabą zdolnością kiełkowania. Dlatego warto wysiewać nasiona kwalifikowane zakupione w specjalistycznych firmach hodowlano-nasiennych. Kwalifikowany materiał siewny może być reprodukowany w gospodarstwie rolnym, ale należy zachować co najwyżej 3–4-letni cykl wymiany. Dłuższego wykorzystania własnych nasion nie poleca się. Stosownie kwalifikowanego materiału siewnego umożliwiają dopłaty stosowane przez Agencję Rynku Rolnego w ramach pomocy de minimis. Dopłata rekompensuje wyższą cenę nasion, stanowiąc o wysokiej jakości kwalifikowanego materiału siewnego. Na stronie internetowej Agencji Rynku Rolnego ukazała się informacja w sprawie składania wniosków o przyznanie dopłaty z tytułu zużytego do siewu lub sadzenia materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany. Wnioski o dopłaty można będzie składać w oddziałach Agencji w terminie od 15 stycznia 2010 do lipca 2010. Aktualne wzory wniosków o przyznanie pomocy rolnicy znajdą na stronie internetowe ARR, zostaną one opublikowane przed rozpoczęciem terminu składania wniosków. Wszelkie informacje i pomoc w wypełnianiu wniosków można uzyskać u doradcy ŚODR.□ Krystyna Klimont Zaostrzono wymagania dla rent strukturalnych C hoć termin przyjmowania dokumentów nie jest jeszcze znany, to już teraz wiadomo, że chętnych będzie więcej niż pieniędzy do rozdysponowania. Dlatego wymagania w programie rent strukturalnych zaostrzono. Najwyżej zawieszono poprzeczkę dotyczącą wielkości przekazywanych i nowo powstałych gospodarstw. Wiek 55 lat, co najmniej dziesięcioletni staż pracy we własnym gospodarstwie i pięcioletni okres opłacania składek na KRUS. Te wymagania pozostają bez zmian. Szansę na renty strukturalne będą mieli jednak tylko ci rolnicy, którzy mają gospodarstwa o odpowiedniej powierzchni. Będą premiowani ci, którzy przekazują gospodarstwa na rzecz młodego rolnika. Aby ubiegać się o rentę strukturalną w województwach małopolskim, podkarpackim, śląskim i świętokrzyskim, trzeba mieć co najmniej 3 hektary ziemi. W pozostałych już 6 ha. Osoba przejmująca gospodarstwo musi mieć już jednak co najmniej 10 hektarów. Młodzi rolnicy na osiągnięcie tej powierzchni mają trzy lata. Ale nawet spełnienie tych wymagań nie gwarantuje otrzymania świadczeń. Wszystko zleży od ilości złożonych wniosków. Po wstępnej weryfikacji w powiatowych biurach Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa dokumenty trafią do oddziałów regionalnych i tam poddane zostaną kolejnej ocenie. Na renty szanse mają tylko ci rolnicy, których wnioski dostaną najwyższą punktację. Im większe gospodarstwo, tym lepsza ocena. Resort rolnictwa szacuje, że pieniędzy powinno wystarczyć dla 6 tysięcy rolników. Wszystko zależy jednak od kursu euro. Nowe renty strukturalne będą wypłacane rolnikom do ukończenia 65. roku życia. Planowana stawka to 1013 złotych, 100 złotych więcej będzie doliczone w przypadku przekazania gospodarstwa o powierzchni większej niż 10 hektarów osobie, która nie ukończyła 40 lat. Dodatkowe 676 złotych przysługuje na małżonka.□ Jadwiga Bastrzyk Znamy wysokość dopłat bezpośrednich D opłaty bezpośrednie wypłacane są rolnikom już po raz szósty. Jednak dopiero teraz wysokość stawek znacznie wzrośnie w porównaniu do ubiegłych lat. DOPŁATY BEZPOŚREDNIE za 2009: ▪ jednolita płatność obszarowa – 506,98 zł/ha, ▪ płatności zwierzęce – 502,62 zł/ha, ▪ płatność do grupy upraw – 356,47 zł/ha. Ponad 500 złotych na każdy hektar to wysokość jednolitej płatności obszarowej. Podobna stawka obowiązuje w przypadku tzw. dotacji zwierzęcych. A dopłaty do grupy upraw podstawowych wynoszą ponad 350 złotych. ▪ płatności energetyczne – 190,33 zł/ha, 4 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ płatność cukrowa – 53,47 zł/tonę, pomoc do rzepaku – 176 zł/ha, płatność do pomidorów – 166,82 zł/tonę, płatności do owoców miękkich – 1691,80 zł/h, płatność do chmielu od 507,54 zł/ha do 861,32 zł/ha. Rolnicy mogą też liczyć na różnego rodzaju płatności uzupełniające. Są to dotacje cukrowe, do upraw energetycznych, rzepaku, pomidorów, truskawek i malin, a także do chmielu. Wg zapewnień Agencji Restrukturyzacji dwie trzecie rolników dostała dotacje już w grudniu, w tym roku otrzymają pozostali.□ Jadwiga Bastrzyk T echnologia CO W PRODUKCJI MLEKA? najwyższy czas na podsumowanie i korekty Krystyna Wieczorkiewicz Z akończył się rok kalendarzowy 2009, rozpoczął ostatni kwartał roku kwotowego 2009/2010, który dla wielu gospodarstw mleczarskich może zadecydować o opłacalności i przyszłości produkcji. Analizując rok kalendarzowy, można stwierdzić, że był on pełny zawirowań zarówno pogodowych, jak i cenowych. Jak wiemy, te dwa czynniki mają bardzo duży wpływ na przebieg i opłacalność produkcji mleka. Z przebiegiem aury wiąże się niewątpliwie jakość pasz, zwłaszcza objętościowych i koszt ich produkcji, a to przekłada się w konsekwencji na opłacalność produkcji mleka i produkcję zdrowej i bezpiecznej żywności. Biorąc pod uwagę średnią ilość opadów i temperatur, był to rok średni, nawet dobry. Jednak o sukcesie w tej produkcji w większości decyduje prawidłowy rozkład i ilość opadów oraz temperatur w okresach szczególnie ważnych (wschodów, zbioru i konserwacji, żniw, pożniwny oraz siewu). Jak już wyżej napisałam, były zawirowania pogodowe, tzn. przymrozki w maju – po wschodach kukurydzy i ziemniaków, była „przekropna” pogoda w czasie sianokosów i sporządzania sianokiszonek i susza we wrześniu, która spowodowała szybkie zasychanie kukurydzy oraz mniejszy jej plon, zwłaszcza cennego ziarna. Zaś opady śniegu, deszczu oraz przymrozki w październiku przeszkodziły w siewach ozimin i orkach zimowych. Sprawdziło się przysłowie: „Jeśli wrzesień będzie ciepły i suchy, to październik nie oszczędzi pluchy”, ale zrewanżował się listopad. Jak podaje nasz agrometeorolog Andrzej Zalewski, listopad był najcieplejszym miesiącem od dziesięcioleci. Podsumowując, można powiedzieć, że był to rok nie dla „śpiochów”, kto się pospieszył i wykorzystał każdy moment fot.: K. Wieczorkiewicz dobrej pogody, ten zebrał i zgromadził dobrą paszę i wykonał wszystkie prace. Natomiast kto się ociągał lub przytrafiły się inne okoliczności niezależne od niego (choroba, brak sprzętu itp.) wystartował z gorszymi paszami, czasami zebranymi drożej. To będzie skutkowało ujemnie w dalszej produkcji. Przykład. Jeżeli ktoś z jakichś powodów (najczęściej pogodowych i sprzętowych) opóźnił zbytnio zbiór kukurydzy, to miał problemy z jej ubiciem, bo sprężynowała i zasysała powietrze. W takiej kiszonce bezwzględnie trzeba było zastosować dodatki poprawiające stabilność kiszon- 5 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 ki i znacznie dłużej i dokładniej ją ubijać. Jeżeli tego nie uczyniono, to mogą być problemy z jej samozagrzewaniem się i z pogorszeniem się wartości pokarmowej i jakości mikrobiologicznej. Już pod koniec listopada mieliśmy sygnały o samozagrzewaniu się kiszonek. Pisząc o zawirowaniach cenowych, miałam na uwadze to, że praktycznie do września spadały i utrzymały się niskie ceny mleka (średnio ok. 0.85 zł) i zbóż. Dopiero w trzecim kwartale zatrzymał się ich spadek i poszły nieco w górę, choć nie wszędzie – to zależało od gospodarności jednostek skupowych. T echnologia Wiele gospodarstw, zwłaszcza tych, które poczyniły duże inwestycje i są obciążone ratami kredytowymi, przeżyło ogromny stres z powodu zachwiania płynności finansowych. Wiele z nich zwiększało skalę produkcji, aby tym podnieść dochód, dlatego w I kwartale tego roku kwotowego wzrosła produkcja mleka o ok. 2% w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku. Agencja wystosowała informację o groźbie przekroczenia przez kraj kwoty mlecznej. Zarówno ta informacja, świadomość hodowców, jak również i na skutek pogarszającej się opłacalności zahamował się postępujący wzrost produkcji. Z następnej już informacji agencyjnej administracja kwotami mlecznymi i zadbanie w porę o zabezpieczenie i pokrycie wszelkich możliwości produkcyjnych indywidualnej ilości referencyjnej (IIR) mleka. Póki jest jeszcze czas na transakcje i możliwości, producenci, którzy przekroczyli swoje limity, powinni podjąć działania zabezpieczające ich pokrycie. W grę wchodzi sprzedaż, zakup lub wydzierżawienie, użyczenie lub darowizna. Ostateczne terminy, do których można jeszcze dokonać transakcji i złożyć wniosek to: ▪ 31.01 2010 r. – oddanie w używanie indywidualnej kwoty mlecznej, ▪ 28.02.2010 r. – sprzedaż lub kupno kwoty indywidualnej (KI), ▪ ▪ ▪ Jeżeli dostawca do końca danego roku kwotowego nie wykorzysta 70% KI, która przysługiwała mu na dzień 1 kwietnia tego roku kwotowego, to niewykorzystana część KI (w tym również część oddana) zostanie mu cofnięta. Całą KI można oddać jedynie w uzasadnionych należycie przypadkach ograniczających tymczasowo zdolność produkcyjną lub w przypadkach siły wyższej. W przypadku dzierżawy gospodarstwa rolnego, kwota indywidualna jest dzierżawiona wraz z gospodarstwem. Na czas trwania umowy dzierżawnej gospodarstwa, dzier- „...W grę wchodzi sprzedaż, zakup lub wydzierżawienie, użyczenie lub darowizna...” fot.: K. Wieczorkiewicz wynika, że po 7 miesiącach, tj. na koniec października 2009, stopień wykorzystania kwot indywidualnych przysługujących dostawcom hurtowym wyniósł ok. 61% i stwierdzono nieznaczną tendencje spadkową w dynamice skupu mleka. Trudno jest z wyprzedzeniem powiedzieć dokładnie, jak przebiegnie dalej dynamika skupu, a więc czy grożą nam kary za przekroczenie kwot mlecznych. Gdyby do tego doszło, to byłaby to tragedia dla niektórych producentów, zwłaszcza dla tych, którzy już mają problemy z jej opłacalnością. Podstawą jest odpowiednia ▪ 28.02.2010 r. – nieodpłatne przekazanie kwoty indywidualnej (darowizna KI). Z dniem 31.12.2009 r. upłynęła możliwość konwersji kwoty indywidualnej. Dla przypomnienia: ▪ Oddać w używanie jak i darować KI można tylko niewykorzystaną w danym roku kwotowym część lub całość indywidualnej ilości referencyjnej. 6 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 ▪ żawca gospodarstwa uzyskuje prawo do KI, przyznane dotychczasowemu właścicielowi gospodarstwa. Podobnie jest z darowizną gospodarstwa – prawo do indywidualnej kwoty mlecznej przechodzi na obdarowanego. Jeżeli darowizna miała miejsce w trakcie trwania roku kwotowego, to obdarowany może wykorzystać do końca roku kwotowego niewykorzystaną przez darczyńcę KI. Natomiast całą kwotę indywidualną przypisaną do gospodarstwa darczyńcy, będzie T echnologia mógł obdarowany wykorzystać dopiero w następnym roku kwotowym. Szczegółowe postępowanie i zobowiązania przy poszczególnych transakcjach zawiera ustawa o regulacji rynku mleka z dnia 20 kwietnia 2004 r. i ustawa o zmianie ustawy o regulacji rynku mleka i przetworów mlecznych oraz niektórych ustaw z dnia 15 czerwca 2007 r., oraz opracowana przez ARR broszura „Kwotowanie produkcji mleka” – Warszawa lipiec 2008. Inną formą uniknięcia płacenia kar jest wykorzystanie nadwyżek mleka na inne cele, np. na spożycie lub paszę dla opasu cieląt. Ostatnio jest duże zapotrze- le debatuje się na ten temat i padają różne niekiedy sprzeczne propozycje odnośnie kwotowania mleka. Zarówno u nas, jak i w krajach unijnych, jedni są za utrzymaniem kwot po 2015 roku, inni są temu przeciwni, jeszcze inni proponują zmiany w ustawie o regulacji rynku mleka. Z powodu braku jednomyślności jedni odstępują od produkcji mleka, inni dla utrzymania opłacalności zwiększają jej skalę produkcji. Trudno jest z wyprzedzeniem określić dokładnie wielkość produkcji, skupu i stopnia wykorzystania krajowej ilości referencyjnej (KIR), co zadecyduje o zapłaceniu lub nie – kar za przekroczenie. Tragedią byłoby płacenie kar i byłoby to bolesne, tym bardziej że w roku kwotowym 2008/2009 i 2009/2010 nie były pobierane zaliczki na poczet kar. W ubiegłym roku kwotowym między innymi dzięki umiejętności planowania produkcji mleka przez hodowców udało się nam zmieścić w limicie. Jak widać z powyższego i jak już wiele razy podkreślałam, dzisiejszy hodowca to jednocześnie i przede wszystkimi menadżer, który musi wszystko zaplanować, śledzić i w porę korygować plany, aby utrzymać się na rynku. Jak w każdym biznesie, ci którzy zaryzykują, mogą zyskać, albo dużo stracić. „...Inną formą uniknięcia płacenia kar jest wykorzystanie nadwyżek mleka na inne cele, np. na spożycie lub paszę dla opasu cieląt...” fot.: K. Wieczorkiewicz bowanie na wołowinę wysokiej jakości i można uzyskać za nią rozsądną cenę. W miarę możliwości powinno się opasać cielęta, zwłaszcza mieszańce z rasami mięsnymi, do wag cięższych wykorzystując trwałe użytki zielone (TUZ), ugory, pasze uboczne i istniejące niewykorzystane budynki i wiaty. W ten sposób można wyprodukować w miarę tanio wołowinę wysokiej jakości i poprawić opłacalność produkcji mleka. W ostatnim czasie w związku z zawirowaniami na rynku mleka bardzo wie- W związku z tym powinno się na bieżąco śledzić uważnie stopień wykorzystania kwoty mlecznej i produkować zgodnie z przydzielonym limitem kwotowym lub, posiadając większe możliwości produkcyjne, w porę zadbać o pokrycie niedoborowej indywidualnej ilości referencyjnej (IIR) mleka, aby uniknąć płacenia kar za przekroczenie. Jeżeli jest taka możliwość, nie powinno się z tym czekać na ostatnią chwilę, ale kupować kwotę mleczną po rozsądnej cenie za kilogram, gdy nadarzy się okazja. 7 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 Umiejętne i bezbłędne prowadzenie produkcji i hodowli oraz administrowanie kwotami mlecznymi pomoże hodowcom uzyskać opłacalność produkcji i utrzymać się na rynku mleka. Do tego niezbędna jest ogromna, szczegółowa i aktualna wiedza. Służymy swoim doradztwem. Ten ostatni kwartał obecnego roku kwotowego 2009/2010 jest szczególnie ważny i należy dołożyć wszelkich starań, aby go nie „przespać”, ale maksymalnie rozpracować, wprowadzając korekty do wcześniejszych planów.□ T echnologia O czym mówią białko i mocznik w mleku Ewa Kurcz Z awartość białka i mocznika w mleku jest wskaźnikiem poziomu żywienia krów Prawidłowe żywienie krów wymaga zbilansowania dawki pokarmowej pod względem energetycznym, białkowym, mineralnym i witaminowym. Potrzebna jest do tego znajomość wartości pasz i zapotrzebowania zwierząt. Najlepiej korzystać z programów komputerowych, które umożliwiają wybranie najlepszego wariantu żywienia i pozwalają szybko i optymalnie zbilansować całą dawkę. Układając dawkę pokarmową dla krów mlecznych, należy zacząć od analizy chemicznej pasz stosowanych w żywieniu, ponieważ występują rozbieżności między wynikami analiz laboratoryjnych, a wartościami przyjętymi z norm, które są wartościami uśrednionymi. Produkcja mleka u krowy jest bardzo skomplikowanym procesem. Na wytworzenie 1 kg mleka przez gruczoł mlekowy musi przepłynąć 400-500 litrów krwi. Oznacza to, że skład mleka w istotny sposób zależy od składu krwi. Na podstawie składu mleka możemy wyciągnąć wnioski na temat żywienia i zdrowotności krów. Informacja o jakości i składzie chemicznym mleka, którą hodowca otrzymuje z mleczarni lub z jednostki prowadzącej ocenę użytkowości mlecznej stada, pozwala na przeprowadzenie dokładnej analizy dawki pokarmowej. Należy zwrócić szczególną uwagę na poziom mocznika i białka w mleku, ponieważ są one wskaźnikiem prawidłowo zbilansowanej dawki dla krów mlecznych pod względem białka i energii. Za prawidłową zawartość mocznika w mleku uznaje się wielkość od 150-300 mg w litrze mleka, natomiast prawidłowa zawartość białka w mleku krów czarno-białych wynosi od 3,2-3,6%. Analizując poziom białka w mleku, należy uwzględnić właściwości rasowe i genetyczną wartość stada. Zawartość białka w mleku Zawartość białka w mleku określana jest głównie przez genetykę, jednak zmiany w składzie mleka mogą wskazywać na jakość żywienia. Wzrost ilości białka w paszy wpływa na zwiększenie zawartości białka w mleku, ale pod warunkiem dostarczenia dostatecznej ilości energii. Dlatego zwiększenie ilości pasz treściwych w zbilansowanej dawce podwyższa poziom białka w mleku. Niedobór białka w paszy w niewielkim stopniu wpływa na obniżenie zawartości białka w mleku (gdy ilość energii jest dostateczna). Spadek procentu białka w mleku dużo bardziej jest uzależniony od stopnia niedoboru energii w dawce. Jeśli żwacz dysponuje dostateczną ilością energii w paszy, dzięki czemu tworzy się w nim wiele białka bakteryjnego, to wykorzystane jest ono później do tworzenia białka mleka. Procentowa zawartość białka w mleku jest bardziej stabilna i mniej zależna od żywienia, niż wydajność mleka i zawartość w nim tłuszczu. Tabela 1. Zależności między zawartością białka i mocznika w mleku a stopniem pokrycia potrzeb krowy na białko i energię Zawartość mocznika w mleku (mg/litr mleka), Zawartość a stan zbilansowania dawki pokarmowej białka w mleku (w %) Poniżej 150 150 - 300 Powyżej 300 >3,6 niedobór białka i nadmiar energii nadmiar białka i nadmiar energii energii 3,2-3,6 niedobór białka i zbilansowany ponadmiar białka i nieznaczna nadwyż- ziom białka nieznaczny ka energii i energii niedobór energii <3,2 niedobór białka i niedobór energii nadmiar białka i energii niedobór energii 8 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 Zawartość mocznika w mleku Podwyższony poziom mocznika w mleku powyżej 300 mg/l występuje wówczas, gdy jest za dużo białka w dawce pokarmowej. Nadmierna ilość łatwo dostępnych związków azotowych w paszy prowadzi do wzrostu koncentracji amoniaku w żwaczu, który zmienia pH treści żwacza oraz hamuje syntezę białka mikrobiologicznego, a to obniża wydajność i zawartość białka w mleku. Ponadto wysoki poziom mocznika w mleku powoduje wiele zaburzeń w rozrodzie, uszkodzenie wątroby oraz wzrost komórek somatycznych w mleku. Najczęściej taka sytuacja może pojawiać się wiosną, gdy krowy wychodzą na pastwisko (młoda zielonka jest bogata w białko), lub przy nadmiernym spasaniu zielonek i kiszonek z lucerny lub koniczyny oraz dużym udziale wysokobiałkowej śruty sojowej czy rzepakowej. Niekorzystny bilans energetyczno-białkowy, a także poziom włókna w dawce możemy poprawić podając krowom kiszonkę z kukurydzy, suszone wysłodki, siano lub słomę. Gdy poziom mocznika w mleku jest niski i wynosi poniżej 150 mg/l mleka, oznacza to, że w dawce brakuje łatwo dostępnych związków azotowych, czyli białka w stosunku do dostarczonej energii. Do tego stanu najczęściej dochodzi w okresie żywienia zimowego, gdy w gospodarstwie są pasze energetyczne (kiszonka z kukurydzy, wysłodki suszone, buraki pastewne, śruty zbożowe), a brakuje pasz bogatych w białko, tj. sianokiszonek z traw i roślin motylkowych, głównie lucerny i koniczyny. Niski poziom mocznika w mleku jest mniej szkodliwy, niemniej powoduje spadek wydajności mlecznej krów i zdrowotności. Przy analizowaniu poziomu mocznika w mleku bierzemy pod uwagę drugi parametr, czyli poziom białka w mleku. Istnieje ścisła współzależność między tymi parametrami i bilansem energetyczno-białkowym w dawce pokarmowej. Aby uniknąć błędów żywieniowych spowodowanych niedoborem białka i energii, należy stosować zbilansowane dawki pokarmowe i na bieżąco kontrolować poziom białka i mocznika w mleku. Na poziom zawartości mocznika w mleku może mieć również wpływ niedostateczne zaopatrzenie krów w wodę, stadium laktacji, liczba laktacji, masa ciała, poziom wydajności. Znaczne wahania w zawartości mocznika w mleku mogą być spowodowane ponadto częstymi zmianami systemu żywienia, relacją pomiędzy porą doju a częstotliwością i porą odpasów.□ E konomika ▪ Internetowa GIEŁDA ROLNA Wiesław Barabasz I nternetowa Giełda Rolna e-WGT S.A. to SYSTEM PRZETARGOWY oraz TRANSAKCYJNA TABELA OFERT. Producenci rolni lub przedsiębiorcy chcący kupić albo sprzedać towar na e-WGT, mogą to zrobić samodzielnie po spełnieniu kilku wymogów opisanych poniżej. Natychmiast można złożyć zlecenie sprzedaży lub kupna towaru na Internetowej Giełdzie Towarowej e-WGT za pośrednictwem Publicznych Członków e-WGT. Ich lista dostępna jest w zakładce Członkowie -> Członkowie Publiczni. W celu uzyskania możliwości samodzielnego handlowania na Internetowej Giełdzie Towarowej e-WGT należy: Dokonać bezpłatnej rejestracji za pośrednictwem internetu w Tabeli Ofert uzyskując dostęp do zamieszczania w niej ogłoszeń kupna/sprzedaży towarów oraz do wszystkich informacji dotyczących ofert i ogłoszeń. Dokonać pełnej bezpłatnej rejestracji w Tabeli Ofert poprzez wypełnienie stosownego wniosku i przysłanie go do siedziby e-WGT. Taki użytkownik ma możliwość zawierania transakcji bezpiecznych (rozliczanych przez konto giełdy) w Tabeli Ofert. Lub nawiązać kontakt z e-WGT S.A., tel. (22) 661-75-52, email: [email protected]. Ten adres e-mail jest ukrywany przed spamerami, włącz obsługę JavaScript w przeglądarce, by go zobaczyć. Można zgłosić się bezpośrednio do siedziby Giełdy w Warszawie, ul. Nowy Świat 6/12. Odbyć przeszkolenie z obsługi platformy przetargowej i uzyskać licencję maklerską uprawniającą do zawierania transakcji na Internetowej Giełdzie Towarowej e-WGT w charakterze Członka Zwyczajnego lub Publicznego e-WGT S.A. Każdy Członek e-WGT ma pełny dostęp do handlu w systemie przetargowym oraz w Tabeli Ofert. Nowość na Internetowej Giełdzie Rolnej e-WGT: zawieranie transakcji w Tabeli Ofert! ▪ Na prośbę użytkowników Tabela Ofert e-WGT S.A. została wzbogacona o mechanizm transakcyjny, który umożliwia Państwu prowadzenie negocjacji i zawieranie bezpiecznych transakcji rozliczanych przez e-WGT S.A. Zawieranie transakcji w ramach Tabeli Ofert dostępne jest dla wszystkich Członków e-WGT S.A. oraz tych użytkowników, którzy dokonają pełnego procesu rejestracji wraz z weryfikacją danych. ▪ Użytkownik każdorazowo będzie decydował czy informacja handlowa, którą zamieszcza w Tabeli Ofert, będzie zwykłym ogłoszeniem (na dotychczasowych zasadach), czy też ofertą handlową mogącą być przedmiotem bezpiecznej transakcji rozlicznej za pośrednictwem e-WGT S.A. ▪ Ofertami transakcyjnymi kupna lub sprzedaży mogą być wyłącznie oferty, które w standardzie przewidują wniesienie przedpłaty na konto e-WGT S.A. przez stronę kupującą dany towar. Wydanie towaru nastąpi po wpłynięciu środków na konto e-WGT. Po udokumentowaniu dostawy towaru e-WGT przekazuje należne środki sprzedającemu. Standardowa prowizja giełdowa pobierana od każdej ze stron transakcji to 0,3% netto. Klient zapłaci 3 zł prowizji od transakcji o wartości 1000 zł. System przetargowy ▪ System przetargowy dostępny jest jedynie dla Członków e-WGT S.A. ▪ System przetargowy zorganizowany jest na platformie internetowej i umożliwia Członkom e-WGT zdalne wystawianie ofert sprzedaży lub zakupu towarów na przetargach internetowych oraz udział w licytacji ceny towarów wystawionych przez innych Członków e-WGT. 9 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 Bezpieczeństwo transakcji opiera się na wadiach wpłacanych przez strony transakcji na konto e-WGT. Spółka rozlicza także zawarte na platformie transakcje oraz nadzoruje proces dostawy towaru. Procedura zawierania transakcji na platformie handlu internetowego (IGT) ▪ Każdy z uczestników obrotu (makler e-WGT) otrzymuje indywidualny certyfikat do handlu, który weryfikuje osobę zawierającą transakcję. ▪ W przetargu podczas licytacji udział biorą tylko ci klienci, którzy dokonali wpłaty wadium na poczet kupowanych towarów i zostali dopuszczeni przez Komisję Obrotu. ▪ System elektronicznego handlu w sposób automatyczny weryfikuje ilość dostępnego wadium na rachunku kupującego maklera, którego stan zmniejsza się wraz z nabywaniem kolejnych partii towaru. Tym samym nie ma możliwości dokonania zakupu większej ilości towaru niż to wynika z pozostającego na rachunku maklera wadium. ▪ Licytować można minimalnie o wielkość postąpienia lub o jego wielokrotność. System elektronicznego handlu przyjmuje najkorzystniejszą ofertę. Licytacja ceny towaru na konkretnym przetargu kończy się z chwilą braku przebicia ceny przez 1 minutę. Po pół minutowej przerwie rozpoczyna się kolejny przetarg. ▪ Już w trakcie trwania sesji system IGT generuje na bieżąco wyniki sesji, które informują o sprzedanej ilości i cenie towaru. Dane te są dostępne na stronie internetowej e-WGT.□ SPRZEDAM ● kwotę mleczną 19,5 tys. litrów na 2009 r i 20 tys. litrów na 2010 r. tel. 660 310 008 ● kombajn do zbioru groszku zielonego FMC, technicznie sprawny tel. 50 555 701 E konomika P rzewidziano nowe obowiązki dla przedsiębiorców, skupujących produkty rolne, i producentów owoców i warzyw, zarejestrowanych jako podatnicy podatku VAT na zasadach ogólnych. Obowiązki wpisane są w dziewięć funduszy promocji produktów rolno-spożywczych. Z dniem 1 lipca 2009 r. weszła w życie ustawa z 22 maja 2009 r. o funduszach promocji produktów rolno-spożywczych (Dz. U. z 2009 nr 97, poz. 799), która tworzy 9 odrębnych Funduszy Promocji, w tym Mleka, Mięsa Wieprzowego, Mięsa Wołowego, Mięsa Końskiego, Mięsa Owczego, Ziarna Zbóż i Przetworów Zbożowych, Owoców i Warzyw, Mięsa Drobiowego i Fundusz Promocji Ryb. Generalnie ustawa dotyczy przedsiębiorców skupujących następujące produkty rolne: świnie żywe, bydło i cielęta żywe, konie żywe, owce żywe, drób żywy, zboża, ryby, owoce i warzywa, przy czym w tej ostatniej grupie produktów obowiązek ustawowy dotyczy przedsiębiorców skupujących owoce i warzywa w celu ich przetworzenia lub odsprzedaży od rolników ryczałtowych oraz rolników wytwarzających owoce i warzywa zarejestrowanych jako podatnicy podatku VAT na zasadach ogólnych. Podobne rozwiązanie zastosowano w odniesieniu do przedsiębiorców skupujących ryby od rolników ryczałtowych, podmiotów prowadzących działalność w zakresie połowu i prowadzących działalność w zakresie chowu lub hodowli ryb. Fundusze promocji tworzone są w celu wspierania marketingu rolnego, wzrostu spożycia oraz promocji produktów rolno-spożywczych. Cele te będą realizowane w szczególności poprzez prowadzenie kampanii informacyjnych i promocyjnych, w tym m.in. współfinansowanych ze środków UE, RP i Funduszy Promocji. Środki Funduszy Promocji są w szczególności przeznaczone na sfinansowanie tzw. „wkładu własnego” organizacji branżowych w realizację kampanii promocyjnych i informacyjnych prowadzonych w ramach administrowanego przez ARR mechanizmu „Wsparcie działań Nowe obowiązki przedsiębiorcy promocyjnych i informacyjnych”, dzięki czemu będzie możliwe znaczące zwielokrotnienie efektu działań promocyjnych. Na czym polegają nowe obowiązki? W odniesieniu do Funduszu Promocji Mleka odprowadzanie wpłat na ten fundusz jest realizowane na zasadzie identycznej z dotychczas obowiązującymi zasadami w Funduszu Promocji Mleczarstwa. Pozostali przedsiębiorcy, skupujący wymienione wcześniej towary objęte obowiązkiem wpłat, oraz producenci owoców i warzyw zarejestrowani jako podatnicy VAT na zasadach ogólnych, a także wymienione grupy przedsiębiorców i producentów ryb zobowiązani zostali do samodzielnego naliczania i pobierania wpłat w wysokości 0,1% wartości netto od towarów zakupionych lub sprzedanych w danym kwartale a objętych takim obowiązkiem. Pierwszą deklarację wyliczonej wpłaty wszyscy zobowiązani powinni byli złożyć do Prezesa Agencji Rynku Polnego za pośrednictwem Oddziału Terenowego do dnia 25 października 2009 roku, natomiast kolejne w cyklach kwartalnych – nie później niż do 25 dnia miesiąca następującego po zakończeniu kwartału. Przedsiębiorcy i rolnicy nie posiadający nadanego numeru rejestracyjnego w ARR muszą wcześniej wystąpić o jego nadanie (na formularzu rejestracyjnym). Druki oraz instrukcje wypełniania formularzy rejestracyjnych i deklaracji wpłat na fundusze, jak również zasady naliczania, pobierania i przekazywania wpłat dostępne są na stronie internetowej ARR www.arr.gov.pl Jeżeli przedsiębiorca zobowiązany będzie do dokonywania wpłat na więcej niż 1 fundusz promocji, wtedy składa wyłącznie jedną deklarację, na której wykazuje w oddzielnych pozy- 10 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 Piotr Lisowski cjach wysokość wpłat na poszczególne fundusze. Środki gromadzone przez fundusze promocji nie są traktowane jako środki publiczne, jednakże do ich naliczania oraz odprowadzania stosuje się przepisy ustawy: Ordynacja podatkowa. Oznacza to, iż w przypadku nie wywiązywania się podmiotów z obowiązku wpłat na fundusze promocji Agencja Rynku Rolnego ma prawo do podejmowania w szczególności działań kontrolnych. W przypadku, gdy zostanie stwierdzone, iż wpłaty nie zostały dokonane w terminie lub w należnej wysokości, naliczone zostaną odsetki jak od zaległości podatkowych. Jak oceniane są koszty wprowadzenia funduszy promocji produktów rolnych? Generalnie wydatki związane z dokonywaniem wpłat na fundusze przez przedsiębiorców i rolników ponoszone są przez sprzedawców/producentów wymienionych wcześniej produktów rolnych. Firmy skupujące produkty od rolników i zobowiązani producenci mają nowy obowiązek. Muszą naliczać i przekazywać wpłaty do funduszów promocji. Przedsiębiorca skupujący produkty nalicza i pobiera wpłatę od sprzedawców z należności za towar. Robi to nie później niż w 14 dni od wystawienia faktury i potwierdza to w formie pisemnego oświadczenia, które powinno zawierać: nazwę, siedzibę i adres albo imię i nazwisko miejsce zamieszkania i adres zobowiązanego, od którego naliczono i pobrano wpłatę, wartość i rodzaj towaru stanowiącego podstawę wpłaty i pobraną kwotę. Firmy skupujące produkty rolne muszą pobrać wpłaty oraz przekazać je odpowiedniemu funduszowi. Naliczone kwoty z tytułu wpłat na fundusze nie są zaliczane ani do kosztów, ani przychodów przedsiębiorcy. Niewątpliwie E konomika po stronie firm skupujących dochodzą również nowe obowiązki wynikające z prowadzenia rachunkowości i rozliczeń, a więc i dodatkowe koszty, dodatkowe koszty będą również ponosić producenci owoców i warzyw czy ryb zobowiązani do odprowadzania wpłat na fundusze samodzielnie. Wydatki mają być przeznaczone na cele promocyjne, których skutkiem ma być zwiększenie sprzedaży określonego towaru. O środki finansowe w ramach poszczególnych funduszy mogą ubiegać się ogólnokrajowe organizacje zrzeszające producentów rolnych lub przetwórców produktów rolno-spożywczych, mających miejsce zamieszkania albo siedzibę na terytorium RP, którzy produkują lub dokonują obrotu wskazanymi produktami rolno-spożywczymi. Działalność Funduszy powinna się także przyczynić do poprawy jakości wytwarzanych wyrobów i tworzenia silnych grup producenckich. Z funduszy będzie finansowane m.in.: informowanie o jakości i cechach produktów, w tym ich zaletach; promowanie spożycia; udział w wystawach i targach; badania rynkowe dotyczące spożycia, badania naukowe i prace rozwojowe mające na celu poprawę jakości produktów i ich przetworów, szkolenia producentów i przetwórców, działalność krajowych organizacji branżowych. Czy zaproponowane nowe rozwiązania dotyczące powołania funduszy wpłyną na zwiększenie sprzedaży produktów rolnych? Niewątpliwie w interesie przedsiębiorstw branży spożywczej oraz producentów rolnych jest pobudzenie popytu wewnętrznego oraz możliwości sprzedaży na rynkach zewnętrznych. Czy planowane działania funduszy w zakresie promocji spowodują zwiększenie sprzedaży żywności i oczekiwaną stabilizację cen na rynkach rolnych – trudno jest z góry przesądzać, na ile będą skuteczne i zauważalne, aby zostały pozytywnie ocenione przez przedsiębiorców i rolników. Można jednak zadać pytanie, czy obecne działania promocyjne prowadzone na własną rękę są wystarczające i zadawalające pod względem wzrostu sprzedaży? Odpowiedź jest oczywista i z tego względu zachodzi potrzeba wypróbowania nowych działań w zakresie wspólnych akcji promocyjnych na rzecz polskiej żywności.□ GRUPY PRODUCENTÓW drogą do wyższych dochodów rolników Tomasz Karczewski W świetlicy Urzędu Gminy Łączna odbyło się spotkanie zorganizowane przez Powiatowy Zespół Doradztwa Rolniczego w Skarżysku-Kamiennej. Tematem szkolenia były zagadnienia związane z organizacją i funkcjonowaniem grup producentów rolnych oraz zasadami pozyskania środków finansowych na prowadzenie działalności grup i inwestycje. Zebranie otworzył specjalista do spraw ekonomiki z PZD Skarżysko-Kamienna, Tomasz Karczewski. Po przywitaniu zaproszonych gości głos oddał Wojciechowi Łabętowiczowi ze ŚODR w Modliszewicach, który poinformował zebranych rolników, iż pomoc dla grup producentów rolnych oferowana w ramach programu PROW na lata 2007 – 2013 stanowi kontynuację działania rozpoczętego w latach 2004 – 2006. Głównym celem przyznawanej pomocy finansowej jest ułatwienie tworzenia i funkcjonowania grup producentów rolnych działających w następujących sektorach: ▪ konie żywe, mięso końskie; ▪ żywiec wołowy, mięso wołowe; ▪ świnie żywe, prosięta, warchlaki, mięso wieprzowe; ▪ owce i kozy żywe, mięso baranie i kozie; ▪ drób żywy, mięso i jadalne podroby drobiowe; ▪ króliki żywe, mięso i jadalne podroby królicze; ▪ nutrie żywe, mięso i jadalne podroby nutriowe, skóry surowe; ▪ szynszyle żywe, skóry surowe; ▪ lisy pospolite i polarne, norki, tchórze, jenoty żywe, skóry surowe; ▪ jaja ptasie; ▪ mleko krowie, owcze lub kozie; ▪ miód naturalny i inne produkty pszczelarskie; ▪ kwiaty świeże – cięte i doniczkowe; ▪ ziemniaki; ▪ ziarno zbóż; ▪ nasiona roślin oleistych; ▪ rośliny przeznaczone do produkcji 11 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ zielarskiej i farmaceutycznej; ozdobne rośliny ogrodnicze, szkółkarstwo roślin – sadowniczych i ozdobnych; buraki cukrowe; len i konopie uprawiane na włókno; szyszki chmielowe; liście tytoniu suszone; materiał siewny i sadzeniaki; produkty roślinne do wykorzystania technicznego lub pozyskiwania energii; produkty rolnictwa ekologicznego; produkty regionalne; ślimaki; daniele, jelenie i ich mięso. Wsparcie w ramach przedstawianego działania skierowanego do grup producentów rolnych na lata 2007 – 2013 jest udzielane w postaci rocznych rat w okresie pierwszych pięciu lat, liczonych od dnia dokonania wpisu grupy producentów rolnych do rejestru przez marszałka województwa. Pomoc zostaje naliczona na podstawie wartości netto rocznych przychodów ze sprzedaży produktów lub grup produktów wytworzonych w gospodarstwach członków. W pierwszym i drugim roku wynosi 5%, trzecim – 4%, czwartym – 3% i piątym – 2% wartości sprzedanej produkcji stanowiącej równowartość w złotych nie przekraczającej 1 000 000 euro, lub w przypadku przekroczenia powyższej kwoty 2,5% w pierwszym i drugim roku, 2% – trzecim, 1,5% w czwartym i piątym roku. Podsumowując swój wykład, Wojciech Łabętowicz zachęcał rolników do wspólnego działania, mówił, że jest to sposób na zwiększenie opłacalności prowadzonej produkcji rolniczej, szczególnie w tak trudnych czasach jak obecnie. Na koniec głos zabrał Tomasz Karczewski przybliżając zebranym pozostałe działania, w ramach których można składać jeszcze wnioski w 2009 roku skierowane do rolników i na obszary wiejskie ujęte w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013.□ E konomika Dochody rolników w UE 2005-2008 Wanda E. Rosińska Z achęcam Państwa do zapoznania się z publikacjami szacunków dochodów w rolnictwie wykonywanym na podstawie rachunków makroekonomicznych rolnictwa w Unii Europejskiej przez Economic Accounts for Agriculture. Informacje te opracowane przez dra Lecha Goraja na podstawie danych z Eurostatu można znaleźć na stronach Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarski Żywnościowej w Warszawie. Wskazują one wartość dochodu rolniczego w latach 2005 – 2008 w przeliczeniu na osobę pełnozatrudnioną, czyli pracującą w gospodarstwie w działalności operacyjnej przez co najmniej 2 200 godzin w roku. Pierwszy szacunek wyników dla roku 2005 w 25 krajach UE wykazał obniżenie dochodu z gospodarstwa rolnego w przeliczeniu na 1 pełnozatrudnionego o 6,3%, a w Polsce o 0,5%. Kolejny rok – 2006 wykazał wzrost tego dochodu średnio o 3,8% w stosunku do roku poprzedniego; przy czym w 21 krajach nastąpił wzrost – największy w Holandii, bo ponad 15%, a w 6 pozostałych spadek – największy w Irlandii (–13,3%). Szacunki wykonane za rok 2007 przedstawiają kolejny wzrost dochodu rolniczego, w stosunku do roku 2006 wyniósł 5,4%. W 27 krajach nastąpił wzrost dochodu (największy na Litwie – o ponad 39%), w pozostałych krajach nastąpił spadek (największy w Rumunii – 16,7%). W roku 2008 odnotowano obniżenie dochodu rolniczego o 3,5% w stosunku do roku 2007. Polska znalazła się w grupie 19 krajów, w których dochód na pełnozatrudnionego spadł (największy spadek w Danii – prawie 25%), natomiast w 8 krajach odnotowano jego wzrost (największy w Bułgarii – prawie 29%). Wśród przyczyn, które spowodowały obniżenie dochodu, znajdują się m.in. zwiększone koszty produkcji (zużycia pośredniego) w UE o ponad 10%, wzrost kosztów amortyzacji o 2,5%. Duży wzrost wartości zużycia pośredniego został spowodowany głównie wzrostem cen nawozów mineralnych o prawie 43%, nośników energii o ponad 12% i pasz prawie o 10%. Rynek nawozów w zakresie ich zużycia wykazuje w krajach UE dwie tendencje: w krajach „starej” Unii obserwujemy spadek zużycia w przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych, natomiast w nowych postępuje stopniowy wzrost zużycia (w Polsce w 2008 roku nawożenie mineralne dorównało przeciętnemu zużyciu nawozów w „starej” UE). Rok 2008 był rekordowy, jeżeli chodzi o zużycie nawozów – 132,6 kg/ha UR (prawie 11% większe niż w roku poprzednim). W 2009 roku zużycie zmniejszyło się do ok. 114 kg/ha UR, co spowodowane było głównie silnym wzrostem cen pod wpływem wzrastającego popytu na nawozy w krajach rozwijających się (stąd 5-krotny wzrost cen surowców). Środki ochrony roślin stanowiły w ostatnich latach jedną z bardziej stabilnych cenowo grup środków do produkcji rolnej, ceny detaliczne wzrastały w sposób umiarkowany. Od grudnia 2007 do grudnia 2008 nastąpił znaczny wzrost cen środków ochrony roślin – prawie o 10%, a spowodowany był głównie rosnącymi cenami paliw i energii. W rolnictwie polskim w 2008 roku w porównaniu z 2007 r. zmniejszyło się zużycie paliw stałych i ciekłych, a wzrosło zużycie energii elektrycznej i paliw gazowych. Średnia cena energii zawartej w nośnikach stosowanych w rolnictwie wzrosła o ponad 11%. Średnia roczna cena oleju napędowego była nieco niższa niż w krajach Europy Zachodniej. Wzrost kosztów produkcji (zużycia pośredniego) może powoli rosnąć wraz ze wzrostem poziomu technologii i stanu technicznego wyposażenia rolnictwa. Jednak wydaje się, że dynamika tego wzrostu będzie hamowana przez czynniki ekonomiczne, które wymuszają oszczędność i racjonalizację dokonywaną przez doskonalenie technologii produkcji, lepszą eksploatację posiadanych maszyn i urządzeń.□ Na podstawie opracowania dra inż. Lecha Goraja „Dochody w rolnictwie Unii Europejskiej”, „Rynek środków do produkcji i usług dla rolnictwa” – wrzesień 2009, IERIGŻ-PIB, ARR, MRiRW. 12 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 KOMUNIKAT PRASOWY UWAGA PRZEDSIĘBIORCY zainteresowani uzyskaniem pomocy na inwestycje związane z przetwarzaniem roślin na cele energetyczne Agencja Rynku Rolnego ogłasza nabór wniosków o przyznanie pomocy na inwestycje mające na celu budowę lub modernizację przedsiębiorstw zorientowanych na rynki bioenergii, tzn. takich, które przetwarzają produkty rolne na cele energetyczne. Wnioski należy składać w terminie: od 05.01.2010 r. do 25.01.2010 r. O pomoc mogą ubiegać się przedsiębiorcy prowadzący: ▪ mikroprzedsiębiorstwo – zatrudniające mniej niż 10 osób, którego obroty roczne i/lub roczna suma bilansowa nie przekraczają 2 mln €, ▪ małe przedsiębiorstwo – zatrudniające mniej niż 50 osób, którego obroty roczne i/lub roczna suma bilansowa nie przekraczają 10 mln €, ▪ średnie przedsiębiorstwo – zatrudniające mniej niż 250 osób, którego obroty roczne nie przekraczają 50 mln EUR i/lub którego roczna suma bilansowa nie przekraczają 43 mln EUR, ▪ przedsiębiorstwo zatrudniające do 750 osób lub posiadające obrót nieprzekraczający 200 mln EUR, którzy zamierzają realizować inwestycje na terenach gmin podanych w obwieszczeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie wykazu gmin objętych procesem restrukturyzacji, wskazanych w Krajowym Programie Restrukturyzacji. Budżet działania wynosi 24,089 mln € Każdy przedsiębiorca zainteresowany uzyskaniem pomocy składa wniosek bezpośrednio w Centrali Agencji Rynku Rolnego w Warszawie. Wnioskodawca może złożyć wyłącznie jeden wniosek. Wnioski będą rozpatrywane według kolejności ich wpływu, do wyczerpania środków finansowych. Formularze wniosków oraz szczegółowe „Warunki przyznania i wypłaty pomocy dla działania Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej w ramach Krajowego Programu Restrukturyzacji” można uzyskać na stronie internetowej www.arr.gov.pl lub w Oddziałach Terenowych Agencji Rynku Rolnego. ARR E konomika Ceny targowiskowe w woj. świętokrzyskim Notowania średnich cen targowiskowych i średnich cen skupu żywca w woj. świętokrzyskim (w okresie 02.11.09 r. - 27.11.09 r.) w zł Produkt Jedn. 02-06.11.09 09-13.11.09 16-20.11.09 23-27.11.09 Jęczmień Owies Pszenica Pszenżyto Żyto Ziemniaki (hurt) Ziemniaki (detal) Cielęta do 100 kg Krowy mleczne Prosięta Żywiec wieprzowy Żywiec wołowy Jaja Buraki ćwikłowe Brokuły Cebula Fasola drobna Fasola gruba Kalafiory Kapusta biała Kapusta czerwona Kapusta kwaszona Marchew Ogórki Papryka Pietruszka korzeń Pomidory Pory Rzodkiewka Sałata głowiasta Selery Jabłka konsumpcyjne Gruszki Mak Koncentrat dla tuczników Prestarter Mieszanka dla krów dt dt dt dt dt dt kg kg szt para kg kg szt kg szt kg kg kg szt szt szt kg kg kg kg kg kg szt pęczek szt kg kg kg kg dt dt dt 39,50 33,06 43,73 38,00 32,71 42,75 0,74 9,40 2970,0 318,33 4,24 5,16 0,46 1,06 2,57 1,14 4,56 5,31 2,24 1,43 1,91 2,08 1,17 3,71 4,42 3,00 3,67 1,07 0,98 1,48 2,30 1,41 2,41 7,25 185,00 190,00 151,25 39,94 31,17 42,78 36,92 33,94 43,13 0,73 9,50 3125,0 318,13 4,04 4,50 0,44 1,04 2,58 1,03 4,30 6,69 2,27 1,48 1,72 1,95 1,18 3,81 4,15 3,11 3,49 1,13 1,76 1,48 2,50 1,48 2,03 9,50 195,00 193,33 157,50 40,05 33,92 43,86 36,67 35,14 42,07 0,78 9,39 2833,0 295,63 4,23 5,44 0,45 1,05 2,68 1,17 4,27 6,15 2,23 1,47 1,73 2,13 1,14 4,13 4,71 3,10 3,88 1,01 1,27 1,74 2,31 1,47 2,18 7,25 196,67 190,00 154,17 38,44 33,50 44,90 38,25 34,00 41,81 0,78 9,67 2583,0 291,43 3,88 5,17 0,44 0,99 2,33 1,15 4,19 5,40 2,14 1,28 1,51 2,13 1,13 4,17 4,78 3,09 3,87 1,11 1,29 1,64 2,25 1,43 2,05 7,55 185,00 189,00 151,25 Hurtowe średnie ceny owoców i warzyw (Sandomierski Ogrodniczy Rynek u producentów) Sandomierz Produkt Jedn. 02.11.09 09.11.09 16.11.09 Buraki ćwikłowe kg 0,50 0,50 0,48 Cebula kg 0,55 0,65 0,65 Kapusta biała szt 1,50 1,50 1,50 Marchew kg 0,60 0,68 0,75 Ogórki kg 3,75 3,75 3,75 Pomidory kg 2,50 3,00 3,50 Jabłka konsumpcyjne kg 0,80 0,75 0,75 Produkt Buraki ćwikłowe Cebula Marchew Pietruszka korzeń Selery Jedn. kg kg kg kg kg 05.11.09 0,33 0,40 0,48 1,65 0,75 Skalbmierz 12.11.09 19.11.09 0,33 0,32 0,40 0,50 0,48 0,48 1,65 1,70 0,75 0,65 13 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 Średnia cena (02.11.09-27.11.09) 39,83 32,72 43,46 37,20 33,93 42,65 0,75 9,43 2976,0 310,70 4,17 5,03 0,45 1,05 2,61 1,11 4,38 6,05 2,25 1,46 1,79 2,05 1,16 3,88 4,43 3,07 3,68 1,07 1,34 1,57 2,37 1,45 2,21 8,00 192,22 191,11 154,31 Hurtowy i ceny 23.11.09 0,50 0,55 1,50 0,60 4,25 2,75 0,70 26.11.09 0,32 0,50 0,48 1,70 0,65 Ryszard Śmiechowski opracowano na podstawie cen zebranych przez doradców ŚODR Modliszewice E kologia Chów owiec w zgodzie z ekologią Anna Szustak W ostatnich latach wzrasta zainteresowanie rolników chowem owiec. Nastąpiło to z chwilą uruchomienia dopłat do chowu tych zwierząt w ramach programu rolnośrodowiskowego – pakiet zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie – wariant 7.3. Dopłaty obejmują następujące rasy owiec: wrzosówka, świniarka, olkuska, polska owca górska odmiany barwnej, owca rasy merynos odmiany barwnej, owca uhruska, wielkopolska, żelaźnieńska, korideil, kamieniecka, pomorska, cakiel podhalański, merynos polski w starym typie. Liczba maciorek przypadająca na jednego tryka nie może przekraczać 30 sztuk. Dopłata do jednej owcy wynosi 320 zł, przy czym w stadzie nie może być mniej niż 5 owiec rasy olkuskiej i 10 pozostałych ras. Realizacja tego pakietu ma za zadanie zachowanie różnorodności genetycznej rodzimych ras owiec oraz ras wytworzonych w Polsce, dobrze zaadoptowanych do lokalnych warunków środowiskowych. Owce wymienionych ras cechują niskie wymagania pokarmowe oraz duża odporność na choroby i niekorzystne warunki bytowania. Ciekawym rozwiązaniem jest połączenie pakietu ochrona zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie z pakietem rolnictwa ekologicznego. Owce tych ras z powodzeniem nadają się do chowu ekologicznego, który powinien być oparty o pastwisko. Owce to zwierzęta doskonale wykorzystujące ruń pastwiskową, nawet w terenach, gdzie inne gatunki zwierząt by sobie nie poradziły. Nieograniczone przebywanie na pastwisku stwarza równocześnie najlepsze warunki dobrostanu dla owiec. Niestety w warunkach klimatycznych naszego kraju owce muszą przebywać również w budynkach inwentarskich (w okresie zimy). Dlatego należy zapewnić tym zwierzętom odpo- wiednie warunki spełniające dobrostan (mikroklimat, obsadę, zagospodarowanie odchodów). W gospodarstwie ekologicznym obowiązuje głęboka ściółka, która daje zwierzętom komfort termiczny, lepsze powietrze, odpowiednią wilgotność. Stosowana do ścielenia słoma powinna być czysta, dobrze wysuszona, co zabezpieczy ją przed rozwojem pleśni. Na jedną owcę należy przewidzieć 1,5 m2, a na jagnię 0,35 m2 powierzchni. Owce muszą mieć także dostęp do wybiegu. Zwierzęta żywi się paszami objętościowymi, które powinny stanowić ok. 60% suchej masy całorocznej diety (zielonka z traw, siano, kiszonki) oraz być 14 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 dodatkiem pasz treściwych (pochodzą z gospodarstwa lub z produkcji ekologicznej innego gospodarstwa). Dodatek pasz konwencjonalnych może stanowić do 10%, a udział takiej paszy nie może przekroczyć 25% s.m. dziennej dawki. Nie wolno stosować wymuszonego karmienia zwierząt, ani pasz pochodzących z roślin genetycznie modyfikowanych. Ponadto zabronione jest dodawanie do pasz antybiotyków, kokcydiostatyków, stymulatorów wzrostu, syntetycznych witamin, mocznika, komponentów traktowanych rozpuszczalnikmi, poddawanych ekstrakcji, barwników, środków pobudzających apetyt. Na pastwiskach nie wolno stosować drutu kolczastego. W żywieniu można wykorzystać ziarna zbóż i ich mieszanki, otręby, nasiona roślin strączkowych, oleistych, śruty poekstrakcyjne, makuchy, młóto, serwatkę, melasę, wysłodki buraczane, kiszonki, susze paszowe i pasze objętościowe. Ponadto w żywieniu ekologicznym można stosować mleko i produkty mleczne, ryby, mączkę rybną. Obowiązuje zakaz stosowania innych zwierzęcych dodatków paszowych. Zwierzęta powinny przebywać jak najdłużej na pastwisku, co czyni je odpornymi na wiele chorób.□ W opracowaniu wykorzystano publikację CDR O/Radom „Ekologiczny chów owiec”. fot.: K. Wieczorkiewicz E kologia Projektowane zm ian y w programie rolnośrodowiskowym 2007 - 2013 Halina Szałda W związku z zapowiedzią kolejnych zmian w programie rolnorolnośrodowiskowym w PROW 2007-2013 chcę przytoczyć tylko niektóre z nich, których możemy się spodziewać w nowym rozporządzeniu rolnośrodowiskowym. Wymienione poniżej pierwsze trzy zmiany są zatwierdzone przez KE 22 czerwca 2009 (obwieszczenie MRiRW z dnia 16 października 2009 r. w Monitorze polskim NR 72 poz. 913). ▪ W Pakiecie 2. Rolnictwo ekologiczne powiązanie realizacji wariantów 2.3 i 2.4 (łąki) z posiadaniem zwierząt w gospodarstwie – minimalna obsada krów, koni, owiec i kóz na poziomie 0,3 DJP/ha. ▪ Od 2010 roku brak możliwości wcześniejszego zamknięcia programu rolnośrodowiskowego 2004–2006 (po 3 latach) i przejścia na program rolnośrodowiskowy 2007–2013. ▪ Zakaz łączenia na jednej powierzchni w Pakiecie 2. Rolnictwo ekologiczne wariantów 2.3 i 2.4 (łąki) z wariantami pakietów 4 i 5. ▪ W Pakiecie 1. Rolnictwo zrównoważone płatność rolnośrodowiskowa ma przysługiwać również do działek rolnych, na których uprawiany jest tytoń i amarantus lub utrzymywanych jako ugór. ▪ W przypadku Pakietu 8 Ochrona gleb i wód realizowanego na gruntach rolnych położonych na obszarach zagrożonych erozją wodną, których wykaz jest określony w przepisach w sprawie minimalnych norm, płatność rolnośrodowiskowa za realizację tego pakietu na ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ tych gruntach jest przyznawana do 60% powierzchni tych gruntów. W przypadku realizacji wariantu 6.4 Sady tradycyjne do wniosku o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej najpóźniej za trzeci rok realizacji zobowiązania rolnośrodowiskowego dołącza się rysunek przedstawiający, w którym w miejscu działki rolnej są zasadzone poszczególne drzewa odmian wymienionych w załączniku nr 4 do rozporządzenia lub odmian tradycyjnie uprawianych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przed 1950 r. Rolnik realizujący zobowiązanie rolnośrodowiskowe podjęte w 2008 roku, a w zakresie pakietu 3 w roku 2009, może z dniem 1 marca 2010 zmienić to zobowiązanie przez zmianę realizowanego pakietu w całości lub w części na pakiet 4. lub 5. Rolnik realizujący zobowiązanie rolnośrodowiskowe podjęte w 2009 roku, w tym w zakresie pakietu 3., może z dniem 1 marca 2010 lub z dniem 1 marca 2011 roku zmienić to zobowiązanie przez zmianę realizowanego pakietu, w całości lub w części na pakiet 4. lub 5. Rolnik realizujący zobowiązanie rolnośrodowiskowe podjęte w 2010 roku, w tym w zakresie pakietu 3. może z dniem 1 marca 2011 r. zmienić to zobowiązanie przez zmianę realizowanego pakietu, w całości lub w części na pakiet 4. lub 5. Od naboru wniosków w 2011 nie będzie możliwości przechodzenia z pakietu 3. łąki ekstensywne na pakiet 4. lub 5. 15 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 Na akceptację KE czekają jeszcze m.in. następujące zmiany: ▪ zmiana stawki płatności dla upraw nieowocujących orzecha włoskiego w rolnictwie ekologicznym (160zł/ ha), ▪ zaostrzenie degresywności dla pakietów: rolnictwo zrównoważone, rolnictwo ekologiczne i ochrona gleb i wód. Należy wspomnieć, że będą również zmiany w rozporządzeniu dotyczącym szkoleń dla podmiotów, których dotyczą działania objęte PROW 2007-2013 oraz doradzania odnośnie do sporządzania dokumentacji niezbędnej do uzyskania pomocy finansowej. Jeden z zapisów na ten moment (jeszcze projektu rozporządzenia) określa termin rejestracji planów działalności rolnośrodowiskowej w systemie teleinformatycznym administrowanym przez Centrum do dnia 9 czerwca roku, w którym jest składany wniosek o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej. Inny zapis mówi o tym, że doradcy rolnośrodowiskowi, którzy posiadają już uprawnienia, muszą ukończyć szkolenie z zakresu cross -compliance i zdać egzamin do ostatniego dnia lutego 2010 roku. Nadmieniam, że zapisy, które tu przedstawiam to projekt, a nowych zapisów będzie więcej. Nowe rozporządzenie rolnośrodowiskowe ukaże się najpewniej w końcu lutego 2010 r.□ Opracowano na podstawie szkolenia aktualizującego PROW 2007-2013. M echanizacja i BHP Zima a olej napędowy Z ima to trudny sprawdzian dla pojazdów rolniczych. Szczególnie tych z silnikami diesla, czyli wysokoprężnymi, a właściwie z zapłonem samoczynnym. Mogą wystąpić kłopoty z rozruchem – silnik „nie chce zapalić”. Pracujący silnik może zostać unieruchomiony, czyli nawet „nagle zgasnąć”. Próby ponownego i kolejnych uruchomień skazane są na niepowodzenie. Wszystko to ma miejsce podczas sprawnego układu rozruchowego (rozrusznik + akumulator) i paliwowego (filtr(y) + pompa wtryskowa + wtryskiwacze). Używane paliwo pozbawione było zanieczyszczeń, w tym wody. To skąd te kłopoty? Odpowiedź – z winy paliwa – oleju napędowego. Przy niskich temperaturach otoczenia olej napędowy w układzie paliwowym silnika ulega ochłodzeniu. Dochodzi do powstawania kryształów węglowodorów parafinowych. Prowadzi to do zmniejszenia przepływu oleju napędowego, głównie przez filtr paliwa. Następuje zablokowanie filtra (filtrów) i silnik nie może pracować. Aby do tego nie dochodziło, należy stosować właściwy dla danej temperatury otoczenia olej napędowy. Chodzi o temperaturę zablokowania zimnego filtra. Pod tym względem, w warunkach klimatu umiarkowanego, mamy 6 gatunków oleju napędowego: W Polsce, wg normy PN EN 590, temperatura zablokowania zimnego filtra powinna być: ▪ latem (16.04 – 30.09) – max. 0oC ▪ zimą (16.11 – końca lutego) – max. minus 20oC ▪ Apteczka w gopodarstwie rolnym w okresie przejściowym (01.03 – 10.11) – max. minus 10oC. Stąd mamy oleje napędowe: „letnie”, „przejściowe” i „zimowe”, czyli gatunku B, D i F. Stosunkowo rzadko można spotkać w handlu olej napędowy „arktyczny”, gdzie temperatura zablokowania zimnego filtra przekracza znacznie minus 25oC. Stosowanie oleju napędowego letniego w warunkach temperatury otoczenia poniżej 0oC prowadzi do zakłócenia pracy silników diesla, niezależnie od stopnia nowoczesności. W okresie przejściowym (jesień – zima) należy pytać na stacjach benzynowych, jakim olejem dysponują. Co robić, jeśli już dojdzie do awarii, czyli paliwo nam zamarznie, a właściwie zakrzepnie? Jedna rada – wstawić auto (ciągnik) do ciepłego pomieszczenia i czekać – kilka, kilkanaście godzin. Silniki benzynowe – tu problem nie występuje. Benzyna nie krystalizuje się. Można obniżać temperaturę zablokowania filtra, stosując specjalne dodatki uszlachetniające zwane depresatorami. Jednym z takich preparatów jest Diesol. Zastosowanie 0,2% dodatku tego preparatu (1 l Diesolu na 1000 l paliwa) obniża temperaturę eksploatacji oleju o 8 -12oC, średnio o 10oC. Warunkiem jest dobre wymieszanie preparatu. To tak na marginesie. Lepiej jednak zimą stosować olej napędowy „zimowy”. To tańsze niż stosowanie dodatków. I bezpieczniejsze!□ Tabela 1. Lp. Gatunek Temperatura zablokowanego zimnego filtra oC 1. 2. 3. 4. 5. 6. A B C D E F Max. + 5 Max 0 Max – 5 Max – 10 Max – 15 Max – 20 16 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 Jan Bubień Jan Bubień Z apewnienie odpowiednich środków do udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku to jeden z podstawowych obowiązków pracodawcy w każdym zakładzie pracy. Chodzi (między innymi) o zapewnienie możliwości korzystania z apteczki. Każde gospodarstwo powinno posiadać apteczkę domową. W apteczkę powinien być wyposażony ciągnik – aby była dostępna w polu, podczas wykonywania pracy – oraz każdy samochód. Jeśli wykonywane są zabiegi ochrony roślin np. opryskiwanie, apteczka musi być specjalnie wyposażona. W gospodarstwie agroturystycznym apteczka powinna być stale dostępna dla gości. Wróćmy do apteczki domowej, często jedynej w gospodarstwie. Zestaw opatrunkowy do dyspozycji powinien zawierać: gazę opatrunkową, wyjałowioną – 2-3 szt., chusty trójkątne, płócienne – 2 szt. + chusty z folii, bandaż płócienny różnej szerokości – 3-4 szt., bandaż elastyczny – 2 szt., plastry i przylepce z gazą i bez gazy, opatrunki osobiste – 2 szt., folię termiczną, kodofix używany zamiast bandażu. Apteczka powinna posiadać na wyposażeniu: nożyczki, agrafki, rękawiczki gumowe, pęsetę, zaciski bandaża, kieliszek lekarski, termometr. Nie można zapomnieć o sterylnych kroplach do płukania oczu, wodzie utlenionej oraz jodynie i innych środkach do dezynfekcji okolic ran. Leki. Tutaj w zasadzie powinny znajdować się lekarstwa przepisane przez lekarza i używane przez domowników. Nie powinno się gromadzić leków i 2-3 razy w roku robić ich „przegląd” pod kątem terminu przydatności do używania. Niemniej jednak pewien zasób leków powinien być. Chodzi głównie o leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, krople miętowe i żołądkowe, ewentualnie przeciwgrypowe i przeciwkaszlowe, węgiel. Cd. na str. 17 M echanizacja i BHP Układ ładowania akumulatora I ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ nstalacja elektryczna pojazdu rolniczego składa się z kilku obwodów, a więc: zasilania w energię tzw. ładowania, rozruchu, zapłonu (dot. silników benzynowych), oświetlenia, innych. Oczywiście poszczególne obwody wzajemnie się uzupełniają, czasami z jednego przewodu korzysta kilka urządzeń, a bezpiecznik może zabezpieczać także parę elementów. Obwód zasilania w energię to: prądnica (obecnie prądu zmiennego, czyli alternator), akumulator (1 lub 2 szt.), włącznik zapłonu – stacyjka, regulator napięcia i lampka kontrolna ładowania. Sprawność obwodu ładowania decyduje o właściwym (bądź nie) funkcjonowaniu całej instalacji elektrycznej. To alternator, napędzony silnikiem pojazdu, wytwarza prąd elektryczny, magazynowany w akumulatorze. W zależności od obrotów silnika, a tym samym alternatora, wytworzony prąd może być większy lub mniejszy. Regulator napięcia „odcina” nadmierny prąd. Niesprawność każdego z wymienionych elementów obwodu ładowania powoduje zakłócenia w zasilaniu, czyli właśnie ładowania akumulatora. Spraw- ny akumulator nabiera znaczenia w kontekście wielu elementów wyposażenia dodatkowego pojazdu, np. samochodu osobowego. Aby mówić o typowych usterkach alternatora, należy poznać jego budowę. Typowy alternator składa się z: ▪ ułożyskowanego wirnika wraz z jego uzwojeniem i kołem pasowym, ▪ nieruchomego stojana, także z uzwojeniem, ▪ pokryw: przedniej i tylnej, ▪ diod prostowniczych, dodatnich i ujemnych (6 lub 9 szt.), ▪ szczotkotrzymacza i szczotek. Niesprawności alternatora mogą być typu elektrycznego i mechanicznego. Usterki elektryczne, np. przepalenie uzwojenia, może stwierdzić elektryk mając do dyspozycji odpowiednie urządzenia. Typowe niesprawności elektryczne to: ▪ przepalenie uzwojenia, ▪ uszkodzenie diod lub diody, ▪ zaśniedziałe zaciski – brak przepływu prądu. Uszkodzeń, usterek typu mechanicznego może być wiele, na przykład: ▪ luźny lub pęknięty pasek klinowy, ▪ uszkodzone łożyska, ▪ wytarcie szczotek i porysowanie pierścieni ślizgowych, ▪ pęknięcie pokryw lub stojana, ▪ inne. Ciąg dalszy... APTECZKA Leki stale używane przez któregoś z domowników muszą mieć określone, wydzielone miejsce. Nie ma przepisów, które precyzują regulację wyposażenia apteczki domowej. W gospodarstwie wyposażenie zależeć będzie od ilości domowników, ich wieku (dzieci) oraz rodzaju wykonywanych prac. Pamiętać należy o tym, że: ▪ leki muszą być zawsze dobrze zabezpieczone przed dziećmi, ▪ nie wolno przekładać, przelewać, przesypywać leków do innych „nieoryginalnych” opakowań, ▪ niektóre leki muszą być przechowywane w specjalnych warunkach, np. w niskiej temperaturze. W razie wątpliwości odnośnie stosowania leków i innych środków niezbędnych jest kontakt z lekarzem. Pomyłka może być brzemienna w skutkach.□ 17 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 Jan Bubień Do stwierdzenia większości usterek potrzebne jest odpowiednie wyposażenie warsztatowe, wiedza i doświadczenie mechanika. Jeśli podczas pracy świeci się lampka kontrolna ładowania, to sprawdzamy napięcie pasa klinowego oraz przewody – czy nie są poluzowane. Resztę może zrobić mechanik – elektryk. Wstępna diagnoza odbywa się na pojeździe – może obejdzie się bez konieczności demontażu alternatora? Nie można zapomnieć także o sprawdzeniu regulatora napięcia. Niesprawny nie będzie utrzymywał napięcia 14,2 + 0,3V. Na skutek niesprawności regulatora może wystąpić: ▪ niedoładowanie akumulatora, ▪ przeładowanie akumulatora, zmniejsza się wtedy poziom elektrolitu. Najczęściej spotykane uszkodzenie to wytarcie szczotek. W niektórych alternatorach (starszych) wymiana jest bardzo prosta, w nowych – niekoniecznie, czasami wymaga więcej zachodu. Nowe alternatory są drogie – nawet 1000 i więcej złotych. Tańsze są regenerowane. Alternatory używane – ich stan techniczny może być różny. Czasami możemy sprawić sobie przykrą niespodziankę. Ważna jest ocena, diagnoza niesprawności. Nie ponosimy wówczas niepotrzebnych kosztów. Stare pojazdy wyposażone były w prądnice prądu stałego. Były mniej wydajne i bardziej awaryjne. Ale to problem posiadaczy pojazdów „zabytkowych”. Naprawa i regeneracja alternatorów, w porównaniu do prądnic prądu stałego, jest także prostsza i tańsza. Jeśli mamy kłopoty z rozruchem to nie zawsze jest to wina akumulatora. Czasami jest on „za słaby” na skutek niedoładowania. Dbajmy więc o układ ładowania w naszym pojazdach. Do tego tematu powrócę jeszcze w najbliższym czasie.□ O głoszenia Drodzy rolnicy! P ełen system minimalnych wymogów wzajemnej zgodności (cross-comliance) zostanie wprowadzony w Polsce dopiero w 2013 roku. Jednak już od 1 stycznia 2009 roku zaczęły obowiązywać przepisy obszaru A, dotyczące ochrony środowiska naturalnego oraz rejestracji i identyfikacji zwierząt. Pozostałe wymogi będą wdrażane stopniowo. I tak w 2011 roku zaczną obowiązywać wymogi obszaru B (zdrowie publiczne, zdrowie zwierząt i zdrowotność roślin), a w 2013 obszaru C (dobrostan zwierząt). W związku z tym rolnicy, którzy ubiegają się o płatności obszarowe, już od tego roku mogą spodziewać się w swoich gospodarstwach kontroli pod kątem spełnienia obowiązujących przepisów. W razie wykrycia zaniedbań (w zakresie kontrolowanych wymogów) przewidywane są sankcje powodujące obniżenie należnych płatności. Idąc naprzeciw oczekiwaniom rolników w ramach PROW 2007-2013 uruchomiono program „Korzystanie z usług doradczych dla rolników i posiadaczy lasów”, gdzie wykonywana będzie kompleksowa ocena całego gospodarstwa rolnego w zakresie spełnienia wymogów wzajemnej zgodności, a także zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. W razie potrze- 18 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 by opracowany zostanie plan dostosowania gospodarstwa do tych wymogów. Doradztwo w tym zakresie jest częściowo dofinansowane ze środków Unii Europejskiej, jeśli świadczone będzie przez uprawnione podmioty doradcze. Informujemy Państwa, że Świętokrzyski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Modliszewicach z Oddziałem w Sandomierzu posiada akredytację Ministerstwa Rolnictwa w zakresie świadczenia wymienionych usług i dysponuje wykwalifikowaną kadrą doświadczonych doradców, którzy mogą służyć pomocą na terenie wszystkich powiatów. Warunkiem otrzymania dofinansowania kosztów usługi doradczej jest złożenie wniosku o pomoc w Powiatowym Biurze ARiMR. Wszelkich informacji dotyczących tego działania jak i pomocy w przygotowaniu stosownego wniosku udzielą Państwu nasi doradcy. Rolniku! Dostosowanie do wymogów cross-comliance zadecyduje o wysokości dopłat, które otrzymasz. Nie czekaj na kontrolę gospodarstwa. Zadzwoń lub zgłoś się do najbliższego Powiatowego Zespołu Doradczego ŚODR. N asze prezentacje DWOREK S TAROPOLSKI P erłą w koronie powiatu buskiego jest „Dworek Staropolski” w Młyńczyskach w gminie Tuczępy należący do rodziny Guzów. Gospodarstwo agroturystyczne położone nad rzeką Wschodnią, nad malowniczymi stawami rybnymi, ukryte jest w sosnowych lasach. Czas na terenie siedliska można spędzić na co najmniej 1000 sposobów. Na przykład: zwiedzając 150-letni młyn, wędkując, w lesie, nad wodą (lub w wodzie w zależności od upodobań), przy ognisku lub grillu, na rowerze (np. wodnym), pomagając w gospodarstwie (jest to gospodarstwo rybackie – więc wystarczy karmić ryby), polując, biesiadując i robiąc, co dusza zapragnie. Można też zwiedzać okolicę rowerem, samochodem, a dla najbardziej ambitnych pieszo. A jak już wszystko to zmęczy – zawsze można usiąść w cieniu, nasunąć słomkowy kapelusz na oczy, trzymając w ręce szklankę z zimną zawartością i odpoczywać. Gospodarstwo wielokrotnie korzystało z funduszy UE. Najbardziej znaczące było pozyskanie pieniędzy z programu SAPARD. Inwestycja obejmowała wybudowanie „ścieżki zdrowia” – zestawu różnych konstrukcji do wykonywania ćwiczeń gimnastycznych. Powstało w ten sposób dwadzieścia stanowisk wkomponowanych w sosnowy zagajnik. Umożliwiają one gimnastykę i rehabilitację na świeżym powietrzu. Dodatkowo zakupiono maszyny niezbędne przy pielęgnacji zieleni wokół domu. Część funduszy przeznaczono na wyposażenie pokoi gościnnych. „Ścieżka zdrowia” urozmaiciła gościom spędzanie wolnego czasu. Inwestycje poczynione w gospodarstwie ugruntowały jego pozycję w ofercie turystycznej gminy Tuczępy i w regionie Ponidzia. Gospodarstwo może się poszczycić wyjątkową kuchnią i produktami nagradzanymi w konkursach takich jak „Nasze Kulinarne Dziedzictwo”. Z „Dworku Staropolskiego” pochodzi jesiotr po królewsku, a także sztandarowa nalewka Ponidzia – „Sośniak” robiony przez Zofię Guz. Od zawsze kobiety w rodzinie pani Zofii przygotowywały na zimowe przeziębienia syrop z majowych pędów sosny. Młode pędy wkładano do dużego szklanego naczynia, przesypywano cukrem, odstawiano w ciepłe, słoneczne miejsce, aby puściły sok. Ponieważ bywało, że zawartość słoja z pędami sosny lubiła się psuć, więc aby temu zapobiec, dodawano do niego odrobinę alkoholu. Zdarzyło się, że babcia pani Zofii dodała go nieco więcej i tak powstał „Sośniak” – nalewka, która święci tryumfy nie tylko w Konkursie „Nasze Kulinarne Dziedzictwo”. Butelka „Sośniaka” z zatopioną w niej sosnową gałązką jest miłą pamiątką dla gości przebywających w „Dworku Staropolskim”. Aleksandra Imosa styczeń 2010 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE Zdjęcia z arch. gospodarzy N asze prezentacje Ko nk u rs Zdjęcie pamiątkowe ze zwycięskim karpiem. Od lewej: R. Sowa - przewodniczący komisji, autorka zwycięzkiej potrawy Anna Paluch oraz wojewoda Bożentyna Pałka-Koruba W sobotę 12 grudnia 2009 roku w WDK w Kielcach odbyła się finałowa gala IV edycji konkursu Wojewody Świętokrzyskiego na „Świętokrzyską potrawę świąteczną”. Organizatorem był Urząd Wojewódzki przy olbrzymim wsparciu Świętokrzyskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Modliszewicach. Komisja pod przewodnictwem Roberta Sowy, szefa kuchni warszawskiego hotelu Jan III Sobieski, wyłoniła następujące zwycięzkie potrawy: 1. Karp faszerowany kaszą gryczaną i grzybami – przygotowany wg przepisu Anny Paluch z KGW w Błoniu, gm. Koprzywnica. 2. Barszcz wigilijny postny z kruchymi pierożkami – autorstwa Barbary Jasińskiej z KGW Gózd, gm. Łączna. 3. „Grycoki” – przygotowane przez Jadwigę Brzozę z Zespołu Obrzędowego „Kowalanki”, gm. Sitkówka-Nowiny. Tekst i zdjęcia Elżbieta Musiał AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 Świętokrzyska potrawa świąteczna Fot.: E. Żak O grodnictwo Jarzębina słodka Zofia Wanat Taką mi wioskę wymaluj w dolinie. Od zbóż wesołą a od jodeł smutną… Niechaj się cała chowa w jarzębinie. Niech na jej łąkach siwe leży płótno… (M. Konopnicka) K tóż nie wie, jak wygląda drzewo jarzębiny czerwonej? Wszak to stały element krajobrazu złotej polskiej jesieni. Mniej natomiast wiemy, jak smakują przetwory z jej owoców, a tylko nieliczni znają smak owoców jarzębiny słodkiej. Ci, którzy mieli taką sposobność, wiedzą jaki to wyszukany i wykwintny smak, godzien najlepszych stołów i zaspakajający nawet najwybredniejsze podniebienia. Jarzębina to najpiękniejsze drzewo naszego klimatu, które już w połowie lata okrywa się pięknymi koralowymi owocami, zdobiącymi je do późnej zimy i będącymi stołówką dla ptaków. Systematyka. Królestwo: Rośliny, gromada: Okrytonasienne, klasa: dwuliścienne, rząd: Różowce, rodzina: Różowate (Rosaceae), rodzaj: Jarzębina (Sorbus), gatunek: jarząb pospolity (Sorbus aucuparia L.). Nazwa potoczna jarząbu pospolitego to jarzębina czerwona. Jest to drzewo (czasem krzew) sięgające swym rodowodem okresu trzeciorzędu, a więc doskonale przystosowane do warunków występowania, pospolite, szeroko rozprzestrzenione (w całej Polsce) i mało wymagające. Obecnie obejmuje około 80 gatunków występujących na półkuli północnej. W Polsce rośnie dziko 5 gatunków, a w uprawie mamy 10 gatunków obcego pochodzenia i kilka odmian i mieszańców. Lubimy nimi obsadzać alejki czy drogi ze względu na wyjątkową urodę, którą tak pięknie opiewała Maria Konopnicka. Jako drzewo owocowe jest niedoceniana i dlatego sporadycznie zobaczymy ją w ogródku przydomowym lub na działce. Wynika to stąd, że owoce zawierają sporo garbników i 3% alkoholu zwanego sorbitolem, który nadaje im cierpko-gorzki smak. Poza tą wadą owoce mają wyjątkowe właściwości: zawierają prowitaminę A (betakaroten), której jest więcej niż w marchwi, i duże ilości witaminy C (do 100 mg%), wit. P, znaczne ilości cukrów (głównie fruktoza) – więcej niż występuje ich w jabłkach, malinach czy czarnej porzeczce. Zawierają poza tym kwasy organiczne, związki mineralne, pektyny, błonnik oraz dziesiątki innych związków chemicznych. Wśród nich swoją wartością wyróżnia się jarzębina morawska (Sorbus aucuparia var. edulis) znana też jako słodka. Jest to drzewo małe, dorastające do 2-3 m, owocujące już w 2-3 roku po posadzeniu. Owoce ma 2 razy większe od jarzębiny pospolitej dojrzewające w sierpniu. Mają smak cierpkosłodki bez goryczki i nieprzyjemnego posmaku owoców naszej pospolitej jarzębiny, od której są też słodsze. Ponadto nie wymagają przed obróbką przemrożenia. Nie nadają się do spożycia na świeżo, a swoją wartość ujawniają w przetworach, nadając im ten jedyny, niepowtarzalny smak. Można je suszyć na herbatki czy wykorzystywać jako dodatek do potraw, robić konfitury, dżemy, galaretki, soki czy nalewki. 23 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 Co prawda, uzyskano odmiany uprawne jarzębiny słodkiej, ale w punktach sprzedaży należy dopytywać się o jarzębinę morawską (słodką), gdyż najczęściej nie są wyszczególnione odmiany. Profesjonaliści mogą poszukiwać odmian jarzębiny słodkiej: ▪ Burka: odmiana miczurinowska, mrozoodporna, krzyżówka jarzębiny czerwonej z krzyżówką jarzębiny z aronią z 1918 r. o wysokiej zawartości antocyjanów, z jednego krzaka można uzyskać do 60 kg owoców; ▪ Granatowa: odm miczurinowska z 1925 r., odporna na mróz, krzyżówka jarzębiny czerwonej z czerwonym głogiem syberyjskim, plon do 60 kg owoców z rośliny; ▪ Titan: odmiana postmiczurinowska, mrozoodporna, krzyżówka Burki. Plon owoców do 120 kg (o wysokiej zawartości antocyjanów) z jednego drzewa; ▪ Słoneczna: jedna z nowszych słodkokwaśnych odmian nadających się też do bezpośredniego spożycia; ▪ Niewieżyńska – jarząb pospolity z okolic wsi Niewieżno o owocach wysokiej wartości odżywczej: cukier do 10,5%, pektyny do 0,6%, aż do 150 mg wit. C i 10-12 mg% karotenu (wit. A), odporna na mróz do minus 46°C, w pełni owocowania dająca plon owoców do 100 kg z drzewa. Najbardziej rozwinięta hodowla była na Morawach i wciąż jest w Rosji, Niemczech, Anglii. Nam pozostaje wytrwale szukać jarzębiny jadalnej (morawskiej) lub jej odmian w punktach sprzedaży, w internecie lub zdobyć oczka bądź zrazy tej rośliny i uzyskać samemu interesujące nas drzewo poprzez szczepienie lub okulizację. Z podkładkami nie ma problemu, ponieważ siewki jarzębiny pospolitej występują powszechnie w środowisku. Jeśli sami nie potrafimy tego zrobić, to nie pozostaje nam nic innego, jak prosić o przysługę znajomego szkółkarza. Na pewno nam się to opłaci ze względu na jej zalety oraz dobroczynny wpływ na nasze zdrowie. Życzę więc powodzenia w zdobyciu drzewek jarzębiny słodkiej i polecam wyszukany smak konfitury jarzębinowej, herbatki czy nalewki jarzębinowej podczas długich, zimowych wieczorów w miłym towarzystwie.□ Literatura: 1. Owoce dla amatorów – prof. Augustyn Mika, 1994r. 2. Najlepsze krzewy owocowe – Jan Danek, Krystyna Pierzga, 2002 r. 3. Internet. O grodnictwo Przetwórstwo kapusty pomysłem na biznes Fot.: J. Kwiecień W dniu 13.09.2009 roku w miejscowości Drygulec w gminie Wojciechowice odbył się Dzień kwaszonej kapusty. Inicjatorami tej imprezy były firmy Syngenta Seeds, Yara Poland, Syngenta Crop Protection oraz firma Megawita, która była jednocześnie gospodarzem spotkania. Celem, który przyświecał organizatorom, było zapoznanie przybyłych gości z produkcją kwaszonej kapusty, począwszy od doboru odpowiednich odmian, przez pielęgnację i zbiór aż do technologii przetwórstwa i finalnego produktu. Przed przystąpieniem do sadzenia rozsady trzeba wybrać odpowiednią odmianę, która sprosta wymaganiom przetwórców. Odmiany przydatne do kwaszenia omówił przedstawiciel firmy Syngenta Seeds. Podstawowymi cechami kapusty przeznaczonej do kiszenia są: cienka blaszka liściowa i delikatne unerwienie, krótki głąb wewnętrzny (maksymalnie do 50% wysokości główki), duża odporność na pękanie i brunatnienie brzegów liści, korzystny skład chemiczny – powyżej 4% cukrów, nie mniej niż 30 mg witaminy C w 100 g świeżej masy i najwyżej 750 mg azotanów w kg świeżej masy, a także jasny kolor i wyrównany kształt, zagęszczenie i wielkość główek. Po doborze odpowiedniej odmiany należy także zadbać o prawidłową ochronę i pielęgnację roślin, aby uzyskać satysfakcjonujący plon i zdrowotność roślin. O przekazanie tych cennych wiadomości zatroszczyli się przedstawiciele firm Yara Poland i Syngenta Crop Protection. Przybyli goście mogli obejrzeć i porównać na poletkach doświadczalnych proponowane przez sponsorów odmiany kapust i marchwi, a także ocenić efekty nawożenia i ochrony. Po części polowej nadszedł czas na zwiedzanie przetwórni i zapoznanie się z technologią kwaszenia kapusty. Pierwszym etapem w tym procesie jest przygotowanie główek do szatkowania. Chodzi tutaj o pozbawienie ich głąbów. Do wycinania tej części służą specjalne wycinaki w postaci świdrów o odpowiednim kształcie. Po wycięciu głąbów przygotowane główki trafiają na szatkownicę. Podawanie główek może odbywać się ręcznie lub za pomocą podajnika. Aby ułatwić proces szatkowania, główki powinny mieć lekko spłaszczony kształt. Głównymi elementami krajalnicy są tarcza nożowa o nożach w kształcie spirali Archimedesa oraz układ zabieraków obracający się przeciwbieżnie do tarczy nożowej. Odbiór pociętej masy odbywa się przenośnikiem skośnym bezpośred- 24 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 Jacek Kwiecień nio spod szatkownicy. Podczas transportu do krajanki jest dodawana również pocięta marchewka i całość jest solona. Tak przygotowana mieszanka jest kierowana do silosu. W kwaszarni, którą zwiedzaliśmy, znajduje się 8 silosów, każdy o pojemności ok. 24 tony. Aby proces zakiszania przebiegał prawidłowo, krajankę należy odpowiednio obciążyć. Dlatego też właściciel zdecydował się na zakup specjalnych pontonów wodnych, które po ułożeniu w silosie zalewa się wodą. Po napełnieniu mają one wagę ok. 4 ton i, co ważne, równomiernie obciążają masę zgromadzoną w silosie i bardzo dobrze chronią ją przed dopływem powietrza. Przygotowana w taki sposób masa ulega zakiszeniu. Ten proces trwa od 2 do 4 tygodni. Tak zróżnicowany czas zależy od temperatury wsadu. Przyjmuje się, że najlepszy zakres temperatur to między 18ºC a 21ºC. Wówczas następuje bardzo szybki rozwój bakterii kwasu mlekowego i zahamowanie aktywności szkodliwych mikroorganizmów. Po zakiszeniu kapusta jest wydostawana z silosu i umieszczana w kistenach, które są magazynowane w chłodni w temperaturze nieco powyżej zera w celu ograniczenia postępu fermentacji. Tak przygotowany towar jest przewożony do miejsca, w którym jest pakowany i przygotowywany do sprzedaży. Spotkanie zakończyło się wystąpieniem prof. dr hab. Krystyny Elkner, która przybliżyła zgromadzonym gościom, jak wygląda proces kwaszenia kapusty od strony chemicznej i jakie parametry trzeba zachować, aby wytworzone produkty były zdrowe i smaczne. W spotkaniu uczestniczyło wielu rolników. Trzeba mieć nadzieję, że takie bezpośrednie formy przekazu w przyszłości przyczynią się do rozwoju małych przetwórni zlokalizowanych przy gospodarstwach rodzinnych, dając większy dochód rolnikowi i możliwość zagospodarowania wytworzonych w gospodarstwie produktów.□ O grodnictwo GLEBA z sadu do analizy próbek gleby przed założeniem sadu. Dopóki nie posadzi się drzew, łatwo wprowadzić do głębszych warstw gleby trudno przemieszczające się składniki. Później, w rosnącym już sadzie, analizy wystarczy wykonać co 4-5 lat. Wyjątek stanowią sytuacje, gdy w analizie stwierdzono, że np. gleba jest bardzo kwaśna lub zawiera niską zasobność w jakiś składnik. Z zaleceń nawozowych wynika wówczas potrzeba obfitego wapnowania i stosowania wysokiego nawożenia brakującym pierwiastkiem. Wówczas warto powtórzyć analizę warstwy ornej gleby już po 2 latach, w celu sprawdzenia efektów zastosowanego nawożenia. K : P : N P2O5 Ca Próbki gleby pobiera się zwykle jesienią po zbiorach owoców. Oprócz zmienności spowodowanej różnym sposobem utrzymywania (murawa lub pas herbicydowy), każda gleba odznacza się dużą zmiennością losową. Reprezentatywna dla danego pola lub kwatery sadu może być tylko próbka mieszana, składająca się z 10-15 ma- 25 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 Anna Łukasiewicz łych próbek pobranych z różnych miejsc. Próbki te najlepiej pobierać za pomocą laski glebowej, zwanej laską Egnera. Laskę wbijamy w glebę pionowo, wykonujemy ćwierćobrót w celu jej wypełnienia i po wyjęciu wydłubujemy pobraną małą próbkę do wiadra. Czynność tę powtarzamy kilkanaście razy, poruszając się w sadzie po przekątnej lub zygzakiem. Próbka zbiorcza powinna mieć masę 0,5 kg. Należy również uważać, aby nie mieszać różnych poziomów genetycznych gleby tzn. warstwy orno-próchnicznej, o zabarwieniu szarym, z podściełającą ją warstwą podorną, która odznacza się zazwyczaj zabarwieniem żółtawym. Jeśli warstwa orna jest płytsza niż długość elementu laski napełnianego glebą, wówczas część gleby na końcu laski – o odmiennym zabarwieniu – wyrzucamy. Z jednorodnej powierzchni działki powinna być pobrana jedna próba mieszana. Powierzchnia powinna charakteryzować się takimi samymi albo podobnymi warunkami glebowymi, podobnym nawożeniem, podobnym charakterem wzrostu i owocowania drzew. Zwykle jest to kwatera sadu o powierzchni maksymalnie 2-3 ha. Czasami jednak na jednym hektarze występuje zmienność glebowa, powodująca widoczne zmiany we wzroście i owocowaniu drzew, a wówczas konieczne jest wykonanie co najmniej 2 prób mieszanych. Nie wolno pobierać jednej próby mieszanej z gleby o bardzo dużej zmienności. Lepiej pominąć niewielki kawałek gruntu niż zmieszać go z pozostałą jednorodną glebą. Każda próbka powinna być dokładnie oznakowana. Na kartce wpisujemy imię i nazwisko właściciela sadu, nazwę sadu (kwatery), warstwę (głębokość w cm). Tak przygotowane próbki można dostarczyć do laboratorium ŚODR w Sandomierzu, codziennie w godz. 7-15. Koszt analizy ze zaleceniami nawozowymi wynosi 20 zł.□ Mg J uż wkrótce wiosna. Wielu producentów będzie zastanawiać się nad zabiegami agrotechnicznymi na swoich plantacjach. Niektórzy sadownicy będą stosować rutynowe nawożenie, a później będą narzekać na opłacalność swoich upraw. Aby temu zapobiec, poprawić efekt ekonomiczny swego gospodarstwa i uzyskać lepszą jakość produktów, należy wykonać analizę chemiczną gleby i stosować nawożenie wg uzyskanej zasobności. Właściwe nawożenie decyduje o jakości i możliwościach plonotwórczych roślin. Nawożenie „na oko” nie ma już prawa bytu w racjonalnie prowadzonym gospodarstwie. Przy zasilaniu roślin należy pamiętać, że gleba posiada pewną zasobność w składniki pokarmowe, którą trzeba uwzględnić przy podejmowaniu decyzji o dawkach nawozów. Zarówno niedobór, jak i nadmiar składników dostępnych dla roślin może mieć toksyczny wpływ na roślinę uprawną, a także może dojść do utrudnienia w pobieraniu niektórych pierwiastków. Antagonizm jonowy możemy zaobserwować w przypadku nadmiernego nawożenia potasem. Ta sytuacja może spowodować ograniczenie pobierania magnezu i wapnia, nawet jeśli znajdują się w podłożu w optymalnej ilości. Jedynym sposobem uniknięcia takiej sytuacji jest chemiczna analiza gleby, która umożliwi rozpoznanie rzeczywistych ilości składników pokarmowych dostępnych dla roślin i opracowanie zaleceń nawozowych. Nawożenie na podstawie analiz pozwala na uzyskanie roślin wysokiej jakości, zazwyczaj zmniejszenie ilości zużywanych nawozów, a tym samym kosztów, a także przyczynia się do ochrony środowiska. W obrębie tego samego gospodarstwa kwatery mogą różnić się żyznością gleby i stanem odżywienia drzew. Wynika to nie tylko ze zróżnicowania rodzajów gleb, lecz również z odmiennej historii dotychczasowego nawożenia. Dlatego każdą kwaterę należy analizować oddzielnie. Ponadto, jeśli kwatera jest wydłużona lub położona na skłonie, trzeba podzielić ją na osobne części. Dobrze jest nadać poszczególnym sadom nazwy opisowe np. „sad za drogą”, „na Darkowym”, „od Zygmunta”. Najważniejsze jest pobranie O grodnictwo DYLEMATY DEBATY plany Ewa Żak O kres zimy sprzyja planowaniu, rolnicy zaczynają zastanawiać się nad przyszłorocznymi uprawami. Problem ten jak zawsze wiąże się z opłacalnością, czyli zarobkiem umożliwiającym w większości utrzymanie rodzin i możliwość dalszej pracy na roli. Temu właśnie tematowi poświęcone było seminarium zorganizowane w sandomierskim oddziale ŚODR przez kierującą Zespołem ds. Ogrodnictwa, Elżbietę Krempę. Ponieważ bogactwo gatunków uprawianych roślin jest ogromne, więc tym razem skupiono się na uprawie roślin pod nieogrzewanymi tunelami. Współorganizatorami spotkania były firmy: Syngenta Seeds, Yara Poland i Koppert Polska. Przedstawiciel Syngenty, Tomasz Olszewski, podkreślił znaczenie doboru gatunku i odmiany, dostosowanych do istniejącego rynku oraz warunków środowiskowych. Na przykładzie pomidora określił podstawowe ograniczenia produkcji, a mianowicie: problem z wiązaniem na pierwszym gronie, złe wybarwianie i deformacje owoców, niedobory lub nadmiar składników pokarmowych, nierównomierny plon oraz problemy ze zbytem. Jedną z metod poprawy opłacalności warzyw jest ciągłe poprawianie jakości uzyskiwanego plonu. Firma proponuje szereg ciekawych odmian różnych gatunków warzyw do uprawy pod osłony. Pomidora mogą reprezentować znane odmiany: Brooklyn, Faustine, Boderine, Carnegie, Tsarine, Casania, Charleston, Minaret. Z nowości T. Olszewski zaproponował odmianę Oscar o wydłużonych owocach (dł. 12-13 cm), bardzo smacznych, którą testować będą również producenci naszego regionu. Następną nowością jest Tyrade Pink, o bardzo smacznych owocach typu malinowego (wielkości 190-220 g) oraz zarejestrowana w UE odmiana Tac 060109 z zaproponowaną przez firmę nazwą Mamoru o owocach typu „bawole serca”. Kapusta – to głównie Mirror, Reactor, Gregorian, kalafior to: Speeder, Solis, Brunel i Brus. Sałaty reprezentują: Povoa, Centore, nowa Cerveria do uprawy latem, Tonava, Tizian, Flouran, Nobellan z dużymi główkami i Lucan z bardzo dużymi główkami. Wojciech Wojcieszek z firmy Yara Poland podkreślił duże znaczenie prawidłowego nawożenia w uzyskaniu lepszego plonu bardzo dobrej jakości. Efektywność uprawy wg niego można poprawić stosując się do kilku podstawowych zasad, stanowiących podstawę nawożenia, mianowicie: ▪ poprawę odczynu podłoża i doprowadzenie go do wartości optymalnej jeszcze przed rozpoczęciem uprawy, co zadecyduje o dostępności poszczególnych składników pokarmowych dla roślin, ▪ dawki stosowanych nawozów należy opierać na analizie podłoża, dostosowując je do fazy rozwojowej rośliny oraz panujących warunków atmosferycznych, ▪ bardzo istotnym uzupełnieniem nawożenia doglebowego jest nawożenie dolistne, zwłaszcza przy niekorzystnych warunkach pogodowych lub w przypadku dużego niedoboru poszczególnych składników w podłożu, ▪ przy dobieraniu nawozów należy pamiętać o wzajemnej zależności poszczególnych składników pokarmowych między sobą, tak aby nie blokowały się wzajemnie, czyniąc je niedostępnymi dla roślin, mimo obecności w podłożu. I tak np. do prawidłowego rozwoju systemu korzeniowego potrzebne są głównie wapń i fosfor, do budowy zielonej masy wegetatywnej rośliny, czyli łodyg i liści służą głównie azot, wapń, magnez, żelazo, natomiast do tworzenia masy generatywnej potrzebne są przede wszystkim fosfor, potas i bor. 26 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 Prelegent przedstawił następnie bogaty asortyment nawozów jedno-, dwui wieloskładnikowych, znanych i stosowanych w rolnictwie od wielu lat (PG-Mix, grupa nawozów Yara Mila, grupa nawozów Yara Liva, czy Yara Vita. Mało znany, ale ważny dla roślin krzem wchodzi w skład nawozu Actisil. Do czyszczenia systemu irygacyjnego służy Anti-Bloc). Niezwykle istotnym elementem w uzyskaniu wysokiej jakości plonu jest prawidłowa ochrona, prowadzona różnymi dostępnymi metodami. Stosowanie chemicznych środków ochrony roślin jest sukcesywnie ograniczane poprzez wycofywanie wielu substancji czynnych, nie tylko zagrażających środowisku, ale i ze względu na niebezpieczeństwo niedozwolonych pozostałości środków ochrony roślin w owocach na rynkach UE. Dąży się więc do wprowadzania innych metod ochrony roślin, w tym integrowanych czy biologicznych. Ta ostatnia metoda opiera się na wykorzystaniu w ochronie roślin antagonistycznego działania jednych organizmów pożytecznych przeciwko innym, szkodliwym dla roślin. I właśnie tę metodę już od 40 lat wciela w życie w 70 krajach przedsiębiorstwo Koppert. Jej przedstawiciel, Adam Majewski, zapoznał z niektórymi tylko aspektami naturalnych metod wspomagających uprawę roślin. Jedną z nich jest wykorzystanie produkowanych na Słowacji trzmieli do zapylania roślin pod osłonami, głównie warzyw (cukinia, ogórek, oberżyna, melon, papryka, pomidor), ale nie tylko. Dotyczy to również wielu gatunków sadowniczych, również pod osłonami, ale także plantacji nasiennych (kapustne, marchew, ogórek). Np. w uprawie pomidora pod osłonami ule z trzmielami należy umieszczać na wysokości 2 metrów nad powierzchnią podłoża, na poziomych platformach, równomiernie wzdłuż głównego przejścia, od strony południowej (aby latem znajdowały się w cieniu roślin). Ule Natupol zawierają kolonie z królową, robotnicami i młodymi osobnikami (poczwarki, jaja, larwy) oraz zbiornik z pożywką. Zalety naturalnego zapylania są oczywiste, gdyż ograniczają w 40% czas pracy potrzebny na sztuczne zapylanie roślin, przy czym ponad 95% kwiatów zawiązuje owoce, które są lepiej wypełnione (bez pustych przestrzeni), twardsze, bez deformacji, zniekształceń i zbędnego karbowania. O grodnictwo Produkowane przez Koppert liczne preparaty biologiczne oparte są na grzybach, bakteriach, wirusach, nicieniach, ponadto ich pułapki feromonowe służą do monitorowania występowania obecności i liczebności szkodliwych motyli, np. piętnówek brukiewki i kapustnicy czy błyszczki jarzynówki, których larwy (pot. gąsienice) mogą powodować bardzo poważne straty w uprawie warzyw i nie tylko. Liczne biopreparaty firmy mają za zadanie ochraniać zarówno części nadziemne roślin, jak i ich części podziemne, głównie korzenie. O znaczeniu prawidłowo wykształconego, silnego systemu korzeniowego nie trzeba być wprowadzony do podłoża na początku uprawy, zanim zaatakują chorobliwe patogeny lub zanim nadmiernie się namnożą, co uczyni Trianum mało skutecznym. Grzyb Trichoderma bardzo szybko się namnaża, kiełkując w grzybnię na żywych korzeniach i chroniąc je w ten sposób przed chorobami. Oprócz korzystnej dla roślin kolonizacji korzeni, grzyb atakuje, pasożytuje i zdobywa pożywienie z innych grzybów czyniąc je nieaktywnymi. Mechanizmy Trichodermy to: mycopasożytnictwo (tworzy enzymy rozkładające ściany komórkowe innych grzybów), antybioza w stosunku do grzybów, konkurencja warunkach ogranicza ich pobieranie przez rośliny. Zmiana w formy dostępne tych tlenków metali obejmuje również ich chelatyzację, czyli przekształcenie w formy bardziej wartościowe dla roślin. Korzenie potraktowane Trianum mają znacznie większą liczbę włośników i znacznie głębiej się przemieszczają, co zapewnia lepsze pobieranie składników pokarmowych, a przez to bujny rozwój części nadziemnej. Preparat występuje w 3 formulacjach: granulatu Trianum-G, proszku rozpuszczalnego w wodzie Trianum-P i wodnej zawiesiny (ważnej 10 dni), działając w szerokim zakresie temperatur (10-34OC) Fot.: E. Krempa nikogo przekonywać, gdyż odpowiada on za rozwój części nadziemnej rośliny. Jako alternatywę dla chemicznych fungicydów, w ochronie korzeni przed chorobliwymi patogenami firma Koppert poleca preparat Trianum, zawierający pasożytniczy grzyb Trichoderma harzianum szczep T-22. Chroni on system korzeniowy przed najgroźniejszymi chorobliwymi grzybami, jakimi są: Fusarium, Phythium, Rhizoctonia, Sclerotinia, Verticilium i nie tylko. Preparat można stosować w uprawie warzyw, owoców miękkich, ziół, cebulek roślin ozdobnych, bylin, traw oraz drzew i krzewów. Aby preparat spełnił swe zadanie musi o substancje odżywcze i/lub miejsce, zwiększenie tolerancji rośliny na niekorzystne warunki środowiskowe, rozpuszczanie nieorganicznych składników odżywczych, indukowanie odporności roślin, ograniczanie stosowania fungicydów. Dzięki rozpuszczaniu skał fosforowych (głównie fosforanu wapnia), tlenku manganu, metalicznego cynku następuje lepsza ich dostępność dla roślin, bez wytwarzania przy tym kwasów organicznych, które mogłyby zakwaszać podłoże. Grzyb produkuje również metabolity zdolne do redukcji żelaza i miedzi, które są bardzo trudno rozpuszczalne w wodzie, co w normalnych 27 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 i przy pH na poziomie 4-8,5. Ponadto w odróżnieniu od innych grzybów Trichoderma harzianum jest odporna na działanie większości chemicznych środków ochrony roślin, w tym fungicydów. Chcąc stosować Trianum, należy przygotować zawiesinę do podlewania rozprowadzając 1 objętość preparatu na 5 objętości wody i dodając ją do wody służącej do podlewania, lub w przypadku granulatu, dodając go do podłoża przed siewem lub pikowaniem w dawce 750 g/m3 podłoża, po dokładnym jak zawsze wymieszaniu. Planowo zabieg należy powtórzyć po 10-12 tygodniach.□ Czy będziemy w Europejskiej Sieci Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego? wytwarzanej na rynek lokalny. To tematy trudne i niekiedy drażliwe, dlatego producenci takiej żywności mieli wiele pytań i wątpliwości, na które odpowiadali relacjonujący te zagadnienia Tadeusz Kulkiewicz, Powiatowy Lekarz Weterynarii w Końskich, i Mariusz Gwardjan, z-ca Świętokrzyskiego Wojewódzkiego Lekarza Weterynarii, oraz Maria Werens, Powiatowy Inspektor Sanitarny w Końskich. Warto podkreślić, że uczestnictwo w Sieci to również szansa na promocję województwa, jego atrakcji turystycznych, dziedzictwa kulinarnego oraz na rozwój rynku regionalnej żywności. O tym przekonali się jej twórcy i te regiony, które do niej przystąpiły. Pomysł powołania Europejskiej Sieci Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego rozwinął się w południowo-wschodniej Skanii w Szwecji i na duńskiej wyspie Bornholm w 1995 roku. W tym czasie we wspomnianych regionach rozwinięta była mocno turystyka, podczas gdy w rolnictwie i rybołówstwie następował regres. Zrodziła się koncepcja restrukturyzacji tych sektorów gospodarki oraz dostosowania ich do turystyki. Podstawą działania była koncepcja zwiększenia widoczności regionalnej kultury żywienia. W Szwecji nastąpił rozwój sklepów farmerskich, natomiast mieszkańcy wyspy Bornholm słynęli ze swoich wędzarni i restauracji. To stanowiło punkt wyjścia dla długotrwałej i bliskiej współpracy, która od tamtej pory rozwinęła się jako sieć europejska pod nazwą „Kulinarne Dziedzictwo Europy”. Obecnie Sieć skupia 25 regionów z różnych krajów środkowej Europy, w tym z Polski, między innymi region warmińsko-mazurki i wielkopolski. Kampania informacyjna na temat Europejskiej Sieci Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego w naszym województwie dopiero ruszyła. Prowadzi ją 28 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 Departament Rozwoju Obszarów Wiejskich i Środowiska Urzędu Marszałkowskiego. Mamy wszyscy nadzieję, że przyniesie zamierzone efekty. Znajdą się producenci i przetwórcy żywności, którzy zechcą wstąpić do Sieci oraz powstaną nowi, którzy skorzystają z okazji wypełnienia niszy, jaka panuje na rynku regionalnej żywności. Uczestnicy seminarium w Modliszewicach mieli również okazję posmakować lokalnej kuchni i cieszących się uznaniem na rynku lokalnym produktów, wytwarzanych przez miejscowych producentów żywności, podczas degustacji, która została przygotowana na tę okoliczność przez dział Przedsiębiorczości Wiejskiego Gospodarstwa Domowego i Agroturystyki oraz Hotel ŚODR. Wśród smakowitości znalazły się: zalewajka, goły (pigoły) i kapusta z grochem przyrządzone przez hotel ŚODR w Modliszewicach, „Chleb wiejski konecki” z Piekarni Anny Mastalerz, wyroby wędliniarskie od Kazimierza Płyty z Gatnik, ciasta od Edwarda Waligórskiego z Końskich oraz sery kozie przygotowane przez Stanisława Krauze, właściciela gospodarstwa agroturystycznego w Jeżowie k/Końskich.□ Fot. E. Musiał Ż ywność wysokiej jakości szansą rozwoju regionu – to myśl przewodnia seminarium, które odbyło się 23 listopada br. w ŚODR Modliszewice. Spotkanie zorganizował Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego przy współpracy Starostwa Powiatowego w Końskich i Świętokrzyskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Modliszewicach. To inicjujące serię spotkań seminarium było początkiem kampanii informacyjnej Urzędu Marszałkowskiego dotyczącej przystąpienia województwa świętokrzyskiego do Europejskiej Sieci Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego. Dzięki włączeniu się do takiej Sieci, będziemy mogli jako region używać wspólnego dla Sieci logo, pod którym będzie można promować żywność regionalną o wysokich walorach jakościowych, jej producentów oraz miejsca, z których pochodzi. To właśnie do producentów i przedsiębiorców branży żywnościowej z powiatu koneckiego, jako potencjalnych kandydatów do uczestnictwa w Sieci Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego, skierowane było seminarium. Stąd też w poruszanych tematach seminarium wiele uwagi poświęcono omówieniu idei Sieci oraz zasadom ubiegania się przez przedsiębiorców o licencje na używanie logo. Uczestnictwo producentów żywności w Sieci stawia przed nimi określone wymogi proceduralne, bowiem żywność przez nich wytwarzana i oferowana musi posiadać szczególne walory jakościowe, mieć charakter lokalny i regionalny. Stąd też wśród tematów seminarium znalazły się i takie, które dotyczyły wymagań weterynaryjnych i sanitarnych, jakie stawiane są żywności pochodzenia zwierzęcego czy roślinnego o charakterze tradycyjnym, Teresa Wąsik Fot. E. Musiał G ospodarstwo domowe i agroturystyka G ospodarstwo domowe i agroturystyka Chipsy inne niż znasz P odczas ostatnich II Dni Naturalnej Żywności Natura FOOD 2009 w Hali EXPO w Łodzi zaprezentowali się wytwórcy zdrowej żywności. Proszę wierzyć, na stoiskach nie brakowało niczego, co znamy w naszej polskiej kuchni. Królowały oczywiście wyroby wędliniarskie i pieczywo, pełno było wszelakich serów, ryb i miodów. Były również alkohole. Chciałam jednak zwrócić uwagę na ciekawą i wciąż wzbogacaną ofertę owocowego i warzywnego suszu, dziś chętnie nazywanego chipsami. Ale nie należy ich utożsamiać z tymi ziemniaczanymi, amerykańskimi „zamulaczami”. Mowa bowiem o w pełni naturalnych, chrupiących przekąskach, lekkostrawnych, niskokalorycznych i wolnych od tłuszczu i konserwantów, które się jada jak fistaszki. Tzn., gdy się już zaczyna, to nie można skończyć. Są niczym innym jak suszonymi plastrami jabłek, gruszek, marchwi, buraków i pomidorów niemodyfikowanych genetycznie, bez dodatku soli, cukru i sztucznych dodatków, nie smażone i nie pieczone. Jednym słowem, w stu procentach naturalne. Przekonałam się, że oprócz wymienionych wyżej prozdrowotnych zalet, mają jeszcze jedną ważną dla podniebienia – są bardzo smaczne. Ostatnio rozprowadzane są w szkołach w ramach unijnego programu „Owoce w szkole”. To znaczy, że zrobiliśmy pierwszy krok i zaczęliśmy walczyć ze złymi nawykami żywieniowymi u dzieci i młodzieży. Ale wiele kroków jeszcze przed nami, nim pojawią się w każdym sklepie spożywczy, Fot. E. Musiał jak teraz Laysy. Na stoisku Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi swoimi chrupiącymi plasterkami częstował producent z Kalisza; wprost wyborne były crispy z buraków i marchwi. Przy degustacji miło było myśleć, że te pierwsze zmniejszają ryzyko zachorowań na nowotwory i choroby układu sercowo-naczyniowego oraz oczyszczają organizm. Marchewka dodatkowo zawiera witaminę młodości. Na innych kramach dominowały suszone jabłka i śliwki, podobne do wigilijnego, owocowego suszu. Najczęściej przygotowane i dystrybuowane są tradycyjnie, czyli odważane przy kliencie. Wśród tych wymienionych ofert pojawiła się też jedna szczególna – państwa Bojków z naszego województwa, a zaprezentowana na stoisku Urzędu Marszałkowskiego Województwa Świętokrzyskiego. Ta szczególność polega 29 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 Elżbieta Musiał na tym, że są jedynymi w Polsce producentami zup w torebkach, których również nie należy mylić z gorącym kubkiem choćby od Knora. W przeźroczyste torebki warstwami wkładają oni suszone warzywa; jedna torebka mieści około kilo dwadzieścia świeżych warzyw, oczywiście, sprzed suszenia. W całym procesie przetwórcy przykładają wagę zarówno do właściwie wybranego surowca ze swojego gospodarstwa, jak również do sposobu suszenia, który jest gwarancją zachowania walorów zdrowotnych warzyw i żywych barw. Dlatego też produkt wygląda kolorowo i apetycznie. Niestety, te zupki warzywne nie trafiły jeszcze na polskie półki sklepowe. Wszystko na pniu sprzedawane jest do Anglii.□ Fot. E. Musiał G ospodarstwo domowe i agroturystyka pochodzi tradycja “tłustego czwartku”, który rozpoczyna “tłusty tydzień”, wieńczący karnawał. Tradycja ta zachowała się do dziś. W tym dniu przygotowujemy pączki i faworki (chrust). Zjedzenie choć jednego pączka – to dobra wróżba; będzie się wiodło cały rok. Bawmy się więc, jak tradycja przodków każe, jedząc smakowite specjały. A pilnujmy tylko, aby w „diabelski” wtorek o godz. 24 zabawę zakończyć. PRZEPISY NA KARNAWAŁ I NIE TYLKO! Fot. E. Musiał Faworki Karnawał, zapusty, ostatki Anna Michalska P o okresie adwentu a przed Wielkim Postem poprzedzającym Święta Wielkiej Nocy, nadchodzi czas na „tańce, hulanki, swawole”. Dla niektórych karnawałowe szaleństwo rozpoczyna się z nadejściem Nowego Roku. Oficjalnie karnawał – to okres od Trzech Króli do wtorku “diabelskiego”, czyli “kusego”, przed Środą Popielcową, który przypada przed Wielkim Postem. Początki karnawałowych zabaw, połączonych z przebieraniem, opierają się na bogatej obrzędowości i ludowych zwyczajach. Szczególnie huczne były zapusty w dworach szlacheckich i magnackich. Odwiedzano się wzajemnie wśród sąsiadów, urządzano kuligi z pochodniami i trwające do białego rana tańce przy suto zastawionych stołach. Po wsiach bawiono się w karczmach. Wierzono, że we wtorek przed Środą Popielcową na tych, co nie przestaną tańców przed północą, czyha diabeł. Siedzi w kącie i zapisuje „zepsute duszyczki”. W czasie karnawału popularne były korowody przebierańców. W wesołym pochodzie nie brakowało – w zależności od regionu kraju – konia, kozy, bociana, kominiarza, diabła, śmierci, doktora, baby i dziada, anioła, którym towarzyszyli muzykanci grający na instrumentach ludowych. Najważniejszym świętem kościelnym w czasie zapustów jest uroczystość Ofiarowania Pańskiego, zwanego Świętem Matki Boskiej Gromnicznej. Ostatni kolędnicy wyruszali tego dnia zwyczajowo z turoniem lub kozą, odwiedzając domostwa i odgrywając wesołe scenki z życia wsi lub o tematyce religijnej. Dostawali w zamian drobne datki bądź poczęstunek. W ostatnie dni zapustne, zwane diabelskimi lub ostatkami, zabawom i jedzeniu nie było umiaru. We wszystkich domach było wielu gości i dużo tłustego, pożywnego jedzenia, żeby każdy mógł najeść się do syta przed nadchodzącym Wielkim Postem. A od skocznych obertasów, szfajerów, mazurów, krakowiaków, szuraków i innych tańców „drzazgi leciały z podłogi”. Na stołach królowały racuchy, bliny i pampuchy oraz ciasto nadziewane słoniną i smażone na smalcu. Stąd 30 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 Składniki: 25 dag mąki, 5 żółtek, 2 łyżki gęstej, kwaśnej śmietany, 2 łyżki cukru waniliowego, łyżka masła, łyżeczka spirytusu (może być wódka). Wykonanie: Z mąki, żółtek, śmietany, posiekanego masła, cukru i spirytusu zagnieść ciasto o konsystencji jak na pierogi. Zbić wałkiem, po czym schłodzić w lodówce przez godzinę, a następnie cieniutko rozwałkować. Radełkiem lub nożem wykrawać paski ok. 10 cm długości. Środek naciąć wzdłuż na 2-3 cm. Przez nacięcie przełożyć jeden koniec paska, uformować faworka. Chrust wrzucać do gorącego tłuszczu, smażyć z obydwu stron na jasnozłoty kolor. Osączać na papierze kuchennym, posypać cukrem pudrem wymieszanym z waniliowym. Róże karnawałowe Składniki: 2 szklanki mąki, 4 żółtka, 1 jajo, 5 łyżek wiejskiej śmietany, łyżka cukru pudru, łyżka rumu lub spirytusu, a do smażenia mieszanka smalcu z olejami. Wykonanie: W naczyniu połączyć wszystkie składniki – żółtka, jajo, cukier, śmietanę, rum. Mąkę przesiać w kopczyk na stolnicy, zrobić wgłębienie, wlać masę, połączyć łyżką, wyrobić ciasto. Ciasto wybijać wałkiem (lub uderzać o stolnicę) aż pojawią się pęcherzyki powietrza. Cienko rozwałkować, wycinać krążki o trzech różnych średnicach. Krążki naciąć przy brzegach, nakładać na siebie, nacisnąć w środku, by je skleić i tym samym zrobić wgłębienie na konfiturę. Smażyć na rozgrzanym tłuszczu na złoto (wkładamy zlepieniem ku dołowi). Osączamy na bibule, zdobimy dżemem lub konfiturą, oprószamy pudrem. G ospodarstwo domowe i agroturystyka Pączki z serkiem Składniki: 2 serki waniliowe homogenizowane, 1,5 szklanki mąki tortowej, 3 jajka, 1 łyżeczka proszku do pieczenia. Wykonanie: Wszystko wymieszać do uzyskania jednolitej konsystencji. Wrzucać na rozgrzany olej łyżką, smażyć na głębokim tłuszczu. Ciasto powinno być dość gęste. Pączki wychodzą o różnej wielkości i mają różne kształty. Można posypać je cukrem pudrem lub polać czekoladą. Żeberka w kapuście Składniki: 1,5 kg żeberek wieprzowych pokrojonych w paski, 3 kg kapusty kiszonej, 3 cebule, olej, sól, pieprz. Wykonanie: Żeberka umyć, poporcjować po dwie kostki. Posolić, popieprzyć i podsmażyć na patelni. Zeszklić pokrojoną w piórka cebulkę. Podzielić kapustę kiszoną na 2 części. Jedną częścią wyłożyć spód brytfanny lub naczynia żaroodpornego. Na to położyć warstwę żeberek, warstwę cebuli, wlać tłuszcz pozostały po smażeniu i całość nakryć drugą częścią kapusty. Wstawić do nagrzanego piekarnika i piec około 1 godz. 50 minut. Tak przyrządzone żeberka można podawać z ziemniakami pieczonymi, gotowanymi lub z chlebkiem. Kurczak nadziewany mięsem Składniki: 1 kurczak od 1,5 kg do 2 kg, 1 kg ziemniaków, 0,5 kg marchewki, 3 łyżki oleju, 2 łyżki przyprawy do drobiu,1 łyżka majeranku, pieprz, sól. Farsz: 20 dag mielonego mięsa wieprzowego, 20 dag drobiowej wątróbki, 1 jajko, 2 łyżki tartej bułki, pęczek natki pietruszki, sól, pieprz. Wykonanie: Kurczaka umyć, osuszyć, natrzeć przyprawami i wstawić do lodówki na pół godziny. Wątróbkę zmiksować lub drobno pokroić, dodać mięso mielone, jajko, tartą bułkę, pokrojoną natkę pietruszki, przyprawić solą i pieprzem. Wszystko dokładnie wymieszać, żeby składniki połączyły się ze sobą i utworzyły jednolitą masę. Farsz włożyć do wnętrza kurczaka i zaszyć bawełnianą nitką lub spiąć wykałaczkami tak, by podczas pieczenia farsz nie wydostał się na zewnątrz. W brytfannie rozgrzać tłuszcz, włożyć kurczaka i piec w temperaturze 200 stopni C, od czasu do czasu polewając go sosem powstałym podczas pieczenia. Ziemniaki i marchewkę obrać i pokroić na części. Fot. E. Musiał Po upływie pół godziny kurczaka obłożyć ziemniakami i marchewką – całość piec jeszcze około godziny, aż mięso będzie miękkie i rumiane. Ryba w occie Składniki: 1kg karpia lub mieszanej ryby słodkowodnej (płocie, karasie, leszcze itp.), szklanka octu 10%, pieprz, sól, liść laurowy, 2-3 ząbki czosnku, nieduża cebula (może być czerwona), mała marchewka, mąka, olej do smażenia. Wykonanie: Ryby oczyścić, większe pokroić w dzwonka, posolić i popieprzyć do smaku, obtaczać w mące i smażyć na oleju na złoty kolor. Wymieszać dwie części wody i jedną część octu w takiej ilości, aby usmażona ryba ułożona w naczyniu zalana płynem była pokryta w całości, do mieszanki octu i wody dodać liść laurowy, dwa trzy posiekane ząbki czosnku, cebulkę pokrojoną w talarki, pokrojoną w krążki marchewkę oraz sól i pieprz do smaku, wszystko zagotować i zalać ostudzonym wywarem rybę. Naczynie pozostawić w chłodnym miejscu na co najmniej trzy cztery dni, po tym czasie będzie można jeść rybę bez konieczności poszukiwania ości. Rybę można przygotować w wazie do zup i tak serwować na stół, jest to rewelacyjna zakąska lub przystawka. Ziemniaczana sałatka Składniki: 1 kg ziemniaków, 4 ogórki konserwowe, 1 cebula, pęczek koperku, majonez, sól, pieprz. Wykonanie: Ziemniaki gotujemy w mundurkach, następnie obieramy i kroimy w kostkę. Ogórki i cebulę kroimy w drobną kostkę i dodajemy do ziemniaków. Koperek dokładnie myjemy i również drobno kroimy. Wszystkie składniki dokładnie mieszamy, dodajemy sól, pieprz i majonez. Sałatkę przekładamy do salaterki i dekorujemy gałązkami kopru.□ 31 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 G ospodarstwo domowe i agroturystyka Rośliny bez tajemnic Kwiaty spod śniegu G dy cała przyroda pogrążona jest w zimowym śnie, kwiaty oczaru cieszą nasze oczy już od stycznia. Swymi kwiatami czarują nas w wietrzne i śnieżne dni. Dużym atutem tego drzewa lub krzewu są piękne i delikatne kwiaty koloru żółtego lub czerwonego. Kwiaty są pachnące, w kształcie cieniutkich wstążek, i okrywają nagie pędy. Oczary kwitną od jesieni, wtedy gdy opadną liście, lub wczesną wiosną. Niektóre odmiany tych roślin zakwitają dużo wcześniej, co jest spowodowane stresem wywołanym suszą, a ich kwiaty są dużo jaśniejsze, niż powinny być. Roczny przyrost, który osiągają oczary, wynosi 20 cm. W Polsce możemy spotkać trzy gatunki tych roślin: 1. Oczar wirginijski „Hamamelis virginiana” – to szeroki krzew lub drzewo z żółtymi kwiatami. Wzrost osiąga do 5-6 m. wysokości. Jest najmniej dekoracyjnym gatunkiem, ale najczęściej spotykany w Polsce. 2. Oczar omszony „Hamamelis mollis’”– jest to bardzo cenny i okazały gatunek, rzadko występuje w Pol- sce, charakteryzują go dwubarwne, duże i pachnące kwiaty intensywnie żółte z czerwonobrązowym kielichem. Dorasta do 10 m wysokości i charakteryzuje się miękko owłosionymi pędami. 3. Oczar japoński „Hamamelis japonica” – krzew ten charakteryzuje się szeroko rozpostartymi gałęziami i większymi kwiatami od oczaru wirginijskiego. Żółfot.: E. Musiał te kwiaty z purpurowym wnętrzem kielicha rozwijają się u tego gatunku najpóźniej, bo od stycznia do marca. Kwiaty mają wspaniały zapach, świetnie nadają się do dekoracji mieszkania. Oczar wzrasta do 3 m wysokości i szerokości. Sadząc oczary, musimy zwrócić uwagę na stanowisko, które powinno być osłonięte od wiatru i słoneczne, lub półcieniste. Gleba żyzna, przepuszczalna i dostatecznie wilgotna. W czasie miesięcy letnich pamiętajmy także o podlewaniu, ponieważ susza może spowodować nekrozę brzegów liści, a brak wody zimą spowoduje zrzucenie pąków kwiatowych. Zabezpieczmy też młode rośliny przed przymrozkami, bo choć są to rośliny mrozoodporne, to jednak młode oczary musimy odpowiednio przygotować na mroźne dni już wczesną wiosną. Kwiaty oczaru mogą wytrzymać mrozy nawet do – 12ºC. Na mrozie płatki kwiatów zwijają się, a przy dodatniej temperaturze rozwijają. Oczary ze względu na swoją wyjątkowość zasługują na naszą uwagę. Jest to krzew bardzo dekoracyjny i dość rzadko występujący w naszych przydomowych ogrodach, a mógłby w nich zagościć na stałe.□ Monika Nowocień 32 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 Jesienno-zimowy OGRÓD Z BLUSZCZEM „…Jako statysta bluszcz bowiem, o! Potrafi stworzyć ciekawe tło. W ciemnozielonym swoim mundurze, Pnąc się po murze, Czy po altanie…”. „…W ogóle jest on z rodu wspinaczy, Bardzo się chętnie pcha do górki, Tylko się musi wspierać na czymś, Bo nie da rady bez podpórki. Na myśli przywodzi mi cechą tą Ludzi, Co się po innych pną.” (Ludwik Jerzy Kern). T ak, tak. Nawet bluszcz pospolity może być natchnieniem dla poety. Użyczył też swego imienia tygodnikowi dla kobiet, prestiżowemu w okresie międzywojennym, a wznowionemu jako miesięcznik o literackim zacięciu w 2008 roku oraz stowarzyszeniu ośmiu elitarnych uniwersytetów amerykańskich (Liga Bluszczowa). Do naszych ogrodów takie wdzięcznie wijące się pnącze o mozaikowym układzie liści wprowadzi atmosferę romantyzmu i bujności roślinnej. Za oknem późnojesienny krajobraz w szarobrunatnych barwach, albo zimowy w śnieżnobiałych, ale jeśli ktoś ma w ogrodzie zimozielone pnącze o skórzastych, lśniących liściach, ten ma trochę urozmaicenia. Bluszcze to niezawodne ozdoby murków, domów, altan, pni dużych drzew, skarp, bukietów i kompozycji roślinnych. Więc posadźmy bluszcze na wiosnę, a będziemy się cieszyć ich ciekawą urodą przez cały rok. Sadząc, pamiętajmy, że jest samoczepny, lubi wilgoć, cień lub półcień, w surowe zimy może przemarzać, jest ekspansywny i trujący. Do zimowych dekoracji też wplećmy gałązkę, niech uzupełni iglaste i „sucho-roślinne” kompozycje. Elżbieta Krempa K luby 4H D nia 21 listopada Gimnazjum Publiczne z Sobkowa rozpoczęło realizację kolejnego etapu projektu Comenius. Tym razem była to wizyta w szkole portugalskiej Externato de Penafirme znajdującej się w miejscowości A-dos-Cunhados, około 70 kilometrów od Lizbony oraz zaledwie o kilka kilometrów od Atlantyku. Jest to szkoła katolicka, działająca na bazie umowy Do małej miejscowości Santa Cruz – położonej tuż nad oceanem – dotarliśmy późną nocą. Na lotnisku w Lizbonie czekała na nas koordynatorka projektu z Portugalii, pani Eva Michel. Już rankiem udaliśmy się nad ocean, dzięki dobrej pogodzie udało nam się pospacerować wśród fal. Wkrótce przybyły też rodziny portugalskich uczniów, u których miały mieszkać przez najbliższych 5 dni uczennice naszego gimnazjum. W poniedziałek rano udaliśmy się do szkoły Externato de Penafirme. Jest to dość duża szkoła – uczy się w niej po- C o m e n iu s NOWI ZNAJOMI W PORTUGALII Fot. P. Zimoch Piotr Zimoch między państwem i kościołem, dlatego spora część utrzymania tej szkoły pochodzi z funduszy kościelnych. W wyjeździe wzięli udział dyrektor szkoły – Stanisław Osowski i nauczycielka matematyki – Kamila Tkacz, jak również pięć uczennic: Ola Stefaniec, Dominika Musiał, Monika Piątek, Milena Gajos i Ewa Jędrzejowska. Nad całością wyjazdu czuwał koordynator projektu Comenius, nauczyciel języka angielskiego – Piotr Zimoch. nad 1800 uczniów, pracuje prawie 140 nauczycieli. Całość szkoły to kilka wielkich budynków, otoczonych kilkoma boiskami sportowymi i wielkim ogrodem. Pierwsze zajęcia miały na celu lepsze poznanie się – do naszej grupy polsko-portugalskiej dołączyła grupa 4 uczniów z Hiszpanii wraz z ich opiekunami, Iganacio i Rosario. Dość szybko wszystkim udało się zaprzyjaźnić. Kolejnym etapem pracy były działania dotyczące projektu Comenius i tematu bieżącej 33 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 wizyty „Odwaga by być innym”. Nauczycielki z Portugalii pokazały krótkie filmy mówiące o dyskryminacji i na podstawie obejrzanego materiału uczniowie w grupach przygotowali krótkie scenki. Następnie udaliśmy się na lekcję historii. Dyrektor Osowski opowiedział o komunizmie, Portugalczycy o dyktatorze Salazarze. Kolejną niespodzianką była lekcja tańca, gdzie pod kierownictwem nauczyciela muzyki i tańca poznaliśmy podstawowe kroki tańców portugalskich. Potem Eva Michel opowiedziała nam krótko o Lizbonie i o miejscach, które mieliśmy zobaczyć następnego dnia. We wtorek cały dzień spędziliśmy w stolicy Portugalii – Lizbonie. Zwiedzanie zaczęliśmy od dzielnicy Belem, gdzie znajduje się klasztor Heronimitów, wybudowany z polecenia króla Manuela I. Ów klasztor jest pamiątką epoki wielkich odkryć i znajduje się tam symboliczny grób Vasco da Gamy. Miejsce to ma swój niezwykły klimat i miło spędziliśmy tam czas. Kolejnym etapem zwiedzania Lizbony była stara część miasta – wraz z przewodnikiem podążyliśmy wąskimi uliczkami miasta, gdzie pokazano nam jak wiele kultur tu obcuje ze sobą – począwszy od ludów arabskich, żydowskich jak i przybyszów z Afryki i Ameryki Południowej. Było to niezwykle ciekawe doświadczenie – wśród malowniczych budynków i niespotykanej u nas roślinności posłuchać historii, które opowiadały o wielokulturowości stolicy Portugalii. Po powrocie do Santa Cruz, nauczyciele polscy i hiszpańscy zostali zaproszeni przez dyrektora hiszpańskiej szkoły, pana A. M. Cerca na uroczystą kolację do pobliskiego miasteczka Toledo. Dyskutując o współczesnych systemach szkolnych w naszych krajach, spróbowaliśmy także specjałów kuchni portugalskiej z owocami morza na czele. Środę zaczęliśmy od wizyty w małym miasteczku – Ericeira. Był to niezwykle ważny moment dla działań w obrębie projektu, jako iż w okresie wojennym i powojennym było to miejsce, gdzie trafiali uchodźcy z całej Europy i co ciekawe znaczna ich część była z Polski. Nauczycielka historii – Ana, opowiedziała nam o losach miasta i podkreśliła fakt, że wszelkie narodowości, które tu przybywały bez problemu potrafiły tu razem mieszkać i do tej pory pamięć o tych czasach jest tu kultywowana. Po powrocie do szkoły cała ekipa Comeniusa została podzielona na 3 grupy. Nauczyciele z każdego kraju wraz z grupą uczniów, z którą im przypadło pracować mieli K luby 4H Fot. P. Zimoch W sobkowskim gimnazjum odbyły się klubowe zajęcia w ramach projektu Comenius – poecie i powieściopisarzu, my zaprezentowaliśmy sylwetkę papieża Polaka. Wszystkie prezentacje okazały się niezwykle ciekawe i stanowiły podsumowanie tematu projektu. Na koniec wszyscy nauczyciele wzięli udział w specjalnej radzie pedagogicznej w portugalskiej szkole. Zaprezentowaliśmy swoje placówki i odpowiedzieliśmy na szereg pytań dotyczących polskiego systemu oświaty. W miłej atmosferze, dyskutując z portugalskimi nauczycielami, spędziliśmy popołudnie. Niestety już następnego dnia z samego rana wyruszyliśmy do Lizbony, skąd powróciliśmy do naszego kraju. Na długo zachowamy wspomnienie pobytu w portugalskiej szkole. Jednak już w marcu przed nami kolejne wyjazdy w ramach projektu Comenius. Tym razem udamy się do Grecji i Rumunii.□ Fot. P. Zimoch przygotować krótką prezentację osoby ze swojego kraju, która mimo przeciwności losu miała odwagę być inną niż wszyscy. My zdecydowaliśmy opowiedzieć o patronie naszej szkoły – Janie Pawle II. Pracowaliśmy wspólnie z uczniami z Hiszpanii i Portugalii. W czwartek rano rozpoczęliśmy pracę w portugalskiej szkole od kolejnej lekcji historii – tym razem postanowiliśmy opowiedzieć uczniom tej szkoły o Polsce – przybliżyć im nasze symbole narodowe, pokazać najważniejsze miejsca, ważne osobistości. Nasza prezentacja spotkała się z dużym zainteresowaniem. Potem przystąpiliśmy do ostatnich przygotowań naszych prezentacji. Po południu opowiedzieliśmy o następujących postaciach: Portugalczycy o konsulu z Bordaeux, Aristedesie de Sousa Mendes, który w czasie wojny pomagał zdobywać wizy, Hiszpanie o Rafaelu Alberti 34 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 C o m G e n i u s imnazjum Publiczne w Sobkowie przystąpiło w bieżącym roku szkolnym do realizacji międzynarodowego projektu Comenius, a także nawiązało kontakty ze szkołą holenderską z Roermondw. Comenius opiera się na wzajemnym poznawaniu kultury odwiedzanych krajów i jednym z jego elementów są programy wymian międzynarodowych. Oprócz zagadnień związanych z II wojną światową, które są tematem przewodnim tych kontaktów, staramy się pokazać naszym gościom najbliższe środowisko naturalne i działania związane z ochroną środowiska i edukacją ekologiczną. Do tej pory podejmowaliśmy delegacje z Rumunii i Holandii. Obydwie grupy zostały zapoznane z działalnością sobkowskich klubów 4H. Duże zainteresowanie wzbudziły zaprojektowane przez kluby ścieżki dydaktyczne na terenie gminy Sobków – w Korytnicy i w Sobkowie. Nasi goście uczestniczyli w zajęciach dydaktycznych na ścieżce Międzygórze w Sobkowie. Wszyscy z uwagą słuchali, w jaki sposób w Polsce dbamy o środowisko przyrodnicze i jak uczymy młodzież rozumieć i szanować naturę. Szczególnie interesująca dyskusja wywiązała się z dwoma opiekunami grupy Holenderskiej, którzy są biologami i te zagadnienia były im bardzo bliskie. Już w szkole zaprezentowaliśmy gościom ścieżkę w Korytnicy. Zapoznaliśmy ich z zamierzchłą, bo sięgającą 15 milionów lat wstecz, przeszłością geologiczną K luby 4H CUDEŃKA Wystawa prac uczniów z Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w Busku Zdroju w siedzibie Starostwa Powiatowego K lubowicze z OSW w Busku Zdroju znani są z wielkiego talentu przejawiającego się w wykonywaniu najróżniejszych cudeniek z materiałów ogólnie dostępnych, takich jak krepina, bibuła czy też naturalnych pozyskanych z pól w porze jesiennej, np. kukurydza, szyszki, gałązki, trawy czy też rośliny powszechnie zwane chwastami. Aż trudno sobie wyobrazić, że z zaniedbanych działek czy też porastających chwastami rowów, można zebrać materiał na bukiety. Uschnięte pozostałości roślinne ułożone w odpowiednią kompozycję, mogą dać wiele artystycznych doznań oglądającemu. Wchodząc do budynku szkolnego, idąc korytarzami, zaglądając do pomieszczeń, gabinetów na każdym kroku zauważa się ogrom prac w postaci makram, bukietów, stroików. Najpiękniejsze kompozycje są w gabinetach dyrektorów, Grażyny Grochowskiej i Mariana Kwiatka. Delikatne, kolorystycznie stonowane, emanujące ekspresją upiększają pomieszczenia, podnoszą prestiż tych miejsc, ale również podkreślają delikatność, wrażliwość gospoda- Podziękowanie! Liderom wolontariuszom, członkom klubów 4H, przedstawicielom władzy rządowej i samorządowej, dyrektorom i pracownikom instytucji, jednostek i przedsiębiorstw działających na rzecz rolnictwa, naukowcom oraz wszystkim sympatykom Ruchu 4H na Ziemi Świętokrzyskiej składam serdeczne podziękowanie za 15-letnią wspaniałą współpracę, z której czerpałam ogromną radość i satysfakcję ze wspólnie podejmowanych różnotematycznych przedsięwzięć na rzecz młodych ludzi z obszarów wiejskich. Dzięki pracy z klubami 4H poznałam wielu niezwykłych i nieprzeciętnych ludzi, którzy potrafili i potrafią nadal działać na rzecz innych, pomagać dzieciom i młodzieży realizować ich marzenia, odkrywać przed nimi coraz lepszy świat. rzy i ich konsekwencje w działaniu. Jest to również piękny dar młodzieży i nauczycieli za determinację w działaniu dyrekcji na drodze nie tylko edukacyjnej, ale i bytowej poprzez ciągłe podnoszenie standardu obiektu szkolnego. Piękne, nowoczesne sale lekcyjne, mieszkalne uczniów, korytarze, pomieszczenia socjalne z zawieszonymi pomocami dydaktycznymi i wkomponowane w to prace liderów klubów 4H pań Barbary Stasik oraz Izabeli Andruszkiewicz, a także liderki klubu 4H ze Zbludowic, Małgorzaty Świątek, obecnie pracującej w OSW, dają wrażenie ciepła, przytulności, bezpieczeństwa. Cieszy fakt, że inspiracja dyrekcji, olbrzymie zaangażowanie liderów klubów 4H pobudza innych do działania. Panie A. Wybraniec, A. Kordek-Sędzielewska, A. Paterek, M. Błażejowska podjęły dzieło kształtowania u uczniów wrażliwości na piękno, poczucia dobrego smaku, ujawniania drzemiących talentów u wychowanków. Fot. S. Rogóż Góry Łysej. Na zakończenie podarowaliśmy naszym gościom skamieniałości, broszurę, foldery i prezentację multimedialną ścieżki w Korytnicy. O tym, że klubowe zajęcia zrobiły na gościach wrażenie, przekonaliśmy się, kiedy po powrocie do domu obydwie delegacje zamieściły w lokalnej prasie artykuły o wizycie w Polsce i poświęciły w nich naszym klubom sporo uwagi. Również podczas wizyty delegacji z gimnazjum w Portugalii zostały przedstawione działania szkoły, w tym realizowane przez kluby przedsięwzięcia. Portugalscy nauczyciele zainteresowali się działaniami w ramach klubów 4H i są chętni nawiązać współpracę ze Stanami Zjednoczonymi. Po raz kolejny przekonaliśmy się, że klubowa działalność zyskuje nowy wymiar – tym razem może być inspiracją dla innych europejskich szkół.□ Jolanta Stępień 35 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 Był to niewątpliwie najlepszy okres w mojej pracy zawodowej. Jestem niesamowicie wdzięczna Państwu i młodzieży klubowej za zaangażowanie w realizację i organizację przedsięwzięć dokonanych wspólnymi siłami, by „Najlepsze było jeszcze lepsze”. Dziękuję również z całego serca za okazaną życzliwość wszystkim wspaniałym sponsorom, którzy dbali o to, by Ruch 4H na Ziemi Świętokrzyskiej tętnił życiem. Z przyjemnością informuję także, że obowiązki koordynatora działalności klubów 4H w województwie świętokrzyskim przejęła kol. Izabela Niedobit z Oddziału ŚODR w Sandomierzu. Przekonana jestem, że los świętokrzyskich koniczynek na pewno jest w dobrych rękach, którym nadal w miarę możliwości służyć będę pomocą.□ Barbara Bubień Cieszy fakt, że wiele prac stworzonych przez młodzież, nauczycieli, liderów wolontariuszy będą mogli zobaczyć mieszkańcy... Kiedy ten numer Aktualności Rolniczych trafi do rąk czytelników, wystawa prac będzie od dawna cieszyć oczy petentów i pracowników Starostwa Powiatowego w Busku Zdroju. Jestem przekonany, że podnosząc komfort psychiczny obu stron, pomoże w pozytywnym załatwianiu spraw, a pan Starosta pod urokiem piękna swojego miejsca pracy będzie równie hojny jak do tej pory… i wciąż będzie wspierał finansowo placówkę i jej pracowników.□ Stanisław Rogóż F akty, wydarzenia, komentarze Fot. W. Majcher Zielony Tydzień w środku zimy Z apraszamy rolników z naszego województwa na „Międzynarodowe Targi Gospodarki Żywnościowej, Rolnictwa i Ogrodnictwa” do Berlina, w dniach 15.01. – 24.01.2010 roku. Targi „Grüne Woche” w Berlinie mają bardzo bogatą historię. Tradycyjne targi rolne, które rozpoczęto w 1926 roku jako lokalną giełdę Niemieckiego Towarzystwa Rolnego, przerodziły się w światową wystawę. Ocenia się, że na targach wystawia się ponad 100 tys. różnych produktów z całego świata. W 26 halach rolnicy mogą obejrzeć stoiska z artykułami rolniczymi i spożywczymi, poznać także osiągnięcia pracy hodowlanej w rolnictwie na wszystkich kontynentach. Wszyscy mogą zobaczyć egzotyczne owoce i przyprawy, delektować się smakami różnych gatunków serów, wędlin i owoców morza oraz innych rarytasów z całego świata. Miłośnicy ogrodów podziwiają wspaniałe różnobarwne kompozycje kwiatowe. Również okazale prezentuje się wystawa zwierząt hodowlanych z różnych krajów. Targi w Berlinie dają możliwość poznania rolnictwa światowego i jego priorytetów, ukazują także mocne strony tego działu Adam Kawa gospodarki w innych krajach. Bardzo dobrze prezentowany jest rynek produktów ekologicznych. Stoiska urządzone są z dużym smakiem, zachęcają do degustacji i kupna różnych bioproduktów. Polskie stoiska prezentują się ostanio bardzo ciekawie. Przeważają tu miody, piwo, wędliny, tradycyjny chleb ze smalcem i ogórek kwaszony jako przekąska. W okresie ostatnich kilku lat „Zielony Tydzień” w Berlinie rozwija się pod znakiem zdrowej żywności. Branża tych produktów rośnie w Niemczech średnio o kilka procent rocznie. Popyt na produkty ekologiczne wzrasta w tym kraju szybciej, niż możliwości producentów niemieckich gospodarstw rolnych. Zdaniem ekspertów, niemieccy konsumenci przywiązują dużą wagę do tego, aby kupowane przez nich produkty pochodziły z regionu lub okolic i nie musiały być transportowane z odległych krajów. Jest to wielka szansa dla polskich rolników. Oferta kulinarna na targach coraz bardziej oddaje hołd zdrowemu żywieniu. Może to być serek jarzynowy na chrupkim pieczywie, chłodnik rzodkiewkowy z chlebkiem i twarożkiem ziołowym, koktajl jabłkowo-jogur- 36 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 towy czy sałatka jarzynowa z krakersami dyniowymi. Bywają także inne oferty, jak gulasz z kangura z Australii, kumys z Kirgistanu czy słodkie racuchy z Holandii. Targi „Grüne Woche” to także doskonała okazja do zorganizowania różnych tematycznych konferencji, seminariów, spotkań roboczych. Głównym tematem jest wyżywienie świata. Konieczne jest podjęcie odpowiednich działań, zwłaszcza że prawie miliard ludzi na świecie nadal głoduje. Międzynarodowy Zielony Tydzień: Internationale Grüne Woche odbędzie się w 2010 roku już po raz 75. Te targi żywnościowe i ogrodnicze cieszą się dużą popularnością przez cały czas swojego istnienia. Konsumenci mają możliwość bezpośrednio zapoznać się z produktami spożywczymi z różnych krajów. Ostatnio coraz większy nacisk kładziony jest na rynki Europy Wschodniej. W programie pobytu w Berlinie nie może zabraknąć zwiedzanie miasta z jego pięknym centrum pełnym atrakcji architektonicznych. Tak więc najpierw wjazd na wieżę telewizyjną, potem Alexandrplatz, Fontanna Neptuna, Czerwony Ratusz, katedra Ewangelicka. Następnie spacer ulicą „Unter den Linden” w kierunku Bramy Brandenburskiej. Po drodze Neue Wache, Uniwersytet Humboldta, ambasada rosyjska i Reichstag. „Zielony Tydzień” w Berlinie, który odbywa się w atmosferze wielkiego pikniku pełnego atrakcji, jest nie tylko zielony, ale bardzo kolorowy.□ F akty, wydarzenia... D oradca odpowiada ? Z nutką świątecznych przysmaków W dniu 25.11.2009 r. w UMiG w Kazimierzy Wielkiej odbył się powiatowy finał konkursu „Świętokrzyska Potrawa Świąteczna”. Do konkursu powiatowego zgłoszone zostały laureatki konkursów gminnych z 4 gmin, tj. Bejsce, Czarnocin, Kazimierza Wielka i Skalbmierz. W konkursie wzięły udział członkinie KGW i osoby indywidualne. Zgodnie z regulaminem panie przygotowały przepisy na potrawy świąteczne oraz wykazały ich związek z „naszą małą ojczyzną”. Przedstawiły ich historię zasłyszaną od najstarszych mieszkanek oraz w oparciu o dostępne źródła. Czasem podczas tych „babcinych opowieści” zdarza się, że rozmówczyni zdradzi tajniki przyrządzania potrawy. Bo jak podkreślały uczestniczki konkursu, najważniejszy nie jest sam skład potrawy a sposób jej przygotowania i podania. Komisja miała trudne zadanie, gdyż wszystkie zgłoszone przepisy były bardzo interesujące. Sylwia Ślizanowska i Magdalena Ściwiarska – przedstawicielki Gabinetu Wojewody – były pod dużym wrażeniem prezentacji przepisów. Wygrał świąteczny schab po Skorczowsku, który zgłosiły panie ze skoczowskiego KGW, gm. Kazimierza Wielka. W powiatowym finale konkursu wzięli również udział przedstawiciele władz lokalnych w osobach: Józef Zuwała – wójt gminy Bejsce, Marek Pikulski – wójt gminy Czarnocin, Adam Bodzioch – burmistrz Kazimierzy Wielkiej, Agata Jackiewicz – dyrektor MGOK w Skalbmierzu, Barbara Kwiecień – reprezentująca Starostwo Powiatowe, oraz Agnieszka Nowaczkiewicz – UMiG w Kazimierzy Wielkiej, którzy po podsumowaniu konkursu wręczyli uczestniczkom ufundowane przez samorządy gminne nagrody w postaci sprzętu AGD.□ Beata Adamczyk Sprostowanie: W poprzednim numerze AR, w art. „Powiatowe Forum Kobiet” wkradł się błąd. Autorką tekstu jest Beata Adamczyk, a nie Agata Świeboda jak podaliśmy. Obie panie serdecznie przepraszamy. 37 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 Jakie warunki musi spełnić rolnik, aby rozliczać się z podatku VAT na zasadach ogólnych? Rolnicy ryczałtowi mają prawo do wyboru rozliczania się według zasad ogólnych po spełnieniu następujących warunków: 1) dokonania w poprzednim roku podatkowym sprzedaży produktów rolnych o wartości przekraczającej 20 tys. zł, z wyłączeniem produktów importowanych oraz sprzedaży w ramach prowadzonej działalności handlowej; 2) dokonania zgłoszenia rejestracyjnego w urzędzie skarbowym; 3) prowadzenia przez okres co najmniej 3 kolejnych miesięcy poprzedzających miesiąc, od którego rolnik zamierza rozliczać się według zasad ogólnych, dziennej ewidencji sprzedaży; 4) prowadzenia po dokonaniu zgłoszenia rejestracyjnego ewidencji sprzedaży i zakupów umożliwiającej sporządzanie deklaracji dla podatku od towarów i usług. Rolnicy, którzy wybiorą możliwość rozliczania się z podatku VAT według zasad ogólnych mogą powrócić do systemu ryczałtowego nie wcześniej niż po upływie 3 lat od daty rezygnacji z zasad ryczałtowych. Proszę o podanie cen ziemi w powiecie koneckim. Od 15 października 2009 r. w woj. świętokrzyskim obowiązują następują ceny ziemi rolniczej: średnio cena 1 ha 8 972,6 zł; cena ziemi dobrej kl. I, II, IIIa – 12 150,60 zł, średniej kl. IIIb, IV – 8 960,30 zł, słabej kl. V i VI – 6 314,60 zł za 1 hektar. Jakie kwalifikacje zawodowe powinna mieć osoba przejmująca gospodarstwo rolne w zamian za rentę strukturalną? Jednym z warunków, który winien spełnić przejmujący gospodarstwo w zamian za rentę strukturalną jest posiadanie kwalifikacji zawodowych przydatnych do prowadzenia działalności rolniczej. Osoba fizyczna posiada kwalifikacje zawodowe, o których mowa w ust. 1 pkt.1 lit. b, jeżeli ma: 1. wykształcenie rolnicze zasadnicze zawodowe, średnie lub wyższe, lub 2. tytuł kwalifikacyjny lub tytuł zawodowy, lub tytuł zawodowy mistrza w zawodzie przydatnym do prowadzenia działalności rolniczej i co najmniej 3-letni staż pracy w rolnictwie, lub 3. wykształcenie wyższe inne niż rolnicze i 3-letni staż w rolnictwie albo wykształcenie wyższe niż rolnicze i ukończone studia podyplomowe w zakresie związanym z rolnictwem, albo wykształcenie średnie inne niż rolnicze i co najmniej 3-letni staż pracy w rolnictwie, lub 4. wykształcenie podstawowe, gimnazjalne lub zasadnicze zawodowe inne niż rolnicze i co najmniej 5-letni staż pracy w rolnictwie. Odpowiadała Jadwiga Bastrzyk Drodzy Państwo, czekamy na następne pytania od Was. Adresy kontaktowe znajdą Państwo w kolumnie na nast. str. Rubrykę prowadzi Jan Dziduch, e-mail: [email protected] R ozrywka Świętokrzyski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Modliszewiczach Modliszewice ul. Piotrkowska 30, 26-200 Końskie, Z Muzeum Przestróg, Uwag i Apeli tel. 0-41 / 372 22 84 do 86, faks: 0-41 / 372 34 86 e-mail: [email protected] www.sodr.pl fot. Elżbieta Musiał Dyrektor: mgr Dariusz Okła Z-ca Dyrektora: mgr inż. Jarosław Mostowski Oddział Sandomierz, ul. Mokoszyńska 3 tel. 0-15 / 833 31 00 e-mail: [email protected] Dyrektor Oddziału w Sandomierzu: Adam Fura PZD PZD PZD PZD PZD PZD PZD PZD PZD PZD PZD PZD PZD POWIATOWE ZESPOŁY DORADCZE Modliszewice, ul. Piotrkowska 30, tel. 0-41 / 372 22 84 do 86 faks: 0-41 / 372 34 86, e-mail: [email protected] Włoszczowa, 29-100 Włoszczowa, ul. Wiśniowa 10, tel. 0-41 / 394 36 76, e-mail: [email protected] Jędrzejów, 28-300 Jędrzejów, ul. Armii Krajowej 9, tel. 0-41 / 386 12 73, e-mail: [email protected] Skarżysko-Kamienna, 26-210 Skarżysko-Kamienna, ul. Sikorskiego 20, tel. 0-41 / 252 33 66, [email protected] Kielce, 25-338 Kielce, ul. Zagórska 2, tel. 0-41 / 341 52 44 e-mail: [email protected] Pińczów, 28-400 Pińczów, ul. Batalionów Chłopskich 5, tel. 0-41 / 357 24 11, 357 24 31, e-mail: [email protected] Busko Zdrój, 28-100 Busko Zdrój, ul. Partyzantów 22, tel. 0-41 / 378 45 85, e-mail: [email protected] Kazimierza Wielka, 28-500 Kazimierza Wielka, ul. Budzyńska 2, tel 0-41 / 352 22 07, e-mail: [email protected] Starachowice, 27-200 Starachowice, ul. Mrozowskiego 9 tel. 0-41 / 274 78 28, e-mail: [email protected] Ostrowiec Świętokrzyski, 27-400 Ostrowiec Świętokrzyski, ul. Kilińskiego 3a, tel. 0-41 / 247 95 56, e-mail: [email protected] Opatów, 27-500 Opatów, ul. 16 Stycznia 1, tel. 0-15 / 868 21 77, e-mail: [email protected] Sandomierz, 27-600 Sandomierz, ul. Mokoszyńska 3, tel. 0-15 / 833 31 00, e-mail: pzd. [email protected] Staszów, 28-200 Staszów, ul. Wojska Polskiego 3, tel. 0-15 / 864 31 63, e-mail: [email protected] WYDAWCA: Świętokrzyski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Modliszewicach Redaktor naczelna: Elżbieta Musiał [email protected] Kolegium redakcyjne: Jarosław Mostowski, Barbara Czwarno, Jan Bubień Redaktor pomocniczy: Joanna Pietrasik Opracowanie: Elżbieta Musiał, Skład: Elżbieta Kucharska Skład komputerowy: Paweł Miler Fot. na okładce: Paweł Miler Redakcja nie odpowiada za treść reklam i artykułów sponsorowanych oraz zastrzega sobie prawo do dokonywania przeróbek i skrótów w tekstach i tytułach. http://www.sodr.pl e-mail do redakcji: [email protected] 38 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - styczeń 2010 Druk: ŚODR Modliszewice: Waldemar Piotrowski, Alojzy Rusiecki Nakład: 2600 egz.
