Kapelusze myślowe - Zespół Szkół nr 21 Bydgoszcz

Technika twórczego myślenia Edwarda de Bono
Kapelusze myślowe
Kapelusze myślowa, to metoda pracy grupowej, która została stworzona przez
Edwarda de Bono. Powiązał on style myślenia z kapeluszami o różnych kolorach.
Metoda ta stosowana jest w procesie rozwiązywania problemów. Uczy
ukierunkowywania myślenia tak, aby był to proces świadomy, całkowicie przez nas
kontrolowany. Pozwala na twórcze podejście do rozwiązywania problemów, dzięki
skorzystaniu z sześciu różnych perspektyw, z których można spojrzeć na sytuację, zadanie,
problem. Różne kolory symbolizują różne sposoby myślenia w rozwiązywaniu problemów.
Technika 6 kapeluszy de Bono polega na przyjęciu 6 ról przez członków zespołu, dzięki
czemu każdy może bezpiecznie mówić to, co myśli. Rolę przyjmuje się przez założenie
kapelusza o danym kolorze. Role można zmieniać w trakcie spotkania, można przypisywać
losowo jak i według najsilniejszej naturalnej tendencji, np do krytykowania. Użycie każdego
z kapeluszy polega na rozważeniu wybranego punktu widzenia, a nie walce na argumenty.
Takie podejście, w połączeniu z ustalonym trybem przyjmowania kolejnych ról myślowych,
tworzy w rezultacie mentalną mapę sytuacji, która pokazuje drogę do celu. Dzięki
kapeluszom de Bono zespół tworzy lepsze rozwiązania w krótszym czasie i milszej
atmosferze.
Technika ta szczególnie polecana jest, gdy chcemy wywoływać konstruktywne
konflikty w zespole, oczyszczające atmosferę i przynoszące pomysły, gdy chcemy ćwiczyć
elastyczność intelektualną w członkach zespołu lub pokazać, że każda opinia jest ważna.
kapelusz biały
mały komputer - zajmuje się wyłącznie faktami, nie wydaje żadnych opinii,
neutralny i obiektywny,
wprowadza do dyskusji, informuje krótko i rzeczowo,
kieruje się emocjami, intuicją, przekazuje swoje odczucia,
wyrażamy przypuszczenia (zarówno pozytywne jak i negatywne)
kapelusz czerwony
kapelusz czarny
pesymista – krytykuje wszystkie opinie,
szuka negatywnych stron, wad, błędów proponowanego rozwiązania,
zwraca uwagę na ryzyko i zagrożenia, Nałożony jest jednak na nas wymóg
podania logicznych przyczyn naszych sądów, nie może to być krytyka
emocjonalna.
Bardzo ważne: w przypadku nowych pomysłów kapelusz czarny musi
pojawić się w kolejności po kapeluszu żółtym, nigdy odwrotnie.
optymista - wszystko widzi w „różowych okularach”, wskazuje zalety
i korzyści danego rozwiązania,
kapelusz żółty
innowator - osoba myśląca twórczo, wskazuje oryginalne pomysły,
/co poprawić, co można jeszcze zrobić, co by było gdyby/,
kapelusz zielony
dyrygent orkiestry - przewodniczy całej dyskusji, kontroluje przebieg
spotkania, przyznaje głos, podsumowuje, jest obiektywny, zdystansowany
i opanowany,
kapelusz niebieski
Myślowe kapelusze można wykorzystywać sporadycznie, gdy używamy jednego,
najwyżej dwóch kapeluszy w celu skierowania myślenia na konkretne tory, zmianę jego
kierunku lub w sposób usystematyzowany, aby szybko i skutecznie rozwiązać jakieś
zagadnienie korzystamy z wszystkich kapeluszy w określonej, ustalonej z góry kolejności.
Musimy przestrzegać pewnych reguł:
 każdy kapelusz może być użyty dowolną ilość razy,
 jeżeli problem wzbudza silne emocje, należy najpierw założyć czerwony kapelusz, aby
je sobie uświadomić i nazwać, wydobyć je na powierzchnię,
 jeżeli problem nie budzi silnych emocji, najpierw zakładamy biały kapelusz,
w którym gromadzimy informacje, a następnie zielony, aby wskazać kilka możliwości
rozwiązania problemu. Każdy pomysł oceniamy w żółtym, a następnie w czerwonym
kapeluszu. W wyniku tej oceny wybieramy jedną z możliwości, którą poddajemy
ocenie końcowej w czarnym kapeluszu. Na koniec wkładamy kapelusz czerwony
i sprawdzamy, jak nam się ona podoba,
 żółty kapelusz ma pierwszeństwo przed czarnym, ponieważ trudniej jest znaleźć
pozytywne strony pomysłu po negatywnych,
 do końcowej oceny pomysłu wykorzystujemy czarny kapelusz, po którym
wkładamy czerwony, by zobaczyć czy podoba nam się pomysł,
 czarnego kapelusza używamy na 2 sposoby: do szczegółowego omówienia
niedociągnięcia pomysłu,
następnie w zielonym kapeluszu usuwamy te
niedociągnięcia oraz do całościowej oceny pomysłu.
Metoda sześciu kapeluszy myślowych sprawdza się w pracy z osobami
w każdym wieku. Możemy jej używać podczas rozwiązywania problemów wychowawczych,
pracując w grupkach, przyjmując wiele strategii w zależności od sytuacji. Można dzielić się
rolami, dyskutować ze sobą w różnych kapeluszach, stosując je zamiennie.
Opracowanie:
M. Garbin
Literatura:
E. de Bono, Sześć myślowych kapeluszy, Wydawnictwo Helion Gliwice, 2008
D. Pisula, ABC doradcy zawodowego. Rozmowa doradcza, Krajowy Ośrodek Wspierania
Edukacji zawodowej i Ustawicznej, Warszawa 2010.