docZapewnienie partycypacji społecznej
download 
Reklamacja Transkrypt
Zapewnienie partycypacji społecznej
Dr Marzena Łotys Stowarzyszenie „Edukacja Inaczej” Zapewnienie partycypacji społecznej Artykuł wyjaśnia, dlaczego aktywny udział mieszkańców jest podstawowym warunkiem skutecznej informatyzacji gminy. Przedstawiono sprawdzone sposoby organizacji i promocji spotkań informacyjno-konsultacyjnych w środowiskach lokalnych. W artykule zawarto też wskazówki ułatwiające radzenie sobie z takimi zagrożeniami, jak słabe zainteresowanie mieszkańców Internetem, nadmierne oczekiwania czy negatywny wpływ konfliktów lokalnych. Metoda e-VITA > 41 Zapewnienie partycypacji społecznej Dlaczego zaangażowanie mieszkańców to kluczowy element informatyzacji? Doświadczenia programu e-VITA wskazują, że zapewnienie dostępu do Internetu to jedynie aspekt techniczny informatyzacji. Sama komputeryzacja gminy nie zmienia życia na wsi. Ważne jest, by ludzie chcieli i potrafili wykorzystać Internet do poprawy jakości swojego życia. Dlatego mieszkańcy gminy powinni mieć szanse poznania możliwości nowej technologii i przedyskutowania jej przydatności. Informatyzacja gminy to złożony proces doprowadzania nowoczesnej wiedzy i jej ciągłego uaktualniania, by problemy zawodowe i osobiste mieszkańców mogły być szybciej i skuteczniej rozwiązywane. Internet to tylko narzędzie. To, czy przyspieszy on rozwój gminy, zależy od aktywności mieszkańców. Dlaczego w gminie warto organizować spotkania informacyjno-konsultacyjne? Konsultacje społeczne w procesie informatyzacji gminy powinny być powiązane z edukacją. Większość dorosłych mieszkańców wsi ma niewielki kontakt z komputerem i Internetem. Jeśli mieszkańcy gminy mają dokonywać racjonalnych wyborów, przedmiot konsultacji musi być znany i zrozumiały. Stąd konieczność dostarczenia wszystkim zainteresowanym informacji na temat znaczenia i możliwości związanych z komputeryzacją gminy. Zgodnie z założeniami metody e-VITA, spotkania z mieszkańcami inicjujące proces informatyzacji gminy powinny mieć charakter informacyjno-konsultacyjny. Cele organizowanych w gminie spotkań informacyjno-konsultacyjnych to: •Dostarczenie wiedzy o możliwościach wykorzystania Internetu. Spotkania pozwalają zapoznać mieszkańców z konkretnymi przykładami pokazującymi, jak Internet jest wykorzystywany w innych środowiskach w Polsce i na świecie. Podczas spotkań przedstawiane są korzyści związane z ułatwieniami w dostępie do edukacji i pracy, możliwości wsparcia rozwoju lokalnych instytucji, organizacji i firm. •Analiza problemów lokalnych. Drugim celem spotkań jest zainicjowanie dyskusji dotyczącej możliwości wykorzystania planowanej komputeryzacji gminy w rozwiązywaniu lokalnych problemów. Dyskusja na temat możliwości wykorzystania Internetu do zaspokojenia własnych potrzeb pozwala mieszkańcom dostrzec bezpośrednie wymierne korzyści poprawiające jakość ich codziennego życia. 42 > Metoda e-VITA Zapewnienie partycypacji społecznej •Rozpoznanie barier w wykorzystaniu Internetu. Ostatni cel spotkań to zidentyfikowanie barier związanych z planowaną w gminie komputeryzacją. Dyskusja dotyczy między innymi różnych deficytów wiedzy i umiejętności, które mogą utrudniać mieszkańcom efektywne korzystanie z Internetu. Na tej podstawie opracowywane są później programy szkoleń dla konkretnych grup odbiorców. Spotkania pozwalają też na zgłoszenie różnych obaw związanych z Internetem oraz przedyskutowanie sposobów radzenia sobie z nimi. Jak organizować spotkania informacyjno-konsultacyjne? Od sposobu organizacji spotkań z mieszkańcami, w tym od wyboru metod dotarcia do zainteresowanych grup i od sposobu prowadzenia spotkań, zależy, na ile te spotkania umożliwiają efektywne budowanie współpracy lokalnej na rzecz informatyzacji gminy. Sposób organizacji spotkań decyduje o tym, na ile szeroko będą one oddziaływać na codzienne życie środowisk lokalnych. Inicjatorzy spotkań Metoda e-VITA zaleca, by organizację spotkań informacyjno-konsultacyjnych inicjowali przedstawiciele władz samorządowych oraz lokalnych organizacji pozarządowych, instytucji, grup nieformalnych, które jako pierwsze dostrzegły korzyści wynikające z wykorzystania Internetu do przyspieszenia rozwoju gminy. Rekomendowanym rozwiązaniem jest stworzenie przez zainteresowane podmioty Partnerstwa na Rzecz Informatyzacji. Powinno ono, w oparciu o jasno sformułowane porozumienie o współpracy, wyznaczyć osobę, która zajmie się koordynacją działań związanych z organizacją spotkań z udziałem różnych grup mieszkańców. Partnerstwo może również bardziej dynamicznie przystąpić do organizacji konsultacji społecznych i na samym początku podzielić się zadaniami do realizacji tak, by każda ze współpracujących organizacji, instytucji, grup nieformalnych miała coś do zrobienia. O skuteczności działań Partnerstwa w znacznym stopniu decyduje sprawny przepływ informacji. Niezbędne jest ustalenie jasnych zasad, na jakich osoby zaangażowane w organizację spotkań kontaktują się ze sobą. Uczestnicy spotkań Problemy występujące w lokalnej społeczności z reguły mają charakter szeroki i obejmujący kilka płaszczyzn. Proces informatyzacji gminy napotyka wiele ograniczeń: edukacyjnych, czasowych, finansowych. W rezultacie proces ten zakładać musi wybór docelowej grupy, czyli Metoda e-VITA > 43 Zapewnienie partycypacji społecznej określenie, kto i w jaki sposób najszybciej wykorzysta Internet w rozwiązaniu ważnych problemów gminy. Najbardziej skuteczną grupę potencjalnych użytkowników nowej technologii w gminie stanowią pracownicy instytucji samorządowych, osoby działające w organizacjach pozarządowych, młodzież, rolnicy, przedsiębiorcy. Dobór osób na poszczególne spotkania Grupy uczestniczące w spotkaniach informacyjno-konsultacyjnych powstają na wiele różnych sposobów. Czasem są to liderzy z wyżej wymienionych grup potencjalnych użytkowników Internetu. Są oni znani w środowisku, łatwo ich zidentyfikować i zwyczajowo pełnią funkcje przedstawicieli swoich środowisk, konsultujących decyzje podejmowane przez władze gminy. Jednak są gminy, które mają mniejsze doświadczenie w organizacji konsultacji społecznych, i wtedy mogą pojawić się trudności nawet w tych miejscowościach, gdzie dostęp do Internetu jest lub będzie możliwy w najbliższym czasie (niska frekwencja, udział w spotkaniu osób znacznie różniących się poziomem wiedzy na temat Internetu, np. młodzież i osoby starsze, które nigdy nie miały kontaktu z komputerem itp.). Organizując grupy uczestniczące w spotkaniach informacyjno-konsultacyjnych warto więc rozważyć następujące kwestie: •Jaki będzie optymalny rozmiar grupy, przedział wiekowy, kto i w jakim zakresie będzie zaangażowany w przygotowanie spotkań? •Czy zajdzie potrzeba dokonywania selekcji uczestników, a jeśli tak, to dlaczego, według jakich kryteriów? (Spotkania pomysłodawców projektów wdrożeniowych; autoselekcja poprzez stopień zaangażowania w przygotowania itp.). •Czy będzie można obniżyć koszty, jeśli grupa będzie miała określoną liczbę osób dobranych w specyficzny sposób? (Np. organizacja dowozu osób z jednej miejscowości). Dlaczego ważna jest promocja spotkań? Dobrze zorganizowana promocja jest kluczowym czynnikiem zapewniającym odpowiednią frekwencję na spotkaniach informacyjno-konsultacyjnych. Aby opracować skuteczny plan promocji spotkań, trzeba wziąć pod uwagę następujące elementy: Określenie celów Musimy jasno zdefiniować, co jest celem spotkań, co chcemy osiągnąć, po co i dlaczego informujemy danego odbiorcę o spotkaniach. Do sformułowania odpowiedzi na te podstawowe pytania niezbędne 44 > Metoda e-VITA Zapewnienie partycypacji społecznej jest wcześniejsze zgromadzenie wiedzy o potrzebach i oczekiwaniach naszych odbiorców. Określenie odbiorców Komunikujemy się z określoną grupą mieszkańców – rolnikami, przedsiębiorcami, urzędnikami, młodzieżą itd. Ważne jest, aby ustalić: • • grupy odbiorców zgodnie z planowanymi celami promocji; właściwe dla danych grup formy komunikacji. Opracowanie przekazu Opracowanie skutecznej promocji spotkań informacyjnokonsultacyjnych wymaga zindywidualizowania przekazu, czyli dostosowania do specyfiki poszczególnych grup odbiorców. Pomocne w tym mogą być: •analiza mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń, opracowana dla danej grupy mieszkańców (rolników, pr zedsiębiorców, młodzieży, lokalnych organizacji i instytucji); •zestawienie argumentów ZA i PRZECIW uczestniczeniu w spotkaniu; •hierarchia argumentów – zdefiniowanie głównych korzyści, jakie daje uczestnictwo w spotkaniu; •hasła i znaki rozpoznawcze – logo, tytuł, grafika, podpisy (pozwalają uwiarygodnić organizatorów spotkań). Konieczność zastosowania różnych form promocji wynika ze specyfiki uwarunkowań, w których żyje dana grupa odbiorców, ich możliwości percepcyjnych, wiedzy i doświadczenia. Ten sam problem może być różnie odbierany przez poszczególne środowiska. Wynika to nie tylko z umiejętności komunikacyjnych odbiorców, ale również z takich czynników, jak potrzeby i interesy, zainteresowania, zakres i źródła wiedzy. Skuteczność promocji opiera się na zasadzie głoszącej, że aby nas zrozumiano, musimy zrozumieć naszych partnerów i sens ich uczestnictwa w planowanych działaniach. Doświadczenia programu e-VITA wskazują, że dostosowanie się do powyższych uwag znacznie zwiększa szanse na wysoką frekwencję i podnosi znaczenie spotkań w środowiskach lokalnych. Jak zapewnić aktywność mieszkańców na spotkaniach? Ważnym czynnikiem zapewniającym aktywny udział mieszkańców jest zachowanie otwar tej formuły spotkań informacyjnoMetoda e-VITA > 45 Zapewnienie partycypacji społecznej -konsultacyjnych. Precyzyjnie określone powinny zostać cele, natomiast sposób dojścia do konkretnych rozwiązań powinien być sprawą otwartą, pozostawioną do wspólnego wypracowania z mieszkańcami. Pozwala to na zainicjowanie tworzenia partnerskich relacji w procesie informatyzacji gminy. Przykładowe metody włączania mieszkańców w organizację i przebieg spotkań to: •udział w pracach przygotowawczych do spotkań (np. przygotowanie sal); • konsultowanie programu spotkań; •współodpowiedzialność za porządek i dyscyplinę w ramach spotkań; •samodzielne przygotowywanie „produktów” spotkań: protokoły, umieszczanie informacji na tablicach ogłoszeń, dzielenie się wiedzą wyniesioną ze spotkań w miejscu zamieszkania, pracy itp.; •wspólne ustalenie sposobu komunikowania się po spotkaniach (ułatwia to tworzenie się grup zainteresowanych współpracą przy realizacji projektów wykorzystania Internetu do rozwiązania konkretnych problemów lokalnych). Dlaczego warto korzystać z pomocy doradców zewnętrznych? Doświadczenia programu e-VITA pokazują, że w prowadzeniu spotkań informacyjno-konsultacyjnych użyteczną rolę mogą odegrać zaproszeni doradcy zewnętrzni. Ich zadania to: •dostarczenie informacji na temat różnych możliwości zapewnienia dostępu do Internetu, w tym związanych z budowaniem lokalnej sieci teleinformatycznej; •moderowanie dyskusji, tj. prowadzenie efektywnej wymiany opinii i pomysłów dotyczących wykorzystania Internetu w rozwiązywaniu lokalnych problemów; •dokumentowanie wypracowywanych wniosków z dyskusji na potrzeby przygotowywanej gminnej strategii informatyzacji. Prezentowanie różnych opcji do wyboru oraz szerokie możliwości uzyskania odpowiedzi na nurtujące mieszkańców pytania to ważne instrumenty budowania wiarygodności spotkań informacyjno-konsultacyjnych w środowiskach lokalnych. 46 > Metoda e-VITA Zapewnienie partycypacji społecznej Metody i narzędzia spotkań Dobrze przeprowadzone spotkanie informacyjno-konsultacyjne powinno obejmować: •Część informacyjną. Mieszkańcy uzyskują informacje o różnych możliwościach związanych z zapewnianiem dostępu i wykorzystywaniem Internetu w komunikacji, edukacji, pracy, rozwoju instytucji, organizacji, firm itp. •Część konsultacyjną. Mieszkańcy zgłaszają swoje wątpliwości, oczekiwania, pomysły. Wnioski z tej części spotkań są dokumentowane przez doradców zewnętrznych i wykorzystywane przy opracowaniu strategii informatyzacji gminy oraz planowaniu tematyki szkoleń dla mieszkańców. Stanowią tym samym istotne źródło informacji dla władz gminy, podejmujących konkretne decyzje w obszarze informatyzacji. •Działania organizacyjne. Mieszkańcy wypracowują zasady sprawnego przepływu informacji. Ustalenia dotyczące tego, kto, komu i w jaki sposób przekazuje informacje, pomagają doprowadzić do sytuacji, w której wszystkie zainteresowane osoby mogą w aktywny sposób uczestniczyć w planowanych w ramach informatyzacji przedsięwzięciach. Zorganizowanie sprawnego przepływu informacji ułatwia tworzenie się grup lokalnych, opracowujących projekty wykorzystania Internetu w rozwiązaniu swoich konkretnych problemów. Podstawowym narzędziem prowadzenia spotkań informacyjnokonsultacyjnych jest moderacja. Moderacja to skuteczny sposób wymiany doświadczeń w celu wspólnego planowania działań, podejmowania decyzji, rozwiązywania problemów. Zadaniem moderatora jest ułatwianie wzajemnego porozumienia się osób reprezentujących różne stanowiska. Zapewnia to możliwość udziału wszystkich uczestników spotkań w dyskusji dotyczącej określania, porządkowania i oceny różnych rozwiązań. Moderacja ułatwia współpracę osób reprezentujących różne, często sprzeczne, doświadczenia i interesy. W moderacji istotne jest zrozumienie, że nie każdy z uczestników dyskusji musi angażować się w proces uzgodnień w ten sam sposób. Można akceptować, bez ryzyka porażki w osiągnięciu celów spotkań, cztery poziomy intensywności uczestnictwa, które wzajemnie się nie wykluczają. Dzielenie się informacjami to minimalny poziom Metoda e-VITA > 47 Zapewnienie partycypacji społecznej uczestnictwa, często sprowadzający się do przekazywania informacji, tj. ich przepływu w jedną stronę. Aktywne zaangażowanie w działania konsultacyjne oznacza, że informacja płynie przynajmniej w dwie strony – istnieje dialog. Nie prowadzi on jednak do podejmowania decyzji. Podejmowanie decyzji następuje wtedy, gdy partycypacja osiąga poziom, na którym określone jednostki i grupy – zwłaszcza te, które w rzeczywistych warunkach współpracują ze sobą – faktycznie podejmują decyzje (np. planując projekty wykorzystania Internetu w rozwiązaniu konkretnego problemu swojego środowiska). Na tym poziomie pojawia się odpowiedzialność za podejmowanie decyzji. Inicjowanie działań to najwyższy poziom uczestnictwa, w którym uczestnicy podejmują się działań doskonalących wcześniej przyjęte rozwiązania. By tak się stało, konieczny jest znaczny stopień wzajemnego zaufania oraz zaangażowania. Rolą moderatora nie jest narzucanie określonego poziomu zaangażowania, lecz asystowanie uczestnikom w procesie wymiany doświadczeń. Moderator nie powinien wyrażać swoich sądów czy narzucać własnych przekonań. Moderator słucha tego, co mają do powiedzenia uczestnicy, analizuje, parafrazuje i zapisuje komunikaty ważne dla przebiegu dyskusji. Kluczowe znaczenie ma znajomość procesów zachodzących w grupie. Moderator koncentruje się na tych procesach, a uczestnicy skupiają się na aspektach merytorycznych. Tematyka spotkań Doświadczenia gmin uczestniczących w programie e-VITA wskazują, że tematy spotkań informacyjno-konsultacyjnych koncentrują się na dwóch obszarach: 1. Obawy, wątpliwości. Mieszkańcy chętnie zgłaszają różne trudności związane z planowanym procesem informatyzacji. Dzielą się doświadczeniami z innych przedsięwzięć realizowanych w gminie. Typowe wątpliwości zgłaszane przez mieszkańców gmin to: Czy to się opłaca? Wielu, zwłaszcza starszych mieszkańców wsi, ma niewielką wiedzę na temat możliwości wykorzystania Internetu. Są to często tylko mgliste wyobrażenia. Potrzeba Internetu dla znacznej części mieszkańców wsi nie jest oczywista. Stąd wątpliwości, czy warto wkładać pieniądze w coś, co daje niepewną korzyść. 48 > Metoda e-VITA Zapewnienie partycypacji społecznej Są inne, ważniejsze problemy W gminach wiejskich jest wiele palących problemów. Mieszkańcy zgłaszają zły stan dróg, brak wodociągów itp. Są to problemy, których skutki są doświadczane na co dzień. Konsekwencje braku dostępu do Internetu są bardziej odległe, nie od razu dla wszystkich zauważalne. Brak Internetu jest dotkliwym problemem zwykle dla nielicznych grup mieszkańców gmin wiejskich (młodzież i dorośli uczący się i studiujący, niektórzy przedsiębiorcy czy rolnicy, którzy dostrzegli możliwości poprawy dochodowości dzięki Internetowi itp.). Czy to jest bezpieczne Wielu mieszkańców gmin uważa, że Internet, zwłaszcza doprowadzany drogą radiową, jest szkodliwy dla zdrowia ludzi i zwierząt. Co się z tym robi Zakup komputera i dostępu do Internetu to specyficzny zakup, który zmusza do podjęcia nauki. Kupowaniu większości rzeczy towarzyszy prosta radość posiadania (np. buty – wystarczy włożyć i nosić). Zakup komputera i dostęp do Internetu można oczywiście też tak potraktować. Można cieszyć się, że „mamy komputery” i pokazywać np. puste popołudniami szkolne pracownie komputerowe. Można się też cieszyć, że „mamy Internet”, ale tu już jest gorzej – bo co pokazać? Gniazdko? Posiadanie bez używania daje pewność, że nic się nie zepsuje. Używanie oznacza konieczność podjęcia nauki. Wstyd przed dziećmi Perspektywa konieczności podjęcia nauki obsługi komputera i Internetu zniechęca wielu starszych mieszkańców do poparcia działań związanych z informatyzacją gminy. Młodzież na wsi ma kontakt z komputerami i Internetem w szkole. Natomiast starsi mieszkańcy wsi zwykle nie mają żadnych umiejętności w tym zakresie i wstydzą się do tego przyznać. Wiele starszych osób obawia się, że nie jest w stanie opanować obco brzmiących nazw i czynności, które nie są podobne do tego, co zwykle robią. Obawiają się, że nieudolność w obsłudze komputera i Internetu osłabi ich autorytet. To nic nie zmieni Wiele osób nie wierzy, że Internet zmieni coś w ich życiu. Uważają, że „władza powinna rozwiązać nasze problemy”. Dlatego nie włączają się do działań ani wspólnego planowania, „bo to i tak nic nie da”. Metoda e-VITA > 49 Zapewnienie partycypacji społecznej Niesprawiedliwie dają Część osób głośno domaga się, by im w pierwszej kolejności zapewniono dostęp do Internetu, ze względu na obawę, że „będzie niesprawiedliwie dawane”. W związku z tym, „jeśli nie będziemy walczyć o swoje, to nas oszukają, wykorzystają”, lub „nie pozwolimy, żeby sobie władza pomnik postawiła”. Tego typu obawy powinny być ze szczególną uwagą omówione na spotkaniach, ponieważ silnie zwiększają ryzyko, że planowana komputeryzacja nie stanie się realnym, efektywnym czynnikiem rozwoju gminy, lecz jedynie nasili konflikty lokalne 2. Poszukiwanie rozwiązań. Dyskusja z udziałem moderatora pozwala na efektywne włączanie pomysłów i doświadczeń mieszkańców w wypracowywane propozycje przeciwdziałania zgłaszanym zagrożeniom związanym z informatyzacją gminy. Doświadczenia programu e-VITA wskazują, że skutecznym sposobem odniesienia się do wątpliwości i obaw mieszkańców jest skoncentrowanie dyskusji wokół następujących tematów: Jak wykorzystać Internet do rozwiązania problemów lokalnych? Tematem wiodącym warto uczynić analizę problemów lokalnych i możliwości skuteczniejszego ich rozwiązywania w oparciu o Internet. Takie ujecie tematu przeciwdziała eskalacji wypowiedzi i zachowań roszczeniowych typu: „chcemy mieć więcej komputerów i darmowy dostęp do Internetu” na rzecz: „po co chcemy mieć więcej komputerów i dostęp do Internetu”. Ryzyko inwestowania w komputeryzację, która niewiele zmienia w życiu społeczności, można przeanalizować na przykładzie przyczyn ograniczonej dostępności szkolnych pracowni komputerowych dla mieszkańców miejscowości, w których się znajdują. Dostrzeżenie wymiernych korzyści z konkretnych zastosowań Internetu w codziennym życiu zwiększa w wydatny sposób poparcie dla decyzji władz gminy związanych z inwestowaniem w informatyzację. Jak zapewnić dostęp do Internetu? Komputeryzacja gminy to kosztowny proces. Jeśli gmina decyduje się na budowanie własnej lokalnej sieci teleinformatycznej, to najczęściej, ze względu na ograniczone środki, proces ten trzeba dzielić na etapy. Wtedy problem, „komu pierwszemu się należy”, oraz konflikty interesów dotyczące kolejności zapewniania dostępu do Internetu poszczególnym miejscowościom, bywają czynnikiem 50 > Metoda e-VITA Zapewnienie partycypacji społecznej skutecznie uniemożliwiającym współpracę lokalną po zakończeniu inwestycji. Doświadczenia programu e-VITA wskazują, że dyskusję z tematu: „komu się pierwszemu należy” warto przenieść i skoncentrować wokół pytań: „przy jakiej kolejności działań koszty związane z komputeryzacją będą najniższe”, „jak zapewnić najlepsze efekty społeczne inwestycji” itp. Wyliczenia alternatywnych kosztów, prezentowane na spotkaniach informacyjno-konsultacyjnych, racjonalizują wypowiedzi i zachowania uczestników dyskusji, zmniejszają nasilenie nastawień roszczeniowych. Rozmawianie o kosztach związanych z informatyzacją zwiększa realizm oczekiwań mieszkańców. Wskazywanie, że dostęp do Internetu daje wymierne korzyści tylko wtedy, gdy jest umiejętnie wykorzystywany w oparciu o współpracę lokalną, zmniejsza nastawienie rywalizacyjne między miejscowościami. Ważna jest też prezentacja argumentów, że proste „mieć Internet” generuje koszty (np. zakup komputera, ewentualne opłaty), a wspólne działania mogą te koszty ograniczyć (np. wspólne portale promujące lokalne produkty, usługi itp.). Koncentrowanie dyskusji na powyższych tematach zwiększa skuteczność planowania działań wzmacniających pozycję całej społeczności, która stoi wobec konieczności poprawy swojej konkurencyjności na otwartym rynku. W dyskusjach prowadzonych w ramach spotkań z mieszkańcami zaczynają się pojawiać wypowiedzi typu: „jak uzupełnić oferty kwaterodawców o działania innych usługodawców, by przyciągnąć więcej turystów do gminy”, „jak połączyć działania promocyjne lokalnych firm, by obniżyć ich koszty”. Publiczne przedstawianie wyliczeń wydatków, związanych z różnymi alternatywnymi planami informatyzacji gminy, kieruje dyskusję na poszukiwanie najbardziej ekonomicznych rozwiązań. Przeciwdziała to narastaniu konfliktów i nieporozumień, które mogą zniweczyć korzyści z komputeryzacji gminy. Wnioski wypracowane przy poruszaniu tematów związanych z przezwyciężaniem barier i problemów są wykorzystywane przy opracowaniu gminnej strategii informatyzacji. Internet ma szanse stać się realnym czynnikiem rozwoju gminy, jeśli wspiera, a nie uszczupla inne typy kapitału, szczególnie społecznego. Wzrost zasobów technicznych gminy nie może odbywać się kosztem zmniejszenia gotowości mieszkańców do współpracy w zakresie wykorzystywania możliwości, jakie stwarza komputeryzacja. Metoda e-VITA > 51 Zapewnienie partycypacji społecznej Przykładowe szczegółowe tematy dyskutowane na spotkaniach z mieszkańcami, dotyczące nierówności szans w korzystaniu z Internetu: •Jakie są ograniczenia w zapewnianiu dostępu do Internetu wynikające z uwzględniania kwestii przestrzennych, ukształtowania terenu itp.? •Jak zapewnić możliwie wyrównany dostęp do Internetu we wszystkich miejscowościach gminy (innymi słowy, jak pokonać bariery wynikające z rozproszenia terytorialnego, dysproporcji dochodów, braku kadr)? •Jak zaplanować kolejność działań w oparciu o ograniczone zasoby gminy (budowanie infrastruktury, szkolenia mieszkańców)? •Jakie są ograniczenia wynikające ze specyfiki środowisk lokalnych (różny poziom aktywności mieszkańców, brak dostępu do innowacji, brak dostępu do informacji, powolne rozprzestrzenianie się nowych wzorców)? •Jakie są ograniczenia związane z brakiem wyspecjalizowanych instytucji (kadr) wspierających proces informatyzacji? Oczekiwane efekty spotkań informacyjno-konsultacyjnych Szersze oparcie dla informatyzacji Najważniejszy efekt spotkań informacyjno-konsultacyjnych to zainteresowanie mieszkańców gminy informatyzacją. Internet wymusza zmiany w codziennym życiu mieszkańców (konieczność podjęcia nauki, zmiany sposobu załatwiania różnych spraw itp.). Zapewnienie możliwości dyskusji na temat decyzji podejmowanych w procesie informatyzacji gminy zmniejsza obawy i wątpliwości mieszkańców, zachęca także do podjęcia nowych typów aktywności. Skoncentrowanie dyskusji wokół tematu optymalnego wykorzystania planowanej infrastruktury teleinformatycznej i racjonalizacji kosztów związanych z uzgodnioną kolejnością budowania tej infrastruktury, przeciwdziała rozbudzaniu nadmiernych oczekiwań. Aktywność mieszkańców w mniejszym stopniu koncentruje się wtedy wokół wewnętrznych sporów, które obniżają szanse na późniejszą współpracę w tworzeniu i wykorzystywaniu narzędzi informatycznych (np. wspólnych portali lokalnych firm, gospodarstw agroturystycznych, organizacji pozarządowych). Spotkania informacyjno-konsultacyjne zmniejszają ryzyko, że środki gminne wydane na komputeryzację, 52 > Metoda e-VITA Zapewnienie partycypacji społecznej poza prostą satysfakcją, że „my też ten Internet mamy”, niewiele zmienią w życiu mieszkańców. Rozpoznanie lokalnych potrzeb Spotkania z mieszkańcami pozwalają rzetelnie zdiagnozować lokalne potrzeby i możliwości wykorzystania Internetu do przyspieszenia rozwoju gminy. Zachęcenie mieszkańców do włączenia się w wypracowanie koncepcji informatyzacji gminy powoduje, że inwestycje w tym obszarze lepiej odpowiadają specyfice oczekiwań konkretnych grup użytkowników. Proces informatyzacji zaplanowany wspólnie z mieszkańcami ułatwia aktywizację społeczno-ekonomiczną społeczności lokalnych. Zachęcenie mieszkańców do edukacji Aby komputeryzacja wpłynęła na codzienne życie mieszkańców gminy, wiele osób, zwłaszcza tych starszych, musi podjąć trud nauki obsługi komputera i Internetu. Opanowanie tych umiejętności jest warunkiem wykorzystania nowej technologii w praktycznych działaniach związanych z edukacją, pracą, prowadzeniem firmy, załatwianiem codziennych spraw. Tylko szerokie i efektywne wykorzystanie komputerów i Internetu może spowodować, że zainwestowane w informatyzację środki przełożą się na wyższą jakość życia mieszkańców i na ich zadowolenie. Nowe podejście do problemów lokalnych Z doświadczeń nabytych przy realizacji programu e-VITA wynika, że zainicjowanie na spotkaniach informacyjno-konsultacyjnych dyskusji o możliwościach wykorzystania Internetu w rozwiązywaniu lokalnych problemów zwraca uwagę mieszkańców na bardziej strategiczne czynniki warunkujące rozwój gminy. Często dyskusje w środowiskach lokalnych są zdominowane przez pilne problemy dnia codziennego. Spotkania informacyjno-konsultacyjne zachęcają mieszkańców do wymiany opinii i poglądów dotyczących możliwości i barier związanych z planowaną komputeryzacją. Powoduje to, że czynniki wspierające rozwój gminy zaczynają być rozważane w aspekcie bardziej długofalowym, w szerszej perspektywie, i w takim kontekście pojawiają się w polu uwagi w codziennych rozmowach i dyskusjach mieszkańców. Nowy model konsultacji społecznych Z doświadczeń gmin uczestniczących w programie e-VITA wynika też, że spotkania informacyjno-konsultacyjne uczą nowego, skuteczniejszego sposobu dokonywania uzgodnień społecznych. Metoda e-VITA > 53 Zapewnienie partycypacji społecznej Zainicjowana dyskusja na temat możliwości wykorzystania Internetu w gminie zwiększa umiejętności mieszkańców w zakresie analizowania mocnych i słabych stron, szans i zagrożeń planowanych działań. Moderacja pozwala na sprawniejsze wypracowywanie wniosków, będących podsumowaniem różnych, często sprzecznych, stanowisk i doświadczeń, czego efektem jest ich szersza akceptacja. Koncentrowanie uwagi ludzi na wspólnych celach (np. „jak za te same pieniądze zapewnić dostęp do Internetu możliwie największej liczbie mieszkańców”) przeciwdziała nasileniu konfliktów. Czynniki sukcesu w organizacji udziału mieszkańców w procesie informatyzacji gminy: •Konieczność stawiania problemu dostępu do Internetu w kontekście: „w jaki sposób wykorzystać Internet do rozwiązania ważnych problemów lokalnych”, czyli: „po co chcemy mieć Internet”. •Proporcjonalność celów i środków. Stawianie (w ramach posiadanych środków) na takie rozwiązania, które mają charakter kamieni milowych, czyli rzeczywiście przyczyniają się do widocznych, trwałych zmian wpływających na rozwój gminy w oparciu o technologie informacyjne. •Koncentrowanie działań na grupach zwyczajowo aktywnych. Nie oznacza to pominięcia środowisk słabiej zorganizowanych, lecz ich aktywizację poprzez prezentację „dobrych praktyk”. Grupy mieszkańców, które mają konkretne pomysły na wykorzystanie Internetu, modelują zachowania w środowiskach o mniejszym doświadczeniu i samoorganizacji. •Włączanie standardowych działań instytucji i organizacji lokalnych do procesu informatyzacji. Organizacje pozarządowe, szkoły, świetlice mogą poszerzyć zakres konsultacji i wzmocnić ich znaczenie, wykorzystując swoją pozycję i wiarygodność w środowisku lokalnym. •Wykorzystywanie spotkań informacyjno-konsultacyjnych do upowszechnienia umiejętności związanych z prowadzeniem dyskusji i wypracowywaniem uzgodnień społecznych (np. umiejętności moderowania i dokumentowania wniosków z dyskusji, pracy w zespołach projektowych, itd.). 54 > Metoda e-VITA Zapewnienie partycypacji społecznej Załącznik: Przykładowy plan przygotowania spotkań informacyjno-konsultacyjnych w gminie Cele spotkań informacyjno-konsultacyjnych: • upowszechnienie informacji o metodzie e-VITA; •zainicjowanie wśród mieszkańców dyskusji dotyczącej możliwości wykorzystywania Internetu do rozwiązywania lokalnych problemów; •rozpoznanie kluczowych zasobów i barier związanych z wykorzystywaniem Internetu w gminach. Oczekiwane rezultaty spotkań informacyjno-konsultacyjnych: •zainteresowanie mieszkańców gmin informatyzacją; •diagnoza stanu wykorzystania Internetu w poszczególnych grupach beneficjentów i zaplanowanie w programie tematyki szkoleń, dostosowanej do potrzeb mieszkańców; •identyfikacja możliwości rozwiązywania problemów lokalnych z wykorzystaniem Internetu. Oczekiwani uczestnicy spotkań: Spotkania informacyjne będą przeprowadzone dla trzech grup mieszkańców: • lokalni przedsiębiorcy, rolnicy (20–25 osób); • aktywna młodzież, w wieku 15–25 lat (20–25 osób); •osoby działające w lokalnych organizacjach pozarządowych, sołtysi, nauczyciele i inne zainteresowane osoby (20–25 osób). Planowany program spotkań informacyjno-konsultacyjnych: W pierwszej części spotkań uczestnicy uzyskają informacje o możliwych zastosowaniach Internetu: •podstawowe informacje o Internecie; •oczekiwane korzyści dla poszczególnych grup beneficjentów (młodzież, przedsiębiorcy/rolnicy, organizacje pozarządowe, samorząd); •praktyczne przykłady sprawdzone na terenach wiejskich w Polsce i na świecie. W drugiej części spotkań doradcy poprowadzą dyskusję na temat możliwości wykorzystania Internetu w rozwiązaniu lokalnych problemów: • zakres wykorzystania; • sposób wykorzystania. Efektem dyskusji będzie opracowanie przez uczestników list problemów lokalnych, których rozwiązanie zostanie ułatwione Metoda e-VITA > 55 Zapewnienie partycypacji społecznej dzięki wykorzystaniu Internetu. Dyskusji poddane zostaną bariery (w tym deficyty umiejętności mieszkańców) oraz zasoby, będące w dyspozycji poszczególnych grup uczestników spotkań. W ostatniej części spotkań informacyjno-konsultacyjnych uczestnicy, w dyskusji moderowanej przez doradców zewnętrznych, opracują listę ustaleń dotyczących zasad dalszej współpracy w programie, w tym sposobu komunikowania się w następujących obszarach: •dalszego upowszechniania informacji o możliwościach wykorzystania Internetu wśród mieszkańców poszczególnych miejscowości; •zapraszania zainteresowanych mieszkańców do uczestnictwa w działaniach związanych z informatyzacją gminy (działaniach edukacyjnych, opracowywaniu projektów itd.). Organizacja spotkań informacyjno-konsultacyjnych: Za organizację spotkań odpowiada koordynator wyznaczony przez Partnerstwo na Rzecz Informatyzacji Gminy. Spotkania są organizowane przy wsparciu władz samorządowych i innych członków Partnerstwa. Informacja o organizowanych spotkaniach dotrze do mieszkańców poprzez: • komunikaty wywieszone na tablicach ogłoszeń; •imienne zaproszenia do przedstawicieli aktywnych środowisk; • ogłoszenia na zebraniach z rodzicami w szkołach. 56 > Metoda e-VITA
