Formy pomocy dla osób opuszczających zakłady karne

Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie
Centrum Informacji i Planowania
Kariery Zawodowej
w Nowym Sączu
Formy pomocy dla osób
opuszczających zakłady karne
Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie
Centrum Informacji i Planowania
Kariery Zawodowej
w Nowym Sączu
Osoby opuszczające zakłady karne borykają się z wieloma problemami dotyczącymi
zarówno sfery emocjonalnej, jak i stricte egzystencjonalnej.
O ile, moŜliwość uzyskania pomocy ze strony psychologa czy terapeuty (poradnie
psychologiczno-pedagogiczne, poradnie i ośrodki ds. uzaleŜnień, grupy wsparcia, ośrodki
interwencji kryzysowej) nie stanowi większego problemu ( wystarczy dobra wola
skorzystania z takiej pomocy), o tyle pomoc instytucjonalna państwa w zakresie
zabezpieczenia potrzeb socjalno-bytowych, w tym miejsca pracy, jest niewystarczająca i
wymaga dogłębnej znajomości „tematu” przez osobę starającą się taką pomoc uzyskać.
Na jaką pomoc mogą wiec liczyć osoby opuszczające zakłady karne ?
1. Pomoc państwa
Zakres działań organów państwowych ogranicza się najczęściej do udostępniania pomocy z
Funduszu Pomocy Postpenitencjarnej.
Pomoc postpenitencjarna
to pomoc udzielana przez państwo i społeczeństwo mająca na celu materialne i psychiczne
wspieranie osób zwalnianych z zakładów karnych. Celem tych działań ma być utrwalenie
wyników resocjalizacji i zapobieganie powrotowi do przestępstwa. Kkw umoŜliwia w okresie
przygotowawczym do opuszczenia zakładu, otrzymanie przez osadzonego przepustki na 14
dni w celu podejmowania działań o uzyskanie po zwolnieniu moŜliwości zatrudnienia i
zamieszkania (art. 166 Kkw).
Jest to państwowy fundusz celowy, którym dysponuje Minister Sprawiedliwości. Na
przychody funduszu składają się środki pienięŜne pochodzące z wynagrodzenia za pracę
skazanych – potrącane jest 20% oraz wykonywane kary dyscyplinarne, spadki, zapisy,
dotacje, zbiórki a takŜe inne źródła. Przeczy to popularnej obiegowej opinii, Ŝe skazani
opuszczający ZK utrzymywani są z „naszych” pieniędzy, z pieniędzy podatników. Celem
funduszu jest pomoc osobom pozbawionym wolności, zwalnianym z zakładów karnych i
aresztów śledczych, a takŜe ich rodzinom
Zakres działania funduszu jest regulowany Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z
dn. 22 kwietnia 2005 r. (Dz. U. z dn. 26 kwietnia 2005 r.). Pomoc udzielana jest na wniosek
zainteresowanego. O środki z funduszu moŜna wnioskować na:
• Pokrycie kosztów czasowego zakwaterowania lub udzielanie schronienia w ośrodku
dla bezdomnych;
•
okresową dopłatę do bieŜących zobowiązań czynszowych za lokal mieszkalny, jeśli
masz tytuł prawny do lokalu;
•
finansowanie przejazdów środkami komunikacji publicznej lub pokrywanie kosztów
transportu specjalnego, zgodnie ze wskazaniami lekarskimi;
•
pokrywanie kosztów związanych z uzyskaniem dowodu osobistego oraz innych
niezbędnych dokumentów.
Osoba opuszczająca jednostkę penitencjarną moŜe takŜe otrzymać pomoc rzeczową, czyli
np. Ŝywność lub bloczki na posiłki i bony Ŝywnościowe, odzieŜ, leki, protezy, przedmioty
ortopedyczne, środki sanitarne, podręczniki i pomoce naukowe, przedmioty niezbędnego
wyposaŜenia domowego, narzędzia potrzebne do wykonywania wyuczonego zawodu lub
Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie
Centrum Informacji i Planowania
Kariery Zawodowej
w Nowym Sączu
prowadzenia własnej działalności gospodarczej. JeŜeli skazanemu potrzebne są środki na
określony cel, równieŜ moŜe o nie wnioskować.
Udzielanie pomocy postpenitencjarnej osobom pozbawionym wolności,
zwalnianym z zakładów karnych i aresztów śledczych oraz członkom ich rodzin realizowane
jest przez jednostki organizacyjne podległe Ministrowi Sprawiedliwości, tj. słuŜbę więzienną
oraz zawodowych kuratorów sądowych.
Realizacja zadań z zakresu pomocy postpenitencjarnej odbywa się takŜe
poprzez działalność podmiotów, o których mowa w art. 38 § 1 K.k.w , tj.:
Art. 38. § 1. W wykonywaniu kar, środków karnych, zabezpieczających i zapobiegawczych,
w szczególności związanych z pozbawieniem wolności, mogą współdziałać stowarzyszenia,
fundacje, organizacje oraz instytucje, których celem działania jest realizacja zadań
określonych w niniejszym rozdziale, jak równieŜ kościoły i inne związki wyznaniowe oraz
osoby godne zaufania.
Art. 41. § 1. W celu ułatwienia społecznej readaptacji, a w szczególności przeciwdziałania
powrotowi do przestępstwa, powinno udzielać się skazanym oraz ich rodzinom niezbędnej
pomocy, zwłaszcza materialnej, medycznej, w znalezieniu pracy i zakwaterowaniu, a takŜe
porad prawnych.
§ 2. Pomocy, o której mowa w § 1, udzielają właściwe organy administracji rządowej i
samorządu terytorialnego oraz kuratorzy sądowi; pomocy tej mogą równieŜ udzielać
podmioty, o których mowa w art. 38 § 1.
Istotną rolę w zabezpieczeniu potrzeb socjalno-bytowych spełniają takie instytucje jak:
Ośrodki Pomocy Społecznej i Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie:
JuŜ podczas odbywania kary pozbawienia wolności pracownik socjalny na
wniosek skazanego moŜe objąć pracą socjalną jego rodzinę. W okresie przygotowania
się do opuszczenia zakładu karnego, skazani najczęściej kontaktują się z pracownikiem
socjalnym w sprawach porad rodzinnych. Bezpośrednio po zwolnieniu, przysługuje im
natomiast prawo do innych świadczeń, które udzielane są po przeprowadzeniu wywiadu
środowiskowego, stosownie do zastanej sytuacji ekonomicznej i rodzinnej oraz
moŜliwości ośrodka. Obejmują one w szczególności:
– świadczenia pienięŜne (zasiłek stały, zasiłek okresowy, zasiłek celowy, specjalny zasiłek
celowy)
– świadczenia rzeczowe (bilet kredytowany, posiłek, odzieŜ, udzielenie schronienia,
usługi opiekuńcze, interwencja kryzysowa, poradnictwo specjalistyczne).
„Przepustką do normalności” dla osób opuszczających jest podjecie pracy zarobkowej, a
tym samym aktywny powrót na rynek pracy W realizacji tego celu napotykają jednak na
wiele barier. Trudności w podjęciu pracy po opuszczeniu zakładu karnego, mające swoje
źródło zarówno w kwestii obiektywnej, jaką jest niekorzystna sytuacja na rynku pracy, jak
równieŜ w indywidualnych predyspozycjach – niewystarczające lub nieaktualne kwalifikacje
zawodowe niedopasowane do rzeczywistych potrzeb lokalnego rynku pracy oraz
stygmatyzacja społeczna osoby karanej - sprawiają, Ŝe problem zatrudnienia staje się
priorytetowym w obszarze budowania systemu pomocy postpenitencjarnej.
Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie
Centrum Informacji i Planowania
Kariery Zawodowej
w Nowym Sączu
Pomocne stają się tutaj działania takich instytucji jak:
Wojewódzkie Urzędy Pracy: pomoc w znalezieniu pracy, tworzeniu indywidualnego planu
działania, przygotowaniu do wejścia na rynek pracy poprzez indywidualne rozmowy
doradcze z doradcą zawodowym oraz udział w warsztatach i spotkaniach grupowych,
programach unijnych.
Powiatowe Urzędy Pracy : pomoc w uzyskaniu nowych kwalifikacji, w zatrudnieniu poprzez
indywidualne rozmowy doradcze z doradcą zawodowym ,kontakt z pośrednikiem pracy,
udział w zajęcia aktywizacyjnych , programach unijnych i in.
Ochotnicze Hufce Pracy poza swoją działalnością statutową (przeciwdziałanie
marginalizacji i wykluczeniu społecznemu młodzieŜy, a takŜe zadania w zakresie jej
kształcenia i wychowania dla osób do 25 r.Ŝ.), prowadzi pośrednictwo pracy w kraju dla osób
po 25 r.Ŝ.
2. Rola i pomoc organizacji pozarządowych.
W całym procesie readaptacji skazanych i pomaganiu im w powrocie do normalności bardzo
duŜą rolę pełnią takŜe organizacje pozarządowe.
Obecnie w Polsce aktywnie działa kilka organizacji zajmujących się więźniami oraz byłymi
skazanymi.
• Stowarzyszenie Resocjalizacji, Rehabilitacji i Pomocy Społecznej im. H. Ch. Kofoeda
(Siedlce) – aktywizacja społeczna i zawodowa skazanych, opuszczających jednostki
karne oraz grup zagroŜonych marginalizacją i przestępczością. Placówki
stowarzyszenia są równieŜ miejsce alternatywnych kar probacyjnych.
•
Fundacja „Sławek” (Warszawa) – pomoc osadzonym, byłym osadzonym i ich
rodzinom. Prowadzone są róŜne programy pomocowe, np. Anioł StróŜ, Świadectwa,
mediacje między skazanymi a ich rodzinami, kursy zawodowe. Fundacja zatrudnia
takŜe byłych skazanych, by ułatwić im powrót na rynek pracy.
•
Fundacja Pomocy Wzajemnej „Barka” (Poznań) – zakłada wspólnoty będące
miejscami „do Ŝycia i pracy”, zwykle są to małe farmy ekologiczne, które same
zarabiają na swoje utrzymanie, poprzez prowadzenie działalności gospodarczej.
•
Katolickie Stowarzyszenie Pomocy Rodzinie im. św. Brata Alberta (Płock i cała
Polska) – pomoc byłym więźniom w powrocie do społeczeństwa. Stowarzyszenie
prowadzi gospodarstwa pomocnicze, na których pracują byli skazani, pomaga w
wyjściu z bezdomności i w usamodzielnieniu się.
•
Stowarzyszenie Pomocy Osobom Wychodzącym na Wolność „Emaus” (cała Polska)
– zakładane są wspólnoty, w których Ŝyją i pracują byli skazani, którzy po wyjściu z
zakładu karnego nie mają się gdzie podziać.
•
Małopolskie Stowarzyszenie „Probacja” – świadczy doraźną pomoc bytową byłym
skazanym i ich rodzinom, pośredniczy w poszukiwaniu pracy dla opuszczających
zakłady karne.
•
Stowarzyszenie Penitencjarne „Patronat” (Warszawa i oddz. Terenowe) Niesienie
pomocy duchowej, materialnej i prawnej osobom pozbawionym wolności, zwolnionym
z zakładów karnych oraz ich rodzinom.
Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie
Centrum Informacji i Planowania
Kariery Zawodowej
w Nowym Sączu
Szansą na zatrudnienie zdaje się być Ekonomia społeczna.
Ustawa o spółdzielniach socjalnych z dnia 27 kwietnia 2006 r. jako jedną z grup, które mogą
załoŜyć spółdzielnię podaje właśnie osoby zwalniane z zakładów karnych i mających
trudności w integracji ze środowiskiem (zapis ten wynika z art. 2 powyŜszej ustawy oraz
ustawy o zatrudnieniu socjalnym z dnia 13 czerwca 2003 r. art. 1). Funkcjonowanie
spółdzielni socjalnej moŜe stanowić skuteczne narzędzie przeciwdziałające marginalizacji
byłych osadzonych. Informacje nt. projektów dot. moŜliwości otrzymania dotacji na
utworzenie spółdzielni socjalnej dostępne są zarówno na stronach tworzących je instytucji
państwowych (WUP, PUP, OPS, ROPS) jak i instytucji pozarządowych ( ngo ).
Opracowano w CIiPKZ w Nowym Sączu w dn. 21.02.2011 r. na podstawie :
1.
Korsak M., Więźniowie na rynku pracy w Polsce, Biuletyn FISE nr 11 wrzesień 2008 r., dostępny na
http://www.bezrobocie.org.pl/files/1bezrobocie.org.pl/public/biuletyny_fise/080929_biuletyn_nr_11_wi
ezniowie.pdf
2. Woźniakowska D., Raport Skazani i byli skazani na rynku pracy – ocena problemu z punktu widzenia
organizacji pozarządowych, Warszawa 2006, dostępny na
http://www.fise.org.pl/files/1bezrobocie.org.pl/public/Raporty/DWozniakowska_raport_dot_wiezniow.
pdf , z dnia 12.01.2011 r.
3. Wasilewska A. , Pomoc postpenitencjarna jako element procesu resocjalizacji w warunkach
wolnościowych [w:] Kawula S.(red.), Machel H, MłodzieŜ o współczesnych dewiacjach i patologiach
społecznych: praca zbiorowa, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 1997.
Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie
Centrum Informacji i Planowania
Kariery Zawodowej
w Nowym Sączu