Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dostęp do

Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dostęp do informacji publicznej a wolność słowa - Pro
środa, 15 kwietnia 2009 08:51
Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka – dostęp
do informacji publicznej a wolność słowa
14 kwietnia 2009 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka Trybunału w Strasburgu wydał
wyrok w sprawie węgierskiej organizacji pozarządowej Hungarian Civil Liberties Union,
dotyczącej dostępu do informacji publicznej w świetle wolności wyrażania opinii na gruncie art.
10 Konwencji (sprawa TASZ przeciwko Węgrom, nr 37374/05).
Informacje na temat polityki antynarkotykowej
Hungarian Civil Liberties Union (węg.: TÁRSASÁG A SZABADSÁGJOGOKÉRT, „HLCU”) jest
organizacją pozarządową aktywną w sferze polityki antynarkotykowej i często interweniuje w
tym zakresie przed węgierskim Sądem Konstytucyjnym.
Podstawą do wniesienia skargi do ETPCz była odmowa węgierskiego Sądu Konstytucyjnego
udzielenia dostępu HLCU do wniosku konserwatywnego posła węgierskiego, w którym
domagał się on zbadania konstytucyjności znowelizowanych wcześniej przez parlament
karnych przepisów antynarkotykowych. Odmowę dostępu do wniosku Sąd Konstytucyjny
motywował koniecznością ochrony danych osobowych. Odmowna decyzja została
podtrzymana przez sądy powszechne.
Znaczenie sprawy
Zgodnie z art. 10 Konwencji gwarancjami wolności słowa objęta jest wolność poglądów oraz
otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu
na granice państwowe. Oznacza to wolność głoszenia własnych lub cudzych poglądów,
możliwość zapoznawania się z cudzymi poglądami, a także możliwość korzystania ze środków
masowego przekazu. W zagwarantowaniu wolności słowa w demokratycznym państwie
prawnym szczególną rolę odgrywa wolna i niezależna prasa.
W sprawie TASZ przeciwko Węgrom podstawowe pytanie dotyczyło możliwości korzystania z
wolności słowa bez skutecznego i efektywnego dostępu do informacji znajdujących się w
posiadaniu organów władzy publicznej i tym samym możliwości skutecznej kontroli działań
rządu, uczestniczenia w debacie publicznej oraz wpływania na procesy decyzyjne.
Wyrok ETPCz
Trybunał uznał, że doszło do naruszenia art. 10 Konwencji. Podkreślił, że opinia publiczna ma
prawo dostępu do informacji o publicznym znaczeniu. Duża rolę w tym zakresie odgrywają
media. Trybunał wskazał jednak, że podobną funkcję tzw. watchdoga pełnią organizacje
pozarządowe. Ich działalność ma zwłaszcza duże znaczenie dla debaty publicznej. Przeszkodą
zaś w jej szerzeniu może być cenzura, m.in. polegająca, jak w niniejszej sprawie, na monopolu
informacyjnym organu państwowego. Analizując czy brak udostępnienia wniosku posła do
węgierskiego Sądu Konstytucyjnego był konieczny w demokratycznym społeczeństwie, ETPCz
podkreślił, że jest zwolennikiem szerokiego interpretowania pojęcia wolności otrzymywania
informacji na gruncie art. 10 Konwencji. Zauważył jednak zarazem, że podstawowym
problemem w sprawie była odmowa udostępnienia informacji organizacji, która chciała je
1/2
Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dostęp do informacji publicznej a wolność słowa - Prog
środa, 15 kwietnia 2009 08:51
wykorzystać w interesie publicznym. Odrzucił również argument, że odmowa konieczna była ze
względu na ochronę prywatności wnioskującego posła i brak jego zgody. Tworzenie takich
przeszkód w dostępie do informacji publicznej zostało uznane za przejaw ograniczenia
wolności słowa, który zniechęcać może do podejmowania tematów istotnych z punktu
widzenia debaty publicznej.
Nowe standardy
Wyrok Trybunału ma duże znaczenie dla poprawy standardów dostępu do informacji
publicznej w krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Obecnie obowiązująca polska ustawa o
dostępie do informacji publicznej jest powszechnie krytykowana jako nieskuteczna (m.in. ze
względu na wprowadzenie licznych wyjątków od zasady dostępu do informacji publicznej i
niejasne procedury odwoławcze). Dostrzegane jest również nadużywanie jako podstawy
odmowy udostępnienia informacji powoływania ochrony danych osobowych i ochrony
prywatności. W związku z wyrokiem w pełni możliwe staje się skarżenie Polski do ETPCz, w
przypadku odmowy udostępniania informacji, która jest istotna z punktu widzenia interesu
publicznego i debaty publicznej, zwłaszcza jeżeli adresatem odmowy byłyby media,
organizacje pozarządowe lub inni reprezentanci społeczeństwa obywatelskiego. Joomla
SEF URLs by Artio
2/2