tekst - Studia Dydaktyczne
Transkrypt
tekst - Studia Dydaktyczne
Studia Dydaktyczne 26/2014 ISSN 1230 - 1760 Manfred Spitzer, Cyfrowa demencja. W jaki sposób pozbawiamy rozumu siebie i swoje dzieci, Wydawnictwo Dobra Literatura, Słupsk 2013, ss. 340. Nakładem słupskiego wydawnictw Dobra Literatura w 2013 roku ukazała się na polskim rynku kolejna książka niemieckiego Autora – Manfreda Spitzera – intrygująco zatytułowana w polskim przekładzie Andrzeja Lipińskiego: Cyfrowa Demencja. W jaki sposób pozbawiamy rozumu siebie i swoje dzieci. Tytuł oryginału wydanego przez Droemer Verlag1 w sierpniu 2012 roku brzmi: Digitale Demenz: Wie wir uns und unsere Kinder um den Verstand bringen. Znany już polskim czytelnikom Autor, jak czytamy na internetowych stronach Wydawnictwa jest: ...niemieckim psychiatrą i neurobiologiem (ur. 27 maja 1958 r.). Studiował także psychologię i filozofię, doktor nauk medycznych i filozofii, profesor gościnny na Uniwersytecie Harvarda. W latach 1990–1997 ordynator Uniwersyteckiej Kliniki Psychiatrycznej w Heidelbergu, w 1997 r. objął katedrę psychiatrii na uniwersytecie w Ulm (jako najmłodszy profesor tego kierunku w Niemczech). Od 1998 r. dyrektor Uniwersyteckiej Kliniki Psychiatrycznej w Ulm, od 2004 r. kieruje Centrum Wymiany Wiedzy z Dziedziny Neuronauk i Edukacji (niem. ZNL) prowadzącym badania na polu neurodydaktyki. Autor licznych publikacji naukowych i książek popularyzujących wiedzę z dziedziny neurobiologii i neurodydaktyki, m.in. Lernen (wyd. pol. Jak uczy się mózg, PWN, Warszawa 2007), Vorsicht Bildschirm (Uwaga! Ekran telewizora)...2. Widzom niemieckiej telewizji Bayern Alpha Manfred Spitzer znany jest także jako prowadzący popularny program, zatytułowany Geist&Gegirn (Rozum&Mózg)3. Jak sam zwraca uwagę na 246 stronie swojej pracy, Autor pisze, że jest to już druga Jego … publikacja odnosząca się krytycznie do nowych mediów ...4. 1 http://www.droemer-knaur.de http://dobraliteratura.pl/autor/19/spitzer_manfred_.html 3 http://www.br.de 4 M. Spitzer: Cyfrowa demencja. W jaki sposób pozbawiamy rozumu siebie i swoje dzieci Wyd. Dobra Literatura, Słupsk 2013, s. 246. 2 RECENZJE Czym zdaniem Autora jest tytułowa „cyfrowa demencja”? Dowiadujemy się, że jest to określenie, którego użyto już przed kilku laty w Korei Południowej, przez lekarzy, którzy opisywali w ten sposób pewien zespół objawów chorobowych, obserwowanych tak w sferze psychicznej, jak i somatycznej, które stanowią efekt niekontrolowanego i nazbyt długiego wykorzystywania „dobrodziejstw” współczesnych technologii informacyjnokomunikacyjnych – cyfrowych mediów. Praca; licząca 340 stron, podzielona jest na 14 rozdziałów, które prowadzą Czytelnika przez interesującą sieć skojarzeń Autora z wirtualną rzeczywistością i jej „ciemnymi zaułkami”. Intrygują i zachęcają do lektury tytuły kolejnych części pracy, rozdziałów, podrozdziałów i często pojawiających się śródtytułów. Już w pierwszym z paragrafów Wstępu Autor pracy zadaje Czytelnikom pytanie, które często niewypowiadane wprost i w taki właśnie sposób towarzyszy współczesnym – świadomym – rodzicom i nauczycielom: „Czy Google nas ogłupia?”. Nie mniej ciekawią kolejne części omawianej książki, bo już pierwszy z nich wprowadza Czytelników w tajniki badań nad mózgami nie tylko, co sugeruje tytuł, londyńskich taksówkarzy, ale także wszystkich tych, którym nieobcy jest proces uczenia się. Drugi z rozdziałów omawianej pracy stanowi swego rodzaju wprowadzenie do terminologii weń używanej. Dowiadują się w nim Czytelnicy co Autor rozumie pod poszczególnymi pojęciami, przede wszystkim czym jest zasygnalizowana w tytule „demencja”. Autor, z właściwą sobie lekkością pióra, odkrywa także wybrane tajniki funkcjonowania ludzkiego umysłu. Kolejna część pracy elektryzuje Czytelników wyjątkowo aktualnym problemem „kopiuj – wklej”. Jak pisze Autor: „...komputer jest ... dziś dla pracy umysłowej tym, czym wcześniej dla pracy fizycznej stały się najpierw zwierzęta, potem młyny wodne i wiatraki, jeszcze później maszyny parowe i wiatraki, a w końcu silniki spalinowe i elektryczne...”5, zwracając uwagę na powierzchowność przetwarzanych z użyciem komputera informacji oraz wskazując na niektóre problemy jakie stwarzać może uczniom nowoczesna technologia wykorzystywana w procesie dydaktycznym. Rozdział czwarty książki próbuje obalić mit wyjątkowej skuteczności pracy w środowisku wirtualnym czy pracy „w chmurze”. Pozorne odciążenie pamięci, dzięki wykorzystaniu osiągnięć nowoczesnych technologii, czy właśnie pracy z użyciem chmury obliczeniowej, zdaniem Autora, prowadzi nie tylko do mniej intensywnej pracy mózgu, ale też zmniejsza jego gotowość do 5 M. Spitzer: Cyfrowa demencja. W jaki sposób pozbawiamy rozumu siebie i swoje dzieci Wyd. Dobra Literatura, Słupsk 2013, s. 58. 492 Studia Dydaktyczne 26/2014 ISSN 1230 - 1760 DANIEL KORZAN zapamiętywania tego, co się dzieje w otaczającym nas świecie. W rozdziale piątym Czytelnicy dowiadują się o zgubnym wpływie serwisów społecznościowych (ang. social media). Spitzer pokazuje tu jak nowe formy pseudokomunikacji zastąpiły porozumiewanie się „face to face” – twarzą w twarz. Kolejny rozdział przynosi Czytelnikom odpowiedź na pytanie dlaczego książka, której tytuł wskazuje na chorobę wieku starczego, odnosi się bezpośrednio do dzieci i młodzieży. Tu znajdujemy porównanie do cukrzycy drugiego typu, który choć właściwy dla dojrzałego wieku, uwarunkowany jest zaniedbaniami i nawykami ukształtowanymi za młodu. Tytuł siódmego rozdziału stawia przed Czytelnikami pytanie: Laptopy w przedszkolu? Znak zapytania na końcu tytułu nie znalazł się przypadkiem. Autor zapoznaje Czytelników z podstawowymi mechanizmami rozwoju dziecięcego poznania i wybranymi teoriami psychologii rozwojowej, by wskazać, że elementarne umiejętności kulturowe, stanowiące kanon naszej cywilizacji, opierają się na języku pisanym, którego powinniśmy nauczyć się w dzieciństwie. Przyswajanie liter przebiega najlepiej, gdy zapisujemy je odręcznie. Tu pojawia się porównanie do poznawania przedmiotów poprzez ich dotykanie... Rozdziałowi przyświeca główna teza, iż dzieci uczą się zdecydowanie szybciej niż dorośli. W rozdziale ósmym Spitzer zajmuje się aktualnym i ważnym problemem „gier cyfrowych”. Zwraca uwagę, że konsole do gier są jednym z najpopularniejszych prezentów ofiarowanych dzieciom i młodzieży. Wskazuje nie do końca udowodniony negatywny wpływ różnego rodzaju gier, jak i przytacza wyniki badań, które udowadniają związane z nimi korzyści edukacyjne, rozwojowe i społeczne. Pod dziewiątym numerem Czytelnicy odnajdują rozdział, który ukazuje fakty i mity dotyczące cyfrowych tubylców. Jeden z pierwszych akapitów definiuje ich jako tych, którzy przed dwudziestym rokiem życia: wysłali i odebrali 250 000 wiadomości e-mail i sms; obsługując swój telefon komórkowy spędzili 10 000 godzin; 5 000 godzin zajęło im granie w gry komputerowe, a 3 500 godzin poświęcili portalom społecznościowym. Spitzer zadaje pytanie czy Pokolenie Google to geniusze czy lekko ograniczeni umysłowo. Następny z rozdziałów – dziesiąty – to polemika z właściwą dla epoki cyfrowej wielozadaniowością. Wykonywanie kilku czynności w tym samym czasie jest zjawiskiem właściwym dla ery mediów cyfrowych. Przytoczone wyniki badań wykazują, iż zajmowanie się kilkoma czynnościami naraz zdecydowanie zmniejsza efektywność pracy i jest próbą oszukiwania samego siebie. Studia Dydaktyczne 26/2014 ISSN 1230 - 1760 493 RECENZJE Kolejne dwa rozdziały uczulają Czytelników na różnego rodzaju psychosomatyczne skutki funkcjonowania w cyfrowym świecie medialnym. Stres, bezsenność, uzależnienia i ich konsekwencje to tylko niektóre z konsekwencji. Ostatnie dwa rozdziały są próbą odpowiedzi na pytanie w jaki sposób możemy przeciwstawiać się negatywnym aspektom nowoczesnych technologii. Pracę wieńczy bogata bibliografia, prezentująca piśmiennictwo z zakresu omawianej problematyki, będąca wspaniałym drogowskazem dla Czytelników w poszukiwaniach źródłowych. Najlepszą rekomendacją do przeczytania nowej pozycji Manfreda Spitzera może być pierwsza lokata, zajmowana przez nią na liście bestsellerów wg czasopisma „Der Spiegel”. Każdy rodzić i każdy pedagog, niezależnie od uprawianej specjalności, znajdzie w omawianej książce wiele ciekawych spostrzeżeń i wskazówek. Rekomendacją może być też fakt, iż Autor jest ojcem sześciorga dzieci, które sam pragnie ustrzec przed zgubnymi skutkami niewłaściwego wykorzystania nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych. Daniel Korzan 494 Studia Dydaktyczne 26/2014 ISSN 1230 - 1760