treść - Studia Dydaktyczne

Transkrypt

Studia Dydaktyczne 24-25/2013
ISSN 1230 - 1760
Alicja Poliwka-Gorczyńska
Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy
KSZTAŁCENIE USTAWICZNE NAUCZYCIELI.
POTRZEBA CZY KONIECZNOŚĆ?
Uczestnictwo w kształceniu ustawicznym w dobie społeczeństwa informacyjnego jest jednym ze skutecznych sposobów na przystosowanie się
człowieka do zmian wynikających z postępu cywilizacyjnego. Bogactwo form
organizacyjnych oświaty dorosłych1 sprawia, że edukacja stała się dobrem
dostępnym dla wszystkich, bez względu na wiek, poziom wykształcenia czy
zasobność portfela. Zawód nauczyciela należy do takich społecznozawodowych grup, które wymagają stałej aktywności kulturalnej i stałego
doskonalenia się w treściach, formach i metodach edukacyjnych.
W dalszej części przedstawię przyczyny, potrzeby i wynikające z nich
motywów uczestnictwa w samokształceniu nauczycieli - specyficznej grupy
zawodowej, niejako „skazanej” na ciągłe dokształcanie się.Zilustruje dynamikę spadku liczebności nauczycieli i uczniów, wynikających z niżu demograficznego, jak również ze zmian wynikających z reform edukacji. Przedstawione poniżej wyniki badań pozwolą uzyskać odpowiedź na pytania:
 Co skłania nauczyciela do podejmowania trudu dalszego kształcenia?
 Na jakie przeszkody napotyka nauczyciel chcący się dokształcać?
Jak naprawdę pracują polscy nauczyciele?
 Czy wychodzą ze szkoły w południe i zajmują się już tylko wypoczynkiem?
 Czy naprawdę - jak powiedział w jednym z wywiadów prof. Leszek
Balcerowicz - ''czas pracy polskich nauczycieli przy tablicy jest chyba
najkrótszy na świecie''?.
1
Z. Szarota, W poszukiwaniu tożsamości andragogiki - próba organizacji wiodących pojęć
oświaty dorosłych [w:] T. Aleksander, D. Barwińska (red.), Stan i perspektywy rozwoju refleksji nad edukacją dorosłych, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków - Radom
2007
82
KSZTAŁCENIE USTAWICZNE NAUCZYCIELI. POTRZEBA
CZY KONIECZNOŚĆ?
Jak podają statystyki Ministerstwa Edukacji, w ostatnich latach prawie
o milion zmniejszyła się liczba uczniów a co za tym idzie liczba pracujących
nauczycieli. Widmo pracy na gołym etacie, bo na nauczycielskie nadgodziny
i drugie etaty zabraknie uczniów oraz klas jest coraz bliższe. Wobec powyższego rodzą się pytania: Czy nauczyciele mają zacząć bać się recesji, czy
mają podstawy to lęku przed stratą pracy? Czy kształcenie ustawiczne w tej
grupie zawodowej stanie się koniecznością?
Przyczyny kształcenia ustawicznego i likwidacji szkół
Dostrzegając wagę problematyki likwidacji szkół, w roku 2011 sekretarz stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej podczas spotkania z wojewodami omówiła kwestię reorganizacji sieci szkolnych, w którym wskazał, iż
jedną z głównych przyczyn likwidacji szkół jest niżdemograficzny2.
Od roku szkolnego 2005/2006 do roku 2011/20012 liczba uczniów szkół
prowadzonych przez gminy (szkoły podstawowe i gimnazja) spadła o ponad
922 tys. Spada również liczba nauczycieli uczących w tych szkołach. Jak
pokazują wykres 1, w szkołach podstawowych liczba uczniów spadła o 536
200 (spadek o 20,61%), a liczba nauczycieli o 14 209 (spadek o 7,63%),
natomiast, w gimnazjach liczba uczniów spadła o 386000 (spadek
o 24,17%) a liczba nauczycieli o 7 910, czyli o 6,92% (wykres 2).
Wykres 1 liczba uczniów i nauczycieli w szkołach podstawowych w latach
2005/2006-2011/2012
3 000 000 2 723 7002 602 0002 484 8002 375 2002 294 4002 234 9002 191 6002 187 500
2 000 000
1 000 000
187 474 187 474 186 258 183 974 180 882 178 396 176 265 173 264
0
Liczba uczniów
Liczba nauczycieli
Źródło: Opracowanie własne; "Oświata i wychowanie w roku szkolnym (...)". Dane
dla roku 2011/2012 - dane wstępne systemu informacji oświatowej.
2
www.sejm.gov.pl
Studia Dydaktyczne 24/2012 ISSN 1230 - 1760
83
ALICJA POLIWKA-GORCZYŃSKA
Wykres 2 Liczba uczniów i nauczycieli w gimnazjach w latach 2005/20062011/2012
2 000 000 1 648 8001 596 800
1 528 8001 453 2001 381 400
1 322 1001 261 4001 210 800
1 500 000
1 000 000
500 000
114 120 114 120 114 309 112 656 110 363 109 819 108 824 106 210
0
Liczba uczniów
Liczba nauczycieli
Poniżej zilustrowana na wykresie dynamika spadku szkół podstawowych.
Wykres 3 Liczba szkół podstawowych w latach 2005/2006-2010/2011
15000
14800
14600
14400
14200
14000
13800
13600
13400
14765
14572
14503
14330
14067
13969
13915
2004/2005 2005/2006 2006/2007 2007/2008 2008/2009 2009/2010 2010/2011
Liczba szkół podstwowych
84
CZY KONIECZNOŚĆ?
Tendencja jednoczesnego zmniejszania się liczby uczniów i szkół
podstawowych nie występuje w przypadku gimnazjów - na przestrzeni 5 lat
przy zmniejszającej się liczbie uczniów występował jednoczesny wzrost liczby szkół tego typu. Wyjątek stanowi rok szkolny 2010/2011, w którym liczba
gimnazjów uległa zmniejszeniu co ilustruje wykres 4
W roku szkolnym 2011/2012 liczba szkół w stosunku do roku poprzedniego
zmniejszyła się o 300, czyli 1,07%3.
Wykres 4 Liczba gimnazjów w latach 2005/2006-2010/2011
7300
7204
7200
7142
7100
7000
7244
7031
7189
7076
6980
6900
6800
2004/2005 2005/2006 2006/2007 2007/2008 2008/2009 2009/2010 2010/2011
szkoły gimnazjalne
Analiza powyższych wykresów nasuwa następujące pytania:
 Jak długo jeszcze będą likwidowane szkoły?
 Jakie jeszcze zmiany nastąpią w reformie edukacji?
 Jak dale będzie wyglądała dalsza ścieżka zawodowa nauczycieli?
Nauczyciele z coraz większą dynamiką zaczynają myśleć nad samokształceniem nie tylko potrzebną do awansu zawodowego lecz w celach
lepszej pozycji i prezentacji swojej osoby, co może zwiększyć ich atrakcyjność w oczach dyrektorów, a co za tym idzie zmniejszy szanse na zwolnienie. Tak więc wraca temat samokształcenia zawodowego nauczycieli, które
tradycyjnie zorientowane było głównie na samodzielnym i indywidualnym
zdobywaniu wiedzy i umiejętności. Coraz powszechniejszy staje się pogląd,
że musi ono podlegać planowanemu kierowaniu a co za tym idzie zwiększe3
www.sejm.gov.pl
85
niu swoje wachlarza kompetencji zawodowych. Jednym z priorytetowych
kierunków działań w tym zakresie jest wdrażanie systemów kształcenia
ustawicznego (Life Long Learning)4. Strategie kształcenia realizowane przez
instytucje edukacyjne muszą być dostosowane do wymogów konkurencyjnego rynku pracy i możliwości wykorzystania najnowszych technologii
w celu zwiększenia spójności społecznej, równości szans i jakości życia.
Potrzeba kształcenia ustawicznego
Specjalną rolę w procesie kształcenia i edukacji ustawicznej przypisuje się nauczycielom, którzy powinni być organizatorem pracy, przykładem
aktywności intelektualnej, powinni znać i stosować różne metody uczenia się
i nauczania oraz twórczo wypracowywać nowe rozwiązania5. Potrzeba
wzbogacania swojego rozwoju u nauczycieli wynika przede wszystkim ze
specyfiki zawodu i jego funkcji – kształcącej, wychowawczej, opiekuńczej
i kulturowej. Wraz z rozwojem zawodu nauczyciela i jego modernizacji rozwija się i wzbogaca system doskonalenia zawodowego i samokształcenia nauczycieli.
Samokształcenie należy do procesów pedagogicznych o bogatej tradycji. Wracając do samokształcenia się nauczycieli, przybliżę definicję i zarys samego samokształcenia. Według J. Półturzyckiego samokształcenie
należy rozumieć jako „proces uczenia się prowadzony świadomie, z możliwością wykorzystania różnych form pomocy innych osób lub instytucji. Jest
to proces samodzielnie prowadzącego uczenia się, którego cele, treści, formy, źródła i metody dobiera i ustala osoba ucząca się”6
Celem szeroko rozumianego samokształcenia jest przeobrażenie całokształtu osobowości, a nie tylko wzbogacenie sfery intelektualnej. Nauczyciel oddziałuje na swoich wychowanków całym swoim bytem, poprzez to,
jakim jest człowiekiem, toteż przygotowanie do zawodu musi być całościowym i procesualnym wspomaganiem jego rozwoju osobistego.
Samokształcenie nauczycieli jako zjawisko społeczne i współczesne tworzy
układ całościowy, gdyż nauczycieli nie tylko jest profesjonalistą. Samokształcenie jest, więc zjawiskiem wieloaspektowym i skomplikowanym, należy brać pod uwagę, przede wszystkim potrzeby rynku pracy, potrzeby
współczesnego nastolatka i to w jakim kierunku idzie świat i reforma edukacji.
4
Z.P. Kruszewska, J Półturzycki, E.A. Wesołowska (red): Kształcenie ustawiczne – idee i
doświadczenia, Wyd. Naukowe Novum, Płock 2003
5
A.Frąckowiak, J Półturzycki, Kształcenie ustawiczne podstawą nowoczesnej edukacji, Wyd.
PIB, Warszawa-Płock-Radom 2011
6
J. Półturzycki, Dydaktyka dla nauczycieli, Wyd. Novum, Płock 2002
86
CZY KONIECZNOŚĆ?
Można zatem stwierdzić, analizując wieloaspektowość samokształcenia nauczycieli, że we współczesnym systemie edukacji nie można przeprowadzić ostrej granicy pomiędzy kształceniem zawodowym a rozwojem
indywidualnym i społecznym. Stanowią one łączną płaszczyznę profesjonalizacji i rozwoju osobistego nauczyciela. Samokształcenie jako jeden z najbardziej twórczych rodzajów edukacji ustawicznej, może służyć adaptacji
i specjalizacji nauczycieli w miejscu ich pracy zawodowej. Może być potrzebą podejmowania nowych zadań oferowanych przez rynek pracy a przede
wszystkim konieczności przystosowania kwalifikacji do sytuacji pracy
w szkołach prywatnych, społecznych.7
Wykształcenie zdobyte podczas studiów nigdy nie jest w stanie wyczerpać wielości problemów, które napotka nauczyciel podczas pracy w zawodzie. Stąd coraz częściej i mocniej podkreśla się konieczność przygotowania nauczycieli do nowych wyzwań i zmian, które są codziennością społeczeństwa opartego na wiedzy.
Istotną cechą zawodu nauczyciela jest konieczność stałego uczenia
się, w tym jak wcześniej wspominałam gotowość do samokształcenia, poszukiwania nowej wiedzy i uzupełniania wiedzy już posiadanej. Stąd coraz
częściej i mocniej podkreśla się konieczność przygotowania nauczycieli do
nowych wyzwań i zmian, które są codziennością społeczeństwa opartego na
wiedzy8. Rozwój zawodowy nauczycieli może być rozpatrywany w dwóch
kontekstach: węższym, jako zdobywanie wiedzy w powołanych do tego celu
instytucjach – dokształcanie, oraz szerszym, jako wiedza i umiejętności zdobywane w różnych kontekstach formalnych i nieformalnych – doskonalenie.
To drugie znaczenie jest powszechniejsze i obejmuje: udział w konferencjach, seminariach, kursach, samokształcenie.9 W Polsce korzystanie
z różnych form rozwoju zawodowego jest nieobowiązkowe, ale łączy się
bezpośrednio z awansem zawodowym, a tym samym ze wzrostem wynagrodzenia.
Motywy kształcenia ustawicznego nauczycieli
Istotną rolę w edukacji ustawicznej nauczycieli odgrywa zatem motywacja - jeden z najważniejszych czynników warunkujących efektywność
uczenia się człowieka dorosłego.
7
B. Dymara, Sztuka bycia nauczycielem, Cieszyn 1993.
T. Aleksander, Motywy kontynuowania nauki na studiach zaocznych [w:] T. Aleksander
(red.), Teoretyczne i praktyczne aspekty edukacji kulturalnej oraz oświaty dorosłych, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006.
9
E.Putkiewicz, B.Murawska,R. Dolata, Wsparcie rozwoju zawodowego a potrzeby nauczycieli
w tymzakresie.; Instytut Spraw Publicznych.Warszawa 2005.
8
87
Z przeprowadzonych badań przez OECD (Organisation for Economic Cooperation and Development) na nauczycielach szkół w Polscewynika, iż
grupą najbardziej otwartą na zdobywanie nowych kompetencji zawodowych
są nauczyciele młodzi (poniżej 30. roku życia), a najmniej – nauczyciele
powyżej 50. roku życia. Z pewnością duży wpływ na takie rezultaty badań
ma konstrukcja polskiego systemu doskonalenia nauczycieli, który mocno
promuje poszerzanie wiedzy przez młodych i mniej doświadczonych pedagogów.10
Nauczyciele preferują miękkie (niesformalizowane) formy doskonalenia, takie jak samokształcenie, lektura, poszukiwanie informacji w internecie,
nieformalne rozmowy z innymi nauczycielami. Jednocześnie chętniej korzystają z krótszych kursów doskonalących (do 20 godzin) niż z dłuższych.
Związane może to być z kosztami, które nauczyciel musiałby ponieść,
a także z brakiem systemowego wsparcia i dofinansowywania nauczycieli
w tym zakresie. Badanie Instytutu Spraw Publicznych z 2004 roku, dotyczące rozwoju zawodowego nauczycieli pokazuje, że dwie grupy wymagają
szczególnego wsparcia – młodzi nauczyciele rozpoczynający pracę oraz
nauczyciele po 50. roku życia, którzy w najmniejszym zakresie korzystają
z form doskonalenia zawodowego.11
Doskonalenie zawodowe i inwestycje we własny rozwój podejmują
nie tylko stażyści ale coraz częściej nauczyciele kontraktowi i dyplomowani.
Przede wszystkim oni podejmują świadome decyzje nauki w celach utrzymania swojej atrakcyjności zawodowej na współczesnym rynku. Okazuje
się, że stopień awansu zawodowego i staż pracy nauczycieli to w wielu
przypadkach kwestie rozłączne. Poniżej przedstawione zostały motywy (na
podstawie badań przeprowadzonych na grupie nauczycieli) jakimi kierują się
nauczyciele podejmujący kształcenie na studiach podyplomowych.
Tabela 4. Motywy podejmowania nauki na studiach podyplomowych
MOTYWY
Nauczyciele
Nauczyciele
stażyści
mianowani
L.p.
i kontraktowi i dyplomowani
Odpowiedzi w %
1
Natury intelektu- Chęć poszerzenia i
alnej
uzupełnienia wiedzy
26,97
24,19
10
TALIS - Nauczanie. Wyniki badań 2008. Polska na tle międzynarodowym. MEN, IBE, 2009
E. Putkiewicz, B. Murawska, R. Dolata, Wsparcie rozwoju zawodowego a potrzeby nauczycieli w tym zakresie.; Instytut Spraw Publicznych. Warszawa 2005.
11
CZY KONIECZNOŚĆ?
88
2
Natury intelektu- Chęć spożytkowaalnej
nia wolnego czasu
1,12
1,39
3
natury pragmatycznej
Chęć poszerzenia
kompetencji zawodowych
23,59
24,65
4
Perspektywa
awansu zawodowego
19,10
6,05
5
Wymagania reformy systemu oświaty
7,87
9,77
6
Chęć utrzymania
zajmowanego stanowiska
4,49
10,23
7
Nacisk ze strony
dyrektora
2,25
5,12
8
Natury społecznej
Presja otoczenia
(Inni się dokształcają, dlaczego ja
nie?)
2,25
1,39
9
Natury społecznej
Chęć poznania
nowych ludzi
6,74
11,63
5,62
5,58
N = 89 = 100%
N = 215 =
100%
10 Natury
nej
społecz- Ambicje zawodowe
Razem
Źródło: www.e-mentor.edu.pl
Powyższe dane z tabeli przedstawiłam w wykresach 5,6,7 w postaci graficznej ilustrując zależności pomiędzy motywami natury pragmatycznej, społecznej i intelektualnej
89
Wykres 5. Motywy podejmowania nauki przez nauczycieli stażystów i kontraktowych na studiach podyplomowych
Źródło: opracowanie własne
Wykres 6. Motywy podejmowania nauki przez nauczycieli mianowanych
i dyplomowanych na studiach podyplomowych
90
CZY KONIECZNOŚĆ?
Wykres 7. Motywy podejmowania nauki przez nauczycieli na studiach podyplomowych
Dane przedstawione na wykresach nr 5,6,7 wskazują, iż są widoczne
niewielkie różnice pomiędzy odpowiedziami nauczycieli młodszych stażem
a nauczycieli mianowanych i dyplomowanych, obie grupy wskazały bardzo
podobną hierarchię motywów. Długość stażu pracy nauczyciela nie ma
wpływu na rodzaj zaistniałej u niego motywacji do podejmowania dalszego
kształcenia. Bez względu na długość stażu pracy u podstaw decyzji nauczycieli o rozpoczęciu kształcenia na studiach podyplomowych znalazły się motywy natury pragmatycznej. Na drugim miejscu znalazły się motywy intelektualne, najmniej osób wskazało na motywy natury społecznej. Kolejny raz
słuszne okazało się stwierdzenie, że człowieka dorosłego najsilniej motywuje do nauki to, co bezpośrednio związane jest z jego pracą zawodową. Nauczyciele nie stanowią tutaj wyjątku. Do podejmowania trudu dalszego kształcenia, bez względu na stopień awansu zawodowego, nauczycieli skłaniają
przede wszystkim motywy natury pragmatycznej. W przypadku omawianej
grupy zawodowej potrzeba ustawicznego doskonalenia się nie służy jedynie
dostosowaniu się do zmian otaczającego świata, ale przede wszystkim ma
zagwarantować wysoki poziom kształcenia i wychowania we współczesnej
szkole, bowiem [...] rola nauczyciela jako promotora zmian, orędownika wzajemnego zrozumienia i tolerancji nigdy jeszcze nie była tak oczywista12. Dlatego o wiele ważniejsze od motywów, jakimi kierują się nauczyciele w po12
Edukacja: jest w niej ukryty skarb: Raport dla UNESCO Międzynarodowej Komisji ds. Edukacji dla XXI wieku, pod przewodnictwem Jacques'a Delorsa (tłum. z fr. W. Rabczuk), Stowarzyszenie Oświatowców Polskich, Warszawa 1998, s. 147
91
dejmowaniu kształcenia, wydaje się być to, czy w ogóle odczuwają potrzebę
inwestowania w swój rozwój intelektualny.
Podsumowanie
Współczesna sytuacja społeczno-ekonomiczna nauczycieli doprowadziła do tego, iż prowadzą oni po dwa – trzy przedmioty w jednej szkole, jak
również do łączenia pracy zawodowej w kilku placówkach szkolnych. Znikomy przyrost naturalny skutkuje zmniejszoną liczbą uczniów, a co za tym
idzie - również godzin pracy nauczycieli. Dane przedstawione na wykresie 8
wskazują widoczne zmniejszanie się liczby uczniów w poszczególnych latach.
Wykres 8 Liczba uczniów szkół podstawowych w latach 2004/2005 –
2011/2012
Wobec tego nasuwa się kolejne pytanie: Czy nauczyciel, czy nauczyciel pracujący na kilku etatach jest „wydajny”? Jaka jest jego skuteczność
nauczania? W roku szkolnym 2012/2013 spodziewane jest utrzymanie się
liczby uczniów na poziomie zbliżonym do liczby uczniów w bieżącym roku
szkolnym. Przy założeniu, że 40% sześciolatków pójdzie do szkoły podstawowej (w roku bieżącym 19,4% sześciolatków jest uczniami szkół podstawowych), liczba uczniów szkół podstawowych zwiększy się o ponad 100 tys.
Spadnie natomiast, z powodów demograficznych, liczba uczniów gimnazjów
i szkół ponadgimnazjalnych. Per saldo liczba uczniów w systemie oświaty
pozostanie taka sama. W tej sytuacji należy się spodziewać, że również
liczba nauczycieli będzie na poziomie zbliżonym do roku 2011/2012.
92
CZY KONIECZNOŚĆ?
Nie oznacza to, że nie będzie żadnego ruchu na rynku pracy nauczycieli. Zwiększy się zapotrzebowanie na pracę nauczycieli szkół podstawowych, mniej nauczycieli będzie natomiast potrzebnych w gimnazjach
i w szkołach ponadgimnazjalnych. Z danych gromadzonych w systemie informacji oświatowej, dotyczących planowanych odejść z rynku pracy wynika,
że około 5 tys. nauczycieli zakończy pracę w związku z osiągnięciem wieku
emerytalnego i w związku ze skorzystaniem z uprawnień do wcześniejszej
emerytury. Około 4 tys. nauczycieli otrzyma wypowiedzenia. Około 2 tys.
nauczycieli zmieni miejsce zatrudnienia na podstawie porozumienia stron.
Tak można sądzić na podstawie danych z poprzednich lat13.
Część z tych nauczycieli, którzy otrzymają wypowiedzenia, znajdzie
zapewne pracę w innych szkołach lub placówkach systemu oświaty. W dużym stopniu zależy to od tego, czy nauczyciele ci posiadają przygotowanie
do prowadzenia zajęć z jednego przedmiotu, czy też mają kwalifikacje do
prowadzenia różnych zajęć, czy podnosili swoje kwalifikacje zawodowe
Procesy samokształceniowe nauczycieli powinny zajmować szczególnie
miejsce w rozważaniach współczesnych nauczycieli. Są, bowiem nieodłącznym elementem edukacji permanentnej trwającej przez całe życie człowieka.
Wynika to między innymi z tego, że musimy nadążyć ze swoją wiedzą ogólną i zawodową za ciągłym postępem nauki i techniki, wszak żyjemy w dobie
rewolucji naukowo- technicznej i informacyjnej. Siłą rzeczy musimy podnosić
i doskonalić wciąż swoje kwalifikacje. Nie ma tak naprawdę recepty na dobre, skuteczne samokształcenie. Wskazówkami mogą być zdolności, uzdolnienia, zainteresowania i postawy względem samokształcenia, względem
własnego rozwoju14.
W ostatnim dziesięcioleciu pojawiło się bardzo wiele nowatorskich
koncepcji kształcenia nauczycieli, przeprowadzono wiele badań w tym zakresie, wydano kilkanaście pozycji zwartych, nie licząc artykułów w różnych
czasopismach, a mimo to przygotowanie zawodowe nauczycieli nadal budzi
wiele kontrowersji i niezadowolenia, zwłaszcza w odniesieniu do nauczycieli
„przedmiotowców”. Z analizy materiału empirycznego wynika między innymi,
że istnieje wiele niedoskonałości, wad i niedociągnięć w kształceniu nauczycieli.
Wiedza przedmiotowa nauczyciela powinna różnić się od wiedzy
przedmiotowej samodzielnego badacza czy jednostki podejmującej pracę
w innym zawodzie. Nauczyciel nie tylko powinien opanować wiedzę przed13
www.sejm.gov.pl
W.Strykowski,J. Strykowska, J. Pielachowski, Kompetencje nauczyciela szkoły współczesnej, Poznań 2003
14
93
miotową w szerokim zakresie, lecz również orientować się, która dziedzina
jest ważna dla uczniów, jak ją wyjaśnić, dostosować do możliwości umysłowych, jakie treści realizować, jak integrować z innymi dziedzinami wiedzy.
Nauczyciel potrzebuje takiej świadomości swego przedmiotu, która jest ponad i poza właściwą treścią przedmiotu15. Odpowiadając zatem na pytanie
czy „Kształcenie ustawiczne nauczycieli jest potrzeba czy konieczność”, odpowiedz moim zdaniem jest tylko jedna. Jest potrzebą i koniecznością
w dzisiejszych czasach.
Summary
Lifelong learning as requirement or necessity
in the modern world
Keyword: life long learning, education of teacher, change, adult education
This paper reports presents considerations on partication of teachers
in lifelong learning which has become a way to adapt to the civilization progress, regardless of age, level of education or financial status. The article
illustrates reasons, needs and motives of teachers’ participation in selfeducation. The data are also presented statistically and graphically. Text
discusses the issues of teachers’ self-education, which should be dealt with
special attention by contemporary mentors. The author answers the question
whether the lifelong learning of teachers is the need or necessity in the
modern world.
15
W.Strykowski, J. Strykowska, J. Pielachowski, Kompetencje nauczyciela szkoły współczesnej, Poznań 2003

treść - Studia Dydaktyczne

Transkrypt

Podobne dokumenty

tekst - Studia Dydaktyczne

tekst - Studia Dydaktyczne

Sposoby ietody kształcenia dorosłych dla współczesnego rynku pracy

AUTOBIOGRAFIA NAUKOWA I ZAWODOWA W 1954 roku