Lekcja 18. Temat: Analizowanie budżetu państwa Budżet państwa

Krzysztof Gergelewicz
Lekcja 18.
Temat: Analizowanie budżetu państwa
Temat w podręczniku: Budżet państwa
Budżet państwa jest to plan dochodów i wydatków państwa, sporządzany na jeden rok
i zatwierdzany przez władzę ustawodawczą.
Dług publiczny(dług państwa) są to zobowiązania finansowe obciążające państwo z tytułu
zaciągniętych pożyczek oraz innych form działalności, w których wyniku państwo płaci
odszkodowanie (np. za znacjonalizowany majątek prywatny).
Wydatki budżetu państwa:
 dotacje na finansowanie zadań gospodarczych
 oświata i wychowanie
 szkolnictwo wyższe,
 kultura i sztuka,
 ochrona zdrowia,
 opieka społeczna,
 administracja państwowa,
 wymiar sprawiedliwości i bezpieczeństwo publiczne,
 finanse,
 ubezpieczenia społeczne,
 obrona narodowa.
Źródła dochodów budżetu państwa:
 podatki (pośrednie, PIT, CIT),
 dochody z własności publicznej,
 zyski Narodowego Banku Polskiego,
 opłaty administracyjne i celne,
 sprzedaż majątku państwowego (dochody z prywatyzacji).
Sposoby pokrywania deficytu budżetowego:
 pożyczki pieniężne od obywateli (obligacje rządowe),
 pożyczki z krajowego systemu bankowego,
 pożyczki zagraniczne,
 emitowanie dodatkowych pieniędzy.
Źródła dochodów budżetów samorządowych:
 podatki i opłaty lokalne (np. podatek nakładany na właścicieli psów),
 udział w podatkach przekazywany do budżetu państwa
(część podatku PIT i CIT),
 wpłaty z tytułu gospodarowania mieniem publicznym (np. ze sprzedaży lub użytkowania
budynków publicznych),
 subwencje i dotacje z budżetu państwa (bezzwrotna pomoc finansowa: subwencja ogólna na
pokrycie brakujących środków dla zrównoważenia budżetu lokalnego, subwencja oświatowa
oraz dotacja celowa na zadania zlecone gminom).
Subwencja ma charakter roszczenia prawnego, to znaczy, że jeśli została zapisana
w budżecie z przeznaczeniem dla określonej jednostki to musi zostać przekazana. Natomiast
dotacja ma charakter uznaniowy, to znaczy, że jednostka ubiegająca się o nią musi spełnić
warunku wstępne.
1
Krzysztof Gergelewicz
Funkcje budżetu państwa:
 funkcja fiskalna – gromadzenie dochodów umożliwiających m. in. realizację przez państwo
określonych zadań;
 funkcja redystrybucyjna – zmniejszanie nadmiernego zróżnicowania dochodów różnych grup
społecznych;
 funkcja stymulacyjna – wykorzystywanie dochodów i wydatków budżetowych do
pobudzania lub hamowania określonych zjawisk oraz procesów gospodarczych
i społecznych.
Wybrane narzędzia polityki fiskalnej:
– wysokość stóp podatkowych,
– wysokość kwoty wolnej od podatku,
– ulgi podatkowe.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Ćwiczenia
Zdefiniuj pojęcia: budżet państwa, deficyt publiczny.
Wymień wydatki budżetu państwa:
Wymień źródła dochodów budżetowych państwa:
Wymień sposoby pokrywania deficytu budżetowego:
Wymień źródła dochodów budżetów samorządowych:
Omów poszczególne funkcje budżetu państwa.
Opisz, jak na gospodarkę wpłynie polityka fiskalna restrykcyjna rządu.
Polityka fiskalna
Polityka stymulacyjna
Rząd obniża obciążenia podatkowe

Więcej pieniędzy do dyspozycji

Więcej pieniędzy w obiegu
(Inflacja spada)

Wzrasta popyt konsumpcyjny

Producenci zwiększają produkcję
(PKB wzrasta)

Producenci zwiększają zatrudnienie
(Bezrobocie maleje)
Polityka restrykcyjna
Rząd zwiększa obciążenia podatkowe

…..

…..
(
…..
)

…..

…..
(
…..
)

…..
(
…..
)
Zadania testowe
1. Funkcja redystrybucyjna budżetu państwa polega na
A. gromadzeniu dochodów umożliwiających realizację określonych zadań.
B. wykorzystaniu dochodów i wydatków do pobudzania lub hamowania określonych
zjawisk oraz procesów gospodarczych i społecznych.
C. wykorzystaniu dochodów i wydatków do pobudzania lub hamowania określonych
procesów.
D. zmniejszaniu nadmiernego zróżnicowania dochodów różnych grup społecznych.
2
Krzysztof Gergelewicz
2. Źródłem dochodów budżetów samorządowych są m.in.
A. podatki (pośrednie, PIT, CIT),
B. udziały w podatkach przekazywany do budżetu państwa
(część podatku PIT i CIT),
C. zyski Narodowego Banku Polskiego,
D. opłaty administracyjne i celne,
3. Do źródeł dochodów budżetu państwa należą
A. podatki i opłaty lokalne.
B. subwencje i dotacje z budżetu państwa.
C. podatki (pośrednie, PIT, CIT).
D. subwencja ogólna.
4. Celem funkcji redystrybucyjna budżetu państwa jest
A. wykorzystywanie dochodów budżetowych do pobudzania określonych zjawisk oraz
procesów gospodarczych i społecznych.
B. gromadzenie dochodów umożliwiających m. in. realizację przez państwo określonych
zadań.
C. zmniejszanie nadmiernego zróżnicowania dochodów różnych grup społecznych.
D. wykorzystywanie wydatków budżetowych do hamowania określonych zjawisk oraz
procesów gospodarczych i społecznych.
3