Retoryka

Lp.
1
2
3
4
5
Element
Nazwa modułu
Instytut
Kod
przedmiotu
Kierunek,
poziom i profil
kształcenia
Rok studiów,
semestr
Rodzaj zajęć i
liczba godzin
Punkty ECTS
(1 pkt = 25-30g)
SYLABUS MODUŁU KSZTAŁCENIA
Opis
Retoryka
Humanistyczny
PPWSZ – FP – 1- 5617 - s
Filologia polska, studia pierwszego stopnia, profil praktyczny
III / semestr 5 i 6
Ćwiczenia 60 godz.
4
Zajęcia z bezpośrednim udziałem nauczyciela
6
Pracochłonność
wykłady
Ćwiczenia
/
seminaria
Konsultacje
obowiązkowe
egzaminy
Praca własna studenta
Projekty/
opracowania
60
7
8
9
10
Suma
Prowadzący
zajęcia
Egzaminator/
Zaliczający
Wymagania
(kompetencje)
wstępne
Cel przedmiotu
Efekty
kształcenia
25
50
60
Inne
25
Dr hab. Bronisława Ligara, profesor PPWSZ
Dr hab. Bronisława Ligara, profesor PPWSZ
Wiedza z zakresu składni opisowej języka polskiego, kultury języka (normy
fonetycznej, ortograficznej, gramatycznej, składniowej i leksykalnej współczesnej
polszczyzny) oraz elementów logiki (w zakresie szkoły średniej).
Student ma wiedzę z zakresu teorii i praktyki retoryki jako podstawy szeroko
rozumianej komunikacji językowej, a szczególnie jej podstawowego narzędzia, jakim
są różnego typu argumenty. Student umie rozróżniać argumenty i stosować je w
dyskursie w funkcji przekonywania innych co swoich racji, czy wręcz wywierania
nacisku na opinie innych (jak negocjacje) i potrafi skonstruować dyskurs
argumentacyjny. Rozumie znaczenie mechanizmów retorycznych dla człowieka
działającego w społeczeństwie między innymi poprzez ćwiczenie przygotowywania i
prowadzenia debaty publicznej wg zasad debaty oksfordzkiej.
Efekt (Wiedza, Umiejętności, Kompetencje
społeczne)
11
Nauka
własna
1. Student ma wiedzę z zakresu aktów mowy i
strategii używania języka zgodne z normami
kulturowymi; zna typy dyskursu (wymowy) wg
Arystotelesa i ich przejawy we współczesnych
działaniach językowych i gatunkach tekstów, miejsca
wspólne (toposy), typologie argumentów; zna zasady
konstruowania monologu i dialogu argumentacyjnego
Odniesienie
do efektów
kierunkowych
K_W02
K_W01
2. Student umie rozpoznawać i stosować w praktyce
różne typy argumentów; umie skonstruować tekst
spełniający wymogi retoryczne, w zakresie
rudymentarnym umie brać udział w debacie typu
oksfordzkiego (obrona i negowanie danej tezy w
zespołach)
K_U05
3. Student zapoznaje się z informacjami o źródłach i
K_K02
Odniesienie
do efektów
obszarowych
H1P_W02,
H1P_W04
H_W01,
H1P_W02,
H1P_W03
H1P_U10,
H1P_U09
K_U03
H1P_U02,
H1P_U03,
H1P_U10,
H1P_U13
H1P_K02
roli retoryki w kulturze europejskiej, potrafi odróżnić
argumenty rzetelne od nierzetelnych
(manipulujących) w debacie publicznej, rozumie
wagę skutecznego pod względem retorycznym
dyskursu adekwatnego do sytuacji komunikacyjnej
Efekt kształcenia
12
Forma i
warunki
potwierdzenia
efektu
kształcenia
K_K04
H1P_K04
K_K06
H1P_K06
Sposób potwierdzenia (weryfikacji)
Obowiązkowa obecność i aktywne
uczestnictwo na wykładach - wymaga się
znajomości poleconych przez wykładowcę
tekstów do analizy retorycznej.
Od 1 do3
Uczestnictwo w debacie typu
oksfordzkiego
Egzamin pisemny
Jako wprowadzenie w komunikacyjną rolę retoryki posłuży wiedza z zakresu
pragmalingwistyki o aktach mowy jako podstawowym składniku komunikacji
językowej i interakcji słownej międzyludzkiej: omawiane są wypowiedzenia
performatywne i ich językowe wykładniki, typy aktów mowy i warunki ich
skuteczności, strategie używania języka zgodne z normami kulturowymi, zasada
kooperacji H.P. Grice`a i problem naruszania maksym konwersacyjnych oraz
zagadnienie informacji przekazywanych w wypowiedzi niejawnie.
13
Treści
merytoryczne
przedmiotu
14
Wykaz
literatury
podstawowej
Retoryka jest ukazana jako podstawa każdego dyskursu mającego na celu trzy funkcje:
informowanie / uczenie odbiorcy (argumentacja), podobanie się odbiorcy (styl) oraz
wzruszanie odbiorcy (argumentacja i styl). Szczególne miejsce w wykładzie zostanie
zatem poświęcone podstawom teoretycznym argumentacji, jej roli w działaniach
językowych i tekstach. Teoria i praktyka retoryki obejmuje następujące zagadnienia:
1. Źródła retoryki, retoryka jako system, trzy rodzaje wymów (dyskursu) wg
Arystotelesa i ich charakterystyka oraz odniesienie do współczesnych gatunków tekstu,
działy retoryki i miejsce argumentacji w tych działach, 2. Demonstracja / pokaz
naukowy a argumentacja. Przesłanki i odpowiadające im dowody. Sylogizm i jego
budowa. Sylogizm poprawny i niepoprawny. Sylogizm retoryczny: entymem/at.
Miejsca wspólne (toposy), 3. Argumentacja w języku / w dyskursie potocznym: od
sylogizmu do schematu dyskursu racjonalnego (argumentacyjnego), 4. Typologie
argumentów, 5. Argumenty quasi-logiczne (definicje, porównanie, tautologia,
argumenty oparte na niezgodności: alternatywa, trzeci wykluczony, dylemat, fałszywy
dylemat; argument oparty przechodniości, argument ad absurdum), 6. Argumenty
empiryczne oparte na strukturze rzeczywistości (przyczynowość, związki następstwa,
pułapki argumentacji przyczynowej; argumenty odnoszące się do czynu i osoby, ad
personam i z autorytetu), 7. Argumenty fundujące strukturę rzeczywistości oparte na
indukcji, analogia i metafora, 8. Argumenty przymuszające do konformizmu oraz
argumenty w złej wierze (manipulujące), 9. Tropy (figury sensu): metonimia i
metafora; hiperbola i litotes; figury myśli: ironia, humor, 10. Monolog argumentacyjny
i dialog argumentacyjny, ten ostatni jako podstawa konstruowania tekstu
argumentacyjnego, 11. Retoryka wybranych gatunków: tekstu naukowego oraz
dydaktycznego; retoryka przemówienia; retoryka reklamy. 12. Argumentacja w
negocjacjach: negocjacje narodowe a negocjacje międzynarodowe - różnice kulturowe,
stereotypy.
Arystoteles, 2004, Retoryka. Retoryka dla Aleksandra. Poetyka. Przełożył H.
Podbielski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
J. Licheński, 1996, Co to jest retoryka?, PAN seria „Nauka dla wszystkich” nr 475,
Kraków.
15
Wykaz
literatury
uzupełniającej
(pomocniczej)
Ch. Perelman, 2002, Imperium retoryki. Retoryka i argumentacja, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa.
E. Tabakowska (red.), 2001, Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa,
UNIVERSITAS Kraków, rozdział 7: „Działanie za pomocą słów: pragmatyka”
[s.203-241].
A. Wierzbicka, Genry mowy, [w:] T. Dobrzyńska, E. Janus (red.), Tekst i zdanie,
Wrocław 1983, [s.125-137]; przedruk [w:] J. Bartmiński i inni (red.), Akty i gatunki
mowy, Lublin 2004, Wydawnictwo UMSC.
R. Błaut: Skuteczne negocjacje, wyd. CIM, Warszawa 1995, rozdz. 3.4 „Skuteczna
argumentacja”, s. 79-87.
H. P. Grice, 1980, Logika a konwersacja [w:] B. Stanosz (red.), Język w świetle nauki,
Warszawa, [s. 91-114] 1. M. Korolko, 1990,
Sztuka retoryki. Przewodnik
encyklopedyczny, Warszawa.
M. Korolko, 1990, Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa.
M. Rusinek, A. Załazińska, 2005, Retoryka podręczna czyli jak wnikliwie słuchać i
przekonująco mówić, Wydawnictwo Znak, Kraków.
A. Schopenhauer, Erystyka czyli sztuka prowadzenia sporów. Przełożył Jan
Lorentowicz, Wydawnictwo Verso, Kraków 2007.
K. Szymanek, 2001, Sztuka argumentacji. Słownik terminów, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa.
J. Ziomek, 1992, Retoryka opisowa, Wrocław.