renta polityczna

Instytucje gospodarki rynkowej
Blok 12
Pogoń za rentą (rent seeking) za
pomocą mechanizmów politycznych
Instytucje społeczne i ich kreatorzy
ŁAD
ZAPROWADZANY
PRYWATNIE
(private ordering)
ŁAD
ZAPROWADZANY
PUBLICZNIE
(public ordering)
ŁAD SPOŁECZNY
STABILNOŚĆ SPOŁECZNA
HARMONIA i SPRAWIEDLIWOŚĆ
SPOŁECZNA
Racjonalny wybór
Jednostki
dokonują
wyboru
zaangażowania
swoich
zasobów
Działalność
produkcyjna
(dobra i usługi)
Uzyskanie warunków instytucjonalnych
dających korzyści poprzez dystrybucję
środków publicznych
Kształtowanie uprzywilejowanych
warunków działalności gospodarczej za
pomocą decyzji politycznych
Renta polityczna
• RENTA EKONOMICZNA – formy dochodu wynikające z
wykorzystania środków produkcji do wytwarzania dóbr i
usług (sprzyja rozwojowi gospodarczemu). Źródłem
renty jest mechanizm cenowy i produkcja
(renta naturalna).
• RENTA POLITYCZNA – forma korzyści związana z
wykorzystaniem ograniczonych zasobów (pracy i
kapitału) do działalności, która nie zwiększa ilości dóbr i
usług. Jest ona jedynie formą transferu dochodów od
jednych podmiotów do innych za pomocą
mechanizmów władzy państwowej.
Renta polityczna (G. Tullock)
… to „SZTUCZNA RENTA” – powstaje w wyniku decyzji
rządowych i wiąże się z nieproduktywnym
wykorzystaniem zasobów.
W krajach rozwiniętych władza polityczna decyduje o podziale prawie 50%
PKB oraz istotnie wpływa na warunki podziału pozostałych 50% PKB
„Renta polityczna jest swego rodzaju prezentem, którym rząd
może kogoś obdarzyć”.
„Pogoń za rentą jest wydatkowaniem rzadkich zasobów w celu
przechwycenia transferów”
Mechanizm przechwytywania renty za pomocą
działań politycznych
Społeczne koszty ceł (i monopoli):
- Straty w dobrobycie wynikające ze spadku spożycia dobra.
- Nieefektywne zużycie zasobów na produkcję dobra chronionego w kraju.
- Koszty transakcyjne funkcjonowania systemu celnego.
- Koszty uzyskania renty politycznej (koszty lobbingu)
Mechanizm przechwytywania renty za
pomocą działań politycznych
Społeczne koszty kradzieży:
- Kradzież nie oznacza tylko transferu
bogactwa od jednego do drugiego.
- Społeczne koszty to: zasoby zaangażowane przez złodzieja +
zasoby zaangażowane przez ofiary w celu zapobieżenia KR.
- Koszty te można zmniejszyć poprzez odpowiednie działania
instytucjonalne.
Wybrane sposoby przechwytywania renty
politycznej
LEGALNE METODY NACISKU
NIELEGALNE METODY NACISKU
LOBBING
KORUPCJA
OBSZARY KREOWANIA SZTUCZNYCH RENT:
1. Rozbudowana polityka handlowa.
2. Zbiurokratyzowane procedury uruchamiania działalności gosp.
3. Liczne instrumenty regulacji gospodarczych.
4. Skomplikowana i eksploatacyjna polityka podatkowa.
5. Zamówienia publiczne.
6. Subsydiowanie niektórych form działalności gospodarczej.
Lobbing i grupy interesu
Grupy interesu – dobrze zorganizowane i
zdeterminowane organizacje do osiągania własnych
celów. Posiadają siłę ekonomiczną oraz
specjalistyczną wiedzę, jako środki wpływu.
Lobbing – wywieranie wpływu na władzę przez
zawodowych rzeczników interesu w celu uzyskania
korzystnego wpływu zleceniodawcy na proces
legislacyjny lub decyzję władz.
Rodzaje grup interesu: ekonomicznego, publicznego,
religijnego, grupy terytorialne, grupy promocyjne i
specjalne
Lobbing
WŁADZA
RZĄD
PARLAMENT
PROCES LEGISLACYJNY
KOSZTY
AKTY
PRAWNE
REGULACJE,
ZASADY
RENTA
KOSZTY
LOBBYSTA
GRUPA
INTERESÓW
Przechwytywanie renty – przykład rolnictwa
- Sztucznie ustalone ceny produktów rolnych,
- Cła, kontyngenty i subsydia eksportowe,
- Publicznie organizowany skup i magazynowanie
produktów rolnych,
- Limitowanie produkcji,
- Bezpośrednie płatności dla rolników,
- Subsydiowanie rent i emerytur rolniczych
Wskaźnik subsydiowania producenta
(Producer Support Estimate)… czyli tzw. „sztuczna renta”
Korupcja - skutki
- Transfer nieuzasadnionych korzyści do urzędników,
- Osłabienie instytucji państwowych i przestrzegania
prawa,
- Wiąże się z wykorzystaniem zasobów do działalności
bezpośrednio nieproduktywnej,
- Stanowi duże obciążenie dla płacących łapówki,
- Podważa zaufanie społeczne i legitymizację władzy,
- Czyni system gospodarczy nieprzejrzystym i
nieprzewidywalnym.
Kategorie korupcji
1. INCYDENTALNA.
2. INSTYTUCJONALNA.
3. SYSTEMOWA (SPOŁECZNA).
- Zakorzeniona w kulturze społeczeństwa,
- Jest powszechna, zorganizowana i trudna do
uniknięcia.
- Nosi cechy zmonopolizowania.
Społeczno-gospodarcze skutki pogoni za rentą
1. Straty społeczne (zasoby wykorzystywane do
działalności nie przynoszącej nowych dóbr).
2. W wyniku pogoni za rentą PKB jest niższy od
potencjalnego.
3. Rozwarstwienie dochodów.
4. Wypaczenie parametrów ekonomicznych.
5. Wypaczenie i degeneracja struktur państwa i
gospodarki