Magdalena Podstada - PLANETE+ DOC FILM FESTIVAL

RECENZJA FILMU „JASKINIA ZAPOMNIANYCH SNÓW”
Magdalena Podstada
"Jaskinia zapomnianych snów" Werner Herzog. CóŜ moŜna powiedzieć o tym
niezwykłym filmie, nie popadając w patos i przesadę? W jaki sposób opisać jego
piękno, by nie wpaść w sidła zachwytu ocierającego się o grafomanię? Niestety nie
potrafię odpowiedzieć na te pytania i przystępuję do napisania recenzji z pewną
obawą, niepewna czy podołam zadaniu, jakie sobie wyznaczyłam, czy zdołam opisać
wszystkie emocje, które targały mną w czasie seansu, gdy jak zaczarowana oglądałam
dzieło niemieckiego reŜysera. Z czym kojarzą nam się malowidła w jaskiniach?
Pierwsza myśl, jaka się pojawia, to Lascaux, najsłynniejsze prehistoryczne rysunki na
świecie. Niektórzy z nas być moŜe pamiętają ich zdjęcia ze starych podręczników
plastyki. Powiedzmy sobie szczerze - czy poza grupą pasjonatów kogoś to tak na
prawdę interesuje? W szkole otrzymaliśmy, jak zwykle, suche fakty: kiedy, kto, co.
Płaskie zdjęcie w podręczniku. Zerkanie ukradkiem na zegarek, kiedy wreszcie
zadzwoni dzwonek. Po zajęciach nikt się juŜ nad tym nie zastanawia, nie zaprząta
sobie dalej myśli. Z filmem Herzoga jest zupełnie inaczej. Jest to dzieło, które bardzo
mocno oddziałuje na świadomość widza, zmusza go do myślenia, a co najwaŜniejsze zadaje pytania, których tak bardzo brakuje w dzisiejszym świecie; w świecie fast
foodów i szybkiej, krótkiej i zwięzłej informacji, w świecie, w którym wiedza jest
dostępna na jedno kliknięcie, a mimo to coraz mniej ludzi moŜe się nią pochwalić; w
świecie, który jest zaprogramowany bardziej na dawanie prostych odpowiedzi, niŜ
zadawanie niewygodnych pytań. Na początek warto wspomnieć o stronie estetycznej
filmu, która jest zaiste niezwykła. ReŜyser bardzo powolnymi ujęciami ukazuje
widzom jaskinię w całej okazałości, kamera oddaje jej niezwykłe piękno, urodę
narastających od dziesiątek tysięcy lat stalaktytów i stalagmitów, skrzące się kawałki
kwarcu, kości prehistorycznych zwierząt, które spoczywają tam od lat i pewnie
zostaną juŜ na zawsze. Jednak to malowidła robią największe wraŜenie. Ich świeŜość
jest niesamowita, są tak wyraźne, Ŝe moŜna pomyśleć, iŜ zostały namalowane wczoraj.
Wstrząsnęło mną piękno tych koni, nosoroŜców, Ŝubrów i lwów, które przez
nieznanego artystę sprzed tysięcy lat zostało uwiecznione na ścianach jaskini. Nam,
homo sapiens, wydaje się, Ŝe jesteśmy niezwycięŜeni, Ŝe nasza inteligencja jest
nieograniczona i Ŝe udało nam się wziąć ten świat w posiadanie. Czy komuś z nas
przyszło na myśl, Ŝe człowiek sprzed 32 tysięcy lat potrafił w tak precyzyjny sposób
oddać szczegóły anatomiczne zwierząt? śe potrafił tak oryginalnie oddać ruch
walczących Ŝubrów, rŜących koni czy lwa zalecającego się do lwicy? A co najbardziej
niewiarygodne, Ŝe potrafił wykorzystać ukształtowanie ścian groty, grę światła i cienia
PLANETE DOC FILM FESTIVAL
AGAINST GRAVITY Sp. z o.o.,
ul. Widok 5/7/9, 00-023 Warsaw, tel./fax: +48 22 828 10 79
[email protected]
www.againstgravity.pl, www.planetedocff.pl
do tego, by opowiadać niezwykłe historie, których wcześniej był świadkiem poza
jaskinią...? Sposób, w jaki reŜyser pokazuje widzom rysunki jest niezwykły. Wielka w
tym zasługa techniki 3D, dzięki której moŜna poczuć się przez chwilę jak jeden z
badaczy, który dostąpił zaszczytu osobistego obcowania z pięknem i majestatem
jaskini. Nie moŜna równieŜ zapomnieć o muzyce, która stanowi idealne dopełnienie
całości, jest nienachalna, a jednocześnie mocno zapada w pamięć. Doprawdy, udało
się reŜyserowi stworzyć obraz idealny pod względem estetycznym. Niebanalna jest
równieŜ warstwa dydaktyczna. Nie kaŜdego interesuje historia paleolitu, ale w filmie
ukazana jest ona w taki sposób, Ŝe w pewnym momencie do widza dociera, z jak
niezwykłą materią ma do czynienia. Miesza się tu bowiem prehistoria z najnowszymi
osiągnięciami techniki, o których „zwykłym śmiertelnikom” się nawet nie śniło. Do
tego dochodzi pasja, która ci ludzie aŜ kipią, ogromne zaangaŜowanie, a co
najwaŜniejsze – wielka miłość do tej pracy. Czy moŜe być coś lepszego niŜ poczucie,
Ŝe to co robimy jest wartościowe i czemuś słuŜy...? Wg mnie film ten powinien być
wyświetlany w szkołach na lekcjach historii, jestem przekonana, iŜ uczniowie
skorzystaliby na nim znacznie bardziej niŜ na nudnych wykładach o prymitywnych
myśliwych i zbieraczach sprzed tysięcy lat. Co jednak zrobiło na mnie największe
wraŜenie, to warstwa filozoficzna opisywanego dzieła. KaŜdy widz z pewnością
wyniesie z niego coś innego, ja natomiast uświadomiłam sobie, Ŝe nie jesteśmy sami
na tym świecie. Nie zjawiliśmy się tu znikąd, stoją za nami tysiące lat historii,
tradycji, ewolucji. Ile lat Ŝyje przeciętny człowiek w XXI wieku? 70 – 80? Jak to się
ma do 32 tysięcy lat, które dzielą nas od chwili, gdy w jaskini Chauvet powstawały te
niezwykłe malowidła? Nie jestem w stanie sobie tego wyobrazić. Traktujemy ziemię
jak konkwistadorzy, uwaŜając się za panów i władców tego świata, czy jednak
pozostanie po nas ślad tak trwały, jak po anonimowych twórcach sprzed lat?
Niesamowity jest fragment filmu opowiadający o jednym z artystów, którego ślady
moŜna odnaleźć w całej jaskini, gdyŜ jego dłoń charakteryzuje się zakrzywionym
małym palcem... Jak to uczłowiecza tę postać, w której istnienie tak naprawdę nie do
końca wierzymy! Nagle okazuje się, Ŝe osobnicy, których do tej pory uwaŜaliśmy za
prymitywnych, potrafili tworzyć tak wybitną sztukę. Z jednej strony nasz świat
poszedł tak bardzo do przodu, z drugiej zaś czy rzeczywiście tyle uległo zmianie?
Nadal poszukujemy piękna, nadal chcemy coś po sobie pozostawić. Cytując poetę:
„nie wszystek umrę”. Sztuka ta udała się bezimiennym artystom z jaskini Chauvet.
Czy uda się równieŜ nam...? O filmie Herzoga moŜna pisać długo, ma on bowiem tyle
perspektyw, porusza tyle waŜkich problemów, Ŝe nie sposób go streścić w paru
zdaniach. Co bowiem moŜna odpowiedzieć na pytanie o czym jest ten film? O jaskini
i malowidłach? O człowieku pierwotnym? Czy moŜe jednak o współczesnym? KaŜdy
sam powinien odpowiedzieć sobie na to pytanie. Nie ulega wątpliwości, Ŝe niemiecki
reŜyser nakręcił dzieło niezwykłe i wybitne, piękne i mądre, niebanalne. Serdecznie
PLANETE DOC FILM FESTIVAL
AGAINST GRAVITY Sp. z o.o.,
ul. Widok 5/7/9, 00-023 Warsaw, tel./fax: +48 22 828 10 79
[email protected]
www.againstgravity.pl, www.planetedocff.pl
polecam go wszystkim widzom poszukującym w kinie stymulacji intelektualnej i
wyjątkowych doznań estetycznych.
PLANETE DOC FILM FESTIVAL
AGAINST GRAVITY Sp. z o.o.,
ul. Widok 5/7/9, 00-023 Warsaw, tel./fax: +48 22 828 10 79
[email protected]
www.againstgravity.pl, www.planetedocff.pl