Instrumenty muzyczne kolumbijskich Andów

Ewa Kulak
Instrumenty muzyczne kolumbijskich Andów
sobota, 19 sierpieñ 2006
(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});
Prekolumbijskie kultury zamieszkuj±ce regiony andyjskie by³y kulturami wysoce rozwiniêtymi, co przejawia³o siê nie
tylko w systemach liczb, pi¶mie, kalendarzu, architekturze, ale równie¿ w muzyce i instrumentach muzycznych.
Instrumenty muzyczne stanowi± istotn± czê¶æ historii ludzko¶ci, jako ¿e uczestniczy³y w ¿yciu osób, rosn±c wraz z nimi
i pomagaj±c znale¼æ równowagê miêdzy nimi samymi a otaczaj±c± ich natur±.
Poni¿ej, przedstawiam kilka kolumbijskich instrumentów, które dla nas – Europejczyków wydawaæ siê mog± bardzo
egzotyczne i malownicze:
¦winia
Jest to rodzaj bêbenka, którego d¼wiêk wywo³ywany jest za pomoc± drewnianego patyczka umieszczonego na
sta³e w instrumencie. ¦winia wykonana jest z wyciêtej, lokalnej dyni, w której znajduje siê zwierzêcy pêcherz, a w
nim umieszczony i unieruchomiony jest drewniany kijek. Poci±gaj±c za kijek, wibracja przenoszona jest na membranê.
Korzenie tego instrumentu w Kolumbii wydaj± siê afrykañskie. Nazwa jednak wywo³ana jest podobieñstwem
d¼wiêku instrumentu do kwiku ¶wini. Czêsto intrument wyposarza siê w dekoracyjne elementy (oczy i otwór
gêbowy), aby przypomina³ g³owê zwierzêcia.
Przy pomocy tego instrumentu interpretuje siê rytmy rajaleñas, sanjuaneros i kolumbijskie bambucos.
Okaryna
Okaryna jest niewielkim intrumentem po³udniowoamerykañskich Andów nale¿±cym do grupy aerofonów.
Pochodzenie okaryny przenosi nas do czasów prehiszpañskiej Ameryki, kiedy Indianie Kechua i Aimara u¿ywali tego
instrumentu muzycznego do akompaniamentu queny i zampoñii.
Okaryna wykonana jest z gliny lub ceramiki i najczê¶ciej posiada osiem otworów, które zamykane palcami graj±cego,
kszta³tuj± wysoko¶æ d¼wiêku. Porz±dek d¼wiêków w okarynie o o¶miu otworach (z prawej do lewej) przedstawia
siê nastêpuj±co: 1 re, 2 mi, 3 fa, 4 sol, 9 mi, 5 la, 6 si, 7 do. Na okarynie o czterech otworach jest to: mi, sol, la i si.
Okaryna wydaje melancholijny d¼wiêk, przywo³uj±cy andyjski wiatr wiruj±cy w tutejszych w±wozach i górach.
Deszczowy kij
Ten andyjski intrument muzyczny produkowany jest z pnia bambusa (guadua) lub z kaktusa. W swoim wnêtrzu posiada
maleñkie patyczki lub kolce kaktusa u³o¿one w formie spirali na ca³ej jego d³ugo¶ci. Rurê tak± wype³nia siê
nasionami lub kamyczkami i zamyka siê j± z obydwóch stron. D¼wiêk spadaj±cych nasionek, które odbijaj± siê o
patyczki jest zbli¿ony do odg³osu rzeki, wodospadu lub padaj±cego deszczu. Zgodnie z tradycj± Majów d¼wiêk
deszczu by³ d¼wiêkiem poezji i g³osem bogów. Ze wzglêdu na swój magiczny d¼wiêk deszczowy kij by³
wybierany jako laska oznaczaj±ca przywódzctwo hierarchów Majów, Azteków i Mixteków.
Kozie nó¿ki
http://www.kolumbijsko.com
_PDF_POWERED
_PDF_GENERATED 3 March, 2017, 13:00
Ewa Kulak
Typowy instrument perkusyjny andyjskiej strefy Ameryki Po³udniowej. Instrument ten zbudowany jest z dziesi±tek kozich
kopytek uwi±zanych na kolorowej wst±¿ce, które produkuj± stukot, uderzaj±c o nie rêk±. U¿ywane s± do wystukiwania
rytmu.
Quena
Quena jest oryginalnym fletem andyjskiego regionu Ameryki Po³udniowej (Kolumbii, Ekwadoru, Peru, Boliwii, Chile i
Argentyny), który u¿ywany by³ w inkaskim imperium. Pocz±tkowo by³ to flet posiadaj±cy od czterech do siedmiu
otworów i wykonywany by³ z trzciny, ale tak¿e z ko¶ci, palonej gliny lub piór kondora.
Peruwiañska legenda opowiada, i¿ quena wygrywa melodie bêd±ce lamentami Inków i wzywa do odbudowy
zniszczonego imperium. Istnieje równie¿ ustna kronika, zgodnie z któr± pewien m³ody Peruwiañczyk – Camporeal, syn
Hiszpana i Indianki zakocha³ siê w Marii – córce hiszpañskich konkwistadorów. Rodzice dziewczyny nie zgodzili siê
na ma³¿eñstwo m³odych, które by³oby ewidentnym mezaliansem i zmusili córkê do po¶lubienia bogatego
kandydata z "odpowiedniej" wed³ug nich rodziny. Camporeal odda³ siê kap³añstwu. Pewnego dnia jednak spotka³ w
Limie swoj± ukochan±. Wspólnie podjêli decyzjê o ucieczce w góry, gdzie nikt nie móg³by ich nale¼æ i gdzie ¿yliby w
drewnianej chatce daleko od zawistnych spojrzeñ. W krótkim czasie Maria zmar³a. Camporeal nie chcia³ odst±piæ na
krok jej cia³a. Umie¶ci³ zw³oki na kamiennej ³awce i czeka³ do ich rozk³adu. Podczas tych dni skomponowa³ pie¶ñ
dla swojej ukochanej. Kiedy zw³oki zamieni³y siê w szkielet, z jednej z ko¶ci Camporeal wykona³ flet, na którym
podczas samotnych nocy po pogrzebaniu Marii wzywa³ jej duszê. Melodie te by³y tak rozdzieraj±ce, ¿e przebywaj±cy
w pobli¿u pasterze opu¶cili ze strachu ten region. Muzyka i s³owa pie¶ni Camporeala znane s± w Peru pod nazw±
"manchai-puitu", czyli strasznej pie¶ni.
Zampoña
Zampoña jest fletem znanym równie¿ pod innymi nazwami: siku (nazwa pochodz±ca z jêzyka aymará oznaczaj±ca
rurkê, która produkuje d¼wiêk) lub antara (z jêzyka kechua). Zampoña zbudowana jest z serii zamkniêtych na dole
bambusowych lub trzcinowych rurek, zwi±zanych miêdzy sob± w formê tratwy, w które siê dmucha w sposób
pionowy z góry na dó³. Rurki te u³o¿one s± w dwóch liniach. Jedna sk³ada siê z sze¶ciu rurek i nazywa siê ira, a
druga z siedmiu rurek i okre¶lana jest jako arka. Ira i arka posiadaj± mityczne znaczenie w ¶wiecie andyjskim. Mog±
reprezentowaæ mê¿czyznê i kobietê, dzieñ i noc, ¶wiat³o i ciemno¶æ czyli zawsze dwie przeciwstawne si³y natury,
które wspólnie oznaczaj± ca³o¶æ i jedno¶æ.
W ca³ej strefie andyjskiej zampoña odgrywa niezwykle istotn± rolê zwi±zan± z ceremoniami, rytua³ami, magicznymi
mocami, czarami, mi³osnymi zaklêciami, itd.
Legenda opowiada, ¿e bóg Pan zakocha³ siê w nimfie – Sirindze, która spacerowa³a po lesie, tañcz±c i poluj±c ze
swoim ³ukiem. Pewnego dnia Pan ¶ledzi³ nimfê a¿ do rzeki. Przestraszona nimfa wzywaæ zaczê³a pomocy u najad,
które zamieni³y j± w trzcinê. Niepocieszony Pan obserwuj±c trzcinê, zda³ sobie sprawê, ¿e wiatr wpadaj±c w ni±,
gwi¿d¿e. Wydawa³o mu siê, ¿e by³y to lamenty nimfy. Zdecydowa³ wiêc ¶ci±æ trzcinê i po³±czyæ j± za pomoc± wosku.
W ten sposób skontruowa³ flet. Zgodnie z tradycj± flet ten posiad³ magiczn± moc, dziêki której potrafi³ za pomoc±
swojego d¼wiêku udowodniæ dziewictwo m³odych kobiet. Po ¶mierci Pana flet ukryty zosta³ w jaskini Diany. Wierzenia
zwi±zane z tym tematem pojawiaj± siê równie¿ miêdzy Indianami Kuna, którzy u¿ywaj± fletu podczas ceremonii
inicjacji dziewczynek.
http://www.kolumbijsko.com
_PDF_POWERED
_PDF_GENERATED 3 March, 2017, 13:00