Czy instrumenty zarządzania rynkiem mleka i

Transkrypt

issn 1831-0923
sprawozdanie specjalne
Czy instrumenty zarządzania
rynkiem mleka i przetworów
mleCznyCh osiągnęły
swoje główne Cele?
pl
2009
nr 14
europejski
tryBunał
oBraChunkowy
Sprawozdanie specjalne
nr 14
2009
Czy instrumenty
zarządzania rynkiem
mleka i przet worów
mlecznych osiągnęły
swoje główne cele?
(przedstawione na mocy art. 248 ust. 4 akapit drugi traktatu WE)
EUROPEJSKI TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY
EUROPEJSKI TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY
12, rue Alcide De Gasperi
1615 Luksemburg
Luksemburg
Tel.: +352 4398-1
Faks: +352 4398-46410
E-mail: [email protected]
Internet: http://www.eca.europa.eu
nr 14
2009
Wiele informacji o Unii Europejskiej znajduje się w portalu Europa (http://europa.eu).
Dane katalogowe znajdują się na końcu niniejszej publikacji.
Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2009
ISBN 978-92-9207-509-5
doi:10.2865/94522
© Wspólnoty Europejskie, 2009
Powielanie materiałów dozwolone pod warunkiem podania źródła.
Printed in Luxembourg
SPIS TREŚCI
3
Punkt
WYKAZ SKRÓTÓW
Glosariusz najważniejszych terminów związanych z polityką
w dziedzinie mleczarstwa
I-IX Streszczenie
1-11 Wstęp
1-2
3
4-5
6-11
Rynek mleka i przetworów mlecznych
Cele wspólnotowej polityki w dziedzinie mleczarstwa
Instrumenty zarządzania
Wydatki budżetowe
12-13 Cel kontroli i podejście kontrolne
14-45 Uwagi
14-21
Czy osiągnięto równowagę rynkową?
14-16System kwot umożliwił ograniczenie produkcji mleka…
17-19
… ale nie wyeliminował nadwyżek produkcyjnych
20-21
Wsparcie zby tu miało ograniczony wpływ na równowagę rynkową
22-32
22-27
28-32
Czy cena mleka została ustabilizowana?
Ceny producenta: ceny nominalne stabilne, spadek wartości realnej
Cena konsumpcyjna mleka ma niewielki związek z ceną producenta
33-37
Jaki wpływ zarządzanie miało na dochody producentów?
33Dochody net to producentów kształtują się w sposób zmienny,
a dużą i wciąż rosnącą ich część stanowią dopłaty
34-37Restrukturyzacja spowodowała znaczne zmniejszenie liczby gospodarst w
38-45
Czy
europejskie przetwory mleczne stały się bardziej konkurencyjne na światowych
rynkach?
38-41Europejski wywóz podstawowych przet worów mlecznych przejawia tendencję spadkową
42-43
Unia Europejska znacząco obniżyła wsparcie dla wywozu przet worów mlecznych
44-45Bez pomocy budżetowej dostęp do światowego rynku jest utrudniony
Sprawozdanie specjalne nr 14/2009 – Czy instrumenty zarządzania rynkiem mleka i przetworów mlecznych osiągnęły swoje główne cele?
4
Punkt
46-62 Najważniejsze
kwestie, które należy wziąć pod uwagę
w procesie liberalizacji sektora mleczarskiego
46-51Uwaga wstępna: reforma z 2003 r. przygotowała grunt do likwidacji kwot
mlecznych
52-54
R ównowaga rynku: niestabilność rynków może szybko doprowadzić do
ponownego wytworzenia nadwyżek
55-59Restrukturyzacja produkcji mleka: ryzyko znacznego obniżenia produkcji
na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania oraz
geograficznej koncentracji produkcji
60-62Konkurencyjność na rynkach światowych: cel, który będzie miał istotny
wpływ zarówno na producentów, jak i na przetwórców
63-72 Wnioski i zalecenia
Załącznik I - Produkcja i spożycie mleka w UE
Załącznik II - Podstawowe dane dotyczące hodowli krów mlecznych w UE
Odpowiedzi Komisji
WYKAZ SKRÓTÓW
5
COPA-COGECA: Komitet Rolniczych Organizacji Zawodowych – Generalny Komitet Spółdzielni
Rolniczych Unii Europejskiej (Comité des organisations professionnelles agricoles – Confédération
générale de la coopération agricole (Bruksela)
EDA: Europejskie Stowarzyszenie Przetwórców Mleka (European Dairy Association) (Bruksela)
EUROSTAT: Urząd Statystyczny Wspólnot Europejskich
FAO: Organizacja ds. Żywności i Rolnictwa ONZ (Food and Agriculture Organization of the United
Nations) (Rzym)
OECD: Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (Paryż)
OMP: odtłuszczone mleko w proszku
UE: Unia Europejska
USDA: Ministerstwo Rolnictwa Stanów Zjednoczonych (United States Department of Agriculture)
WOR: wspólna organizacja rynków
WPR: wspólna polityka rolna
WTO: Światowa Organizacja Handlu (Genewa)
ZMP: Centralne biuro informacji o rynku i cenach (Zentrale Markt- und Preisberichtstelle GmbH)
(Bonn)
7
GLOSARIUSZ NAJWAŻNIEJSZYCH
TERMINÓW ZWIĄZANYCH
Z POLITYKĄ W DZIEDZINIE
MLECZARSTWA
Ekwiwalent mleka: ilość mleka wykorzystana do wytworzenia przetworu mlecznego.
Cena docelowa: cena ustalona przez Radę i odpowiadająca pożądanemu poziomowi płatności dla
producentów. W wyniku reformy WPR z 2003 r. zniesiono cenę docelową mleka i wprowadzono płatność
bezpośrednią oddzieloną od produkcji, mającą stanowić wsparcie dochodu producenta.
Ceny interwencyjne (lub referencyjne) masła i odtłuszczonego mleka w proszku (OMP): ceny ustalone
przez Radę na poziomie 246,39 euro/100 kg masła i 174,69 euro/100 kg OMP, obowiązujące od 1 lipca 2007 r.
Agencje interwencyjne mogą interweniować (składowanie w magazynach państwowych) w razie braku
równowagi rynkowej, skupując masło i/lub OMP w okresie interwencyjnym (od 1 marca do 31 sierpnia),
jeżeli ceny rynkowe spadną poniżej pewnego poziomu (odpowiednio 92% i 100% ceny interwencyjnej masła
i OMP). Ceny skupu wynoszą odpowiednio 90% i 100% cen referencyjnych masła i OMP. Interwencja zostaje
zawieszona, kiedy ceny wracają do poprzedniego poziomu lub gdy ilość zapasów osiągnie pułap dopuszczony przez Radę (30 000 ton w przypadku masła i 109 000 ton w przypadku OMP). Jednakże Komisja może
zezwolić na skup po przekroczeniu tego pułapu, stosując procedurę przetargową.
Kwota dostaw: mleko dostarczone przez producentów zatwierdzonym podmiotom skupującym. Zazwyczaj
mleko jest skupowane przez mleczarnie.
Kwota sprzedaży bezpośredniej: mleko sprzedawane lub bezpośrednio dostarczane przez producentów
konsumentom, a także inne przetwory mleczne sprzedawane lub dostarczane przez producentów.
Reforma z 2003 r.: reforma WPR przeprowadzona na podstawie porozumienia osiągniętego w Luksem
burgu w dniu 26 czerwca 2003 r. Służy ona wzmocnieniu procesu zapoczątkowanego w 1992 r. (reforma
McSharry’ego) i potwierdzonego w 1999 r. (w ramach Agendy 2000), którego celem było ograniczenie wsparcia
cen oraz zrekompensowanie tego ograniczenia bezpośrednim wsparciem dochodu. W wyniku reformy
z 2003 r. oddzielono płatności od ich uwarunkowań, wzmacniając jednocześnie pomoc na rzecz rozwoju
obszarów wiejskich.
8
STRESZCZENIE
I.
I V.
Produkcja mleka ma ogromne znaczenie
d l a g o s p o d a r k i ro l n e j U n i i Eu ro p e j s k i e j. Po nad milion producentów dostarcza rocznie
148 mln ton mleka o war tości 41 mld euro
według cen producenta. Sektor przetwórstwa mleka zatrudnia około 400 000 osób
i generuje obrot y w w ysokości 120 mld euro.
Tłuszcz i białko mlek a są w ykor z yst y wane do
w y t w a r z a n i a s e r ó w, m a s ł a i m l e k a s p o ż y w czego.
J e ś l i c h o d z i o r ó w n o w a g ę r y n k u , Tr y b u n a ł
uznał, że kwoty mleczne stanowiły surowe ograniczenie dla produkcji, ale ich po z i o m o d d ł u ż s ze g o c z a s u o k a z y wa ł s i ę z by t
wysoki w stosunku do chłonności rynku.
Ws p ó l n o t a m u s i a ł a s f i n a n s o w a ć n a d w y ż k ę
produkcji przetworów mlecznych (masła
i m l e k a w p ro s z k u ) . Pr ze z d ł u gi c z a s ws p ó l n o t o we k wo t y d o s t a w b y ł y w n i e z n a c z ny m
s t o p n i u p r z e k r a c z a n e , a l e o d 2 0 0 4 r. s t a l e
n i e s ą w p e ł n i w y k o r z ys t y wa n e. W ro k u g o spodarcz ym 2007/2008 wskaźnik niewykorz ystania wyniósł 1% całkowitej wysokości
k w o t 2 7 p a ń s t w UE . O b e c n y s y s t e m k w o t
s t a n o w i r z e c z y w i s t e o g r a n i c z e n i e p r o d u kc j i t y l k o w k i l k u p a ń s t w a c h c z ł o n k ows k i c h .
Środki wsparcia zbytu mające na celu zachęcanie do konsumpcji tłuszczu mleka
(masła) i białk a mlek a (mlek a w proszk u) na
r y n k u e u ro p e j s k i m o d e g r a ł y n i e w i e l k ą ro l ę
w c i ągu k i lk u o st at ni c h lat.
II.
UE w p r o w a d z i ł a w d z i e d z i n i e m l e c z a r s t w a
politykę, której podstawowym celem jest
zapewnienie równowagi na r ynku, stabilizacja cen, zagwarantowanie odpowiedniego
p ozi om u ż yci a p ro d u ce nto m o ra z z większe ni e i c h k o n k u re n c y jn o ś ci . N a ws pó lną o rgan i z a c j ę r y n k u m l e k a , i s t n i e j ą c ą o d 1 9 6 8 r. ,
znaczący wpływ miało ustanowienie kwot
m l e c z n y c h w 1 9 8 4 r. P o c z ą t k i e m l i b e r a l i z a c j i s e k t o r a b y ł a r e f o r m a z 2 0 0 3 r. , b ę d ą ca kontynuacją reformy w ramach Agendy
2000 i polegająca na osłabieniu mechanizmu wsparcia cen i wprowadzeniu bezpoś re d n i e g o ws p a rc i a d o c h o d u. Pr ze gląd WPR
d okona ny w 2 0 0 8 r. po t w i e rd z i ł, że lib eralizacja sektora mleczarskiego będzie kontyn u ow a n a – d o 2 0 1 5 r. p l a n ow a n e j e s t z n i e sienie kwot. Wydatki na sektor mleczarski
wzrosły z 2 750 mln euro w 2005 r. do około
4 5 0 0 m l n e u ro w 2 0 0 7 r. , p r z y u w z g l ę d n i e niu szacowanej kwoty pomocy bezpośredn i e j, k tó r a zo s t a ł a w ł ą c zo n a d o j e d n o l i t yc h
p ł at no ś ci n a g o s po d a rs t wo.
III.
V.
J e ś l i c h o d z i o c e l s t a b i l i z a c j i c e n , Tr y b u n a ł
ustalił, że w przypadku mleka nominalna
cena producenta w latach 1984–2006 uległa
n i e w i e l k i m z m i a n o m w p o ró w n a n i u z o k re sem sprzed wprowadzenia kwot. Jednakże
we d ł u g w a r t o ś c i re a l nyc h c e n a p ro d u c e n t a
o b n i ż a s i ę s t a l e o d 1 9 8 4 r. Ce n a p ro d u c e n ta i cena konsumpc yjna mlek a nie zmieniają
się równolegle, ponieważ podlegają wpływo w i ró ż nyc h p a r a m e t ró w. O d p o c z ą t k u
2 0 0 0 r. d o p o ł o w y 2 0 0 7 r. n o m i n a l n e c e n y
konsumpc yjne pr zet worów mlecznych wzro sły o 17%, natomiast nominalne ceny płaco ne producentowi spadły o 6%.
K o n t r o l a Tr y b u n a ł u d o t y c z y ł a s k u t e c z n o ś c i
zarządzania przez Komisję rynkiem mleka
i przetworów mlecznych w odniesieniu do
g ł ó w n y c h c e l ó w p o l i t y k i UE w d z i e d z i n i e
mleczarst wa.
9
STRESZCZENIE
V I.
J e ś l i c h o d z i o ce l z a g w a r a n tow a n i a d o c h o d ów p ro d u ce n to m , Tr y b u n a ł o d n o t ow a ł, że
dochód producentów mleka nieznacznie
przekracza wysokość średniego dochodu
z pracy w rolnictwie, któr y wykazuje tendencję spadkową w war tościach realnych.
Ś ro d k i p o m o cowe s t a n ow i ą z n a c z n ą i co ra z
większą część dochodów producentów mle k a, choć sytuacja ta znacznie różni się w po szczególnych państwach członkowskich.
W w y n i k u re s t r u k t u r y z a c j i s e k to ra m l e c z a r s k i e g o o r a z s t a ł e g o z m n i e j s z a n i a s i ę l i c z by
gospodarstw średni statystyczny dochód
producentów mleka utrz ymuje się na tym
s a my m p oz i o m i e. W l a t a c h 1 9 9 5 – 2 0 0 7 p a ń s t w a c z ł o n k o w s k i e UE - 1 5 s t r a c i ł y p o ł o w ę
s wo i c h g o s p o d a r s t w m l e c z a r s k i c h – p o n a d
500 000 producentów zakończ yło działaln o ś ć w t y m o k re s i e.
•
IX.
Biorąc pod uwagę powyższe cz ynnik i, Tr ybunał formułuje następujące zalecenia:
•
należ y nadal monitorować zmiany na r ynku mleka i przetworów mlecznych, aby
liberalizacja sektora nie doprowadziła
ponownie do wytworzenia nadwyżek produkc yjnych;
•
p ro ce s k s z t a ł tow a n i a s i ę ce n w p r ze my śle spoż y wcz ym powinien być regularnie
monitorowany przez Komisję. Koncentracja przedsiębiorstw przetwórczych
i dystr ybucyjnych nie powinna stawiać
producentów mlek a w poz ycji cenobiorców i nie może ograniczać prawa konsumentów końcowych do sprawiedliwego
kor z ystania z obniżek cen;
•
należy dogłębnie rozważyć strategie,
które umożliwiłyby rozwiązanie spec y f i c z n y c h p r o b l e m ó w t y c h r e g i o n ó w,
w któr ych produkcja mlek a jest zagrożo
n a , z w ł a s zc z a o b s z a rów g ó r s k i c h , a j e d nocześnie poz woliłyby ogranicz yć nieko rz ystny wpływ geograficznej koncentracji
produkcji mleka na środowisko natu
ralne;
•
konieczne jest kontynuowanie działań
w celu zorientowania produkcji mleka
przede wszystkim na zaspokajanie potr zeb r ynku europejsk iego, a dodatkowo
na produkcję serów i innych pr zet worów
o w ysok iej war tości dodanej, które można eksportować na rynek światowy bez
wsparcia budżetowego.
V II.
W k we s t i i k o n k u re n c y j n o ś c i Tr y b u n a ł s t w i e rd z i ł, że u d z i a ł UE w ś w i atow y m h a n d l u p r ze t wo r a m i m l e c z ny m i z m n i e j s z a s i ę o d 1 9 8 4 r.
Europejskie wparcie wywozu przetworów
mlecznych zostało w ciągu ostatnich lat znac z ą c o o g r a n i c z o n e . W r z e c z y w i s t o ś c i e u r o pejscy producenci podstawowych przetworów mlecznych (masła i mlek a w proszku) byli
konkurencyjni na światowych r ynkach tylko
wówc z a s, g d y ce ny by ł y w ys o k i e. W p ozo s t a łych okresach ekspor towali swoje produkty
prz y wsparciu z budżetu wspólnotowego.
Ś w i a t o we c e ny m a j ą m n i e j s z y w p ł y w n a p o ziom w y wozu pr zet worów o w yższej war tości
dodanej, tak ich jak ser y.
V III.
W kontekście postępującej liberalizacji euro
p e j s k i e g o s e k t o r a m l e c z a r s k i e g o Tr y b u n a ł
podkreśla znaczenie trzech następujących
cz ynników, które zasługują na uwagę Komisji
i państw członkowsk ich:
•
niestabilność r ynków mogąca sz ybko do p ro w a d z i ć d o p o n o w n e g o w y t wo r z e n i a
na d w y że k ;
•
p r z ys p i e s ze n i e p ro ce s u re s t r u k t u r y z a c j i ,
który stwarza ryzyko geograficznej koncentracji produkcji, ponieważ duża liczba
p ro d u ce n tów o p u s zc z a o b s z a r y o n i e k o r z ystnych warunk ach gospodarowania;
k we s t i a k o n k u re n c y j n o ś c i e u ro p e j s k i e g o s e k t o r a m l e c z a r s k i e g o, k t ó r a z a l e ż y
od jego zdolności prz ystosowania się do
światowych oczekiwań pod względem
cen i jakości produktów.
10
WSTĘP
R Y NE K MLE K A I P R Z E T W O R Ó W MLEC Z N YCH
1. Ml e k o je s t je d ny m z g ł ów nych p ro duktów ro lnyc h Uni i Euro p ejsk i ej:
ponad milion gospodarstw produkuje rocznie 148 mln ton mleka
o pr z y b l i żo n e j wa r to ś ci 4 1 m l d euro, co st anowi 14% war to śc i euro pejsk iej produkcji rolnej (w państ wach UE-25 w 2006 r.) 1 . Ponad 60%
w o ł o w i ny i c i e l ę c i ny p r o d u k o w a n e j w E u r o p i e p o c h o d z i z h o d o w l i
b yd ł a m l e c z n e g o 2 . U n i a E u ro p e j s k a j e s t n a j w i ę k s z y m p ro d u c e n t e m
mleka na świecie (27% światowej produkcji). Wyprzedza pod tym
względem Indie (20%), USA (16%) i pozostawia daleko w tyle Oceanię
( 5%) 3 .
1
Międzynarodowa Federacja
Mleczarska, Production of cow milk
(Produkcja mleka krowiego), 2007,
http://www.fil-idf.org.
Komisja Europejska, L’agriculture dans
l’Union européenne – Informations
statistiques et économiques 2008
(Rolnictwo w Unii Europejskiej –
informacje statystyczne
i gospodarcze 2008).
2. 2
W s e k to r ze pr ze t wó rs t wa m l e k a w Euro p i e z at r udnio nyc h jest o ko ło
400 000 osób, a całkowity obrót w tym sektorze wynosi 120 mld euro 4 .
Mleko surowe dostarczane do mleczarni jest przetwarzane na szerok ą
g a m ę p ro d u k t ó w d o s p o ż yc i a z a ró w n o p r z e z l u d z i , j a k i z w i e r z ę t a ,
l u b d o u ż y t k u p r z e my s ł o w e g o ( w y k r e s 1 i z a ł ą c z n i k I ) . M l e k o k r o w i e s k ł a d a s i ę p r z e d e w s z y s t k i m z wo d y, l a k t o z y, t ł u s z c z u i b i a ł k a .
W wyniku oddzielenia tłuszczu od białk a uz yskuje się masło oraz mle k o o d t ł u s zc zo n e, k tó re s ł u ż y g ł ów n i e d o p ro d u k c j i o d t ł u s zc zo n e g o
m l e k a w p ro s z k u i k a z e i ny. S e r y, ś w i e ż e p r z e t wo r y m l e c z n e, m l e k o
zagęszczone oraz mleko pełne w proszku składają się i z tłuszczu,
i z b i a ł k a . M l e k o s u r o w e s t o s u j e s i ę g ł ó w n i e d o w y r o b u s e r ó w, a
t a k że m a s ł a i m l e k a s p oż y wczego. W 2008 r. do p ro dukc ji serów w ykor z ys ta n o 4 6 % b i a ł k a i 3 4 % tł uszc z u m lek a zeb ranego w UE - 27; do
produkcji mlek a spoż y wczego zuż yto 23% białk a i 13% tłuszczu, a na
p ro d u k c j ę m a s ł a p r ze z n a c zo n o 3 2 % t ł u s zc z u i z n i k o m ą i l o ś ć b i a ł k a .
Należ y mieć na uwadze, że chociaż produkcja masła wymaga większej
i l o ś c i m l e k a n i ż p ro d u k c j a m l e k a s p o ż y wc z e g o, t a o s t a t n i a j e s t d l a
sektora bardziej atrakc yjna, ponieważ poz wala w tym samym stopniu
w yk o r z ys t a ć b i a ł k o m l e k a i t ł u szcz.
Ernst and Young, OCM viande
bovine. Évaluation des mesures de
marché dans le secteur de la viande
bovine (WOR wołowiny. Ocena
środków rynkowych w sektorze
wołowiny), sprawozdanie końcowe,
grudzień 2007 r.
3
Międzynarodowa Federacja
Mleczarska, Production of cow milk
(Produkcja mleka krowiego), 2007,
http://www.fil-idf.org.
4
Eurostat, dane za 2006 r.
11
G łÓ W n e Z A S To S o WA n i A m l e K A d o S TA R c Z A n e G o m l e c Z A R n i o m
Skład niezmienio
ny
z
MLEKO SPOŻYWCZE (produkcja 33,9 mln ton)
PRODUKTY SFERMENTOWANE (produkcja 9,6 mln ton)
MLEKO STOŁOWE
iem standaryzacji lub odtłuszczania
jątk
wy
MLEKO ZAGĘSZCZONE (produkcja 1,1 mln ton)
MLEKO PEŁNE W PROSZKU (produkcja 0,8 mln ton)
Odwadnianie
ODTŁUSZCZONE MLEKO W PROSZKU (produkcja 1,1 mln ton)
on
DOSTAWY
MLEKO SUROWE
134 mln ton
Woda
Laktoza
Tłuszcze
(T): 4,05%
Białka
(B): 3,34%
KAZEINY/
KAZEINIANY
Odwadnianie
WYKReS 1
4,5 m l n t
MLEKO ODTŁUSZCZONE
ie
an
zcz
łt us
Od
ŚMIETANA
Zagęszczanie
(produkt pośredni)
ŚMIETANA
(produkcja 2,4 mln ton)
Koagu
MASŁO (produkcja 2 mln ton)
OLEJ MAŚLANY
lac
io
j
a
dsą
czanie
Zastosowania tłuszczów
SERY (produkcja: 9,2 mln ton)
Zastosowania białek
Zastosowania tłuszczów i białek
Ź ró dło: dane statystyczne zmp (dla 27 państw ue, 2007).
sprawozdanie specjalne nr 14/2009 – Czy instrumenty zarządzania rynkiem mleka i przetworów mlecznych osiągnęły swoje główne cele?
12
CELE W S P Ó LNOTO W EJ P OLI T Y K I W D Z IED Z INIE
MLEC Z A R S T WA
3. Wspólnotowa polityka w dziedzinie mleczarstwa, podobnie jak inne polit yk i w sektor ze rolnic t wa, opiera się na ogólnych celach WPR ok reśl o nyc h w a r t y k u l e 3 3 Tr a k t a t u u s t a n aw i a j ą c e g o Ws p ó l n o t ę Eu ro p e j sk ą 5 . Ponieważ trudno jest zrealizować wsz ystk ie te cele jednocześnie,
hierarchia prior ytetów w yznaczanych dla poszczególnych organizacji
r ynków może zmieniać się z upły wem czasu 6 . Przepisy dotyczące WOR
m l e k a w y ra ź n i e o d n o s z ą s i ę d o c z terec h następ ując yc h celów :
5
Zgodnie z artykułem 33 traktatu WE
celami wspólnej polityki rolnej są:
a)zwiększenie wydajności rolnictwa
przez wspieranie postępu
technicznego, racjonalny rozwój
produkcji rolnej, jak również
optymalne wykorzystanie
-
zapewnienie równowagi na r ynku mlek a. Polega to na dostosowywaniu podaż y do popytu na r ynku mlek a i przetworów mlecznych
o ra z n a o gra n i cz a n i u n a d w y żek st r ukt uralnyc h 7 ;
czynników produkcji, zwłaszcza
siły roboczej;
b)zapewnienie w ten sposób
odpowiedniego poziomu życia
-
stabilizacja cen mlek a i przetworów mlecznych. Stabilność można
o c e n i ć n a p o d s t a w i e z m i a n c e n p r o d u c e n t a 8. Z m i a n y c e n k o n s u m p c y j ny c h o d z w i e r c i e d l a j ą w p e w i e n s p o s ó b o d d z i a ł y w a n i e
ws p ó l n e j o rg a n i z a cji r y n k u na sy t uac ję ko nsum entów ;
ludności wiejskiej, zwłaszcza przez
podniesienie indywidualnego
dochodu osób pracujących
w rolnictwie;
c)stabilizacja rynków;
-
z a p e w n i e n i e o d p ow i e d n i e g o p oz i o m u ż yc i a l u d n o ś c i w i e j s k i e j 9 .
Wzrost indy widualnych dochodów można uz ysk ać poprzez z większenie produkty wności gospodarstw. Jako że dostosowania strukt u ra l n e s t a n ow i ą i nte gra l n ą c zę ś ć WOR m l e k a , o p ra cow u j ą c p o l i t y k ę ro l n ą , n a l e ż y w z i ą ć p o d u wa g ę k o n i e c z n o ś ć s to p n i owe g o
w p rowa d z a n i a o d p ow i e d n i c h do sto sowań 10 ;
d)zagwarantowanie bezpieczeństwa
dostaw;
e)zapewnienie rozsądnych cen
w dostawach dla konsumentów.
6
Trybunał poruszył tę kwestię
głównie w swoim sprawozdaniu
-
poprawa konkurenc yjności przetworów mlecznych na r ynk ach
m i ę d z y n a r o d o w y c h 11. K o n k u r e n c y j n o ś ć n a l e ż y o s i ą g n ą ć m . i n .
popr zez dostosowanie cen europejsk ich do cen na r ynku świato w y m , k tó re s ą s tru k tu ra l n i e niż sze. Cel ko nk urenc y jno śc i st ał si ę
jednym z głównych prior ytetów działań Komisji od czasu podjęcia
w 2003 r. dec yzji o ograniczeniu poziomu wsparcia r ynku i wpro wadzeniu bezpośredniego wsparcia dochodów dla producentów
m l e k a 12 .
specjalnym nr 2/99 dotyczącym
skutków reformy WPR dla sektora
zbożowego (Dz.U. C 192 z 8.7.1999).
Ponadto, zgodnie
z orzecznictwem Europejskiego
Trybunału Sprawiedliwości, instytucje
wspólnotowe muszą zapewniać stałą
harmonizację konieczną
w razie wystąpienia ewentualnych
sprzeczności między tymi celami
rozpatrywanymi osobno i, w razie
potrzeby, nadawać każdemu
z nich tymczasowy priorytet w celu
dostosowania się do zaistniałych
czynników lub warunków
ekonomicznych. Orzeczenie
Trybunału z dnia 19 marca 1992
r. w sprawie nr C-311/90, Jozef
Hierl/Hauptzollamt Regensburg,
motyw 13, Zb.Orz. 1992, s. I-02061.
13
IN S T R UMEN T Y Z A R Z ĄD Z A NI A
4. Ws p ó l n a o r g a n i z a c j a r y n k u ( WOR ) m l e k a i p r z e t w o r ó w m l e c z n y c h ,
w p row a d zo n a w 1 9 6 8 r. , by ł a j e d n ą z p i e r ws z yc h WOR u t wo r zo nyc h
w ramach wspólnej polit yk i rolnej ( WPR). WOR podlegała wielu reform o m , z k tó r yc h n a j b a rd z i e j ra d yk alna, refor ma z 1984 r., polegała na
wprowadzeniu k wot mlecznych w celu lik widacji nadwyżek struktural nyc h w y n i k a ją c ych z bra k u rów nowagi m i ędz y p o daż ą a p o py tem na
mleko i przetwor y mleczne 13 . Zgodnie z dec yzjami podjętym w ramach
Ag e n d y 2 0 0 0 re fo r m a z 2 0 0 3 r. z a p o c z ąt k owa ł a l i b e ra l i z a c j ę s e k to ra
m l e c z a r s k i e g o p o p r ze z o gra n i c ze n i e ws p a rc i a ce n 1 4 i w p rowa d ze n i e
bezpośredniego wsparcia dochodu. W 2007 r. w ramach upraszczania
pr zepisów wspólnotow ych R ada włącz yła regulacje dotyczące sektora
m l e cz a rs k i e g o d o je d n o l i te j ws p ó lnej o rganiz ac ji r y nk u o b ejm ującej
c a ł o ś ć re g u l owa n e j pro d u k cji ro lnej 15 .
7
Motywy 3 i 9 rozporządzenia
Rady (WE) nr 1255/1999 z dnia
17 maja 1999 r. w sprawie wspólnej
organizacji rynku mleka i przetworów
mlecznych (Dz.U. L 160 z 26.6.1999,
s. 48) oraz motywy 19, 36, 43 i 60
rozporządzenia Rady (WE) nr
1234/2007 z dnia 22 października
2007 r. ustanawiającego wspólną
organizację rynków rolnych oraz
przepisy szczegółowe dotyczące
niektórych produktów rolnych
(„rozporządzenie o jednolitej
wspólnej organizacji rynku”)
(Dz.U. L 299 z 16.11.2007, s. 1).
5. R efor ma z 2003 r., poza limitami produkcji w postaci k wot, utr z ymała
w i ę k s zo ś ć tra d yc y jnych i n s tru m entów z ar z ądz ania r y nk i em w sekto rze mleka, tj. wsparcie wewnętrzne, środki ochronne na granicach
ze wn ę tr z nych i ws pa rci e w y wozu ( ra m ka 1 ) .
8
Motywy 2, 5, 9 i 25 rozporządzenia
(WE) nr 1255/1999 oraz motywy
10, 19, 43 i 60 rozporządzenia (WE)
nr 1234/2007.
9
Motyw 2 rozporządzenia (WE)
nr 1255/1999 oraz motyw 10
rozporządzenia (WE)
nr 1234/2007.
Artykuł 33 ust. 2 lit. b) traktatu WE.
10
Motyw 4 rozporządzenia (WE) nr 1255/1999 oraz motyw 16 rozporządzenia (WE) nr 1234/2007.
11
Motyw 4 rozporządzenia (WE) nr 1255/1999 oraz motyw 10 rozporządzenia (WE) nr 1234/2007.
12
Rozporządzenie Rady (EWG) nr 856/84 z dnia 31 marca 1984 r. zmieniające rozporządzenie (EWG) nr 804/68 w sprawie wspólnej organizacji
13
rynku mleka i przetworów mlecznych (Dz.U. L 90 z 1.4.1984, s. 10).
Mechanizm wsparcia cen został osłabiony poprzez zniesienie ceny docelowej mleka, obniżenie cen interwencyjnych, zwiększenie
14
o 1,5% kwot krajowych oraz stopniowe obniżenie opłat pobieranych od producentów w razie przekroczenia kwot.
Rozporządzenie (WE) nr 1234/2007.
15
14
R a m ka 1
I n str u m e n ty zarz ą d za n i a
Przepisy obowiązujące od reformy z 2003 r. przewidują następujące instrumenty zarządzania rynkiem:
•
s ystem kwot mlecznych, którego stosowanie Rada przedłużyła do 31 marca 2015 r. Zgodnie z tym systemem każde państwo członkowskie otrzymuje krajową kwotę dostaw dla mleka dostarczanego podmiotom skupującym (głównie mleczarniom) oraz krajową kwotę bezpośredniej sprzedaży i zbytu mleka
konsumentom oraz dla każdego rodzaju sprzedaży i zbytu innych przetworów mlecznych. Producenci
otrzymują indywidualne kwoty dostaw i/lub sprzedaży bezpośredniej, mieszczące się w ramach limitów
krajowych. W razie przekroczenia którejkolwiek z kwot krajowych państwo członkowskie jest zobowiązane wnieść opłatę wyrównawczą na rzecz Wspólnoty. Reforma z 2003 r. doprowadziła do zwiększenia
krajowych kwot mlecznych o 1,5% (w 11 państwach należących do UE-15), jej celem było również stopniowe obniżenie opłat wyrównawczych do 27,83 euro na 100 kg (w roku kwotowym 2007/2008), czyli
obniżenie proporcjonalne do spadku cen interwencyjnych;
•
p rzechowywanie w magazynach państwowych masła i odtłuszczonego mleka w proszku, które stanowi
instrument interwencji bezpośredniej stosowany w celu utrzymania cen rynkowych na poziomie zbliżonym do poziomu „cen interwencyjnych”. Skup jest jednak ograniczony do pewnego okresu w roku (od 1
marca do 31 sierpnia);
•
d opłaty do prywatnego przechowywania śmietany i odtłuszczonego mleka w proszku (zniesione w
2007 r.), dotyczące niektórych produktów maślanych i niektórych serów, mające na celu regulację ilości
wprowadzanych na rynek;
•
d opłaty do zbytu na rynku wewnętrznym (głównie dopłaty do odtłuszczonego mleka w proszku przeznaczonego na pasze, dopłaty do przetwarzania odtłuszczonego mleka na kazeinę, dopłaty do wykorzystania masła w produkcji ciast i lodów, dopłaty do dostarczania mleka do szkół). Celem tych dopłat
jest zmniejszenie wykorzystania mechanizmu interwencji;
•
r egulacja handlu zagranicznego za pomocą wyrównawczych opłat przywozowych 16 i – jako że ceny
europejskie są wyższe niż ceny światowe – refundacji wywozowych dla niektórych produktów;
•
w sparcie dochodu producentów mleka w okresie 2004–2007 (premia mleczna i płatności dodatkowe)
mające częściowo zrekompensować spadek cen mleka wynikający z kolejnych obniżek cen interwencyjnych 17. Od 2007 r. premia mleczna i płatności dodatkowe są obowiązkowo oddzielone od produkcji i
wchodzą w zakres płatności jednolitej 18.
W wyniku przeglądu WPR z 2008 r. dokonano następujących głównych zmian technicznych: kolejne podwyższenie kwot produkcyjnych (zob. pkt 48), zniesienie dopłat do przechowywania sezonowego niektórych
serów, zniesienie dopłat do wykorzystania masła w produkcji ciast, umieszczenie środków towarzyszących
restrukturyzacji sektora mleczarskiego na liście priorytetów, które państwa członkowskie mogą włączyć
do swoich krajowych i regionalnych programów rozwoju obszarów wiejskich oraz umożliwienie państwom
członkowskim przyznawania producentom dopłat specjalnych w wysokości do 3,5% kwoty pomocy bezpośredniej.
16
Wspólna organizacja rynku mleka i przetworów mlecznych początkowo obejmowała mechanizm opłat przywozowych opartych na „cenie
progowej”. System ten został zniesiony w 1995 r. (porozumienia GATT z dnia 15 grudnia 1993 r.) i zastąpiony stałymi opłatami celnymi.
Rozporządzenie (WE) nr 1782/2003 (Dz.U. L 270 z 21.10.2003, s. 1), art. 95–97.
17
Rozporządzenie (WE) nr 1782/2003, art. 47 ust. 2.
18
15
W Y D AT K I BUDŻE TO W E
6. W ykr e s 2
Wydatk i budżetowe na wsparcie r ynku w sektorze mlek a i przetworów
m l e c z ny c h z m n i e j s z y ł y s i ę z n a c z n i e p o w p r o w a d z e n i u k w o t m l e c z ny c h , a j e s z c z e b a r d z i e j o b n i ż y ł y s i ę w o k r e s i e , g d y z m i a ny c e n n a
r ynk ach światow ych umożliwiły zawieszenie mechanizmu inter wencji,
d op ł at d o z by tu o ra z re f u n d a cji w y wozow yc h ( w yk r es 2) .
W y d atk i UE n a s e kto r m l e c zarsk i ( 1981 – 2007 )
Wydatki budżetowe
(w mln euro)
7 000
6 000
5 000
4 000
3 000
2 000
1 000
912,5
637,0
0
Łączne wydatki na sektor mleczarski
Dopłaty do zbytu
Wydatki netto (ogółem – opłaty wyrównawcze)
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
1990
1989
1988
1987
1986
1985
1984
1983
1982
-1 000
1981
Refundacje wywozowe
Składowanie
Premia mleczna i płatności dodatkowe
Ź ró d ło: Komisja Europejska, DG ds. Budżetu i DG AGRI.
16
7. 8. 9. Reforma z 2003 r. miała wpły w na organizację i interpretację budżetu.
W yd a t k i n a w s p a rc i e r y n k ó w o d d z i e l o n o o d p o m o c y b e z p o ś re d n i e j
dla rolników w z wiązku ze stopniowym oddzielaniem płatności od
produkcji. Środki budżetowe przeznaczone na wydatki w sektorze
mleczarskim odz wierciedlają zatem wyłącznie koszty z wiązane ze
ws p a rc i e m r y n k u. Pre m i e m l e c z n e i p ł a t n o ś c i d o d a t k owe o d 2 0 0 5 r.
u j m u j e s i ę w roz l i c ze n i a c h j a k o p o m o c b e z p o ś re d n i ą o d d z i e l o n ą o d
produkcji w odniesieniu do Danii, Niemiec, Irlandii, Luksemburga
i Zj e d n o czo n e g o K ró l e s t wa , o d 2006 r. w o dniesi eniu do B elgi i, H isz panii, Francji, Finlandii i Włoch, a od 2007 r. w odniesieniu do wsz ystk i c h k ra jów UE - 1 5 . W n ow ych p ańst wac h c z ło nkowsk i c h 19 pomoc dla
p ro d u ce ntów m l e k a by ł a w ł ą czo na do k wo t y r yc z ałtowej o d hekt ara,
w yp ł a ca n e j we d ł u g u pro s zczo n ego t y m c z asowego wzo rc a jedno li tej
płatności obszarowej. Od roku budżetowego 2008 pomoc bezpośrednia dla producentów mleka jest całkowicie włączona do płatności
j e d n o l i te j.
Z wyjątkiem Malty i Słowenii,
19
które wybrały opcję zastosowania od
2007 r. zwykłego systemu płatności
jednolitej na poziomie regionalnym.
Odpowiedzi Komisji dotyczące
20
sprawozdania specjalnego nr 6/2001
w sprawie kwot mlecznych.
Wydatki z linii budżetowych
21
050212, 05030216 i 05030217.
W 2 0 0 1 r. K o m i s j a n a d a l o d r z u c a ł a k o n ce p c j ę l i b e ra l i z a c j i p ro d u k c j i
mlek a według wzoru zastosowanego w sektor ze zbożow ym, mot y wuj ą c to z by t w ys o k i m i k o s z ta m i b udżetow y m i 20 . O d t amtego c z asu Ko misja opowiedziała się jednak po stronie liberalizacji, pomimo z wiązanych z nią kosztów. Dostępne dane potwierdzają, że reorientacja WOR
m l e k a n i e p r z y n i o s ł a by ż a d nych now yc h o szc zędno śc i b udżetow yc h,
j a k o bja ś n i o n o po n i że j.
W 2005 r. wydatki netto na sektor mleczny wyniosły ponad 2 750 mln euro,
z czego 50% (1 370 mln euro) pr zeznaczono na premie mleczne i płatnoś ci d o d atk owe 21 .
17
10. W 2 0 0 7 r. , po m i m o roz s ze r ze n i a z 2004 r., w ydat k i net to ujęte w roz -
liczeniach jako linie budżetowe z wiązane z sektorem mleczarskim
w yn i o s ł y n i e w i ę ce j n i ż 9 1 2 m l n euro, z c zego 637 m ln euro p r zez naczono na premie mleczne i płatności dodatkowe nieoddzielone od
p r o d u k c j i . W t y m s a my m r o k u s z a c o w a n a c a ł k o w i t a w a r t o ś ć p r e m i i
mlecznych i płatności dodatkowych oddzielonych od produkcji wynios ł a 3 6 0 0 m l n e u ro. W 2 0 0 7 r. c a ł k ow i t y k o s z t s e k to ra m l e c z a r s k i e g o
wyniósł zatem dla podatnik a ponad 4 500 mln euro, cz yli o 64% więcej
ni ż k wo ta w yd atk ów u ję ta w b udżec ie na 2005 r 22 .
W 2004 r. OECD doszła do wniosku,
22
że premia za przetwory mleczne
może jedynie obniżyć „dobrobyt”
podatników. Zob. Analysis of the 2003
CAP reform (Analiza reformy WPR
z 2003 r.), OECD, Paryż, 2004 r.
11. W 2 0 1 4 r. , k i e d y n o we p a ń s t w a c z ł o n k o w s k i e o t r z y m a j ą p e ł n e p ł a t -
ności, same premie mleczne i płatności dodatkowe oddzielone od
p ro d u k cji m o g ą w y n i e ś ć ł ą cz n i e nawet 4 700 m ln euro. D o tej k wo t y
należ y dodać wydatki na inter wencje, dopłaty do zbytu lub refundacje wywozowe, jako że te instrumenty r ynkowe nie będą jeszcze
całkowicie zlik widowane. Tr zeba mieć jednak na uwadze, że pr zejście
do pomoc y oddzielonej od produkcji może spowodować zapr zestanie
p ro d u k cji m l e k a pr ze z n i e k tó r yc h p ro ducentów.
18
CEL KONTROLI I PODEJŚCIE
KONTROLNE
12. K o nt ro l a d o t yc z y ł a s k u te c z n o ś c i z a r z ą d z a n i a p r ze z K o m i s j ę r y n k i e m
mlek a i pr zet worów mlecznych. W niniejsz ym sprawozdaniu skoncent rowa n o s i ę z ate m n a py ta n i u :
Kontrole przeprowadzono
23
w następujących organizacjach:
- Europejskie Stowarzyszenie
Przetwórców Mleka (EDA), które
reprezentuje interesy europejskiej
Czy i n str u m e n ty zarz ą d za n i a ryn k i e m m l e ka
i prz e two rów m l e c z nyc h o s i ąg n ę ły swo j e
g łów n e c e l e?
branży mleczarskiej wobec instytucji
europejskich, a także wobec
organizacji międzynarodowych,
takich jak Światowa Organizacja
Handlu czy Komisja Codex
Ściślej mówiąc, kontrolerzy starali się uzyskać odpowiedzi na następujące pytania:
Alimentarius;
- COPA-COGECA. Komitet Rolniczych
Organizacji Zawodowych (COPA)
-
C z y o s i ą gn i ę to rów n owa g ę r y nkową?
-
C z y ce n a m l e k a zo s ta ł a u s t ab ilizowana?
i Generalny Komitet Spółdzielni
Rolniczych Unii Europejskiej
(COGECA) reprezentują interesy
polityczne spółdzielni i rolników
-J a k i w p ł y w z a r z ą d z a n i e m i ało na do c ho dy p ro ducentów?
europejskich w Unii Europejskiej;
- Institut für Ökonomie der
-
C z y e u ro p e js k i e p r ze t wo r y m lec z ne st ały się b ardz i ej ko nk urenc y jn e n a ś w i atow ych r y n k a c h?
Ernährungswirtschaft (Instytut ds.
ekonomii branży rolno-spożywczej);
- IFCN (International Farm Comparison
Tr y b u n a ł p o r u s z y ł t a k ż e n a j i s t o t n i e j s z e p ro b l e my, j a k i e n a l e ż y ro z wa ż yć w k o nte k ś ci e l i b e ra l i z a cji r y nk u, któ ra b ędz i e w y m agała m .in.
zni e s i e n i a s ys te m u k wo t.
Network – Międzynarodowa
Sieć Porównawcza Gospodarstw
Hodowlanych);
- Organizacja Współpracy
Gospodarczej i Rozwoju (OECD).
13. Ustalenia kontroli opierają się na analizie dostępnej dokumentacji oraz
na w y wiadach przeprowadzonych z różnymi podmiotami działając ymi
w sektor ze. Tr ybunał zbadał również materiały stat yst yczne, ar t ykuły,
opracowania, sprawozdania z działalności oraz w ynik i wcześniejsz ych
ocen i kontroli. Wywiady przeprowadzono z przedstawicielami Komisji
( E u r o s t a t u i D y r e k c j i C i D w DG d s . R o l n i c t w a i R o z w o j u O b s z a r ó w
Wiejsk ich), a kontrole przeprowadzono w siedzibach organów i stowar z ys ze ń , k tó re d z i a ł a ją w s e k to r ze m lec z ar sk i m lub p o si adają wi edzę
specjalistyczną w tej dziedzinie. Celem kontroli było uzupełnienie
przeprowadzonych analiz oraz wer yfikacja początkowych ustaleń
d o t yc z ą c yc h s y t u a c j i w s e k to r ze m l e c z a r s k i m , j e g o p e r s p e k t y w o ra z
za r z ą d z a n i a ws p ó l ny m r y n k i e m m lek a 23 .
Kontrolerzy uczestniczyli również
w dwóch seminariach poświęconych
przyszłości sektora mleczarskiego:
International Management Forum
Milk (Międzynarodowe Forum
Zarządzania – Mleko) (Ryga) i World
Dairy Summit (Światowy Szczyt
Mleczarski) w 2007 r. (Dublin), a także
w spotkaniach informacyjnych
i konsultacyjnych organizowanych
przez Komisję w ramach „przeglądu
WPR z 2008 r. ” .
19
UWAGI
C Z Y O S IĄG NIĘ TO R Ó W NO WAG Ę R Y N KO WĄ ?
S YS T EM K W OT UMOŻLI W IŁ O G R A NIC Z ENIE P R ODU KCJI
MLE K A …
14. Od 1984 r. większość państw członkowskich zdołała dość sz ybko dosto-
15. N a w y k re s i e 3 pr ze d s taw i o n o ni edawne z m i any w łąc z nej w yso ko śc i
s owa ć d o p r z y z n a nyc h k wo t i l ości mlek a wprowadzanego do obrotu
na swoich ter ytor iach w for mie dostaw lub spr zedaż y bezpośredniej.
Po pewnych początkow ych wahaniach większość pr zedstawicieli sekto ra z a a k ce p towa ł a s to s owa n i e k wo t j a k o s k u te c z n e g o i p o l i t yc z n i e
możliwego do prz yjęcia instrumentu regulacji produkcji. Od czasu
j e go w p rowa d ze n i a s ys te m d z i ała sk utec z ni e p o d t y m wz ględem , że
producenci wspólnotowi zasadniczo przestrzegają ustalonych limitów.
Do zaakceptowania systemu bez wątpienia prz ycz ynił się fakt, że limit
p ro d u k c j i o k re ś l o ny p r z e z R a d ę p r z e z d ł u g i c z a s u t r z y my w a ł s i ę n a
p oz i o m i e w y ż s z y m o d we w n ę tr znego p o py t u.
kwot k rajowych oraz w ich rzecz ywistym wykorz ystaniu przez państwa
c zł o n k ows k i e. W o k re s i e o bję t y m ko nt ro lą k wo t y do st aw by ły c zęsto
p r ze k ra c z a n e w p a ń s t wa c h UE - 1 5 , a l e s k a l a te g o p r ze k ro c ze n i a by ł a
ogra n i czo n a , tj. w l ata ch k wo tow yc h 1995/ 1996 – 2004/ 2005 z az w yczaj nie sięgało ono 1%. Natomiast w państwach UE-25 i UE-27 w roku
kwotowym 2004/2005 i następnych latach wspólnotowe kwoty dostaw
ni e by ł y w pe ł n i w y k o r z ys t y wa n e ( ra m ka 2 ) .
20
W ykr e s 3
W yko rzysta n i e wspó l n oto wyc h kw ot m l e c z n yc h
( l ata kw oto w e 1 9 9 3 / 1 9 9 4 – 2 0 0 7 /2 0 0 8 )
Dostawy
(w mln ton)
UE-12
140
Sprzedaż bezpośrednia
(w mln ton)
UE-15/UE-25
20
UE-15
18
120
16
100
14
12
80
10
60
8
6
40
4
20
Kwoty dostaw
Kwoty sprzedaży bezpośredniej
Niepełne wykorzystanie kwot
07–08
06–07
05–06
04–05
03–04
02–03
01–02
00–01
99–00
98–99
97–98
96–97
95–96
94–95
93–94
0
2
0
Przekroczenie kwot
Ź ró dło: Europejski Trybunał Obrachunkowy, na podstawie odpowiedzi państw członkowskich na kwestionariusz, o którym
mowa w art. 26 rozporządzenia Komisji (WE) nr 595/2004.
R a m ka 2
N o w e z j aw i sko : n i e p e ł n e wyko rzystywa n i e wspó l n oto wyc h
kw ot m l e c z n yc h n a d o stawy
Od roku kwotowego 2004/2005 ilości zrealizowanych dostaw, o które przekroczono przyznane kwoty w niektórych państwach członkowskich, przestały rekompensować ilości niewykorzystane w innych państwach.
Dla państw UE-25 niewykorzystana ilość netto wyniosła 0,613 mln ton w roku kwotowym 2004/2005 (0,5%
kwot), 0,524 mln ton w roku kwotowym 2005/2006 (0,4% kwot) i 1,919 mln ton w roku kwotowym 2006/2007
(1,4% kwot). W roku kwotowym 2007/2008 nie wykorzystano 1,682 mln ton (1,2% kwot) w państwach UE-25
i 2,222 mln ton (1,0% kwot) w państwach UE-27.
Przyczyny niewykorzystania kwot są oczywiście różne w zależności od specyficznych warunków panujących
w poszczególnych państwach. Dotychczas nie przeprowadzono szczegółowego badania wpływu oddzielenia
pomocy od produkcji na zaprzestanie produkcji mleka.
21
16. N a p oz i o m i e k ra j ow y m m oż n a z a o b s er wowa ć pe w n e p raw i d ł owo ś c i .
W ostatnich latach (2002/2003 – 2007/2008) państwami, które najc zę ś c i e j p r ze k ra c z a ł y s wo j e k wo t y, by ł y – w k o l e j n o ś c i we d ł u g s k a l i
p r z e k ro c z e n i a – W ł o c hy, N i e m c y, N i d e r l a n d y, Au s t r i a , D a n i a 2 4 , Cy p r
i Lu k s e m b u rg. N a j w i ę k s z y u d z i a ł w p r ze k ro c ze n i u k wo t k i l k a k ro t n i e
m i a ł y Wł o chy (o k o ł o 8 0 % w ro k u k wo tow y m 2006/ 2007) . Na sy t uac ję
we Włoszech od początku wpływał fakt, że krajową kwotę dla tego
państwa, podobnie jak dla innych państ w członkowsk ich, ustalono na
podstawie ilości produkowanych w pr zeszłości, które w ynosiły mniej
niż k rajowe spoż ycie. Produkcję we Włoszech st ymuluje poz ycja tego
kraju jako impor tera netto mlek a i przetworów mlecznych, co wyjaśnia, dlaczego jest on pod ciągłą presją, jeśli chodzi o realizację
k r a j o w e j k w o t y d o s t a w. Z j e d n o c z o n e K r ó l e s t w o, S z w e c j a i , o d n i e dawna, Francja to państ wa członkowsk ie w ykor z ystujące coraz mniej
p r z y z n a nych i m k wo t (w y k re s 4) .
W ykr e s 4
Dania nie wykorzystała jednak
24
swojej kwoty w roku kwotowym
2007/2008.
W yko rzysta n i e kra j o wyc h kw ot m l e c z n yc h
( d o stawy w tys . to n )
800
IT
600
Przekroczenie
400
200
DE
NL
IE
BE
DK
CY
AT
LU
0
-200
LV
LT
-400
HU
EL
SI
SK
MT
PT
ES
CZ
BG
PL
SE
-600
-800
EE
FI
RO
Niepełne wykorzystanie
FR
UK
-1 000
2005/2006
2006/2007
2007/2008
Ź ró dło: Europejski Trybunał Obrachunkowy, na podstawie odpowiedzi państw członkowskich na kwestionariusz kwartalny,
o którym mowa w art. 26 rozporządzenia Komisji (WE) nr 595/2004.
22
… A LE NIE W YELIMINO WA Ł N A D W Y ŻE K
P R ODU KC YJNYCH
17. M i m o że k wo t y m l e c z n e s t a n ow i ł y ś c i s ł e o gra n i c ze n i e d l a p ro d u k c j i
mleka w Europie, to przez 20 lat konieczne było stosowanie skupu
inter wenc yjnego, subsydiów w y wozow ych oraz dofinansowania spo ż ycia w celu uregulowania r ynku jako całości i zapewnienia zbytu nadw yże k s tru k tu ra l nych pro d u k cji p r zemysłowej 25 . W lat ac h 1984–2004
syste m k wo t n i e w ye l i m i n owa ł nadw y żek p ro dukc y jnyc h ( w yk r es 5).
W ramach systemu k wot duże nadw yżk i strukturalne dofinansow y wan e p r ze z p o d a t n i k ów n i e by ł y u w a ż a n e z a s p r ze c z n e z d ą że n i e m d o
uz ys k a n i a rów n owa gi r y n k owe j.
Komisja Europejska, DG VI,
25
Situation et perspectives du
secteur laitier. PAC 2000 (Sytuacja
i perspektywy sektora mleczarskiego),
dokument roboczy, kwiecień 1997 r.
AND-International/ABTQ. Évaluation
de l’OCM "Lait et produits laitiers"
et du règlement "Quotas" (Ocena WOR
mleka i przetworów mlecznych oraz
realizacji przepisów rozporządzenia
w sprawie kwot), sprawozdanie
końcowe, marzec 2002 r.
W ykr e s 5
P o d a ż , sp o ż yc i e i s u b sy d i o wa n e i lo ś c i prz e tw o rów
m l e c z n yc h w e kw i wa l e n c i e m l e ka ( 1986 – 2008 )
Ilości w ekwiwalencie mleka
(w mln ton)
160
UE-12
140
UE-15
120
UE-25
spożycie subsydiowane
100
80
60
40
20
Podaż (produkcja UE + przywóz)
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
1990
1989
1988
1987
1986
0
Wywóz subsydiowany (niesubsydiowany *)
Spożycie UE po cenach rynkowych
* Całkowicie niesubsydiowany wywóz w latach 2006–2008: 16 czerwca 2006 r. zredukowano do zera refundacje wywozowe dla odtłuszczonego mleka w proszku, 26 stycznia 2007 r. – dla mleka zagęszczonego i mleka pełnego w proszku oraz 16 czerwca 2007 r. – dla
masła i serów.
Ź ró dło: Europejski Trybunał Obrachunkowy, na podstawie danych ZMP i AND-International.
23
18. W s wo i m s p rawozd a n i u s pe cja l ny m nr 6/ 2001 Tr y b unał st wierdz a, że
kwoty ustalono na zbyt wysokim poziomie. Europejscy producenci
m l e k a n a d a l w y t w a r z a l i n a d w y ż k i , p o n i e wa ż p ro d u k c j a n i e by ł a d o stosowana do poziomu konsumpcji i niesubsydiowanego wywozu.
W z w i ą z k u z t y m Tr y bu n a ł z a l e cał z niesi enie system u k wo t 26 . Poz i o m
k wo t k i l k a k ro tn i e k o r yg owa n o, aby lep i ej do sto sować go do p o py t u,
a l e k o r e k t y t e o k a z a ł y s i ę n i e w y s t a r c z a j ą c e . W 2 0 0 2 r. K o m i s j a z a p ro p o n owa ł a p r ze d ł u że n i e o k resu obowiąz y wania k wot do 31 marca
201 5 r. , p o n i e wa ż je j zd a n i e m k wo t y p ozo st aną niez b ędne do ut r z ym a n i a w ł a ś c i w e j r ó w n o w a g i r y n k o w e j 27. K o l e j n y m a r g u m e n t e m z a
utr z ymaniem k wot był fakt, że dzięk i zachowaniu struktur produkc yj nych k woty pomagają utrz ymać rozmieszczenie ter ytorialne produkcji
mlek a, z właszcza w obszarach wiejsk ich o niekor z ystnych warunk ach
gos p o d a rowa n i a 28 .
26
Europejskiego Trybunału
Obrachunkowego nr 6/2001
w sprawie kwot mlecznych
(Dz.U. C 305 z 30.10.2001).
Komisja Europejska,
27
Rapport sur les quotas laitiers
(Sprawozdanie w sprawie kwot
mlecznych), dokument roboczy
Komisji, SEC(2002) 789 wersja
ostateczna z 10.7.2002.
28
19. O d 2004 r., w w ynik u refor my z 2003 r., nadw yżk i produkc yjne zaczęły
się zmniejszać z powodu spadku produkcji mlek a w proszku i masła na
korz yść produkcji serów i spoż ycia wewnętrznego, z właszcza w nowych
p a ń s t w a c h c z ł o n k o w s k i c h . N i e m n i e j j e d n a k w 2 0 0 6 r. s u b s y d i o w a n e
pr zet wor y mleczne nadal stanowiły 15% europejsk iej produkcji mlek a,
a l e p o z i o m p o m o c y b y ł n i ż s z y z e w z g l ę d u n a o b n i ż k ę c e n i n t e r we n c y j nyc h m a s ł a i o d t ł u s zc zo n e g o m l e k a w p ro s z k u. D o p i e ro w w y n i k u
gwałtownej z w yżk i cen światow ych pod koniec 2006 r. i w 2007 r. oraz
n a s k u te k s t a ł e g o w z ro s t u s p oż yc i a s e r a n a d w y ż k i t y m c z a s owo z n i k nęły, co sprawiło, że dopłat y do zbytu i refundacje w y wozowe stały się
zbędne.
24
W S PA R CIE Z BY T U MI A ŁO O G R A NIC ZON Y W P ŁY W
N A R Ó W NO WAG Ę R Y N KO WĄ
20. W ce l u z a p e w n i e n i a rów n ow a gi n a r y n k u m l e k a o ra z s t a b i l i z a c j i ce n
r ynkow ych we wspólnej organizacji r ynk u pr zewidziano różne środk i
wsparcia zbytu 29 :
-
p r y wat n e p r ze c h ow y wa n i e ś m i e t a ny, n i e k tó r yc h p ro d u k tów m a ślanych i niektór ych serów ;
-
dostarczanie mlek a do szkół;
-
w ykor z ystanie mlek a w proszk u do produkcji pasz;
-
pr zet war zanie odtłuszczonego mlek a na k azeinę i k azeiniany ;
-
w ykor z ystanie masła do produkcji ciast i lodów.
Motywy 19, 43 i 60
29
rozporządzenia (WE) nr 1234/2007.
21. Po z re d u k o w a n i u d o z e r a d o p ł a t d o z b y t u w 2 0 0 6 i 2 0 0 7 r. n i e d a w-
ny w z ro s t we w n ę t r z n e g o s p oż yc i a t ł u s zc z u m l e k a ( m a s ł o, w y k r e s 6 )
i białk a mlek a (odtłuszczone mleko w proszk u, w yk res 7 ) oznacza, że
d o d a t k o w y p o p y t w y g e n e r o w a ny p r z e z ś r o d k i w s p a r c i a z b y t u m i a ł
n i e w i e l k i w p ł y w n a ró w n o w a g ę r y n k u. Zw i ę k s z e n i e s p o ż yc i a p o c e n a c h r y n k ow yc h z rów n owa ż y ł o p raw i e c a ł k ow i c i e ( m a s ł o) l u b w d u ż ym stopniu (mleko w proszk u) spadek lub zanik spoż ycia dofinansow y wa n e g o.
25
W ykr e s 6
Mas ło : sp o ż yc i e s u b sy d i o wa n e w 2006 r . i sp o ż yc i e
n i e s u b sy d i o wa n e w l atac h 2007 i 2008
Ilości masła
(w tys. ton)
2 500
Zapasy
początkowe
2 000
Przywóz
1 500
Subsydiowane
Po cenach rynkowych
1 000
Produkcja
500
0
2006 2007 2008
Dostępne ilości
2006 2007 2008
Spożycie
2006 2007 2008
2006 2007 2008
Zapasy końcowe
Wywóz
Data zredukowania dopłat do zera: 26 kwietnia 2007 r.
Ź ró dło: Europejski Trybunał Obrachunkowy, na podstawie danych ZMP.
W ykr e s 7
OM P : sp o ż yc i e s u b sy d i o wa n e w 2006 r . i sp o ż yc i e
n i e s u b sy d i o wa n e w l atac h 2007 i 2008
Ilości OMP
(w tys. ton)
1 400
Zapasy
początkowe
Przywóz
1 200
Subsydiowane
1 000
800
600
Produkcja
Po cenach rynkowych
400
200
0
2006 2007 2008
Dostępne ilości
2006 2007 2008
Spożycie
2006 2007 2008
Zapasy końcowe
2006 2007 2008
Wywóz
Data zredukowania dopłat do zera: 26 października 2006 r.
26
C Z Y CEN A MLE K A ZO S TA Ł A U S TA BILI ZO WA N A ?
CEN Y P R ODUCEN TA : CEN Y NOMIN A LNE S TA BILNE ,
S PA DE K WA R TOŚCI R E A LNEJ 3 0
Kw o t y
mleczne ustabilizowały ceny nominalne
22. Pier wsz y etap funkcjonowania WOR mlek a doprowadził do niedopusz-
c z a l n e j s y t u a c j i . D o ro k u 1 9 8 4 WOR m l e k a f u n k c j o n ow a ł a j a k o c z y n n i k s p r z y j a j ą c y i nwe s t yc j o m , a co z a t y m i d z i e, s t a ł e m u z w i ę k s z a n i u
produkcji. Producenci w ykor z yst y wali ciągły wzrost cen nominalnych
d o f i n a n s ow a n i a roz wo j u d z i a ł a l n o ś c i , d o c ze g o z a c h ę c a ł i c h ro c z ny
wzrost cen docelow ych. D o 1984 r. sytuacja r ynkowa zaistniała w w yniku wprowadzenia WOR nie cechowała się ani stabilnością, ani równowagą, ponieważ wzrostowi cen nominalnych producenta towar z ysz yła
ogromna nadprodukcja. Jednakże dla producentów sytuacja na r ynk u
by ł a p r ze w i d y w a l n a , a o c ze k i w a n a z m i a n a ce n z aws ze oz n a c z a ł a i c h
wzrost.
Ceny nominalne lub bieżące:
30
uwzględniające wskaźnik inflacji;
ceny realne: pomniejszone
o wskaźnik inflacji.
Wahania cen mają tendencję
31
do zmniejszania się w systemie
regulowanym kwotami:
zob. w szczególności Boussard, J.M.,
Price risk management instruments
in agricultural and other unstable
markets (Instrumenty zarządzania
ryzykiem cenowym w rolnictwie
23. D o p i e ro p o w p row a d ze n i u k wo t m l e c z nyc h w 1 9 8 4 r. w z a r z ą d z a n i u
WOR z a c zę to u w z g l ę d n i a ć j e d n o c ze ś n i e ce l e s t a b i l n o ś c i i rów n owa gi . Sys te m k wo t m l e cz nych o grani c z y ł p o daż i um oż liwił ut r z y m anie
c e n n o m i n a l n y c h n a s t o s u n k o w o w y s o k i m i s t a b i l n y m p o z i o m i e 31.
Po m i j a j ą c w a h a n i a s e z o n o w e , c e ny s u r o w e g o m l e k a w UE w l a t a c h
1984–2007 ulegały niewielkim zmianom w porównaniu z okresem
s p r z e d w p r o w a d z e n i a k w o t . We d ł u g o b l i c z e ń K o m i s j i ś r e d n i a c e n a
n o m i n a l n a w 2 0 0 6 r. w y n o s i ł a 2 9 e u r o / 1 0 0 k g ; w a r t o ś c i s k r a j n e, n a
któr ych podstawie w yliczono tę średnią to: 20,1 euro/100 kg na Litwie
i 40 , 4 e u ro / 1 0 0 k g n a Cy pr ze 32 .
i na innych niestabilnych rynkach),
FEA Thursday seminar, São Paulo,
październik 2003.
Komisja Europejska, Statistiques
32
du Comité de gestion du lait
(Dane statystyczne Komitetu
Zarządzającego ds. Mleka
i Przetworów Mlecznych),
dane przekazane przez państwa
członkowskie (22 stycznia 2009 r.).
Biorąc pod uwagę, że
33
24. Na w ykresie 8 pokazano zmiany średniej ceny producenta od 1971 r. do
ostatnich lat w pięciu k rajach będąc ych duż ymi producentami mlek a 33 .
Te państ wa członkowsk ie realizują około 75% (UE-15) lub 65% (UE-25)
dostaw mlek a.
krótkoterminowe fluktuacje
cen odzwierciedlają sezonowe
zmiany w produkcji mleka, jako
wskaźnik stabilności w państwach
członkowskich wykorzystywana
jest zmiana średniej rocznej
ceny producenta. Jednakże ceny
25. O g ó l n i e r ze c z b i o rą c, ce l s t a b i l i z a c j i ce n zo s t a ł z ate m o s i ą gn i ę t y p o
1 9 8 4 r. Fa k t , ż e w t y m o k r e s i e p r i o r y t e t o w y c h a r a k t e r n a d a n o s t a b i l n o ś c i c e n n o m i n a l ny c h , o d z w i e rc i e d l a ró w n i e ż p r a w i e c a ł k o w i t a
st a gn a cja ce ny d o ce l owe j p r ze d jej z niesi eniem w 2004 r.
w wartościach bezwzględnych
przekazywane Eurostatowi przez
państwa członkowskie są mniej lub
bardziej wiarygodne i nie pozwalają
obliczyć średniej ważonej ceny,
która byłaby reprezentatywna pod
względem statystycznym. Dlatego też
zmiany cen w UE przedstawiono tu
w sposób uogólniony, ważąc wskaźniki
państw członkowskich, które są
największymi producentami mleka.
27
W ykr e s 8
N o m i n a l n a c e n a m l e ka w N i e m c z e c h , Fra n c j i , w e W ło sz e c h ,
w N i d e r l a n d ac h i Z j e d n o c zo n ym K ró l e stw i e ( 1971 – 2007 )
( Ś re d n ie ro c z n e wa żo n e ws k aźn ików )
Wskaźnik nominalnych cen mleka
2000=100
120
100
80
60
40
20
WOR początkowo
Wprowadzenie systemu kwot mlecznych
Reforma
z 2003 r.
1970
1971
1972
1973
1974
1975
1976
1977
1978
1979
1980
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
0
Ź ró dło: Eurostat.
Cena docelowa
C e n a n o m i n a l n a p ł aco n a pr o d u c e n to m m l e ka w E u r o p i e ,
S ta n ac h Z j e d n o c zo n yc h i N o w e j Z e l a n d i i ( 2000 – 2008 )
Cena mleka płacona producentowi
(w EUR/100 kg)
60
50
40
30
20
10
0
styczeń 00
kwiecień 00
lipiec 00
październik 00
styczeń 01
kwiecień 01
lipiec 01
październik 01
styczeń 02
kwiecień 02
lipiec 02
październik 02
styczeń 03
kwiecień 03
lipiec 03
październik 03
styczeń 04
kwiecień 04
lipiec 04
październik 04
styczeń 05
kwiecień 05
lipiec 05
październik 05
styczeń 06
kwiecień 06
lipiec 06
październik 06
styczeń 07
kwiecień 07
lipiec 07
październik 07
styczeń 08
kwiecień 08
W ykr e s 9
DE + FR + IT + NL + UK
Mleczarnie europejskie
USA
NZ
Szwajcaria
Źródła: Europejski Trybunał Obrachunkowy, na podstawie danych pochodzących z informatora mleczarskiego, LTO Nederland
(Land- en Tuinbouworganisatie Nederland) i departamentu obserwacji rynku w szwajcarskim Urzędzie Federalnym ds. Rolnictwa.
28
26. Europejsc y producenci mlek a zaz w yczaj uz yskują w yższe ceny niż pro -
ducenci w Nowej Zelandii, lecz niższe niż producenci sz wajcarsc y. Ceny
e u ro p e j s k i e s ą d o ś ć z b l i żo n e d o ce n n o towa nyc h w St a n a c h Z j e d n o czonych, ale charakter yzują się większą stabilnością (w yk res 9)
W
war tościach realnych cena producenta stale spadała
27. N iepr zer wany wzrost cen mlek a w latach 70. i później, do 1984 r., miał
W ykr e s 1 0
miejsce w warunk ach powszechnej inflacji. W ok resie po wprowadzeniu
systemu kwot fakt, że nominalne ceny producenta zostały utrz ymane na
stałym poziomie, pr z ysłonił sytuację r zecz y wistą, cz yli znaczny spadek
cen realnych. Pr zez długi czas producenci mlek a nie kor z ystali tak naprawdę ze stałych cen według war tości realnych. Wykres 10 przedstawia
ten spadek za pomocą wsk aźnik a deflacji cen.
D e f l ac j a c e ny m l e ka p ł aco n e j pr o d u c e n to m w N i e m c z e c h ,
w e Fra n c j i , W ło sz e c h , w N i d e r l a n d ac h i Z j e d n o c zo nym
K ró l e stw i e (1985–2007)(Średnie roczne ważone wskaźników deflacji)
Wskaźnik deflacji cen mleka
2000=100
150
140
130
120
110
100
90
80
DE + FR + IT + NL + UK
Ź ró dło: Europejski Trybunał Obrachunkowy, na podstawie danych Eurostatu.
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
1990
1989
1988
1987
1986
1985
70
29
CEN A KON S UM P C YJN A MLE K A M A NIE W IEL K I Z W IĄ Z E K
Z CENĄ P R ODUCEN TA
28. M iędz y ceną mlek a płaconą przez konsumenta a ceną uz ysk iwaną przez
producenta istnieje niewielk i z wiązek. Wyk azała to Komisja w swoim badaniu, według którego od początku 2000 r. do połowy 2007 r. nominalne
ceny konsumpc yjne przetworów mlecznych wzrosły o 17%, podczas gdy
ceny nominalne uz ysk iwane pr zez producenta spadły o 6% 34 .
Komisja Europejska, DG ds.
34
Rolnictwa i Rozwoju Obszarów
Wiejskich, Les conséquences de
l’évolution des prix des produits
agricoles sur les consommateurs
(Skutki zmian cen produktów rolnych
dla konsumentów), dokument
29. Dane Eurostatu potwierdzają, że ceny konsumpc yjne zaz wyczaj kształt u j ą s i ę w i n n y s p o s ó b n i ż c e n y p r o d u c e n t a 35. W l a t a c h 1 9 9 6 – 2 0 0 0
opracowany przez Eurostat wsk aźnik cen konsumpc yjnych obejmując y
m l e k o, s e r y i ja ja pozo s tawa ł p rakt yc z nie ni ez m ienio ny ( w yk r es 1 1 ),
natomiast wsk aźnik cen płaconych producentom mlek a obniżał się, by
n a s tę p n i e w z ro s n ą ć ( w y k r e s 8 ) . W l at a c h 2 0 0 0 – 2 0 0 7 ce ny k o n s u m p c y j n e w z ro s ł y w s p o s ó b p raw i e l i n e a r ny o o k o ł o 1 5 % . W t y m s a my m
okresie wskaźnik cen producenta przez kolejne pięć lat wykaz ywał
s p a d e k , a n a s tę p n i e w z ro s t.
CM/WM/PB D(2007)
34703 z 13.11.2007 r.
Danych nie da się porównać
35
w sposób idealny: na wykresie 8
przedstawiono w zarysie zmiany
cen producenta w pięciu
krajach będących największymi
producentami mleka w UE-15.
Wykres 11, pomijając fakt, że zawiera
także dane dotyczące jaj, przedstawia
wielkość spożycia w całej populacji
30. W sektor ze mleczarsk im, podobnie jak w całym łańcuchu dostaw ż y w -
n o ś c i 3 6 , k s z t a ł tow a n i e s i ę ce n k o n s u m p c y j nyc h j e s t p ro ce s e m z ł ożo ny m . Po d c z a s g d y c e ny p ł a c o n e p ro d u c e n t o m p r z e z m l e c z a r n i e ś c i ś l e d o s t o s o w u j ą s i ę d o z m i a n n a r y n k u m i ę d z y n a r o d o w y m , n a c e ny
k o n s u m p c y j n e w p ł y w a j ą n i e t y l k o k o s z t y s u ro wc ó w, l e c z t a k ż e i n n e
p a ra m e t r y, t a k i e j a k k o s z t y e n e rgi i c z y p ra c y. S u row i e c, c z y l i m l e k o,
w rzecz ywistości ma stosunkowo niewielk i wpływ na ceny konsumenta
pr zet worów mlecznych – od 30 do 50%, w zależności od produktu 37 .
UE. Liczebność i struktura tej
populacji uległy znacznym zmianom
w okresie objętym kontrolą.
Łańcuch dostaw żywności
36
obejmuje trzy sektory gospodarki:
rolnictwo, przemysł rolno-spożywczy
oraz sektor dystrybucji.
Według badania
37
przeprowadzonego w Belgii wartość
rolnicza w przypadku przetworów
mlecznych stanowi zaledwie
30–40% ceny konsumenta. Évolution
récente des prix et des coûts dans la
filière du lait (Niedawne zmiany cen
i kosztów w sektorze mleczarskim),
Service public fédéral Économie,
Bruksela, 2008. Według innych
źródeł odsetek ten wynosi około
50% w przypadku serów typu gouda
czy cheddar (zob. w szczególności
Komisja Europejska, Les conséquences
de l'évolution des prix des produits
agricoles sur les consommateurs, s. 22).
30
31. I n n ą c e c h ą c h a r a k t e r y s t yc z n ą e u ro p e j s k i e g o s e k t o r a m l e c z a r s k i e g o
jest silna koncentracja pr zedsiębiorst w pr zet wórcz ych i dystr ybuc yj nych 38 , która może dawać im znaczną przewagę w ustalaniu cen. W ko m un i k a ci e d o t ycz ą c y m ce n a r t y k ułów sp oż y wc z yc h 39 Ko m isja z wrac a
uwagę na zjawisko konsolidacji w łańcuchu dostaw ż y wności, mające
wpły w szczególnie na pr zet wor y mleczne. Komisja st wierdza, że: „or gany ds. konkurencji muszą dbać o to, aby obecny proces konsolidacji
nie doprowadził do pogorszenia warunków w zakresie konkurencji
na lok alnych r ynk ach wyższego i niższego szczebla, ze szkodą dla
k o n s u m e ntów i p r ze d s i ę b i o rców ”.
Łączny obrót 15 największych
38
europejskich dystrybutorów stanowi
około 77% obrotu na europejskim
rynku żywności. Źródło: Komisja
Europejska, Développement rural
dans l’Union européenne –
Informations statistiques
et économiques – Rapport 2008.
Komunikat Komisji do Parlamentu
39
Europejskiego, Rady, Europejskiego
Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
32. i Komitetu Regionów, Ceny żywności
Nowa Zelandia i Australia rozpoczęły liberalizację swoich sektorów mle czarsk ich odpowiednio w 1985 i 2000 r. W w ynik u deregulacji w Nowej
Ze l a n d i i n a s t ą p i ł z n a c z ny w z ro s t ce n k o n s u m p c y j nyc h , a w Au s t ra l i i –
bardzo niewielk i ich spadek 40 .
w Europie, COM(2008) 821 wersja
Gouin, D-M., La gestion de l’offre
40
dans le secteur laitier, un mode
de régulation toujours pertinent
(Zarządzanie podażą w sektorze
mleczarskim jako nadal odpowiednia
metoda regulacji rynku), Uniwersytet
Laval, maj 2006.
W ykr e s 1 1
R y n e k e u r o p e j sk i : z h ar m o n i zo wa n y wska ź n i k n o m i n a l n yc h
ko n s u m p c yj n yc h c e n m l e ka , s e rów i j a j ( 1996 – 2007 )
Wskaźnik cen konsumpcyjnych
mleka, serów i jaj
2005 = 100
110
105
100
95
90
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
85
Ź ró dło: Eurostat, artykuł spożywczy F 0114; zakres geograficzny UE (UE-12 1994, UE-15 2004, UE-25 2006, UE-27).
31
J A K I W P ŁY W Z A R Z ĄD Z A NIE MI A ŁO N A DOCHODY
P R ODUCEN TÓ W ?
DOCHODY NE T TO P R ODUCEN TÓ W K S Z TA ŁT UJĄ S IĘ
W S P O S Ó B Z MIENN Y, A DUŻĄ I W CIĄŻ R O S NĄCĄ ICH
C Z ĘŚĆ S TA NO W IĄ DO P Ł AT Y
33. Ś r e d n i d o c h ó d n e t t o p r z e d s i ę b i o r s t w r o l n i c z y c h w w a r t o ś c i a c h r e -
a l nyc h m a t e n d e n c j ę s p a d k o w ą ( w y k r e s 1 2 ) . We d ł u g c e n b i e ż ą c yc h
d o c h o d y w y s p e c j a l i z o w a nyc h g o s p o d a r s t w m l e c z a r s k i c h u t r z y m u j ą
s i ę ś re d n i o n a w y ż s z y m p oz i o m i e n i ż d o c h o d y ws z ys t k i c h ro l n i k ów,
j a k w y n i k a z i n fo r m a cji ze bra nyc h p r zez Sieć Danyc h R ac hunkow yc h
z Gospodarstw Rolnych (FADN) 41 . Dochód netto według cen bieżąc ych
uz ysk iwany pr zez pr zedsiębiorst wa rolnicze specjalizujące się w pro dukcji mlek a 42 zmieniał się w tak im samym tempie, jak dochód wsz ystkich przedsiębiorstw rolnicz ych w okresie 1989–2006 (wykres 13).
Pr z ycz y ny z m i a n d o ch o d u g o s p o dar st w m lec z ar sk ic h są róż ne:
Dane pochodzące z FADN
41
nie są jednak reprezentatywne
dla całego sektora, ponieważ
w systemie tym zarejestrowanych
jest tylko 60% (w UE-15) lub 25%
(w UE-25) wyspecjalizowanych
gospodarstw mleczarskich
posiadających co najmniej
jedną krowę mleczną. W 2006 r.
wyspecjalizowane gospodarstwa
mleczarskie zarejestrowane w FADN
-
reorganizacja sektora: w ostatnich latach liczba producentów
s pa d ł a o po n a d 5 0 % (zo b. pkt 34) ;
stanowiły 78% wyspecjalizowanych
UE-25 (na podstawie badania
-
wzrost wielkości gospodarst w i stały wzrost produkt y wności: w ydajni producenci mlek a rekompensują spadek cen popr zez ciągłe
z w i ę k s z a n i e p ro d u k cji ;
struktury gospodarstw z 2007 r.,
większa ilość dopłat (premie mleczne, płatność jednolita, po m o c n a roz wó j o b s z a rów w i e j s k i c h ) . We d ł u g d a nyc h FADN m l e ko stanowi źródło około 60% dochodów wyspecjalizowanych
g o s po d a rs t w m l e cz a rs k i ch , ale o dsetek ten sp ada. FADN p o daje
rów n i e ż , że o d s e te k d o p ł at 4 3 w d o c h o d z i e b r u t to g o s p o d a r s t wa
róż n i s i ę z n a c z n i e w p o s zc ze g ó l nyc h p a ń s t wa c h c z ł o n k ows k i c h .
O d s e te k te n w z ró s ł z n a c z n i e w l at a c h 2 0 0 0 – 2 0 0 6 , a l e w róż ny m
s to p n i u, w z a l e ż n o ś ci o d państ wa c z ło nkowsk i ego ( ta b el a 1 ) .
Zob. też Komisja Europejska,
przeprowadzonego przez Eurostat).
FADN, OTEX 41 (bydło – mleko).
42
-
DG AGRI G3, Milk margins in the
European Union (Marże w mleczarstwie
w Unii Europejskiej), 2004.
Pomoc zarejestrowana w systemie
43
FADN w zmiennej SE 605 obejmuje
wszystkie rodzaje subsydiów –
europejskich i krajowych, w ramach
pierwszego i drugiego filaru WPR,
oddzielonych i nieoddzielonych
od produkcji – z wyjątkiem dopłat
do inwestycji.
32
W ykr e s 1 2
Z m i a n y d o c h o d u r o l n i c z e g o n e tto w c e n ac h r e a l n yc h
( wszystk i e r o d za j e pr o d u kc j i , 1993 – 2008 )
Zmiany dochodu rolniczego netto
Wskaźnik 100 = 2000
130
120
110
100
90
80
70
UE-15
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
60
UE-25
Ź ró dło: Eurostat, Rachunki gospodarcze dla rolnictwa – Dochód rolniczy
(wskaźnik C, dochody netto przedsiębiorstw rolniczych).
W ykr e s 1 3
Z m i a n y d o c h o d u n e tto wysp e c j a l i zo wa n yc h g o sp o d arstw
m l e c zarsk i c h w c e n ac h b i e ż ąc yc h ( 1989 – 2006 )
Średni dochód netto
(w euro)
80 000
70 000
60 000
50 000
40 000
30 000
20 000
10 000
europejskich gospodarstw rolnych
wyspecjalizowanych gospodarstw
mleczarskich w Niemczech
mleczarskich we Włoszech
europejskich wyspecjalizowanych
mleczarskich we Francji
Ź ró dło: Baza danych FADN: dochód rodziny netto (SE 420) w wyspecjalizowanych gospodarstwach mleczarskich.
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
1990
1989
0
33
Ta b e l a 1
O d s e t e k d o p ł at w d o c h o d z i e b r u tto g o sp o d arstw
m l e c zarsk i c h prz e d o p o d atko wa n i e m i o p ł ata m i
(2000, 2004 i 2006)
Belgia
2000
2004
2006
11%
19%
28%
44%
60%
Republika Czeska
Dania
18%
28%
31%
Niemcy
18%
31%
36%
Grecja
14%
Hiszpania
5%
Estonia
Francja
22%
Węgry
46%
12%
17%
32%
43%
33%
40%
42%
41%
Irlandia
15%
22%
36%
Włochy
10%
11%
16%
35%
37%
43%
46%
58%
63%
Litwa
Luksemburg
31%
Łotwa
Niderlandy
4%
12%
23%
Austria
32%
44%
42%
22%
35%
Polska
Portugalia
18%
27%
37%
Finlandia
72%
73%
77%
Szwecja
36%
41%
56%
Słowacja
43%
65%
Słowenia
37%
37%
23%
34%
Zjednoczone Królestwo
16%
Ź ró dło: FADN, dochód brutto gospodarstwa przed opodatkowaniem, opłatami
i VAT = dochód brutto gospodarstwa (SE 410) – bilans bieżących dopłat rolnych
i podatków (SE 600) + całość dopłat rolnych (SE 605).
34
R E S T R U K T U R Y Z ACJ A S P O W ODO WA Ł A Z N AC Z NE
Z MNIEJ S Z ENIE LIC Z BY G O S P OD A R S T W
34. C e l ,
35. We
36. M i ę d z y p a ń s t wa m i c z ł o n k ows k i m i , a t a k że w i c h o b rę b i e, w ys tę p u j e
jakim było zagwarantowanie odpowiedniego poziomu życia
p ro d u ce nto m m l e k a , z w ł a s zc z a p o p r ze z p o d n i e s i e n i e i c h d o c h o d ów
i n d y w i d u a l ny c h , z o s t a ł o s i ą g n i ę t y g ł ó w n i e d z i ę k i z w i ę k s z e n i u p r o d u k t y w n o ś c i g o s p o d a r s t w. W w y n i k u r e s t r u k t u r y z a c j i s e k t o r a m l e c z a r s k i e g o o r a z s t a ł e g o z m n i e j s z a n i a s i ę l i c z by g o s p o d a r s t w ś re d n i
d o c h ó d p ro d u ce ntów m l e k a u t r z y m u j e s i ę n a t y m s a my m p oz i o m i e,
a nawe t w z ra s ta . W l ata ch 1 9 9 5 – 2007 p ańst wa UE - 15 st rac i ły p o łowę
swoich gospodarst w mleczarsk ich – innymi słow y ponad 500 000 pro d uce ntów z a k o ń cz y ł o d z i a ł a l n ość w t y m o k resi e. Sk ut k i rest r ukt ur yzacji są szczególnie widoczne w Danii, Grecji, H iszpanii, we Włoszech
i w Po r tu g a l i i .
wsz ystkich państwach członkowskich restruktur yzacja sektora
przek łada się na stały wzrost średniej wielkości gospodarstw, średnich
k wo t d o s taw o ra z w yd a jn o ś ci s tada ( za łą c zni k II) .
d uż a róż n o ro d n o ś ć s tru k tu r p ro dukc ji :
-
w D a n i i , N i d e r l a n d a c h i Z j e d n o c zo ny m K ró l e s t w i e ś re d n i a l i c ze b ność stada i wielkość k wot dostaw są znacznie w yższe niż w innych
państ wach członkowsk ich UE-15.
-
w n ow yc h p a ń s t w a c h c z ł o n k ows k i c h s y t u a c j a j e s t b a rd zo z róż n i c o w a n a . W R e p u b l i c e C z e s k i e j, E s t o n i i , n a Wę g r z e c h i w S ł o w a c j i
średnie k woty dostaw są dość w ysok ie, ponieważ sektor mleczarsk i
jest zdominowany przez k ilk a bardzo duż ych gospodarstw ; te ostatnie koegz ystują z licznymi małymi producentami, z któr ych wielu
w o g ó l e n i e o t r z y m a ł o k wo t d o s t aw. N ato m i a s t n a Ło t w i e, L i t w i e
i w Po l s c e z n a c z n ą w i ę k s z o ś ć p o s i a d a c z y k w o t s t a n o w i ą b a r d z o
małe gospodarst wa rodzinne.
-
na poziomie państw członkowsk ich Europy Środkowej i Wschodniej
większość gospodarst w mleczarsk ich to gospodarst wa niskotowar o w e. W 2 0 0 5 r. n a 6 7 % z n i c h p r z y p a d a ł y m a k s y m a l n i e p o d w i e
k row y.
35
37. Międz y europejskimi gospodarstwami mleczarskimi a ich głównymi kon-
Eurostat, Vaches laitières –
44
k u re nt a m i n a r y n k u ś w i atow y m w ys tę p u j ą i s to t n e róż n i ce ( ta b e l a 2 ) .
Z m a ł yc h g o s p o d a r s t w ( 1 – 2 9 k rów ) n a d a l p o c h o d z i 3 0 % e u ro p e j s k i e j
produkcji, a tylko 1,2% produkcji w Stanach Zjednoczonych, gdzie stada
liczące więcej niż 2 000 k rów zapewniają 23% k rajowej produkcji mlek a.
Większość produkcji europejsk iej 44 .
Nombre d'exploitations et effectif selon
la SAU et l'effectif de vaches laitières de
l'exploitation en 2005 (Krowy mleczne –
liczba gospodarstw i liczebność stad
według wielkości gospodarstw (UAA)
oraz liczebność stad w 2005 r.).
Ta b e l a 2
S tr u kt u ra pr o d u kc j i w E u r o p i e ( 2005 ) ,
S ta n ac h Z j e d n o c zo n yc h i w N o w e j Z e l a n d i i ( 2006 )
Średnia liczebność stada
UE-25 (1)
15
UE-15 (1)
35
UE-10 (1)
5
Nowa Zelandia (2)
322
Stany Zjednoczone (3)
120
Ź ró dła:
(1) Eurostat (średnia liczebność stada = liczba krów/liczba gospodarstw w 2005 r.).
(2) Livestock Improvement Corporation (LIC), New Zealand Dairy statistics 2005/2006 (Dane statystyczne dotyczące
mleczarstwa w Nowej Zelandii 2005/2006).
(3) USDA, Profits, costs and the changing structure of the dairy farming (Korzyści, koszty i zmienna struktura gospodarstw mleczarskich), wrzesień 2007 i USDA, World markets and trade (Światowe rynki i handel), lipiec 2008.
36
C Z Y EU R O P EJ S K IE P R Z E T W O R Y MLEC Z NE S TA ŁY
S IĘ B A R D Z IEJ KON K U R ENC YJNE N A Ś W I ATO W YCH
R Y N K ACH ?
EU R O P EJ S K I W Y W Ó Z P OD S TAW O W YCH P R Z E T W O R Ó W
MLEC Z N YCH P R Z EJ AW I A T ENDENCJĘ S PA D KO WĄ
38. Światow y r ynek pr zet worów mlecznych jest bardzo ograniczony : stanowi o n z a l e d w i e 6 % ś w i atowe j p ro dukc ji m lek a ( 2007) i c harakter yz u j e s i ę c hw i e j n o ś c i ą c e n 4 5 . J e s t t o g ł ó w n i e r y n e k p r o d u k t ó w p r z e t wo r z o nyc h o n i s k i e j z a w a r t o ś c i wo d y, t a k i c h j a k m l e k o w p ro s z k u ,
masło i ser y. W 2007 r. UE w yekspor towała około 9% swojej całkowitej
produkcji w ek wiwalencie mlek a 46 , co cz yni ją drugim pod względem
w i e l k o ś ci e k s p o r te re m n a ś w i e ci e, p o Nowej Zelandi i.
FAO, Perspectives de l’alimentation
45
(Perspektywy żywnościowe),
czerwiec 2008 i listopad 2008.
Źródło: ZMP.
46
39. Ś w i a t o we c e ny m l e k a w p ro s z k u i m a s ł a s ą p r a w i e z a w s z e n i ż s z e n i ż
ceny w Unii Europejsk iej. R ynek światow y, pr z ynosząc y mniej z ysków,
jest w ykor z yst y wany głównie jako ostateczny r ynek zbytu dla produk t ów, k t ó r yc h n i e m oże wc h ł o n ą ć r y n e k k r a j ow y. Św i a t owe c e ny m a j ą
mniejsz y wpływ na poziom wywozu przetworów o wyższej war tości
dodanej, tak ich jak ser y.
Ta b e l a 3
U d z i a ł UE w ś w i ato wym wyw o z i e n i e któryc h prz e tw o rów
m l e c z n yc h ( w % )
1984
1995
2000
UE-10
2001
2002
2003
2004
UE-15
2005
2006
UE-25
2007
UE-27
Masło/olej
maślany
48,4
27
20,8
19,6
21,8
30
41,4
39,7
29,9
29,1
Odtłuszczone
mleko w proszku
30
31,6
29,1
12,7
13,3
19,4
27,4
17,4
7,2
19,7
Sery
52
48,6
28,6
30
32,3
30,3
38,8
34,8
34,1
35,9
Mleko pełne
w proszku
70,2
48,1
37,6
29,8
28,3
27,6
28,3
27,2
23,9
22
Mleko
zagęszczone
67,7
61,7
51,6
44,4
45,5
38,9
30,7
28,5
29
36,1
Ź ró dło: Komisja Europejska, DG ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich.
37
40. Poz ycja UE na r ynku globalnym pogorsz yła się po wprowadzeniu k wot
mlecznych, na kor z yść z właszcza Nowej Zelandii i Australii. Udział UE
w światowym handlu przetworami mlecznymi stale maleje (tabela 3) 47 ,
a europejsk i w y wóz przetworów mlecznych w yk azuje tendencję spadkową (w y k re s 1 4 ).
Komisja Europejska, dane
47
pochodzące z różnych sprawozdań
pod zbiorczym tytułem La situation
de l'agriculture dans l'Union
européenne (Sytuacja rolnictwa
w Unii Europejskiej). Jeśli chodzi
o tabelę 3, należy zauważyć, że na
41. W 2008 r. wywóz zmniejsz ył się gwałtownie, z wyjątkiem wywozu pełnego
mlek a w proszku. N iemniej jednak w yekspor towane ilości pr zek raczają
poziom niesubsydiowanego w y wozu osiągnięt y do czer wca 2007 r.
zmiany udziału UE w światowym
handlu przetworami mlecznymi
wpłynęły kolejne rozszerzenia Unii;
każde rozszerzenie spowodowało
automatyczny wzrost wielkości
handlu wewnątrzwspólnotowego
i spadek wielkości wywozu.
W ywóz z UE m as ł a , OM P, s e rów, p e ł n e g o m l e ka w pr o szk u
( 19 9 5 – 2 0 0 8 )
Ilości
(w tys. ton)
UE-15
700
UE-27
UE-25
600
500
400
300
200
100
Masło
OMP
Sery
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
0
1995
W ykr e s 1 4
Pełne mleko w proszku
38
UNI A EU R O P EJ S K A Z N AC Z ĄCO OBNIŻ Y Ł A W S PA R CIE
DL A W Y W O Z U P R Z E T W O R Ó W MLEC Z N YCH
42. Celem wspierania w y wozu jest zapewnienie udziału Wspólnoty w mię -
dz ynarodow ym handlu mlek iem i pr zet worami mlecznymi 48 . Refundacje wywozowe są prz yznawane ekspor terom przetworów mlecznych na
podstawie różnic y międz y cenami k rajow ymi a światow ymi. Jednakże
s u b we n c j o n o w a ny w y wó z j e s t o g r a n i c z o ny p o d w z g l ę d e m w a r t o ś c i
i wielkości pr zez k wot y GATT w czterech k ategoriach produktów : mas ł a i o l e j u m a ś l a n e g o, o d t ł u s zc zo n e g o m l e k a w p ro s z k u, s e rów o ra z
i nnych p r ze t wo rów m l e cz nych 49 .
Motyw 77 rozporządzenia (WE)
48
nr 1234/2007.
Ta kategoria obejmuje głównie
49
mleko pełne w proszku, mleko
zagęszczone, mleko spożywcze
i świeże przetwory mleczne.
43. O d 2 0 0 4 r. s t a w k ę r e f u n d a c j i w y w o z o w e j s t o p n i o w o o b n i ż a n o, a b y
uwzględnić planow y spadek ceny inter wenc yjnej masła i odtłuszczo nego mlek a w proszku. Europejski wywóz był nadal subsydiowany
ze względu na różnicę cen międz y r ynkiem europejskim a światow ym, utr z ymującą się po obniżeniu cen inter wenc yjnych. Od czer wca
2 0 0 7 r. d o gr u d n i a 2 0 0 8 r. u s t a l o n a p r ze z K o m i s j ę s t aw k a re f u n d a c j i
był a ze rowa d l a ws z ys tk i ch p ro duktów.
39
BE Z P OMOC Y BUDŻE TO W EJ DO S T Ę P DO Ś W I ATO W E G O
R Y N K U JE S T U T R UDNION Y
44. Jeśli chodzi o podstawowe pr zet wor y, tj. masło i odtłuszczone mleko
w p r o s z k u ( OMP ) , e u r o p e j s c y p r o d u c e n c i w y b i e r a j ą r y n e k ś w i a t o w y
dopiero w drugiej kolejności. W pr zeszłości mogli oni uz ysk ać dostęp
do niego w yłącznie pr z y wspólnotow ym wsparciu budżetow ym, z w yjątk iem ok resów z w yżkowania cen światow ych. K ażdy znaczny spadek
tych cen sprawiał, że produkty europejsk ie nie były w ystarczająco konk urenc yjne na światow ym r ynk u.
Institut d’économie industrielle
50
(IDEI, Uniwersytet w Tuluzie),
Analyse économique des impacts de
la sortie du système de quotas laitiers
dans l’UE (Analiza ekonomiczna
skutków odejścia od systemu kwot
mlecznych w UE), marzec 2008, s. 5.
45. Ponieważ popyt na przetwor y mleczne na r ynku europejsk im jest nie -
e l a s t y c z n y, w z r o s t p r o d u k c j i p o z n i e s i e n i u k w o t m l e c z ny c h d o p r o w a d z i d o z n a c z n e g o w z r o s t u w y w o z u p r z e t w o r ó w m l e c z ny c h z UE .
Scenariusz prz yjęty przez Komisję podczas przeglądu WPR przewiduje,
że 7 0 % d o d a t k owe j p ro d u k c j i t r ze b a b ę d z i e e k s p o r towa ć 5 0 . K o m i s j a
dąż y do z większenia wywozu bez stosowania refundacji wywozo w y c h , k t ó r e m a j ą z o s t a ć z l i k w i d o w a n e d o 2 0 1 3 r. O s i ą g n i ę c i e t e g o
celu będzie zależało nie t ylko od zdolności europejsk iego pr zemysłu
do dostosowania się do światowego popytu, lecz także od cz ynników
p i e n i ę ż n y c h . N a p o c z ą t k u 2 0 0 9 r. s p a d e k c e n ś w i a t o w y c h w r a z z e
sp a d k i e m wa r to ś ci d o l a ra wo b ec euro uw ydat nił p ro b lem ko nk urenc yjności producentów europejsk ich i zmusił Komisję do pr z y wrócenia
re f u n d a cji w y wozow ych .
40
NAJWAŻNIEJSZE KWESTIE, KTÓRE
NALEŻY WZIĄĆ POD UWAGĘ W PROCESIE
LIBERALIZACJI SEKTORA MLECZARSKIEGO
U WAG A W S T Ę P N A :
R EFO R M A Z 2003 R . P R Z YG OTO WA Ł A G R UN T DO
LI K W ID ACJI K W OT MLEC Z NYCH
46. R e fo r m a w p rowa d zo n a p r ze z R a d ę w 2 0 0 3 r. n a p o d s t aw i e roz w i ą z a ń
o k r e ś l o ny c h w Ag e n d z i e 2 0 0 0 z d e c y d o w a n i e s k i e r o w a ł a s e k t o r m l e czarsk i w stronę zniesienia kwot: ich likwidację przewidziano na 2015 r.
Komisja regularnie informowała sektor o sytuacji na r ynk ach i o nowej,
zor ientowanej na liberalizację, polit yce w dziedzinie mleczarst wa 51 .
Stosując procedury „komitologii”,
51
Komisja zarządza polityką
w dziedzinie mleczarstwa razem
z państwami członkowskimi
w ramach Komitetu Zarządzającego
ds. Mleka i Przetworów Mlecznych.
47. W ramach stopniowej deregulacji dec yzje o zniesieniu ceny docelowej,
o obniżeniu cen inter wenc yjnych 52 oraz ilościowe ograniczenia dot y c z ą ce i nte r we n c j i zd ą ż y ł y j u ż z n a c z ą co o s ł a b i ć m e c h a n i z m ws p a rc i a
c e n , k t ó r y r ó w n o w a ż y ł l i m i t y p r o d u k c y j n e . Po d e j m u j ą c t e d e c y z j e ,
K o m i s j a o s t r z e g a ł a p o d m i o t y s e k t o r a m l e c z a r s k i e g o, ż e p r o d u k c j a
m a s ł a i o d t ł u s zc zo n e g o m l e k a w p ro s z k u s t a n i e s i ę m n i e j z ys k ow n a
i że wskazane jest przejście na wytwarzanie produktów o większej
wa r to ś ci d o d a n e j, ta k i ch ja k s e r y 53 .
Dla masła – obniżka o 7% w lipcu
52
2004 r., 7,5% w lipcu 2005 r., 8,1%
w lipcu 2006 r. i 5,1% w lipcu 2007 r.
Dla mleka w proszku – obniżka o 5%
w lipcu 2004 r., 5,3% w lipcu 2005 r.,
i 5,5% w lipcu 2006 r.
Sprawozdanie Komisji dla
53
Rady Perspektywy rynkowe sektora
mleczarskiego, COM(2007) 800
wersja ostateczna.
48. W 2008 r. w ramach przeglądu WPR przeprowadzono specjalną procedurę konsultacji z zainteresowanymi podmiotami, której głównym przedmiotem było pr zeprowadzenie procesu zniesienia systemu k wot. R ada
z a a k ce p towa ł a z a s a d ę s to p n i owe g o z w i ę k s z a n i a k wo t k ra j ow yc h , co
ma zapewnić „mięk k ie lądowanie” dla systemu 54 . W latach k wotow ych
2009/2010 – 2013/2014 k wot y państ w członkowsk ich będą podnoszo ne pięć raz y w roku o 1%, a ich całkowite zniesienie planuje się na
31 marca 2015 r. W drodze odstępstwa k wota Włoch została podniesiona w roku k wotow ym 2009/2010 o 5%. Wzrosty te będą uzupełnieniem
o g ó l n e g o z w i ę k s z e n i a k w o t o 2 % p o c z ą w s z y o d 1 k w i e t n i a 2 0 0 8 r.
(o 2,5% dla jedenastu państw członkowsk ich spośród UE-15) 55 . Ponadto
od roku kwotowego 2009/2010 korekta dostarczonych ilości, obli czona na podstawie różnic y międz y r zecz y wistą zawar tością tłuszczu
a referenc yjną zawar tością tłuszczu pr z ydzieloną k ażdemu producentowi, zostanie złagodzona na korz yść producenta 56 . Natychmiastowym
s k u t k i e m t y c h d z i a ł a ń b ę d z i e r o z w i ą z a n i e, c a ł k o w i c i e l u b w d u ż y m
stopniu, problemu t ych państ w członkowsk ich, któr ych k wot y są nie w ys ta rcz a ją ce, w s zcze g ó l n o ś ci Wło c h.
Porozumienie w sprawie
54
przeglądu WPR, 20 listopada 2008 r.,
http://ec.europa.eu/agriculture/
healthcheck.
Rozporządzenie Rady (WE)
55
nr 248/2008 z dnia 17 marca 2008 r.
zmieniające rozporządzenie (WE)
nr 1234/2007 w odniesieniu do
krajowych kwot mlecznych
(Dz.U. L z 19.3.2008, s. 6).
Zmiana parametru zawartości
56
tłuszczu byłaby równoznaczna ze
wzrostem wspólnotowych kwot
mlecznych o 1,5–1,7%
(czyli np. +0,9% dla Francji, +2,2% dla
Danii, +3,4% dla Niderlandów),
Izby Rolnicze Normandii, Bilan de
santé de la PAC – Expertise technique
(Przegląd WPR – Ekspertyza
techniczna), listopad 2008.
41
49. Komisja ocenia, że w wyniku zniesienia kwot mlecznych 57 :
Komisja Europejska, CAP Health
57
Check, Impact Assessment Note nº 6
-
większość w yspecjalizowanych gospodarst w mleczarsk ich będzie
m o g ł a k o nt y n u owa ć s wo ją dz i ałalno ść ;
(Przegląd WPR, ocena wpływu –
nota nr 6) dokument D(2008) MK /
15332 z dnia 20 maja 2008 r.
-
konsumenci skorz ystają na lek k im spadku cen przetworów mlecznych .
Institut d’économie industrielle,
58
Analyse économique des impacts de
la sortie du système de quotas laitiers
dans l’UE, marzec 2008.
50. We d ł u g
różnych badań oczekiwać można następujących ogólnych
e fe k tów z n i e s i e n i a k wo t 58 :
OECD, Dyrekcja ds. Żywności,
Rolnictwa i Rybołówstwa oraz
Dyrekcja ds. Handlu, An analysis
-
wzrost produkcji mlek a, któr y powinien spowodować spadek cen
r y n k ow ych 59 ;
of dairy policy reform and trade
liberalisation. Trade and economic
effects of milk quota systems
-
o b n i ż e n i e d o c h o d u p ro d u c e n t ó w p o m i m o w z ro s t u p ro d u k o w a nych i l o ś ci ;
(Analiza reformy polityki mleczarskiej
i liberalizacji handlu. Wpływ
systemu kwot mlecznych na handel
-
tra n s fe r d o bro by tu o d p ro ducentów do ko nsum entów ;
-
p o b u d ze n i e w y woz u z UE , k t ó re m oże s p owo d ow a ć s p a d e k c e n
ś w i atow ych .
i gospodarkę), COM/AGR/TD/
WP(2004)19/FINAL, http://ww.oecd.
org/dataoecd/1/37/34456378.pdf.
Langley, S., Somwaru, A., i Normile,
M.A., USDA, Trade liberalization in
international dairy markets. Estimated
51. Pr z y z n a j ą c, że wa r to ś ć te g o ro d z a j u p ro gn oz o p a r t yc h n a m o d e l a c h
jest ograniczona 60 , Tr ybunał pragnie podk reślić najważniejsze kwestie,
któ re n a l e ż y w z i ą ć p o d u wa g ę w p ro cesie lib eraliz ac ji r y nk u m lek a.
impacts (Liberalizacja handlu na
międzynarodowych rynkach mleka.
Szacowane skutki), Economic report
research nr 16, luty 2006.
Konsorcjum INRA-Uniwersytet
Wageningen, Study on the impact
of future options for the Milk Quota
system and the common market
organisation for milk and milk products
(Badanie wpływu opcji przyszłych
zmian w systemie kwot mlecznych
i we wspólnej organizacji rynków
mleka i przetworów mlecznych),
czerwiec 2002.
INRA-ESR, Quelle politique laitière pour l’Europe? Sortir du régime des quotas laitiers? Paramètres à considérer et illustration dans le cas français
(Opcje europejskiej polityki mleczarskiej. Odejście od systemu kwot melcznych? Możliwości do rozważenia na przykładzie francuskim), Journée
lait du département Économie et sociologie rurales de l’Institut national de la recherche agronomique (INRA), Paryż, 8 października 2001 r.
W Unii Europejskiej wzrost produkcji mleka o 1% przekłada się na spadek cen produkcji o 3–4% (zob. Institut d’économie industrielle,
59
Analyse économique des impacts de la sortie du système de quotas laitiers dans l'UE, s. 47).
Europejski sektor mleczarski jest wyjątkowo złożony, a jego ewolucja zależy od wielu czynników, których skumulowany wpływ trudno
60
jest przewidzieć. Nawet na poziomie megatrendów modele mogą okazać się błędne, o czym świadczy fakt, że po reformie z 2003 r. ceny nie
zmieniały się w przewidywany sposób.
42
R Ó W NO WAG A R Y N K U : NIE S TA BILNOŚĆ R Y N KÓ W
MOŻE S Z Y B KO DO P R O WA D Z IĆ DO P ONO W NE G O
W Y T W O R Z ENI A N A D W Y ŻE K
52. We d ł u g K o m i s ji n a r y n k a ch ro l nyc h „ceny p o dlegać b ędą si lniejsz y m
wahaniom niż w ostatnich dziesięcioleciach […]. W efekcie każda
istotna zmiana w zakresie popytu lub podaż y może pociągnąć za
sobą większą zmienność cen. Aby umożliwić rolnikom reagowanie
na ba rd z i e j z m i e n n e wa ru n k i r ynkowe, należ y p o p rawić i c h zdo lno ść
d o d o p a s o w y w a n i a p ro d u k c j i p o p r z e z w i ę k s z ą o r i e n t a c j ę n a r y n e k ,
p oł ą czo n ą z o d pow i e d n i m i s i e ciam i b ez p i ec zeńst wa” 61 .
Komunikat Komisji do Parlamentu
61
Europejskiego, Rady, Europejskiego
Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
i Komitetu Regionów, Ceny żywności
w Europie, COM(2008) 821 wersja
Współczynniki równoważności:
62
1 kg na 20,5 l (masło) i 1 kg na 11 l
53. W r a m a c h p r z e g l ą d u WPR R a d a , n a w n i o s e k K o m i s j i , z a d e c y d o w a ł a
54. Ponieważ UE produk uje około 2 mln ton masła i 900 000 ton odtłusz-
(odtłuszczone mleko w proszku).
o utr z ymaniu publicznej inter wencji r ynkowej jako „sieci bezpieczeństwa” w postaci skupu inter wenc yjnego masła i odtłuszczonego mlek a
w p ro s z k u . L i m i t y d l a s k u p u p o c e n a c h s t a ł yc h w y n o s z ą 3 0 0 0 0 t o n
w pr z ypadku masła i 109 000 ton w pr z ypadku odtłuszczonego mlek a
w p ro s z k u. K o m i s ja m oże p r ze k rac z ać te li m i t y, p rowadz ąc do dat ko w y s k u p w d ro d ze pr ze ta rg ów. Po o siągnięc iu lim i tów Ko m i sja sam a
ok reśla ilości przeznaczone do skupu inter wenc yjnego oraz cenę tego
s k u p u, k i e r u j ą c s i ę z m i a n a m i n a r ynk u.
czonego mlek a w proszku, w ytworzenie nadw yżk i produkc yjnej w w ysokości zaledwie 1,5% (masło) i 12,11% (mleko w proszku) w ystarcz y,
aby osiągnąć limit y inter wenc yjne. I nnymi słow y oba limit y odpowia dają skupowi około 1,8 mln ton ekwiwalentu mleka ze 148 mln ton
w y p ro d u k owa nyc h w Eu ro p i e, c z y l i j e d n e m u p ro ce ntow i p ro d u k c j i 6 1 .
Ze względu na swój znikomy wymiar ta sieć bezpieczeństwa może
o k a z a ć s i ę m a ł o u ż y t e c z n a i n i e p ro p o rc j o n a l n a d o s k a l i p ro b l e m ów
i n a d w y że k , k tó re m o g ą z a groz i ć Eu ro p i e w ra z i e p owa ż n e g o k r y z y s u . Po d k o n i e c 2 0 0 8 r. , w z w i ą z k u z k r y z y s e m f i n a n s o w y m i g o s p o darcz ym, niestabilność r ynków doprowadziła do ponownego w yt wo r z e n i a n a d w y ż e k m a s ł a i o d t ł u s z c z o n e g o m l e k a w p ro s z k u. C h o c i a ż
w l at a c h 2 0 0 7 i 2 0 0 8 m a g a z y ny i nte r we n c y j n e p ozo s t a ł y p u s te, p o d
k o n i e c p i e r w s z e g o k w a r t a ł u 2 0 0 9 r. z a w i e r a ł y j u ż 3 6 7 0 0 t o n m a s ł a
i 67 500 ton mlek a w proszk u. W ciągu tr zech miesięc y sk up pr zepro wadzony przez Komisję przekrocz ył zatem limit inter wenc yjny dla
m a s ł a i o s i ą gn ą ł 6 0 % l i m i tu d l a m lek a w p ro sz k u .
43
R E S T R U K T U R Y Z ACJ A P R ODU KCJI MLE K A :
R Y Z Y KO Z N AC Z NE G O OBNIŻENI A P R ODU KCJI N A
OB S Z A R ACH O NIE KO R Z YS T N YCH WA R UN K ACH
G O S P OD A R O WA NI A O R A Z G EO G R A FIC Z NEJ
KONCEN T R ACJI P R ODU KCJI
55. Komisja ocenia, że restruktur yzacja sektora będzie postępować. Szacu-
je ona, że w latach 2003–2013 roczny odsetek rolników rez ygnując ych
z d z i a ł a l n o ś ci w y n i e s i e 2 , 8 – 3 , 7 % . 63
Komisja Europejska, Development
63
in the structure of the agricultural
sector (Zmiany w strukturze sektora
rolniczego), TV D(2007) z dnia
27 marca 2007 r.
56. S t a ł y s p a d e k l i c z by g o s p o d a r s t w ro l nyc h , a w s zc ze g ó l n o ś c i g o s p o -
d a r s t w m l e c z a r s k i c h , s t a n ow i s p o ł e c z n o - e k o n o m i c z n e w y z wa n i e n a
obszarach o niekorz ystnych warunk ach gospodarowania, z właszcza na
o b s z a ra c h g ó r s k i c h , g d z i e p ro d u ce n c i m a j ą o gra n i c zo n e m oż l i wo ś c i
re stru k tu r y z a cji i p r ze s taw i e n i a p ro dukc ji 64 .
Chatellier, V., i Delattre, F.,
64
Les soutiens directs et le découplage
dans les exploitations agricoles de
montagne (Pomoc bezpośrednia
i oddzielenie pomocy od produkcji
w gospodarstwach rolnych na
terenach górskich), Économie rurale
nr 288 / lipiec–sierpień 2005.
57. P o n a d t o
system kwot mlecznych był zorganizowany na poziomie
k r a j o w y m m . i n . p o t o, b y n i e d o p u ś c i ć d o s t o p n i o w e g o p r z e s u w a n i a p ro d u k c j i d o re gi o n ów o n a j k o r z ys t n i e j s z yc h wa r u n k a c h p rowa d ze n i a g o s p o d a r s t w m l e c z a r s k i c h . J e d n a k że j u ż w 2 0 0 5 r. w i ę k s zo ś ć
europ ejsk iej produkcji mlek a, tj. około 50%, była skoncentrowana na
11% te r y to r i u m UE 65 . Z a groże n i e dla śro dowisk a jest o c z y wiste: jednym z pr zewidy walnych sk utków deregulacji i spadk u cen jest dalsza
i nte n s y f i k a c j a p ro d u k c j i n a o b s z a ra c h n a j b a rd z i e j w yd a j nyc h , g d z i e
p re s j a n a ś ro d o w i s k o n a t u r a l n e j u ż j e s t w y s o k a , n a t o m i a s t w m n i e j
p r o d u k t y w ny c h r e g i o n a c h , z w ł a s z c z a n a o b s z a r a c h g ó r s k i c h , w i e l u
rol n i k ów bę d z i e m u s i a ł o o d e jś ć o d p ro dukc ji m lek a 66 .
Komisja Europejska,
65
Développement rural dans l’Union
européenne – Informations statistiques
et économiques – Rapport 2008
(Rozwój obszarów wiejskich w Unii
Europejskiej – informacje statystyczne
i gospodarcze – sprawozdanie 2008.),
grudzień 2008.
W nowych państwach
66
członkowskich rolnicy prowadzący
bardzo małe gospodarstwa
58. W 2001 r. Komisja w sposób niedosłowny uznała zagrożenia społeczno -
- ekonomiczne oraz środowiskowe z wiązane z restruktur yzacją sektor a , z k tó r yc h n a j w i ę k s ze d o t yc z y u t r z y m a n i a p ro d u k c j i w re g i o n a c h
Ws p ó l n o t y o n i e k o r z ys t nyc h wa r u n k a c h g o s p o d a rowa n i a , z w ł a s zc z a
na o bs z a ra ch g ó rs k i ch , g d z i e k osz t y p ro dukc ji są w y ż sze, a m lec z arst wo je s t czę s to je d y ny m m oż l iw y m ro dz ajem dz iałalno śc i ro lnic zej.
Komisja wyraziła również opinię, że koncentracja produkcji mleka
m oże s powo d owa ć p owa ż n e pro b lemy śro dowiskowe, a p o nadto do p rowa d z i ł a by d o s t a n d a r y z a c j i p ro d u k tów, a co z a t y m i d z i e, d o o b ni że n i a i ch ja k o ś ci 67 .
mleczarskie, którzy zdołali wejść
na rynek poprzez uzyskanie kwot
mlecznych, jako pierwsi mogą odczuć
skutki spadku cen.
67
44
59. Kom i s ja u z n a ł a , że w re gi o n a ch o ni eko r z yst nyc h war unk ac h go sp o -
d a r o w a n i a ( 2 4 % t e r y t o r i u m UE , o d p o w i a d a j ą c e 5 7 % u ż y t k o w e j p o w i e r zch n i ro l n e j), w s zcze g ó l n ośc i na o b sz arac h gó r sk ic h, ko niec z ne
jest zastosowanie specjalnych działań. Zwłaszcza po pr zeglądzie WPR
z 2 0 0 8 r. re s t r u k t u r y z a c j a p r ze mys łu m l ec z ar s k i eg o s t ał a s ię je d ny m
z n ow yc h w y z wa ń , k tó re p a ń s t wa członkowsk ie mogą ująć w swoich
p ro gra m a ch roz wo ju o bs z a rów wiejsk i c h 68 .
Decyzja Rady 2009/61/WE z dnia
68
19 stycznia 2009 r. zmieniająca
decyzję 2006/144/WE w sprawie
strategicznych wytycznych Wspólnoty
dla rozwoju obszarów wiejskich
(okres programowania 2007–2013)
(Dz.U. L 30 z 31.1.2009, s. 112).
Niekorzyści skali pojawiają się
69
KON K U R ENC YJNOŚĆ N A R Y N K ACH Ś W I ATO W YCH :
CEL , K TÓ R Y BĘD Z IE MI A Ł I S TOT N Y W P ŁY W
Z A R Ó W NO N A P R ODUCEN TÓ W, J A K I N A
P R Z E T W Ó R CÓ W
wówczas, gdy wzrostowi produkcji
przestaje towarzyszyć zmniejszenie
średnich kosztów produkcji. Dzieje się
tak w sytuacji, gdy podaż niektórych
czynników produkcji jest stała i nie
może zostać łatwo dostosowana do
60. Ce l e m l e ż ą c y m u p o d s taw re fo r my jest z ap ewnienie ko nk urenc y jno -
ś c i e u ro p e j s k i m p ro d u ce nto m m l e k a . R e a l i z a c j a te g o ce l u z a l e ż y o d
zdolności sektora mleczarsk iego do prz ystosowania się do światowych
oc ze k i wa ń po d w z g l ę d e m ce n i jako śc i p ro duktów.
poziomu pozwalającego osiągnąć
granicę efektywności. Przyczyną
może być niekorzystne otoczenie
operacyjne (warunki klimatyczne,
topograficzne) lub efektywność
podmiotu gospodarczego niższa
niż innych podmiotów. Zob.
61. Aby e u ro p e js k i e ce ny s ta ł y s i ę ko nk urenc y jne, m usz ą o ne z b liż yć się
do strukturalnie niższ ych cen światowych, prz y cz ym należ y wziąć
p o d u w a g ę, że o d 2 0 0 3 r. p o m o c b e z p o ś re d n i a i p ł at n o ś c i d o d at k o we c z ę ś c i o wo re k o m p e n s u j ą s p a d e k c e n . S k u t k i e m l i b e r a l i z a c j i j e s t
u w i d o c z n i e n i e w p ł y w u ś w i atow ych r ynków masła i mlek a w proszk u
n a c e ny p ł a c o n e p ro d u c e n t o m w UE . Z b l i ż e n i e t yc h c e n s p o wo d u j e
konieczność dalszej restruktur yzacji, ponieważ europejsk ie struktur y
produkc yjne nadal bardzo się różnią od struktur występując ych u konkurentów spoza Wspólnoty (zob. pkt 37). Niemniej jednak w państwach
UE-15 nie istnieje bezpośredni z wiązek międz y mar żami gospodarst w
ml e cz a rs k i ch a l i cze bn o ś ci ą i ch st ad 63 . G o sp o dar st wam i, któ re w y k azują mar żę dodatnią niekoniecznie są gospodarst wa największe, lecz
te o największej obsadzie z wier ząt, w yższej produkt y wności i niższej
roc z n e j je d n o s tce p ra c y.
MacDonald, James M., O’Donoghue,
Erik J., McBride, William D., Nehring,
Richard F., Sandretto, Carmen
L. i Mosheim, Roberto, Profits, costs
and the changing structure of dairy
farming. United States Department
of Agriculture, Economic Research
Report nr 47, wrzesień 2007.
62. Jeśli chodzi o rodzaj produktów, mimo że UE jest największ ym ekspor-
terem serów, nadal spr zedaje na światow ym r ynk u pr zede wsz ystk im
p r ze t wo r y po d s tawowe, tj. m l e ko w p ro sz k u i m asło ( dane z 2008 r.) .
W p r z e s z ł o ś c i e u ro p e j s c y w y t wó rc y t yc h p ro d u k t ó w b y l i k o n k u re n c y j n i t y l k o wówc z a s, g d y ce ny światowe były w ysok ie. Aby utr z ymać
d u że u d z i a ł y w r y n k u ś w i a tow y m , n a l e ż y p o ł oż yć w i ę k s z y n a c i s k n a
p ro d u k c j ę s e rów i i n nyc h p r ze t wo rów o w y s o k i e j w a r t o ś c i d o d a n e j,
zgodnie z celem liberalizacji, któr ym jest lepsze dostosowanie sektora
d o p o t r ze b r y n k u.
45
WNIOSKI I ZALECENIA
63. Polit yk a UE w dziedzinie mleczarst wa ma umożliwić realizację złożo -
nego zestawu celów, tak ich jak osiągnięcie równowagi r ynkowej, sta bilizacja cen mlek a i pr zet worów mlecznych, zapewnienie odpowiedniego poziomu ż ycia producentom oraz z większenie konkurenc yjności
europejsk ich pr zet worów mlecznych na r ynk ach międz ynarodow ych.
W s wo i m s p r a wo z d a n i u Tr y b u n a ł a n a l i z u j e, d o j a k i e g o s t o p n i a c e l e
te zostały zrealizowane, i z wraca uwagę na kwestie, które okazały
s i ę n a j i s to t n i e j s ze w t r wa j ą c y m p ro ce s i e l i b e ra l i z a c j i e u ro p e j s k i e g o
se k to ra m l e cz a rs k i e g o.
Równowaga
rynku
64. Od 1984 r. k wot y mleczne stanowią filar europejsk iej polit yk i w dzie -
65. Pr z e z d ł u g i c z a s s y s t e m o w i k w o t t o w a r z y s z y ł y z a t e m s u b s y d i o w a n e
66. dzinie mleczarstwa. Od czasu ich wprowadzenia stanowiły one surowe
ograniczenie dla produkcji, ale pr zez długi ok res ich poziom był zbyt
w ys o k i w s to s u n k u d o ch ł o n n o śc i r y nk u. Lim i t y k rajowe ust alo no na
p o d s t a w i e h i s t o r yc z nyc h d a nyc h d o t yc z ą c yc h p ro d u k c j i , a n i e k t ó re
k woty k rajowe – z właszcza w prz ypadku Włoch – były regularnie prze k ra cz a n e.
nadw yżk i strukturalne. Po z w yżce światow ych cen pod koniec 2006 r.
i w 2 0 0 7 r. n a d w y ż k i p o ra z p i e r ws z y n i e m a l c a ł k ow i c i e z n i k n ę ł y. N i e
należ y jednak traktować tego jako definit y wny sukces, ponieważ nadw yżk i pojawiły się ponownie w latach 2008 i 2009.
o zniesieniu k wot, na zliberalizowanym r ynk u zdolności produkc yjne
P
pozostaną mało elast yczne, a producenci mogą mieć trudności z sz yb k im dostosowaniem się do wahań popytu. R ada zdec ydowała o zacho waniu instrumentu inter wencji publicznej w charakterze „sieci bezp i e c z e ń s t w a”. J e d n a k ż e z e w z g l ę d u n a s w ó j z n i k o m y w y m i a r t a s i e ć
bezpieczeństwa może okazać się mało użyteczna w razie poważnego
kr yz ysu i nieproporcjonalna do sk ali problemów i nadwyżek, które mogą
zagrozić Europie.
Zalecenie nr 1
Ko misja musi na dal na d zo row ać z miany na r y nk u ml e k a i p r ze t w o r ó w m l e c z ny c h , r e a l i z u j ą c d z i a ł a n i a , d z i ę k i k t ó r y m d e r e gulacja sek tora nie doprowadzi do ponownego pojawienia
s i ę n a d p r o d u k c j i . W p r z e c i w ny m r a z i e c e l K o m i s j i , j a k i m j e s t
u tr z y mani e p oz i o mu re gula cj i w ro d z aju si e ci b e z p i e c z e ńs t w a
n a minim alny m p oz i o mi e, m oż e s z y b ko o k a z a ć si ę ni e m oż li w y
d o sp e ł ni e nia .
46
Cena
67. mleka
Wprowadzenie cen referenc yjnych oraz k wot poz woliło utr z ymać w yjątkową stabilność cen nominalnych w ciągu ostatnich dwudziestu lat.
B i o r ą c j e d n a k p o d u w a g ę i n f l a c j ę, c e ny re a l n e w t y m s a my m o k re s i e
z n a c z n i e s p a d ł y, c o s p o w o d o w a ł o p o w a ż n e o b n i ż e n i e m a r ż y p r o d u centów. M ar że te sk urcz yły się w w ynik u ciągłej presji, aby z większać
w ydajność i produkty wność, co zmusiło mniej w ydajnych producentów
do w ycofania się z r ynku, mimo że w niektór ych pr z ypadk ach k apitalizacja k wot mogłaby złagodzić negat y wne sk utk i tego zjawisk a. Zmiany cen konsumpc yjnych mlek a i pr zet worów mlecznych niekoniecznie
odz wierciedlają zmiany cen producenta.
Zalecenie nr 2
Mając świadomość, że proces k sz tał towania cen w sek torze
s p o ż y w c z y m j e s t w y j ą t k o w o z ł o ż o n y, Tr y b u n a ł u z n a j e , ż e
m usi o n być r e g u l a r n i e m o n i to r ow a ny p r z e z Ko m isj ę. Ko m isj a
i p a ń s t w a c z ł o n ko w s k i e m u s z ą d o p i l n ow a ć , a b y ko n ce nt r a cj a
p r ze dsię b io r s t w p r ze t wó rc z ych i d ys tr y b u c yjnych nie s t aw ia ł a
p r o d u c e n t ó w m l e k a w p o z y c j i ce n o b i o r có w i n i e o g r a n i c z a ł a
prawa konsumentów końcow ych do sprawiedliwego kor z ystania
z o b ni że k ce n .
Dochody
68. producentów
Na tle ogólnego spadk u dochodów z działalności rolniczej średni do chód producentów mlek a nieznacznie pr zek racza w ysokość dochodów
innych rolników. W rzecz ywistości to dostosowanie strukturalne poz wo liło utr z ymać na stałym poziomie średni dochód producentów mlek a.
W l a t a c h 1 9 9 5 – 2 0 0 7 p a ń s t w a UE - 1 5 s t r a c i ł y p o ł o w ę s w o i c h g o s p o darst w mleczarsk ich.
47
69. Oczekuje się, że ta tendencja do konsolidacji produkcji będzie się utrz ymy w a ć, a n awe t p r z ys p i e s z y w r a z ze s p a d k i e m l u b z a n i k i e m p ro d u kc j i n a o b s z a ra c h o n i e k o r z ys t nyc h wa r u n k a c h g o s p o d a rowa n i a i w ra z
z koncentracją produkcji w regionach o przewadze rolnictwa intens y w n e g o. Z m i a ny t e m o g ą o k a z a ć s i ę n i e b e z p i e c z n e d l a ś r o d o w i s k a
o ra z d l a t k a n k i s p o ł e c z n e j n a o b s z a ra c h o n i e k o r z ys t nyc h wa r u n k a c h
gospodarowania, gdzie mleczarst wo jest jednym z niewielu możliw ych
rodzajów działalności rolniczej.
Wraz z wprowadzeniem
70
w 2005 r. systemu płatności jednolitej
państwa członkowskie uzyskały
lepszą możliwość ukierunkowania
pomocy bezpośredniej na niektórych
obszarach dzięki zastosowaniu
modelu regionalnego. W praktyce
jednak oddzielenie premii mlecznej
i płatności dodatkowych nie
doprowadziło do przekierowania
wsparcia do producentów mleka
Zalecenie nr 3
z obszarów o niekorzystnych
warunkach gospodarowania.
Jeśli chodzi o sek tor mlec z arsk i, ani popr zednia polit yka wsparc i a c e n , a n i o b e c ny s y s t e m b e z p o ś r e d n i e g o w s p a r c i a d o c h o d ów w p r ak t yce nie s ą uk ie r unkowan e p o d w zglę d em z arów n o
te r y to rialny m , jak i sp o ł e c zny m 70 . Bior ąc p o d uwag ę znac zenie
p ro du kcj i m l e k a w g osp o darce ro ln ej o r a z j ej w p ł y w n a s tr ukt urę o bs z arów w i ejsk i ch , Tr y b un a ł z al e c a Ko misj i g ł ę bs z e rozw a że ni e nas tę p ując ych k we s tii:
We wszystkich państwach
członkowskich UE-15 oddzielenie
pomocy spowodowało przyznanie
specjalnych uprawnień posiadaczom
kwot mlecznych lub wzrostem
wartości jednostkowej uprawnień
do płatności już przysługujących
posiadaczom kwot.
- s p e c y f i c z ny c h p r o b l e m ó w t yc h re g i o n ó w, w k t ó r yc h p ro d u k c j a
m l e k a j e s t z a grożo n a , z w ł a s zcza obszarów górsk ich;
- w
pły wu na środowisko naturalne geograficznej koncentracji pro dukcji mleka.
Konkurenc yjność
na r ynkach światow ych
70. O d 1 9 8 4 r. u d z i a ł UE w ś w i a t o w y m h a n d l u p r z e t w o r a m i m l e c z ny m i
n i e p r z e r w a n i e m a l e j e. G ł ó w ny m c e l e m o b e c nyc h d ą ż e ń d o l i b e r a l i za cji s e k to ra je s t z a pe w n i e n i e k o nk urenc y jno śc i euro p ejsk i m p ro ducentom mlek a. Zgodnie z porozumieniami WTO europejsk ie wsparcie
w y woz u p r ze t wo rów m l e c z nyc h zo s t a ł o w o s t at n i c h l at a c h z n a c z n i e
ogra n i czo n e.
48
71. W rzecz ywistości wymiana przetworów mlecznych na globalnym r ynku
72. Po
ob e jm u je g ł ów n i e p ro d u k t y p o dst awowe, t ak i e jak m leko w p ro sz k u
i m a s ł o. Eu ro p e j s c y w y t wó rc y t ych produktów byli konk urenc yjni na
r y n k a c h ś w i a tow yc h t y l k o wówc z a s, g d y ce ny n a n i c h by ł y w ys o k i e.
W p ozo s t a ł yc h o k re s a c h e k s p o r towali swoje produkt y pr z y wsparciu
z b u d że tu ws pó l n o towe g o.
silnym wzroście w ostatnich latach popyt na r ynku światowym
o b e c n i e m a l e j e . D l a t e g o t e ż w 2 0 0 9 r. K o m i s j a p r z y w r ó c i ł a s y s t e m
refundacji w y wozow ych, któr ych stawk i zostały zredukowane do zera
w 2 0 0 7 r. W p e r s p e k t y w i e ś re d n i o t e r m i n o we j t a k i e ro z w i ą z a n i e n i e
by ł o by j u ż j e d n a k m oż l i we, g d y by w w y n i k u n e g o c j a c j i p o roz u m i e ń
o handlu światow ym zniesiono refundacje w y wozowe. Pr z yszłość w ywozu będzie zależała od zmian w światow ym popycie oraz od zdolno śc i e u ro p e js k i e g o p r ze mys ł u d o do sto sowania się do tego p o py t u.
Zalecenie nr 4
D l a e u ro p ejsk i e g o s e k to r a m l e c z a r sk i e g o r y n e k ś w iatow y p o z os t a n i e r y n k i e m d r u g o r z ę d ny m , d o k tó r e g o p ro du ce n ci z UE
będą mieli dostęp w yłąc znie w okresach z w y żkowania cen świa tow ych. Tylko producenci serów i innych pr zet worów o w ysokiej
war tości dodanej będą mogli starać się o tr wał y udział w r ynku.
J es t z atem ko nie c zn e, aby Komisja i p ańs t wa c zł onkowsk ie do k ł a da ł y dals z ych s t ar ań w ce lu zo r i e ntow ania p ro dukcj i m l e k a
p r z e d e w s z y s tk im na sp e ł niani e p otr z e b wew n ę tr z n e g o r y n k u
europejsk iego, a tak że na produkcję serów i innych pr zet worów
o w ysokiej war tości dodanej, k tóre można ek spor tować bez
w sp arcia b u d że towe g o.
Niniejsze sprawozdanie zostało przyjęte przez Trybunał Obrachunkowy
w Luk semburgu na posiedzeniu w dniu 23 lipca 20 09 r.
W imi e niu Tr y b u n a ł u O b ra chu nkowe g o
Vítor Manuel da Silva Caldeira
Pre zes
49
Z A ŁĄC Z NI K I
P R ODU KCJ A I S P OŻ YCIE MLE K A W UE
(w tys. ton)
1984
EU-15
(1)
1994
EU-15
(1)
2004
EU-25
(2)
2008
EU-27
(2)
Produkcja mleka krowiego
136 247
120 179
136 752
150 647
Dostawy
123 588
(91 %)
111 515
(93 %)
124 928
(91 %)
134 346
(89 %)
Produkcja mleka spożywczego
26 449
30 320
31 942
32 120
Produkcja masła
Produkcja przemysłowa
Razem
Spożycie masła
2 622
2 657
1 893
1 799
1 817
b.d.
1 979
2 015
1 973
2 072
2 167
1 882
Produkcja serów
Z produkcji przemysłowej (mleko krowie)
Razem
Spożycie serów
4 508
4 882
4 201
5 650
6 168
b.d.
7 399
8 341
8 024
8 163
9 547
7 748
Produkcja mleka w proszku
Mleko odtłuszczone
Mleko częściowo odtłuszczone + mleko pełne
Maślanka w proszku
Razem
Spożycie odtłuszczonego mleka w proszku
2 364
867
52
3 283
b.d.
1 232
1 001
52
2 285
b.d.
891
870
73
1 834
b.d.
928
864
70
1 862
660 (3)
Produkcja mleka skondensowanego
i zagęszczonego
1 645
1 284
1 188
1 138
Produkcja kazeiny i kazeinianów
127
111
122
137
Ź ró dła: (1) Cronos, (2) Komisja: odpowiedzi państw członkowskich na kwestionariusz kwartalny
i (3) Komisja: January 2009 dairy monthly.
50
Z A ŁĄC Z NI K II
P OD S TAW O W E D A NE DOT YC Z ĄCE HODO W LI K R Ó W MLEC Z N YCH W UE
Liczba krów (w tys.)
Liczba producentów mleka (w tys.)
1985
1995
2005
2007
1985
1995
2005
2007
Belgia
951,19
683,80
549,33
523,70
44,58
22,05
15,18
13,32
Dania
913,00
714,00
564,27
545,42
31,77
16,39
6,51
5,38
Niemcy
b.d.
5 229,40
4 235,96
4 076,38
369,00
209,42
110,37
101,07
Grecja
218,91
185,00
167,92
150,00
73,42
28,00
9,78
b.d.
Hiszpania
1 880,20
1 281,00
1 001,92
903,00
b.d.
114,60
42,39
37,29
Francja
6 506,10
4 700,40
3 883,84
3 758,50
328,70
158,57
103,85
93,12
Irlandia
1 495,20
1 220,79
1 081,96
1 058,21
76,70
42,10
23,82
21,32
Włochy
2 804,00
2 080,00
1 860,18
1 890,91
337,69
113,19
61,02
62,79
Luksemburg
70,29
47,75
39,34
40,04
2,31
1,42
0,97
1,09
Niderlandy
2 333,00
1 777,00
1 433,20
1 468,30
61,31
40,06
23,53
24,51
Austria
b.d.
706,49
535,79
521,68
b.d.
90,73
54,58
49,45
Portugalia
b.d.
384,00
287,29
272,66
b.d.
86,00
15,86
13,50
Finlandia
b.d.
402,30
318,76
296,07
b.d.
32,36
16,94
14,39
Szwecja
b.d.
481,70
393,26
369,65
b.d.
17,74
8,55
7,10
3 256,47
2 631,93
2 065,07
1 978,00
52,88
36,68
26,31
28,14
22 525,56
18 418,09
17 852,52
1 009,32
519,65
472,47
Zjednoczone Królestwo
UE-15
Republika Czeska
b.d.
713,00
440,50
416,52
b.d.
b.d.
6,78
5,62
Estonia
b.d.
185,40
115,23
107,84
b.d.
b.d.
9,21
6,08
Cypr
b.d.
29,50
24,25
23,70
b.d.
b.d.
0,24
0,24
Łotwa
b.d.
291,90
172,36
182,32
b.d.
b.d.
50,90
43,69
Litwa
b.d.
586,00
493,89
398,37
b.d.
b.d.
170,79
123,17
Węgry
b.d.
390,00
286,83
265,43
b.d.
b.d.
16,25
12,17
Malta
b.d.
b.d.
7,27
8,08
b.d.
b.d.
0,15
0,19
Polska
b.d.
b.d.
2 853,74
2 767,78
b.d.
b.d.
727,10
651,05
Słowenia
b.d.
b.d.
130,68
124,19
b.d.
b.d.
19,71
19,20
Słowacja
b.d.
b.d.
193,20
177,22
b.d.
b.d.
13,46
11,54
4 717,95
4 471,45
1 014,58
872,95
UE-10
Bułgaria
b.d.
b.d.
b.d.
335,90
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
Rumunia
b.d.
b.d.
b.d.
1 572,90
b.d.
b.d.
b.d.
1 012,40
UE-2
1 908,80
Ź ró d ło: Europejski Trybunał Obrachunkowy, na podstawie danych Eurostatu.
51
Średnia wielkość stada
(liczba krów na gospodarstwo)
Produkcja mleka
w przeliczeniu na krowę (w kg)
1985
1995
2005
2007
1985
1995
2005
2007
21,34
31,02
36,19
39,32
3 990,79
4 935,65
5 622,55
5 490,44
28,74
43,56
86,73
101,38
5 584,88
6 544,82
8 218,64
8 137,21
b.d.
24,97
38,38
40,33
b.d.
5 470,42
6 833,09
6 721,96
2,98
6,61
17,17
b.d.
3 499,34
4 127,03
5 000,00
4 819,40
b.d.
11,18
23,64
24,22
b.d.
4 800,62
6 445,73
b.d.
19,79
29,64
37,40
40,36
b.d.
5 406,56
6 334,43
6 344,43
19,49
29,00
45,42
49,63
3 894,13
4 380,03
4 631,79
6 111,47
8,30
18,38
30,48
30,11
b.d.
5 046,73
5 958,20
5 581,96
30,42
33,63
40,72
36,73
4 278,84
5 625,13
6 567,08
6 450,25
38,06
44,36
60,91
59,91
5 379,34
6 356,22
7 298,47
7 247,40
b.d.
7,79
9,82
10,55
b.d.
4 173,02
5 826,32
5 074,15
b.d.
4,47
18,11
20,20
b.d.
4 583,33
6 361,56
b.d.
b.d.
12,43
18,82
20,57
b.d.
8 212,78
7 775,04
7 744,07
b.d.
27,15
46,01
52,06
b.d.
6 859,04
8 206,20
8 163,25
61,58
71,76
78,49
70,29
4 956,41
5 578,63
7 073,20
6 899,29
22,32
35,44
35,24
4 486,21
5 396,16
6 549,51
b.d.
b.d.
b.d.
64,97
74,11
b.d.
4 378,58
6 434,91
6 002,75
b.d.
b.d.
12,51
17,74
b.d.
3 812,84
5 927,50
5 705,22
b.d.
b.d.
b.d.
98,75
b.d.
4 711,86
5 990,65
6 079,32
b.d.
b.d.
3,39
4,17
b.d.
3 233,64
4 356,37
3 496,12
b.d.
b.d.
2,89
3,23
b.d.
3 087,88
4 450,42
3 330,36
b.d.
b.d.
17,65
21,81
b.d.
5 054,95
6 767,51
5 442,59
b.d.
b.d.
49,12
42,53
b.d.
b.d.
5 296,30
5 340,79
b.d.
b.d.
3,92
4,25
b.d.
b.d.
4 328,07
3 266,12
b.d.
b.d.
6,63
6,47
b.d.
b.d.
5 479,59
4 525,34
b.d.
b.d.
14,35
15,36
b.d.
b.d.
5 538,47
5 350,83
4,63
5,10
3 958,77
4 830,06
3 866,06
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
2 219,41
b.d.
b.d.
b.d.
1,55
b.d.
b.d.
b.d.
1 168,03
1 353,04
52
ODPOWIEDZI
KOMISJI
STRESZCZENIE
Kwot y mleczne skończą się z dniem 1 k wiet nia 2015 r. zgodnie z dec yzją R ady, działającą
zgodnie z opinią Parlamentu z 2003 r. Opar to
ją międz y innymi na wniosk ach i zaleceniach
zawar t ych w sprawozdaniu specjalnym Euro pejsk iego Tr ybunału Obrachunkowego (ETO)
nr 6/2001. Celem reformy sektora mleczars k i e g o, z g o d n e j z o g ó l n ą re fo r m ą WPR , by ł o
większe zorientowanie produkcji na r ynek.
W konsekwencji ponownie zdefiniowano
środk i inter wenc yjne prz y stopniowym wpro wadzaniu niższych cen interwencyjnych.
W ramach rekompensat y wśród producentów
m l e k a rozd y s p o n ow a n o 5 m l d e u ro t y t u ł e m
bezpośredniego, z wiązanego z produkcją
ws p a rc i a d o c h o d ów ro l n i k ów. Po m o c t a j e s t
obecnie całkowicie niezwiązana z wielkoś ci ą pro d uk c ji i po d le g a n o r m o m w z a k re si e
zdrowia publicznego i zdrowia z wier ząt oraz
o c h r o ny ś r o d o w i s k a ( z a s a d a w s p ó ł z a l e ż n o ści). Wsz ystk ie te środk i miały na celu wspie ranie wzrostu konkurencyjności i pomoc
producentom mlek a w pr z ygotowaniu się do
przyszłych wyzwań na rynkach międzynaro d o w yc h , p r z y j e d n o c z e s ny m z a p e w n i e n i u
wsparcia dochodów w postaci płatności bez pośrednich.
Komisja miała świadomość wyzwań związ anych z wdrożeniem tak iej refo r my. Dlate g o te ż ś ro d k i w z a k re s i e roz wo j u o b s z a rów
w i e j s k i c h by ł y i s ą n a d a l d o s tę p n e, a by p o m ó c ro l n i k o m w re s t r u k t u r y z a c j i i d o s to s o waniu się do now ych warunków r ynkow ych.
Ostatnia ocena funkcjonowania reformy
WPR , j a k r ó w n i e ż E u r o p e j s k i p l a n n a p r a w y
g o s p o d a rc z e j o fe r u j ą p a ń s t wo m c z ł o n k o w sk im dodatkowe możliwości wspierania sektora mleczarskiego i złagodzenia skutków
w ygaśni ęc ia system u k wo towego.
53
Odpowiedzi
Komisji
W o s t a t n i c h d wó c h l a t a c h ro l n i c y d o ś w i a d cz yli niestabilnych cen mleka, prz y gwałt o w n y m i c h w z r o ś c i e w 2 0 0 7 r. , p o k t ó r y m
n a s t ą p i ł z n a c z ą c y s p a d e k w 2 0 0 8 r. C e n y
k o n s u m p c y j n e p r z e t w o r ó w m l e c z ny c h r ó w nież wzrosły w 2007 r., ale w 2008 r. nie spadły w tak im samym stopniu. Te asymetr yczne
zmiany cen producenta i cen konsumenck ich
w y wołały obaw y co do funkcjonowania konkurencji w łańcuchu dostaw od momentu
p ro d u k c j i d o k o n s u m p c j i . K o m i s j a s z c z e g ó łowo bada tę sytuację.
Komisja uważa, że środk i z wiązane ze z bytem
wewnętr znym masła były niezbędne w pr ze szłości i ok azały się skutecznym sposobem
n a u t r z y m a n i e s t a b i l n o ś c i i u n i k n i ę c i e d roż s z e g o s k u p u w r a m a c h i n t e r we n c j i p u b l i c z nej. Jednakże, równolegle ze zmniejszeniem
ceny inter wencyjnej masła i wynikającymi
z t e g o z m i a n a m i w a r u n k ó w r y n k o w yc h , p o m o c o g r a n i c z o n o d o z e r a w 2 0 0 7 r. S e k t o r
w yrobów cuk ier nicz ych może teraz k upować
m a s ł o p o c e n a c h p o d o b ny c h d o w c z e ś n i e j szej ceny netto (ceny po odjęciu pomoc y).
II.
Ocena funkcjonowania refor my WPR spowo dowała zniesienie programów zbycia mas ł a , a p r o g r a my d l a o d t ł u s z c z o n e g o m l e k a
w p ro sz k u st ały się dysk rec jo nalne, na p o dstawie oceny Komisji, cz y są one odpowiedni e w ist ni ejąc yc h war unk ac h.
O ce n a f u n k c j o n ow a n i a re fo r my WPR s t a n o w i ł a k o l e j ny k r o k w k i e r u n k u WPR b a rd z i e j
zorientowanej na rynek, w której pomoc
bezpośrednia niezwiązana z wielkością
produkcji odgrywa istotną rolę w zabezpieczeniu dochodów gospodarstwa rolne go oraz w której instrumenty wspierania
r y n k u p ow i n ny o d g r y w a ć m n i e j s z ą ro l ę. Po
dokonaniu oceny funkcjonowania reformy
WPR i n s tru m e nt y d o t ycz ą ce p r z y woz u m ają
nadal zastosowanie jako mechanizmy int e r w e n c y j n e . Pr e m i ę m l e c z n ą i d o d a t k o w ą
p ł a t n o ś ć z n i e s i o n o n a j p ó ź n i e j o d 2 0 0 7 r.
Sto s ow n e k wo t y u j ę to w s ys te m i e płatności
jednolitej. W konsek wencji producenci mle ka nie otrz ymują już wsparcia z wiązanego
z p rod u k cją m l e k a .
IV.
V.
Stabilność cen nominalnych oraz spadek cen
re a l nyc h j e s t z j a w i s k i e m w s p ó l ny m d l a k i l k u s e k t o rów, n i e t y l k o d l a s e k t o r a m l e c z a r sk iego. Producenci mlek a nie byli jedynymi,
którz y doświadcz yli braku „stabilnych cen
w ujęciu realnym”, jak ok reślił to Tr ybunał.
Ponadto zmiany cen tr zeba również oceniać
w ś w i e t l e z m i a n n a r y n k a c h m i ę d z y n a ro d o w ych, a różnica cenowa w stosunku do światowej ceny r ynkowej musi być zmniejszona.
Należ y zauważ yć, jak to ucz yniła Komisja
w odpowiedzi na sprawozdanie specjalne
Eu ro p e j s k i e g o Tr y b u n a ł u O b r a c h u n k owe g o
nr 6/2001 dotyczące kwot mlecznych, że
d o s to s ow a n i e p ro d u k c j i m l e k a d o p oz i o m u
konsumpcji wewnętr znej nie było celem ani
p ol i t yc z ny m , a n i e k o n o m i cz ny m .
54
Odpowiedzi
Komisji
V II.
IX.
N a r e l a t y w n ą p o z y c j ę UE j a k o e k s p o r t e r a w p ł y w m i a ł s z e r e g c z y n n i k ó w, g ł ó w n i e
z większone możliwości produkc yjne niektó r yc h p a ń s t w tr ze ci ch . J e d n a k że cz ynni k ten
o r a z s k u t k i o s t a t n i c h re fo r m z a c h ę c i ł y p ro d uce ntów u n i jnych d o s k u p i e n i a s ię na roz woju i poszerzaniu war tościowych r ynków
pr zet worów, na któr ych Europa ma tr walszą
przewagę konkurencyjną, takich jak r ynek
se ra .
• K o m i s j a b ę d z i e n a d a l s z c z e g ó ł o w o m o nitorować zmiany w tym sektorze. W tym
względzie sprawozdania rynkowe, które
m a j ą b y ć p r z e d ł o ż o n e Pa r l a m e n t o w i i R a d z i e w 2 0 1 0 r. i 2 0 1 2 r. , d a d z ą p o ż y t e c z n e
wsk azówk i dot yczące produkcji i zmian r ynkowych w miarę zbliżania się wygaśnięcia
system u k wo towego w 2015 r.
V III.
• K o m i s j a z w r a c a u w a g ę, ż e n i e s t a b i l n o ś ć
r y n k u m o ż e p r o w a d z i ć d o n i e d o b o r ó w, j a k
i na d w y że k .
• W P R o b e j m u j e s z e r e g i n s t r u m e n t ó w ,
szczególnie w zakresie rozwoju obszarów
w i e j s k i c h , k t ó re p o z a p ro m o w a n i e m k o n k u rencyjności mają na celu przeciwdziałanie
z a p r z e s t a w a n i u u p r a w y g r u n t ó w, o c h r o n ę
i poprawę stanu środowiska, lepszą inte grację działalności rolniczej w społeczno- e k o n o m i c z n y m k o n t e k ś c i e o b s z a r ó w w i e j sk ich oraz wspieranie restruktur yzacji w sektorach najbardziej narażonych na zmiany.
• S ektor mleczarsk i UE staje w obliczu konk u re n c j i z k i l k u s t ro n , w s zc ze g ó l n o ś c i s e k t o r a m l e c z a r s k i e g o z i n ny c h c z ę ś c i ś w i a t a ,
ale również innych podobnych produktów
w Europie. Każda część tego wysoce zróżni cowa n e g o s e k to ra m u s i o k re ś l i ć i o p raco wać optymalną strategię celem sprostania
t ym w y z wa n i o m .
W następstwie wniosku Rady Europejskiej,
dnia 22 lipca 2009 r. Komisja pr z yjęła komun i k at „ Sy t u a c j a n a r y n k u p r ze t wo rów m l e c z nyc h w 2 0 0 9 r.” (COM ( 2 0 0 9 ) 3 8 5 ) , k t ó r y o p i suje możliwe sposoby stabilizacji r ynku, pr z y
j e d n o c z e s ny m z a c h o w a n i u z g o d n o ś c i z w y n i k i e m o ce ny f u n k c j o n ow a n i a re fo r my WPR .
R ada omówi komunik at we wr ześniu 2009 r.
• G r u p a W y s o k i e g o S z c z e b l a 1 d s . K o n k u re n c y j n o ś c i Pr z e my s ł u R o l n o - S p o ż y wc z e g o
z a p r o p o n o w a ł a o s t a t n i o s e r i ę i n i c j a t y w,
k tó re K o m i s j a z a m i e r z a wd roż yć w n a d c h o dz ąc yc h m i esi ąc ac h. I nic jat y w y te st anowią
część procesu wdrażania planu działania
m a j ą ce g o n a ce l u p o p rawę f u n k c j o n owa n i a
łańcucha dostaw żywności, który Komisja
p r z e d s t a w i ł a p o d k o n i e c 2 0 0 8 r. w s w o i m
komunik acie „Ceny ż y wności w Europie”
(COM ( 2 0 0 8 ) 8 2 1 we r s j a o s t a t e c z n a ) . Wś ró d
pięciu głównych części składowych planu
działania uzgodnionego pr zez R adę w grudniu 2008 r. było stałe europejsk ie monitoro w a n i e c e n ż y w n o ś c i i ł a ń c u c h a d o s t a w. To
narzędzie monitorowania powinno zapewn i ć l e p s z e i n fo r m a c j e k o n s u m e n t o m , o rg a nom publicznym i podmiotom r ynkowym
i w t e n s p o s ó b s p ro s t a ć p ro b l e m o w i b r a k u
1
Głównym zadaniem grupy wysokiego szczebla (której
przewodniczy jeden z wiceprzewodniczących Komisji
z udziałem komisarzy odpowiedzialnych za rolnictwo i rozwój
obszarów wiejskich oraz za ochronę konsumentów i zdrowie)
było udzielanie Komisji Europejskiej informacji w celu
wzmocnienia i promowania przywództwa europejskiego
przemysłu rolno-spożywczego. Miała ona zapewnić impuls
polityczny dla tego procesu oraz platformę do dyskusji na
temat zaleceń sektorowych (ale nie śledzić dynamiki pomiędzy
cenami producenta a cenami konsumenckimi). Celem grupy
jest zebranie głównych zainteresowanych stron sektora
spożywczego. Składała się ona z przedstawicieli najwyższego
szczebla.
55
Odpowiedzi
Komisji
p r ze j r z ys to ś ci ce n o ra z po p raw i ć wi edzę na
temat wpływu regulacji w całym łańcuchu
d o s t aw ż y w n o ś c i . K o m i s j a p r ze d s t aw i s p ra wozdanie uzupełniające w sprawie tego planu d zi a ł a n i a po d k o n i e c 2 0 0 9 r. Po nadto na
s p o t k a n i u p o d gr u py d s. ż y w n o ś c i w ramach
Eu ro p e j s k i e j S i e c i K o n k u re n c j i n a p o c z ą t k u
l i p c a 2 0 0 9 r. z a l e c o n o p r z y s p i e s z o ny p r z e g l ą d r y n k ó w p r z e t w o r ó w m l e c z ny c h c e l e m
stymulacji i skoordynowania jednoczesnego monitorowania i gromadzenia danych
przez krajowe organy ds. konkurencji. Co
w i ę c e j w r a m a c h z a d a n i a w z a k re s i e m o n i torowania r ynk u detalicznego Komisja bada
również najlepsze praktyki we wsz ystkich
państwach członkowskich pod kątem stosunków umownych pomiędz y dostawcami
a d e t a l i s t a m i . Pr a ce te zo s t a n ą z a k o ń c zo n e
d o koń ca 2 0 0 9 r.
W c hw i l i o b e c n e j w a ż n i e j s z e j e s t s k o n c e n t r o w a n i e s i ę n a p o z i o m i e d e t a l i c z ny m a n i że l i na p oz i o m i e p r ze t wa r z a n i a .
• O d 2 0 0 5 r. K o m i s j a p r z yg l ą d a s i ę p ro b l e mom obszarów o niekor z ystnych warunk ach
gospodarowania, uwzględniając między
i n n y m i s p r a w o z d a n i e s p e c j a l n e Tr y b u n a łu Obrachunkowego nr 4/2003. Dyskusja
już zaowocowała zmianami w ramach legislac yjnych dla tych obszarów i nadal tr wa
( zo b. o s t at n i k o m u n i k at K o m i s j i COM ( 2 0 0 9 )
161 z d n i a 2 1 k w i e tn i a 2 0 0 9 r. ). S p ec y f i c z na
sytuacja obszarów górskich zostanie omó wiona przez Komisję w dokumencie robocz ym, któr y zostanie pr zedstawiony w listo p a d zi e 2 0 0 9 r.
J e ż e l i c h o d z i o k o n s e k we n c j e d l a ś ro d o w i ska jakiejkolwiek koncentracji terytorialnej produkcji, Komisja jest przekonana, że
działania winny zostać podjęte na dwóch
p oz i o m a c h : ( i ) p oz i o m i e l e gi s l a c y j ny m , p o p r ze z m o n i to rowa n i e z g o d n o ś c i z n o r m a m i
ochrony środowisk a oraz dobr ymi prakt yk am i w z ak resi e dz i ałalno śc i ro lnic zej i o c hro ny ś ro d o w i s k a , k t ó re s t a n o w i ą w a r u n k i d l a
pomocy bezpośredniej oraz pomocy w ramach drugiej osi roz woju obszarów wiejs k i c h ; ( i i ) p oz i o m i e z a c h ę t , p o p r ze z p o m o c
na wprowadzanie bardziej ekologicznych
praktyk w zakresie działalności rolniczej,
takich jak działania rolno-środowiskowe
w ram ac h roz wo ju o b sz arów wiejsk i c h.
• K o m i s j a z g a d z a s i ę , ż e z a p e w n i e n i e w y sok iej war tości i zadowolenia konsumentom
i użytkownikom europejskich produktów
mleczarskich jest niezbędne dla zabezpiec ze n i a t r wa ł e g o d o c h o d u p ro d u ce nto m . K o misja uznaje znaczenie sprostania potrzebom
k o n s u m e n c k i m w z a k re s i e g a my p ro d u k t ó w
o w ys o k i e j w a r to ś c i i p ro d u k tów p o d s t awo wych, potrzebę wykorzystania wszystkich
składników mleka, w tym białka i tłuszczu,
oraz uwzględnia zróżnicowanie warunków
produkcji mlek a w całej Wspólnocie.
56
Odpowiedzi
Komisji
WPROWADZENIE
3.
Ti re t p i e r ws ze :
Należ y podkreślić, jak to ucz yniła Komisja
w sprawozdaniu specjalnym Europejskiego
Tr y b u n a ł u O b r a c h u n k o w e g o n r 6 / 2 0 0 1 d o t ycząc ym k wot mlecznych, że z dec yzji R ady
wynik a jasno, iż dostosowanie produkcji mle k a do poziomu konsumpcji wewnętr znej n i e
by ł o ce l e m a n i p o l i t yc z ny m a n i e k o n o m i c z ny m ( zo b. o d p ow i e d ź K o m i s j i n a p k t 6 8 – 6 9
sp rawozd a n i a s pe cja l n e g o n r 6 / 2 0 01).
Ti re t t r zec i e:
W ś w i e t l e w yg a ś n i ę c i a k wo t m l e c z nyc h K o m i s j a z a p r o p o n o w a ł a , a R a d a i Pa r l a m e n t
Europejski zatwierdziły stopniowy i planowany wzrost kwot. Umożliwi to producentom mleka dostosowanie się do nowej
s y t u a c j i w o k re s i e p r ze j ś c i ow y m ce l e m z ł a godzenia skutków wprowadzonych zmian
d o 1 k w i e t n i a 2 0 1 5 r.
Po n a d t o d o s t o s o w a n i e s t r u k t u r g o s p o d a r s t wa ro l n e g o d o n ow yc h m oż l i wo ś c i r y n k o w yc h l u b z m i a n w p o l i t y k a c h j e s t w d u ż y m
stopniu wsparte przez finansowanie w rama c h roz wo ju o b s z a rów w i e js k i ch .
Ti re t c z war te:
Ce n a j e s t j e d ny m z c z y n n i k ó w, k t ó re m o g ą
p op raw i ć k o n k u re n c y jn o ś ć p ro d u k tów unijnych na międz ynarodowych r ynkach, ale
w w i e l u s e g m e n t a c h p ro d u k tów i n n e c z y n nik i, w t ym innowac yjność produktu i w ysoka jakość, są decydujące dla zaspokojenia
p ot r zeb k o n s u m e ntów i u ż y tk ow n ików.
8.
Z m i a n a w p o l i t yce n i e t y l k o w p ł y wa n a b u d ż e t UE o r a z b e z p o ś r e d n i ą p o m o c o t r z y m y w a n ą p r z e z r o l n i k ó w. W m i a r ę s p a d k u
cen instytucjonalnych ceny r ynkowe również ulegną dostosowaniu, w zależności
od podaż y i popytu, a konsumenci powinni również skorz ystać na niższ ych cenach
r ynkowych, w zależności od efektywności
m ec haniz m u p r zek az y wania cen.
Po n a d t o o g r a n i c z o n o k o s z t y n i e t y l k o d l a
p ańst w c z ło nkowsk i c h, ale również dla sektorów sprzedających te produkty lub uż yw a j ą c y c h t y c h w s p i e r a ny c h p r o d u k t ó w. C o
więcej zmiana polityki zapewnia lepszą
poz ycję negocjacyjną w kontekście wielost ro nny m .
10–11.
Prem i ę m lec z ną i do dat kową p łat no ść z ni e s i o n o n a j p óź n i e j o d 2 0 0 7 r. S to s ow n e k wo ty ujęto w systemie płatności jednolitej.
W konsekwencji producenci mleka już nie
otr z ymują wsparcia z wiązanego z produkcją
m lek a.
Komisja uważa, że porównanie całkowite g o k o s z t u s e k t o r a m l e c z a r s k i e g o w 2 0 0 5 r.
i 2007 r. powinno opierać się na całkowit ych
poniesionych wydatkach, niezależnie od
te g o, w j a k i s p o s ó b by ł y f i n a n s owa n e ( j a k o
ro c z n e w yd a t k i z b u d że t u, w yd a t k i u j e m n e
czy dochody przeznaczone na określony
c e l ; p o c z ąw s z y o d ro k u b u d ż e t o we g o 2 0 0 7
dokonano zmian w traktowaniu dochodów
p r z e z n a c z o ny c h n a o k r e ś l o ny c e l ) . O p i e r a j ą c s i ę n a c a ł k ow i t yc h w yd at k a c h w y n o s z ą cych 3,202 mld euro w roku budżetowym
2005 oraz szacowanej kwocie 4,875 mld
euro w ro k u 2007, wz ro st w y no si 52% .
Wzrost wydatków budżetowych między
2 0 0 5 r. a 2 0 0 7 r. w y n i k a r ó w n i e ż z r o z s z e r zenia Wsp ó lno t.
57
Odpowiedzi
Komisji
UWAGI
14.
Jak już wspomniano w z wiązku z pkt 3, należ y odnieść się do odpowiedzi Komisji na
s p rawozd a n i e s p e c j a l n e Eu ro p e j s k i e g o Tr y bunału Obrachunkowego nr 6/2001 dotyc zą ce k wo t m l e cz nych . K o m i s ja p o dk reśliła,
ż e „ z d e c y z j i R a d y w y n i k a j a s n o, i ż d o s t o s o w a n i e p ro d u k c j i m l e k a d o p o z i o m u k o n sumpcji wewnętrznej nie było celem ani
p o l i t y c z ny m , a n i e k o n o m i c z ny m” ( z o b. o d p o w i e d z i K o m i s j i n a p k t 6 8 – 6 9 s p r a wo z d a ni a sp e cja l n e g o n r 6 / 2 0 0 1 ).
Ramka 2
Druga ramka: Jak do tej pory było zbyt
w c z e ś n i e n a p r z e p ro w a d z e n i e p e ł n e g o b a d a ni a w pł y w u o d d z i e l e n i a po m o c y o d wi elkości produkcji na rez ygnację z produkcji
mleka, w szczególności, że oddzielenie to
weszło w ż ycie w rok u k alendar zow ym 2006
( b u d że t 2 0 0 7 r. ) . Pl a n O ce ny DG d s. R o l n i c t w a i R o z w o j u O b s z a r ó w Wi e j s k i c h n a l a t a
2009– 2 0 1 1 z a pe w n i a o ce n ę s k u tk ów r y nko w ych częściowego oddzielenia płatności od
p ro d u k c j i , k t ó re w p ro w a d z o n o w b i e ż ą c y m
ro k u, m a j ą c n a c e l u z b a d a n i e s k u t k ó w r y n kow ych programów pomoc y, które pozostał y z w i ą z a n e l u b c z ę ś c i o wo z w i ą z a n e z p ro d ukc j ą . K o ntra k t m a być p o d p i s a ny jesi enią
2009 r., a ocena zostanie dokonana w 2010 r.
Po n a d to p l a n owa n e s ą d w i e o ce ny w latach
2010–2011, odpowiednio w zakresie skutków na dochody bezpośredniego wsparcia
ora z w z a k re s i e s e k to ra m l e cz a rs k i ego.
16.
Gdy wprowadzono program kwot mlecznyc h , d l a w i ę k s zo ś c i p a ń s t w c z ł o n k ows k i c h
ust alo no c ałkowit ą gwarantowaną i lo ść o dp o w i a d a j ą c ą d o s t a w o m m l e k a w 1 9 8 1 r. ,
p l u s 1 % ( a r t. 5 c u s t. 3 roz p o r z ą d ze n i a R a d y
( EWG ) n r 8 0 4 / 6 8 z e z m i a n a m i w p r o w a d z o n y m i w a r t . 1 r o z p o r z ą d z e n i a R a d y ( EWG )
856/84). Uznając szczególne okoliczności
produkcji mleka w Irlandii i we Włoszech,
całkowite gwarantowane ilości dla tych
państw członkowskich oparto na dostaw a c h z 1 9 8 3 r. ( w o d n i e s i e n i u d o W ł o c h ,
zob. mot y w nr 9 rozpor ządzenia R ady (EWG)
n r 8 5 6 / 8 4 ) . W ł o c hy z a t e m b y ł y t r a k t o w a n e
prz ychylniej niż pozostałe państwa członkowskie. Niepełne wykorzystanie zwięks z a j ą c yc h s i ę k wo t w Z j e d n o c z o ny m K ró l e s t w i e, S z we c j i i Fr a n c j i m a i n n e p r z yc z y ny :
na prz ykład niepełne wykorz ystanie kwot
w e Fr a n c j i j e s t s p o w o d o w a n e r y g o r y s t y c z ny m s ys te m e m z a r z ą d z a n i a k wo t a m i s to s o wany m p r zez adm inist rac ję f ranc usk ą.
17.
Jak już w yjaśniono w odpowiedzi na pkt 16,
w 1 9 8 4 r. R a d a u s t a l i ł a p o z i o m k w o t d l a
państ w członkowsk ich w oparciu o wspólną
p o dst awę.
Następnie Komisja otrzymała mandat do
zarządzania ilościami wyprodukowanymi
w ram ac h k wo t.
Głównym celem kwot było ograniczenie
produkcji i w rezultacie powstrzymanie
ak um ulac ji z ap asów m asła i m lek a w p ro sz k u, k tó re o s i ą gn ę ł y n a d m i e r n e p oz i o my. N a
pr z yk ład na koniec 1986 r. całkowite zapasy
masła wynosiły 1,3 miliona ton, co stanowi 59% z 2,2 miliona ton w yprodukowanych
t e g o ro k u, w p o rów n a n i u z z a p a s a m i n i e c o
p ow y że j 8 0 0 0 0 to n , s t a n ow i ą c y m i 4 % u n i j nej p ro dukc ji m asła, w 2007 r.
58
Odpowiedzi
Komisji
Ce l w p o s t a c i o g r a n i c z e n i a z a p a s ó w z o s t a ł
o s i ą gn i ę t y, a co z a t y m i d z i e n i e m oż n a j u ż
był o m ów i ć o z n a cz nych n a d w y ż k ac h st r ukt ura l nych .
Po n a d t o w s y s t e m i e k w o t o w y m , p r o d u k c j i
masła i odtłuszczonego mleka w proszku
nigdy nie traktowano jako nadwyżki prod u k c j i ; j e s t to s p o s ó b w y k o r z ys t a nia mlek a,
k tó r y j e s t n i e z b ę d ny d l a p o t r ze b r y n k u we wnętr znego, ale jest delik atniejsz y, bardziej
narażony na konk urencję z zewnątr z i mniej
d o c h o d o w y. P r o d u k c j a t a n i e z n i k n i e , a l e
może stać się mniej atrakc yjna wobec braku
p omoc y.
18.
Zob a c z o d p ow i e d ź n a p k t 1 4 .
21.
K o m i s j a u w a ż a , ż e ś ro d k i z w i ą z a n e z e z b ytem wewnętrznym masła były niezbędne
w p r ze s z ł o ś ci i o k a z a ł y s i ę s k u te cz ny m sp o sobem na utrzymanie stabilności i uniknięc i e d r o ż s z e g o s k u p u w r a m a c h i n t e r we n c j i
publicznej. Jednakże, zgodnie ze zmniejsze niem ceny inter wenc yjnej masła i wynik ającymi z tego zmianami warunków rynkow ych, pomoc ograniczono do zera w 2007 r.
Sektor wyrobów cukiernicz ych może teraz
kupować masło po cenach podobnych do
wcześniejszej ceny netto (ceny po odjęciu
p om oc y ).
O c e n a f u n k c j o n o w a n i a r e f o r m y WPR z n i o s ł a p ro g r a my z b yc i a m a s ł a , a p ro g r a my d l a
odtłuszczonego mleka w proszku stały się
d y s k re c j o n a l n e, n a p o d s t a w i e o c e ny K o m i s j i , c z y s ą o n e o d p o w i e d n i e w i s t n i e j ą c yc h
wa r unk a ch .
26.
W porównaniu z trendem obser wowanym
dla cen ek wiwalentu mlek a na r ynku globalnym, cena europejsk iego mlek a jest bardzo
stabilna dzięk i różnym instrumentom zar ządz ani a.
27.
Stabilność cen nominalnych oraz spadek
ce n re a l nyc h j e s t z j aw i s k i e m ws p ó l ny m d l a
k i lk u sekto rów, nie t y lko dla sekto ra m lec z n e g o. Pro d u c e n c i m l e k a n i e b y l i j e d y ny m i ,
którz y doświadcz yli braku „stabilnych cen
w ujęc iu realny m”, jak o k reślił to Tr y b unał.
w ś w i e t l e z m i a n n a r y n k a c h m i ę d z y n a ro d o w ych, a różnica cenowa w stosunku do światowej ceny r ynkowej musi być zmniejszona.
33.
S p rawozd a n i e z at y t u ł owa n e „ E k o n o m i k a g o spodarst wa mleczarsk iego w UE” (2009), spo rządzone przez sieć danych rachunkowych
z gospodarstw rolnych (FADN) działającą prz y
K o m i s j i , p o k a z u j e, że d o c h o d y g o s p o d a r s t w
rolnych specjalizując ych się w produkcji mle k a liczone w ujęciu realnej war tości dodanej
netto na jednostkę pracy wynoszą powyżej
ś re d n i e j ws z ys t k i c h g o s p o d a r s t w ro l nyc h z a
d a ny o k re s ( l a t a 2 0 0 0 – 2 0 0 6 ) . J e d n a k ż e z y s k
n a j e d n o s t k ę p ra c y ( s z a cowa n a k wo t a p ozo stająca po opłaceniu wszystkich czynników
produkcji) gospodarst w rolnych specjalizując yc h s i ę w p ro d u k c j i m l e k a w UE - 1 5 w y n o s i
p o w y ż e j ś r e d n i e j d o p i e r o o d 2 0 0 5 r. Wr e s z cie dochody na jednostkę prac y gospodarst w
rolnych specjalizując ych się w produkcji mle k a w UE - 1 5 w z r o s ł y w t y m s a m y m t e m p i e ,
c o ś r e d n i a w s z y s t k i c h g o s p o d a r s t w r o l ny c h
w l a t a c h 1 9 9 8 – 2 0 0 5 ( w u j ę c i u re a l ny m , zo b.
sprawozdanie „Ewolucja »marż mlecznych«
w U n i i E u ro p e j s k i e j ( 1 9 9 8 – 2 0 0 5 ) ” ) . W UE - 1 0
w z ro s t j e s t n a j w i ę k s z y d l a g o s p o d a r s t w ro l nych specjalizując ych się w produkcji mlek a.
59
Odpowiedzi
Komisji
Ti re t t r zec i e:
Jest rzeczą normalną, że część pomocy
u l e g ł a z w i ę k s z e n i u p ro p o rc j o n a l n i e d o d o chodów gospodarstw produkujących mle k o w l a t a c h 2 0 0 0 – 2 0 0 6 , u w z g l ę d n i w s z y, i ż
p re m i a m l e c z n a s t a n ow i ł a re k o m p ensatę za
niższe ceny inter wencyjne. Bezpośrednia
pomoc jest liczona na kilogram mleka ujętego w kwocie w dacie referenc yjnej. Jest
logiczne, że istnieje różnorodność pomiędz y producentami i państwami członkowskimi, gdyż istnieją różnice w strukturach,
w i e l ko ś ci k wo t i tp.
45.
Chociaż nasza analiza wykazuje pewną dodatkową produkcję po wygaśnięciu kwot,
wynik ten jest opar ty na pewnych założe n i a c h d o t yc z ą c yc h ce n UE i ce n n a r y n k a c h
światow ych oraz na założeniu zawarcia dauha ńsk i e j a g e n d y roz wo ju.
54.
Światowy kr yz ys finansowy i gospodarcz y
w 2008 i 2009 r. jest bardzo znacząc ym cz ynnikiem odpowiadającym za spadek popytu
na r ynk ach wewnętr znym i zewnętr znym.
Puł a py i nte r we n c y jn e (d o t ycz ą ce cen interwe n c y j nyc h ) w y n o s z ą 3 0 0 0 0 to n d l a m a s ł a
i 109 000 ton dla odtłuszczonego mleka
w p r o s z k u . N a m o c y r o z p o r z ą d z e n i a ( WE )
nr 1234/2007 Komisja może zdecydować
o kontynuowaniu interwencji publicznej
powyżej tych ilości (w drodze przetargu),
jeżeli będzie to uzasadnione sytuacją na
rynku, a w szczególności trendem zmian
ce n r yn k ow ych .
S t a ł o s i ę t a k w 2 0 0 9 r. Po d k o n i e c c z e r w c a 2 0 0 9 r. z a p a s y w y n o s i ł y 8 1 2 3 7 t o n m a sła i 202 914 ton odtłuszczonego mleka
w p ros z k u.
55.
Dostosowanie strukturalne w sektorze rolnym w Unii Europejsk iej i poza nią to proces
p o w o l ny, k t ó r y t r w a o d w i e l u l a t . Po n i e w a ż
ogromną większość gruntów gospodarstw
r o l ny c h , k t ó r e z a p r z e s t a j ą p r o d u k c j i r o l n e j ,
przejmują inne gospodarstwa, spadek liczby gospodarst w rolnych nie jest sam w sobie
problemem w kontekście stwarzania poz yty wnych efektów zewnętrznych dla rolnic twa.
W badaniach Eurostatu zauważono 5% roczny
s p a d e k l i c z by g o s p o d a r s t w ro l nyc h s p e c j a l i zujących się w produkcji mleka w krajach
UE-12 w latach 1990–2003. Badania wsk azują
również, że spadek w latach 2003–2007 dla
k rajów UE-27 w ynosi około 2,3% w sk ali rok u
d l a w s z y s t k i c h g o s p o d a r s t w ro l nyc h , a l e j e dynie 1,0% dla gospodarst w mleczarsk ich.
56.
Restrukturyzacja sektora mleczarskiego
jest szczególnie ważnym wyzwaniem na
o b s z a r a c h g ó r s k i c h o r a z i n ny c h o b s z a r a c h
o n i e k o r z ys t nyc h wa r u n k a c h g o s p o d a rowa nia, gdyż 60% gospodarstw mleczarskich
w UE - 2 5 z n a j d u j e s i ę n a o b s z a r a c h o n i e korz ystnych warunkach gospodarowania.
O c e n a f u n k c j o n ow a n i a re fo r my WPR z i d e n tyfikowała dodatkowe zasoby w wyniku
o b o w i ą z k o w e j m o d u l a c j i f i n a n s ó w, o b e j mujące międz y innymi środki towarz yszące na restrukturyzację sektora w ramach
programów rozwoju obszarów wiejskich.
Ś ro d k i t e m o g ą k w a l i f i k o w a ć s i ę d o p o m o cy o intensywności zwiększonej o dziesięć
p unktów p ro centow yc h. M aksy m alna intensy wność pomoc y dla inwest ycji w rolnic t wo
n a o b s z a r a c h o n i e k o r z y s t ny c h w a r u n k a c h
g o s p o d a rowa n i a j e s t j u ż o 1 0 % w i ę k s z a n i ż
na innyc h o b sz arac h.
60
Odpowiedzi
Komisji
Po n a d t o a r t . 6 8 r o z p o r z ą d z e n i a R a d y ( WE )
n r 7 3 / 2 0 0 9 u m o ż l i w i a p a ń s t wo m c z ł o n k o w s k i m u d z i e l a n i e d o d a t k owe g o w s p a rc i a ro l n i k o m u k i e r u n k owa n e g o n a s zc ze g ó l n e n i e dogodności, któr ych doświadczają rolnicy
w sektorze mleczarsk im (międz y innymi) oraz
n a o b s z a ra c h o b j ę t yc h p ro gra m a m i re s t r u k tur yzacji lub roz woju w celu zapobiegania
zapr zestawaniu upraw y gruntów oraz w celu
radzenia sobie ze szczególnymi niedogodnościami, któr ych doświadczają rolnic y na t ych
obszarach.
57.
Sys te m k wo t w p rowa d zo n o w 1 9 8 4 r. w o d powiedzi na nadpodaż przetworów mlecznych. Jednakże system miał ułat wiać mobil ność k wot w ramach państ w członkowsk ich,
tak aby umożliwić producentom osiągnię cie wystarczającej skali, wraz ze wzrostem
kosztów produkcji i wymogów dochodo w yc h . Pa ń s t w a c z ł o n k o w s k i e m i a ł y s wo b o d ę w o r g a n i z a c j i s y s t e m u k wo t , b ą d ź t o n a
p o z i o m i e k r a j o w y m b ą d ź t e ż r e g i o n a l ny m .
Wspólnotowe i k rajowe prawodawstwo
ro l n o - ś ro d ow i s k owe o ra z w y m o gi z w i ą z a n e
z z a s a d ą ws p ó ł z a l e ż n o ś c i w o d n i e s i e n i u d o
p ł a t n o ś c i n a p o j e d y n c z e g o s p o d a r s t wo z a pewniają odpowiednie środk i dla zapewnie n i a , a by j a k i e k o l w i e k z m i a ny w s t r u k t u ra c h
produkcyjnych lub praktykach rolnicz ych
ni e szk o d z i ł y ś ro d ow i s k u.
58.
Komisja uwzględniła kwestie poruszone przez
Tr ybunał w trakcie oceny funkcjonowania re for my WPR (zob. odpowiedź na pkt 56).
59.
S t r a t e g i c z n e w y t y c z n e Ws p ó l n o t y u m o ż l i wiają uwzględnienie regionalnych pr ior yte tów w zależności od konk retnej sytuacji oraz
u w z g l ę d n i a j ą re s t r u k t u r y z a c j ę i m o d e r n i z a cję sektorów pr ior ytetow ych. W programach
roz woju obszarów wiejskich konkretną sytuację można uwzględnić na dwa sposoby:
po pier wsze uk ierunkowując środk i inwest ycyjne na jasno zdefiniowane cele odzwierc i e d l a j ą c e z i d e n t y f i k ow a n e p o t r ze by s t r u kturalne i terytorialne oraz niedogodności
s t r u k t u r a l n e ( a r t . 4 3 r o z p o r z ą d z e n i a ( WE )
n r 1 9 7 4 / 2 0 0 6 ) . Pr z y z a t w i e r d z a n i u p r o g r a mów Komisja nalegała na takie ukierunko wanie środków.
Po d r u gi e o b s z a r y o n i e k o r z ys t nyc h wa r u n kach gospodarowania mogą skorz ystać na
i n t e n s y w n o ś c i p o m o c y, k t ó r a j e s t o d z i e sięć punktów procentowych wyższa w odniesieniu do modernizacji gospodarstw
ro l nyc h ( z a ł ą c z n i k d o ro z p o r z ą d z e n i a ( WE )
nr 1698/ 2005) .
Po n a d t o p r z e p r o w a d z o n a w 2 0 0 8 r. o c e n a
f u n k c j o n owa n i a re fo r my WPR d o p rowa d z i ł a
do wzmocnienia instrumentów restruktur yzacji mających zastosowanie do potrzeb
st r ukt uralnyc h i ter y to r i alnyc h.
62.
S ektor mleczarsk i UE jest w ysoce konk urenc y j ny w w i e l u s e g m e n t a c h r y n k u z e w z g l ę du na jakość i innowacyjność swoich prod u k t ó w. N a p r z y k ł a d s e r j e s t n a j w i ę k s z y m
produktem wywozowym sektora mleczarsk i ego UE, a większo ść p ro duktów w y wozo wych nie kwalifikuje się do refundacji wywozow yc h.
61
Odpowiedzi
Komisji
WNIOSKI I ZALECENIA
64.
Należ y podkreślić, jak to ucz yniła Komisja
w s p r awo z d a n i u s p e c j a l ny m E u ro p e j s k i e g o
Tr y b u n a ł u O b r a c h u n k o w e g o n r 6 / 2 0 0 1 d o t ycząc ym k wot mlecznych, że dostosowanie
produkcji mleka do poziomu konsumpcji
wewnętrznej nie było celem ani politycznym, a n i e k o n o m i cz ny m .
Gdy wprowadzono program kwot mlecznyc h , d l a w i ę k s zo ś c i p a ń s t w c z ł o n k ows k i c h
ust a l on o ca ł k ow i tą g wa ra ntowa n ą i lo ść o dp o w i a d a j ą c ą d o s t a w o m m l e k a w 1 9 8 1 r. ,
p l u s 1 % ( a r t . 5 c u s t . 3 roz p o r z ą d ze n i a R a d y
( EWG ) n r 8 0 4 / 6 8 z e z m i a n a m i w p r o w a d z o n y m i w a r t . 1 r o z p o r z ą d z e n i a R a d y ( EWG )
nr 856/84). Uznając szczególne okoliczności produkcji mleka w Irlandii i we Włoszech, całkowite gwarantowane ilości dla
tych państw członkowskich opar to na dos t aw a c h z 1 9 8 3 r. ( w o d n i e s i e n i u d o Wł o c h ,
zob. mot y w nr 9 rozpor ządzenia R ady (EWG)
n r 8 5 6 / 8 4 ) . W ł o c hy z a t e m b y ł y t r a k t o w a n e
prz ychylniej niż pozostałe państwa członkowsk i e.
65.
Wyjątkowe i nieprzewidywalne warunki
ekonomiczne są bardzo znaczącym czynn i k i e m w p ł y w a j ą c y m n a d z i a ł a n i e ś ro d k ó w
r ynkow ych w 2 0 0 8 i 2 0 0 9 r.
66.
W p k t 5 3 Tr y b u n a ł o d n i ó s ł s i ę d o e l a s t y c z ności, jaką ma Komisja na podstawie rozporządzenia o wspólnej organizacji r ynku
j e d n o l i t e g o, w o d n i e s i e n i u d o s t o s o w a n i a
środków inter wencyjnych w drodze prze targu po nabyciu ok reślonych ilości oraz do
wykorz ystania przez Komisję tej elastyczn o ś c i . To u w i d a c z n i a z a k re s ś ro d k ów z a r z ą d z a n i a r y n k i e m s ł u ż ą c yc h z a p e w n i e n i u s t a bilności, nawet w warunkach poważnego
k r y z ysu.
Z alecenie nr 1
K o m i s j a b ę d z i e n a d a l s zc ze g ó ł owo m o n i t o rować zmiany w t ym sektor ze. W t ym wzglę d z i e s p rawozd a n i a r y n k owe, k tó re m a j ą być
pr zedłożone Parlamentowi i R adzie w 2010 r.
i 2012 r., dadzą poż yteczne wsk azówk i dot yc z ą ce p ro d u k c j i i z m i a n r y n k ow yc h w m i a rę
zbliżania się zakończenia systemu k wotowe go w 2015 r.
W następstwie wniosku Rady Europejskiej,
d n i a 2 2 l i p c a 2 0 0 9 r. K o m i s j a p r z y j ę ł a k o m u n i k a t „ Sy t u a c j a n a r y n k u p r ze t wo rów m l e c z nych w 2009 r.” (COM(2009) 385), któr y opisywał możliwe sposoby stabilizacji r ynk u, pr z y
j e d n o c z e s ny m z a c h o w a n i u z g o d n o ś c i z w yn i k i e m o c e ny f u n k c j o n o w a n i a re fo r my WPR .
R ada omówi komunik at we wr ześniu 2009 r.
67.
Stabilność cen nominalnych oraz spadek
ce n re a l nyc h j e s t z j aw i s k i e m ws p ó l ny m d l a
k i l k u s e k t o r ó w, n i e t y l k o d l a s e k t o r a m l e c z a r s k i e g o. P r o d u c e n c i m l e k a n i e b y l i j e d y ny m i , k t ó r z y d o ś w i a d c z y l i b r a k u „ s t a b i l ny c h c e n w u j ę c i u r e a l ny m”, j a k o k r e ś l i ł t o
Tr y b unał.
62
Odpowiedzi
Komisji
w świetle zmian na r ynkach międzynarodowych, a różnica cenowa w stosunku do
ś w i a t o we j c e ny r y n k o we j m u s i b yć z m n i e j szona .
Strukturalne dostosowanie sektora do now yc h m o ż l i wo ś c i r y n k o w yc h j e s t w s p i e r a n e
w ramach finansowania roz woju obszarów
wiejsk ich, podczas gdy niez wiązana z wielko ścią produkcji pomoc bezpośrednia powinna
pomóc zabezpiecz yć dochody rolników.
Jak wsk azał Tr ybunał w zaleceniu nr 2, ustalanie ceny na poziomie detalicznym jest
kwestią złożoną, a koszt surowego mleka
o d g r y w a o g r a n i c z o n ą r o l ę w t y m p r o c e s i e.
Jednakże w celu zapewnienia konsumentom,
organom publicznym i podmiotom r ynkow ym lepsz ych informacji, w komunik acie Ko misji „Ceny ż y wności w Europie” (COM(2008)
821 wersja ostateczna) zaproponowano stał e m o n i to rowa n i e n a p oz i o m i e e u ro p e j s k i m
cen ż y wności i łańcucha dostaw.
Z alecenie nr 2
Grupa Wysokiego Szczebla2 ds. Konkurencyjności Przemysłu Rolno-Spoż ywczego
z a p r o p o n o w a ł a o s t a t n i o s e r i ę i n i c j a t y w,
k tó re K o m i s j a z a m i e r z a wd roż yć w n a d c h o dz ąc yc h m iesi ąc ac h. I nic jat y w y te st anowią
część procesu wdrażania planu działania
m a j ą ce g o n a ce l u p o p rawę f u n k c j o n owa n i a
łańcucha dostaw żywności, który Komisja
p r z e d s t a w i ł a p o d k o n i e c 2 0 0 8 r. w s w o i m
komunik acie „Ceny ż y wności w Europie”
(COM ( 2 0 0 8 ) 8 2 1 we r s j a o s t a t e c z n a ) . Wś ró d
pięciu głównych części składowych planu
działania uzgodnionego pr zez R adę w grudniu 2008 r. było stałe europejsk ie monitoro w a n i e c e n ż y w n o ś c i i ł a ń c u c h a d o s t a w. To
narzędzie monitorowania powinno zapewn i ć l e p s z e i n fo r m a c j e k o n s u m e n t o m , o rg a nom publicznym i podmiotom r ynkowym
i w t e n s p o s ó b s p ro s t a ć p ro b l e m o w i b r a k u
p r zejr z ysto śc i cen o raz p o p rawi ć wiedzę na
temat wpływu regulacji w całym łańcuchu
d o s t aw ż y w n o ś c i . K o m i s j a p r ze d s t aw i s p ra wozdanie uzupełniające w sprawie tego planu dz iałania p o d ko niec 2009 r. Po nadto na
spotk aniu podgrupy ds. ż y wności w ramach
Eu ro p e j s k i e j S i e c i K o n k u re n c j i n a p o c z ą t k u
l i p c a 2 0 0 9 r. z a l e c o n o p r z y s p i e s z o ny p r z e -
2
Głównym zadaniem grupy wysokiego szczebla (której
przewodniczy jeden z wiceprzewodniczących Komisji
z udziałem komisarzy odpowiedzialnych za rolnictwo i rozwój
obszarów wiejskich oraz za ochronę konsumentów i zdrowie)
było udzielanie Komisji Europejskiej informacji w celu
wzmocnienia i promowania przywództwa europejskiego
przemysłu rolno-spożywczego. Miała ona zapewnić impuls
polityczny dla tego procesu oraz platformę do dyskusji na
temat zaleceń sektorowych (ale nie śledzić dynamiki pomiędzy
cenami producenta a cenami konsumenckimi). Celem grupy
jest zebranie głównych zainteresowanych stron sektora
spożywczego. Składała się ona z przedstawicieli
najwyższego szczebla.
63
Odpowiedzi
Komisji
g l ą d r y n k ó w p r z e t w o r ó w m l e c z ny c h c e l e m
stymulacji i skoordynowania jednoczesnego monitorowania i gromadzenia danych
przez krajowe organy ds. konkurencji. Co
w i ę c e j w r a m a c h z a d a n i a w z a k re s i e m o n i torowania r ynk u detalicznego Komisja bada
również najlepsze praktyki we wsz ystkich
państwach członkowskich pod kątem stosunków umownych pomiędz y dostawcami
a d e t a l i s t a m i . Pr a ce te zo s t a n ą z a k o ń c zo n e
d o koń ca 2 0 0 9 r.
W c hw i l i o b e c n e j w a ż n i e j s z e j e s t s k o n c e n t r o w a n i e s i ę n a p o z i o m i e d e t a l i c z ny m a n i że l i na p oz i o m i e p r ze t wó rcz y m .
69.
WPR o b e j m u j e s ze re g i n s t r u m e ntów, s zc ze gólnie w zakresie roz woju obszarów wiejskich, które poza promowaniem konkurencyjności mają na celu przeciwdziałanie
z a p r z e s t a w a n i u u p r a w y g r u n t ó w, o c h r o n ę
i poprawę stanu środowiska, lepszą inte grację działalności rolniczej w społecznoekonomicznym kontekście obszarów wiejskich oraz wspieranie restrukturyzacji
w sektorach najbardziej narażonych na
zmi a ny.
Z alecenie nr 3
• O d 2 0 0 5 r. K o m i s j a p r z yg l ą d a s i ę p ro b l e mom obszarów o niekor z ystnych warunk ach
gospodarowania, uwzględniając między
i n n y m i s p r a w o z d a n i e s p e c j a l n e Tr y b u n a łu Obrachunkowego nr 4/2003. Dyskusja
j u ż z a o wo c o w a ł a z m i a n a m i w r a m a c h l e g i slac yjnych dla tych obszarów i nadal tr wa
( zo b. o s t at n i k o m u n i k at K o m i s j i COM ( 2 0 0 9 )
1 6 1 z d n i a 2 1 k w i e t n i a 2 0 0 9 r. ) . S p e c y f i c z na sytuacja obszarów górskich zostanie
omówiona przez Komisję w dokumencie
robocz ym, któr y zostanie przedstawiony
w l i s t o p a d z i e 2 0 0 9 r. W r a m a c h p i e r w s z e g o i d r u gi e g o f i l a r u, p a ń s t wa c z ł o n k ows k i e
mogą dostosow y wać dostępne instrument y
d o k o n k re t nyc h p o t r ze b re gi o n ów. D o s tę p ne środk i obejmują możliwości przewidziane
w ar t. 68 rozpor ządzenia nr 73/2009 i możli wo ś ć z a o fe rowa n i a s zc ze g ó ł ow yc h ś ro d k ów
n a r z e c z ro z w o j u o b s z a r ó w w i e j s k i c h w r e gionach, zgodnie z ich potr zebami.
• A s p e k t ś r o d o w i s k o w y n a l e ż y w z i ą ć p o d
uwagę na dwóch poziomach: i) poziomie
l e g i s l a c y j ny m , p o p r z e z j e d n o c z e s n e m o n i torowanie zgodności z normami ochrony
ś ro d o w i s k a o r a z d o b r y m i p r a k t y k a m i w z a k r e s i e d z i a ł a l n o ś c i r o l n i c z e j i o c h r o ny ś r o dowiska, które determinują pomoc bezpo ś re d n i ą o r a z p o m o c w r a m a c h p r i o r y t e t u 2
„ r o z w ó j o b s z a r ó w w i e j s k i c h” ; i i ) p o z i o m i e
zachęt, poprzez pomoc na wprowadzanie
b a r d z i e j e k o l o g i c z ny c h p r a k t y k w z a k r e s i e
działalności rolniczej, takich jak działania
ro l n o - ś ro d ow i s k owe w ra m a c h roz wo j u o b sz arów wi ejsk i c h.
64
Odpowiedzi
Komisji
71.
Światowy r ynek sera ma bardzo duże znac z e n i e , a UE j e s t ś w i a t o w y m l i d e r e m w t e j
k ategor ii produktów. S ektor mleczar k i w UE
jest w ysoce konkurenc yjny w wielu segmentach r ynku ze względu na jakość i innowac yj noś ć o fe rowa nych pro d u k tów.
72.
Nie osiągnięto porozumienia w sprawie
dauhańskiej agendy roz woju i na chwilę
ob e c ną UE n i e je s t zo bl i g owa n a d o z niesi e ni a sub s yd i ów w y wozow ych .
Z a l e cen i e n r 4
K o m i s j a z g a d z a s i ę, ż e s e k t o r m l e c z a r k i UE
m usi sta ra ć s i ę zo p t y m a l i zowa ć z ysk i z p ro duktów przynoszących wartość dodaną,
u z n a j ą c j e d n o c ze ś n i e z n a c ze n i e s p ro s t a n i a
p o t r ze b o m k o n s u m e n c k i m w z a k resie gamy
produktów o w ysok iej war tości i produktów
podstawow ych oraz potr zebę w ykor z ystania
ws z ys t k i c h s k ł a d n i k ów m l e k a , w t y m b i a ł k a
i tłuszczu; uwzględnia również zróżnicowanie warunków produkcji mleka w całej
Wsp ól n o ci e.
Europejski Trybunał Obrachunkowy
Sprawozdanie specjalne nr 14/2009
Czy instrumenty zarządzania rynkiem mleka i przetworów mlecznych
osiągnęły swoje główne cele?
Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej
2009 г. — 64 str. — 21 × 29,7 cm
ISBN 978-92-9207-509-5
doi: 10.2865/94522
Jak otrzymać publikacje UE
Publikacje płatne:
•
w EU Bookshop (internetowa księgarnia UE) – http://bookshop.europa.eu
•
w księgarniach (podając tytuł, wydawcę lub numer ISBN)
•
bezpośrednio u naszych przedstawicieli handlowych
Dane kontaktowe przedstawicieli handlowych można uzyskać na stronie
http://bookshop.europa.eu lub wysyłając faks na numer +352 2929-42758.
Publikacje bezpłatne:
•
w EU Bookshop (internetowa księgarnia UE) – http://bookshop.europa.eu
•
w przedstawicielstwach lub delegaturach Komisji Europejskiej
Dane kontaktowe przedstawicielstw i delegatur można uzyskać na stronie
http://ec.europa.eu lub wysyłając faks na numer +352 2929-42758.
w s p ó l n e j p o l i t y k i r o l n e j. w n i n i e j s z ym s p r aw o z da n i u
speCjalnym europejski tryBunał oBraChunkowy przedstawia
B i l a n s F u n k C j o n o wa n i a r y n k u m l e k a i p r z e t w o r ó w
mleCznyCh od Czasu ustanowienia systemu kwot mleCznyCh
w 1984 r. oraz analizuje sposóB, w jaki komisja zarządza
r o z p o C z ę tą w 2003 r. s to p n i o wą d e r e g u l aC j ą s e k to r a
mleCzarskiego.
na podstawie sy tuaCji na konieC 2008 r. tryBunał kieruje
do komisji zaleCenia dot yCząCe następująCyCh k westii:
konieCznoŚć unikania ponownego wyt worzenia nadwyżek
produkCyjnyCh, kont ynuaCja proCesu kształtowania Cen
w łaŃCuChu dostaw żywnoŚCi, przeprowadzenie dogłęBnej
analizy dotyCząCej przyszłoŚCi produCentów z oBszarów
o n i e k o r z y s t n yC h wa r u n k a C h g o s p o d a r o wa n i a o r a z
wpły wu geograFiCznej konCentraCji produkCji mleka na
Środowisko naturalne, kontynuaCja produkCji mleCzarskiej
zorientowanej na zaspokajanie potrzeB rynku europejskiego
oraz produkty o wysokiej wartoŚCi dodanej, które można
eksportować Bez wsparCia Budżetowego.
europejski tryBunał oBraChunkowy
Qj-aB-09-014-pl-C
sektor mleCzarski zawsze stanowił strategiCzny segment

Czy instrumenty zarządzania rynkiem mleka i

Transkrypt

Podobne dokumenty

uwaga-dostawcy bezpośredni

Produkcja mleka krowiego (t)

„MAM KOTA NA PUNKCIE MLEKA”

Pobierz

PORTUGALSKI SEKTOR MLECZARSKI W 2015 R.

Projekt „Mleczna droga – od krowy do kartonu” Dzieci

pobierz - TradeMilk

Temat szkolenia: Wybrane zagadnienia z mikrobiologii żywności i

3. Scenariusz zajęć dla dzieci w wieku przedszkolnym

„Perspektywy współpracy europejsko-chińskiej w zakresie eksportu