„Kiedy blondynki są głupie” – wpływ zagrożenia stereotypem

Prowadzący:
dr Sylwia Bedyńska
Tytuł seminarium:
„Kiedy blondynki są głupie” – wpływ zagrożenia stereotypem
Opis i cele przedmiotu:
Celem seminarium magisterskiego jest zaprojektowanie i przeprowadzenie badania empirycznego oraz
jego opis w postaci pracy magisterskiej. W trakcie seminarium studenci będą wybierać lub projektować
narzędzia badawcze, projektować przebieg badania oraz analizować zebrane dane empiryczne.
Efekty kształcenia realizowane w ramach seminarium magisterskiego:
Seminarium magisterskie I (semestr I)
Sprawdzane kierunkowe efekty dla seminarium magisterskiego I
Ma pogłębioną i uporządkowaną wiedzę z zakresu problematyki
przygotowywanej pracy magisterskiej
Na podstawie przeczytanej literatury potrafi sformułować i uzasadnić hipotezy
badawcze
Student jest świadomy, jaki jest stan jego wiedzy oraz ma zdaje sobie sprawę z
potrzeby jej poszerzania i aktualizowania
K_U06
Zadanie
Dyskusje,
Analiza literatury
Dyskusje
K_K01
Dyskusje
K_W08
Zadanie
Dyskusje
K_W02
Seminarium magisterskie II (semestr II)
Sprawdzane kierunkowe efekty dla seminarium magisterskiego II
Wie, jak tworzyć i weryfikować narzędzia badawcze, a także wie jak dobierać i
stosować narzędzia dostępne, aby uzyskiwać wiarygodne dane
Potrafi przygotować narzędzia potrzebne do przeprowadzenia zaplanowanych
badań
Potrafi zaplanować swoją pracę.
K_U08
K_K05
Prezentacja metody
badawczej
Dyskusje
K_W07
Zadanie
Dyskusje
Seminarium magisterskie III (semestr III)
Sprawdzane kierunkowe efekty dla seminarium magisterskiego III
Student wie, jak zaplanować i przeprowadzić badanie zgodnie ze standardami
metodologicznymi oraz w jaki sposób analizować dane pochodzące z
przeprowadzonego badania
Student potrafi wyszukiwać, interpretować oraz wyjaśnić uzyskane wyniki
będące odwzorowaniem realnych sytuacji psychologicznych
Student ma świadomość odpowiedzialności za prowadzone badania i za osoby
badane, odpowiedzialnie podejmuje decyzje
K_U02
K_K08
Dyskusje,
omówienie
wyników badań
Dyskusje
K_W13
Zadanie
Dyskusje
Seminarium magisterskie IV (semestr IV)
Sprawdzane kierunkowe efekty dla seminarium magisterskiego IV
Student wie, jak należy przygotować i napisać pracę magisterską (zasady
etyczne, formalne i merytoryczne)
Student potrafi przeanalizować i zinterpretować uzyskane wyniki,
przeprowadzić ich dyskusję zgodnie z obowiązującymi go zasadami etyki i
względami formalnymi
Potrafi napisać pracę magisterską
Świadomie stosuje się do zasad etyki zawodowej i w ich świetle rozpatruje
napotykane trudności w realizacji projektu
K_U07
K_U12
K_K07
Napisanie i złożenie
pracy magisterskiej
Dyskusje
Tematyka i przykładowe pytania badawcze:
Seminarium magisterskie ma na celu eksplorację wpływu stereotypów na osoby będącego jego
obiektami. Przynależność do grupy, której dotyczy negatywny stereotyp (kobiet, które rzekomo są
niezdolne matematycznie, blondynek, które ponoć są głupie, mężczyzn, mających w powszechnym
przekonaniu trudności językowe) ma szczególnie istotne konsekwencje dla tych osób, które nie
potwierdzają swoim zachowaniem stereotypowych opinii. Jak pokazali Steele i Aronson (1995),
aktywizacja negatywnego stereotypu może powodować asymilację jego treści – uzdolnione
matematycznie kobiety, którym przypomnimy treść stereotypu ich dotyczącego, będą znacznie gorzej
radziły sobie z zadaniami matematycznymi niż w sytuacji neutralnej. Efekt ten, będący konsekwencją
odczucia zagrożenia stereotypem został zaobserwowany nawet w tak nietypowych grupach jak
inteligentne kobiety o jasnych włosach (stereotyp głupiej blondynki), czy inteligentni sportowcy
(stereotyp „głupiego mięśniaka”). Można zapytać, czemu stereotyp ma tak niekorzystny wpływ na
badanych i jakie są konsekwencje jego aktywizacji. W ramach zespołu badawczego, w skład którego będą
wchodzili uczestnicy seminarium magisterskiego, będziemy próbowali empirycznie odpowiedzieć na to
pytanie. Potencjalnych wyjaśnień będziemy poszukiwać w obrębie zmiennych odwołujących się między
innymi do tożsamości osób badanych, gdyż zgodnie z treścią stereotypu bycie kobietą wyklucza bycie
dobrą z matematyki. Alternatywnie będziemy badać, czy być może próba hamowania stereotypu nie daje
w efekcie zakłóceń w funkcjonowaniu poznawczym badanych. Zastanowimy się także co powoduje, że
uzdolnione kobiety, mające wybitne osiągnięcia w tym obszarze, w szowinistycznym środowisku nie są w
stanie pokazać swoich możliwości intelektualnych. Będziemy też empirycznie testować jak można
zneutralizować niekorzystne oddziaływanie stereotypów na uzdolnione osoby, z grup, których te
stereotypy dotyczą.
Przykładowe pytania badawcze:
1. Zmiany w obrębie tożsamości płciowej u kobiet w sytuacji zagrożenia stereotypem niskich
zdolności matematycznych
2. „Być kobietą, czy być matematykiem” – poznawcze konsekwencje konieczności redukcji
niespójności w obrębie tożsamości osoby w sytuacji zagrożenia stereotypem
3. Jak ogłupić inteligentną blondynkę – opis deficytów poznawczych pojawiających się jako efekt
aktywizacji stereotypu głupiej blondynki.
4. Aktywizacja czy hamowanie stereotypu? Źródło deficytów poznawczych w sytuacji zagrożenia
stereotypem.
Wymagania wobec uczestników seminarium:
Dobra bierna znajomość angielskiego wystarczająca do czytania tekstów w języku angielskim.
Zainteresowanie wyżej zarysowaną problematyką oraz badaniami eksperymentalnymi w psychologii.
Semestr pierwszy poświęcony będzie dyskusji różnych wątków zarysowanej wyżej problematyki.
Koncentrować będziemy się na różnych modelach teoretycznych, metodach badawczych i możliwych
pytaniach badawczych. Ma to umożliwić każdemu z uczestników seminarium dobrą orientację w jego
problematyce. Semestr pierwszy zostaje zaliczony na podstawie krótkiej pracy pisemnej koncentrującej
się na omówieniu koncepcji zagrożenia stereotypem.
Omówione zostaną następujące obszary teoretyczne.
1. Zagrożenie stereotypem – klasyczne badanie Steele’a i Aronsona (1995).
2. Konsekwencje zjawiska w sferze poznawczej i innych sferach
3. Sposoby aktywizacji stereotypu
4. Determinanty podatności na zagrożenie stereotypem
5. Potencjalne zmienne mediujące
6. Sposoby redukcji zagrożenia stereotypem
W semestrze drugim każdy z uczestników powinien wybrać interesujący go obszar tematyczny oraz
sformułować problem badawczy. Musi też zostać zaplanowany proces weryfikacji tego problemu
badawczego w postaci planu eksperymentu. Spotkania seminaryjne będą poświęcone głównie
zagadnieniom związanym z konstrukcją bądź adaptacją narzędzi pomiarowych. Zaliczenie uzyskuje
student, który w formie pisemnej przedstawi opis schematu badania, potencjalnych osób badanych oraz
opis narzędzi badawczych.
W semestrze trzecim powinno zostać przeprowadzone badanie właściwe oraz analiza statystyczna
wyników. W tym semestrze studenci rozpoczną także pisanie pracy magisterskiej, które będzie
kontynuowane w czwartym semestrze. Na zaliczenie semestru wymagane jest dokonanie pisemnego
opisu wyników badania po przeprowadzeniu analiz statystycznych.
W czwartym semestrze następuje integracja poszczególnych fragmentów pracy w spójną postać,
dyskutowane są wyniki uzyskanych badań. Semestr kończy się uzyskaniem oceny końcowej oraz obroną
pracy magisterskiej.
Wypełnianie powyższych standardów jest warunkiem zaliczania kolejnych semestrów.
Podstawowa literatura do zajęć:
Bedyńska S. i Rycielski (2010). Kim jestem? Przeciwdziałania stereotypizacji i stygmatyzacji osób z
ograniczeniami sprawności. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Bedyńska S. (2004). Wpływ negatywnych stereotypów o zdolnościach intelektualnych na procesy
rozumowania i funkcjonowanie pamięci operacyjnej. Niepublikowana praca doktorska.
Sędek G. i Bedyńska S. (2004). Depresja, starzenie się i zagrożenie stereotypem – te same czy różne źródła
trudności poznawczych? Kolokwia Psychologiczne 12, 143-156.
Biogram Promotora:
Sylwia Bedyńska
adiunkt w Katedrze Metodologii Badań Psychologicznych Wydziału Psychologii SWPS.
Moje zainteresowania badawcze ogniskują się wokół czynników społecznych, motywacyjnych oraz
poznawczych modyfikujących osiągnięcia uczniów zdolnych z grup mniejszościowych. Rozpatruję między
innymi oddziaływanie stereotypów sugerujących szczególnie niskie osiągnięcia członków pewnej grupy na
ich rzeczywiste osiągnięcia. Badania nad tym zjawiskiem – fenomenem zagrożenia stereotypem opisujące zachowanie inteligentnych blondynek, czy uzdolnionych matematycznie dziewcząt stały się
kanwą serii artykułów naukowych oraz popularnonaukowych. W SWPS prowadzę zajęcia z metodologii i
statystyki.