KOMPUTER W PRACY NAUCZYCIELA

TECHNIKUM EKONOMICZNE
W KOLNIE
ZAKŁAD DOSKONALENIA ZAWODOWEGO W ŁOMśY
KOMPUTER
W PRACY NAUCZYCIELA
Materiały zebrał i opracował:
mgr
Dariusz
Wojciech
Przestrzelski
Materiały szkoleniowe Rady Pedagogicznej z dnia 22 listopada 2004
KOMPUTER W PRACY NAUCZYCIELA -
mgr Dariusz Wojciech Przestrzelski
Do całkiem niedawna (pierwsza połowa lat dziewięćdziesiątych) widok komputera w
miejscu innym niŜ biuro czy bank mógł szokować. Nieliczne rodziny, kosztem wielu
wyrzeczeń, mogły pozwolić sobie na jego zakup. Jeszcze mniej liczne szkoły chwaliły
się pracownią komputerową, w której na ogół znajdowało się kilka sztuk zuŜytego,
ośmiobitowego sprzętu. Wielu z nas przyzwyczaiło się do tego stanu rzeczy i
niechętnie powitało zmiany. Powód? Zapewne obawa przed nieznanym. Pytanie tylko,
czy rzeczywiście jest się czego obawiać?
Dziś obecność komputera w szkole i w domu nie dziwi, bo i dziwić nie powinna.
Choć twierdzenie, Ŝe jest to urządzenie na kieszeń przeciętnego Polaka nadal pozostaje
twierdzeniem nieco na wyrost, to leŜy ono znacznie bliŜej prawdy niŜ kilka lat temu.
Ceny sprzętu komputerowego maleją bardzo szybko – nie jest pozbawione słuszności
twierdzenie, Ŝe rok w „rzeczywistym świecie” to wiek w „świecie komputerów”.
Postęp technologiczny w tej dziedzinie jest ogromny i niemalŜe co dzień zaskakiwani
jesteśmy czymś nowym. Kto w 1995 roku myślał o sieci w zwykłej wiejskiej szkole?
Kto myślał o internecie w szkolnej pracowni? Oczywiście – zdarzali się tacy ludzie
(wszak zasobami internetu cieszyć się moŜna od 1991 roku), ale na myśleniu na ogół
się kończyło. Najlepszy nawet pomysł mógł rozbić się o koszty takiego
przedsięwzięcia.
Tak, dziś jest zupełnie inaczej. Jedna rzecz jednak nie wszędzie uległa zmianie –
nasza mentalność. Nie mam zamiaru uogólniać, ale czy często nie jest tak, Ŝe my tego
postępu nie widzimy, bo go widzieć nie chcemy?
Tymczasem Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 sierpnia 2000
roku dość precyzyjnie reguluje te kwestie. Wymagania niezbędne do uzyskania
stopnia nauczyciela mianowanego obejmują m.in. „umiejętność wykorzystania w
swojej pracy technologii komputerowej i informacyjnej”. Podobnie jest oczywiście dla
stopnia nauczyciela dyplomowanego.
Jak więc widać, stosować technologię komputerową m u s i m y. Problem leŜy zatem
zupełnie gdzie indziej: czy dostrzegamy zalety jej stosowania, a w konsekwencji czy
jesteśmy ją w stanie p o l u b i ć? Moim zdaniem technologię komputerową polubić
moŜna, a zalety jej stosowania w naszej pracy postaram się tutaj nieco przybliŜyć.
Zacznijmy jednak od początku. Pojawienie się komputerów stworzyło zupełnie nową
wizję edukacji. Szykowała się rewolucja na miarę przemysłowej z końca XVIII wieku
w Anglii. Co się zatem stało? O tym juŜ wspominałem – finanse, a właściwie ich brak.
Nie brakło jednak entuzjastów. Pod koniec lat osiemdziesiątych „Bajtek” – jedno z
pierwszych pism z branŜy komputerowej w Polsce – ostro lansował wykorzystanie
tych wszystkich moŜliwości, jakie dawał komputer w procesie nauczania.
Przedstawiano tam szereg zastosowań, głównie na lekcjach fizyki i matematyki. Rzędy
nudnych cyferek, kanciaste wykresy... A jednak to wystarczyło, aby bardziej
zainteresować uczniów lekcją. Skoro za prawdę przyjmiemy to, co pokazuje stoŜek
Dale’a, to wyobraźmy sobie efekt takiej lekcji.
2
KOMPUTER W PRACY NAUCZYCIELA -
mgr Dariusz Wojciech Przestrzelski
Po coŜ tylko opowiadać np. o ruchu balistycznym, skoro uczeń moŜe go zobaczyć na
ekranie monitora? Sam ustali niezbędne parametry, wciśnie klawisz Enter i od razu
będzie mógł podziwiać efekt tych poczynań. Dzisiaj brzmi to raczej śmiesznie, ale
przypomnijmy, Ŝe to lata osiemdziesiąte i pierwsza połowa dziewięćdziesiątych.
Niewielu szczęśliwców miało komputer w domu, taka lekcja musiała zatem zapadać w
pamięć.
Oczywiście nie brakowało (i nadal nie brakuje) przeciwników tego typu zajęć.
Komputer w pracy z dzieckiem moŜe budzić kontrowersje, i to często całkiem
zasadne. Psychologowie słusznie twierdzą, Ŝe wiele gier komputerowych ma
zdecydowanie negatywny wpływ na psychikę dziecka, które tak angaŜuje się
emocjonalnie w ich przebieg, Ŝe do Ŝycia codziennego przenosi przemoc i agresję.
Ponadto, jak twierdzi wiele osób, komputer ogranicza kontakt dziecka z rówieśnikami,
powoduje wady postawy, zaburzenia wzroku i cały szereg innych schorzeń.
UzaleŜnienie od internetu traktowane jest dziś na równi z kaŜdym innym
uzaleŜnieniem. Zgoda, to wszystko prawda. Ale przecieŜ właśnie tutaj zaczyna się
nasza rola. Po to właśnie jesteśmy, aby podsunąć dziecku odpowiednią, dostosowaną
do jego wieku grę, Ŝeby kontrolować czas spędzany przez nie przy komputerze, czy
wreszcie Ŝeby nauczyć go, jakie są zasady pracy z komputerem (odpowiednia
postawa, odległość od monitora itd.). Opanowanie określonych umiejętności w pracy
z komputerem stanowi waŜny element kultury informatycznej, którą dzieci powinny
wzbogacać juŜ od najwcześniejszych etapów swej edukacji. Ta kultura informatyczna
polega m.in. na tym, aby uzmysłowić młodym ludziom, Ŝe komputer to nie zabawka i
naleŜy z niego korzystać w sposób odpowiedzialny.
Dzisiaj oczywiście nudne cyferki i kanciaste wykresy to o wiele za mało, aby
przyciągnąć uwagę ucznia. Samo obcowanie z komputerem nie wystarcza. Ale
pamiętajmy, Ŝe „dawne” komputery nie miały zbyt wiele wspólnego (pod względem
moŜliwości) z dzisiejszymi. Odkąd zyskały one przydomek „multimedialne”, nic nie
stoi na przeszkodzie ich wykorzystania w nauczaniu właściwie kaŜdego przedmiotu –
zastosowanie nie ogranicza się juŜ do fizyki i matematyki. To, co kiedyś nie było
moŜliwe dziś jest rzeczą zupełnie oczywistą. Zadając komputerowi pytanie, moŜemy
3
KOMPUTER W PRACY NAUCZYCIELA -
mgr Dariusz Wojciech Przestrzelski
spodziewać się logicznej (w pewnych granicach) odpowiedzi. Mało tego, moŜemy tę
odpowiedź usłyszeć, a nie tylko zobaczyć na ekranie.
Zmierzam tutaj do tego, Ŝe lekcja z komputerem jest lekcją znacznie bardziej
atrakcyjną, a lekcja atrakcyjna z pewnością na dłuŜej zostanie w głowie ucznia, niŜ
nudny wykład. Ale czy są jakieś inne korzyści dla dziecka? Są, i to całkiem sporo.
Wszystko zaleŜy od zastosowanego oprogramowania. Dobry program edukacyjny (a
takich dziś nie brakuje) wymaga od ucznia, aby ten cały czas działał, podejmował
róŜne decyzje. Umiejętność selekcjonowania informacji wartych przeczytania takŜe
będzie niezwykle przydatna w dalszej edukacji. Nie zapominajmy takŜe, Ŝe komputer
jest nauczycielem bardzo cierpliwym – to on dostosowuje się do tempa ucznia, a nie
na odwrót. Ucząc się z jego pomocą moŜna tak długo powtarzać pewne czynności, aŜ
się je opanuje. Nauka z pomocą komputera jest łatwo przyswajalna (dzięki atrakcyjnej
formie) i bezstresowa (komputer nie stawia ocen, choć jest wymagający i
konsekwentny).
Co jeszcze? Nauka z komputerem moŜe wykształcić w młodym człowieku
pozytywne postawy wobec uczenia się. Uczniowie uczą się formułować problem i
analizować moŜliwości optymalnego rozwiązania – komputer jest przecieŜ tylko
narzędziem. Wypracowane tą drogą wnioski wyrabiają nawyki myślenia twórczego i
pojęciowego. Pracując z komputerem uczniowie ćwiczą spostrzegawczość,
koordynację wzrokowo-ruchową, a przecieŜ te umiejętności są niezbędne w nauce.
Dzięki wykorzystaniu sprzętu informatycznego tworzymy u dzieci nawyk do
skoncentrowania się i dobrego zorganizowania swojej pracy.
Ogromne znaczenie ma umiejętność projektowania zajęć z komputerem. Tutaj nie ma
niestety gotowej recepty – wszystko zaleŜy od rodzaju tych zajęć, ich tematyki i naszej
pomysłowości.
Wyszukanie dobrego programu edukacyjnego jest niewątpliwie rzeczą trudną i raczej
kosztowną. Warto posłuŜyć się tutaj czasopismami o tematyce informatycznej – od
czasu do czasu (zwłaszcza przed rozpoczęciem roku szkolnego) prezentowane są w
nich testy takiego oprogramowania.
Podstawą są oczywiście wszelkiego rodzaju encyklopedie i słowniki multimedialne.
Ogromną rolę moŜe spełnić Internet – niewyczerpane źródło informacji na dowolny
temat. To medium naleŜy wykorzystywać z rozwagą – w sieci nie brakuje stron o
treściach dla dziecka bardzo niebezpiecznych. Pamiętajmy jednak, Ŝe wykorzystanie
komputera na lekcji nie powinno sprowadzać się wyłącznie do multimedialnych
encyklopedii i Internetu. Zainteresowanie dzieci komputerami winno być odpowiednio
wykorzystane i ukierunkowane. Podsuwajmy uczniom takie programy, które są
dostosowane do ich wieku i aktualnie realizowanych zagadnień. Uczniowie pracując z
multimedialnymi programami komputerowymi wykazują zdolność do szybkiego
zapamiętywania rozmaitych faktów i samodzielnego szukania informacji. Tego faktu
nie wolno nam lekcewaŜyć. Jesteśmy zobligowani tak przygotować lekcję, Ŝeby
4
KOMPUTER W PRACY NAUCZYCIELA -
mgr Dariusz Wojciech Przestrzelski
informacje zdobywane przez uczniów stawały się źródłem wiedzy, a nie
przerywnikiem nudnej lekcji.
Zastosowanie komputera w bezpośredniej pracy z uczniem jest chyba najbardziej
zgodne z duchem reformy i jednocześnie najtrudniejsze do zrealizowania.
„Umiejętność wykorzystania w swojej pracy technologii komputerowej i
informacyjnej” to jednak nie tylko ten obszar. Nauczyciel moŜe realizować ten punkt
rozporządzenia MEN takŜe na wiele innych sposobów.
Najczęstsze zastosowania to oczywiście pisanie wszelkich pism, podań, konspektów
czy planów nauczania. O wyŜszości komputera nad maszyną do pisania dziś nie ma
juŜ potrzeby nikogo przekonywać. Przy odrobinie wprawy moŜna znacznie skrócić
czas przygotowania wszelkich dokumentów. Idealnie nadaje się do tego program MS
Word, niestety dość drogi (nawet mimo pokaźnych zniŜek dla nauczycieli). Dostępny
jest równieŜ jego darmowy zamiennik – Write z pakietu OpenOffice.
Kolejne, coraz bardziej popularne zastosowanie komputera w pracy nauczyciela to
korzystanie z Internetu. W sieci znajdują się miliony stron internetowych. JeŜeli
znamy adres witryny, która nas interesuje wystarczy uruchomić przeglądarkę stron
www, np. Internet Explorer, wpisać adres, wcisnąć klawisz Enter i poczekać na
załadowanie się strony.
Pierwsze kroki w Internecie najlepiej stawiać w tzw. portalach. Najbardziej
popularne to Onet.pl, Wirtualna Polska oraz Interia.pl. Portale te mają charakter
ogólny, z punktu widzenia nauczyciela znacznie ciekawszą propozycję stanowią
portale edukacyjne. Znaleźć w nich moŜna niemalŜe wszystko związane z edukacją na
kaŜdym poziomie nauczania. Mogą to być np. konspekty rozmaitych zajęć,
przykładowe plany rozwoju zawodowego, omówienia podręczników szkolnych czy
chociaŜby informacje o konkursach w regionie
Wspomniałem juŜ, Ŝe Internet stanowi ogromne źródło informacji. Aby te
informacje wyszukać, skorzystać naleŜy z tzw. wyszukiwarek. Podstawowy sposób ich
wykorzystania jest bardzo prosty – sprowadza się najczęściej do wpisania jednego
bądź kilku słów kluczowych (o bardziej precyzyjnym sposobie wykorzystania
wyszukiwarek na ogół przeczytać moŜna na stronie, na której dana wyszukiwarka się
znajduje).
Korzystając z najlepszej nawet wyszukiwarki nie unikniemy odnośników do
nieistniejących stron, powtarzających się wyników czy łączy do stron nie związanych
z tematem naszych poszukiwań. Aby temu zapobiec moŜemy skorzystać z katalogów.
W dobrym katalogu znajdziemy mniej stron niŜ znalazłaby wyszukiwarka, będą one za
to dobrze opisane, z aktualnymi adresami.
Poszukując informacji w Internecie naleŜy pamiętać, Ŝe pewne treści przedstawione
są w nim subiektywnie i nie zawsze są zgodne z prawdą. W miarę moŜliwości naleŜy
korzystać ze stron popularnych i znanych.
5
KOMPUTER W PRACY NAUCZYCIELA -
mgr Dariusz Wojciech Przestrzelski
Internet to nie tylko strony www, ale równieŜ m.in. poczta elektroniczna. Główną jej
zaletą jest szybkość działania, znacznie większa od tradycyjnej poczty. E-maile
pozwalają na tani i błyskawiczny kontakt z osobami nawet z drugiego końca świata.
Bez problemu moŜna wymieniać się doświadczeniami z nauczycielami z innych szkół,
moŜna takŜe namawiać dzieci do nawiązania tą drogą kontaktu z rówieśnikami.
Word czy Internet to naturalnie nie wszystko. Nowoczesny warsztat pracy
nauczyciela to przede wszystkim moŜliwość samodzielnego przygotowania pomocy
dydaktycznych. Idealnie nadaje się do tego program do tworzenia multimedialnych
prezentacji – np. PowerPoint (dość drogi – jest częścią pakietu MS Office) lub Impress
(darmowy odpowiednik PowerPointa, jest częścią pakietu OpenOffice). Stosunkowo
niewielkim nakładem pracy moŜna osiągnąć całkowicie zadowalające efekty – sami
decydujemy o doborze materiałów czy sposobie ich przedstawienia. Opanowanie
podstawowych funkcji tych programów nie jest trudne i z pewnością warto się z nimi
bliŜej zapoznać.
Na zakończenie warto dodać: nie obawiajmy się, Ŝe w edukacji wspieranej
komputerowo nauczyciel traci przewodnią rolę. Rola ta ulega głębokiej przemianie.
Nauczyciel, który juŜ i tak dawno utracił monopol na przekazywanie wiedzy, stać się
tu moŜe inspiratorem i naukowym opiekunem ucznia. W kontekście rozmaitych
zagroŜeń, wynikających m.in. z coraz powszechniejszego udziału Internetu i
multimediów w kształceniu, rola nauczyciela będzie wzrastać.
6