WIELKOPOLSKA

Program Ochrony
Jezior Polski Północnej
Siła k/Olsztyna, 6 listopada 2013r.
WIELKOPOLSKA
Hanna Grunt, Prezes WFOŚiGW w Poznaniu
Wielkopolska [1]
WOJEWÓDZTWO WIELKOPOLSKIE KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA
(ŹRÓDŁO: STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDTWA WIELKOPOLSKIEGO DO 2020
ROKU)
∗ obszary chronione zajmują około jednej trzeciej powierzchni, a jedną
czwartą powierzchni stanowią lasy.
∗ region ma charakter rolniczo -przemysłowy (ponad 10% użytków rolnych
kraju) i około 11% gruntów ornych. Mniejszy jest udział łąk i pastwisk oraz
lasów.
∗ gospodarka upraw spowodowała stworzenie przez człowieka warunków
„sztucznego stepu”, a w konsekwencji klimat Wielkopolski nabrał cech
klimatu stepowego: deficyt wód gruntowych, niewystarczający poziomem
opadów i nierównomierne ich rozłożenie w skali roku. Dodatkowy wpływ
na tę sytuację mają: postępujący drenaż zlewni, w tym niewłaściwa,
jednostronna melioracja, osuszanie i zanik biocenoz wilgotnych oraz brak
odpowiedniej retencji sztucznej, urbanizacja i zwiększanie się powierzchni
zabudowanej. Spadek retencji gruntowej na rzecz spływu
powierzchniowego.
Wielkopolska [2]
∗ czynniki antropogeniczne zmieniają także chemizm atmosfery,
wód powierzchniowych i podziemnych oraz gruntu. W
konsekwencji następuje zanik wartościowych biocenoz,
ograniczenie liczby gatunków zarówno flory, jak i fauny,
postępująca eutrofizacja wód powierzchniowych (zarastanie
zbiorników wodnych – powolne zanikanie).
∗ poważnym zagrożeniem jest także fragmentacja przestrzeni
przyrodniczej.
∗ Nieuporządkowane gospodarowanie przestrzenią wokół
zbiorników wodnych (cele turystyczno – rekreacyjne, brak bazy,
wykorzystywanie wody w nadmierny sposób itp.)
∗ Wielkopolska to województwo
położone na granicy dwóch
regionów wodnych – Warty i
środkowej Odry.
∗ Pod względem występowania wód
powierzchniowych stojących obszar
województwa jest dość
zróżnicowany. Przeważającą część
województwa obejmują pojezierza i
pradoliny wielkopolskie.
∗ Znajduje się tu wiele jezior różnej
genezy i zróżnicowanej wielkości,
jednak dominują zbiorniki niewielkie
o powierzchniach z reguły nie
przekraczających 100 ha. Najliczniej
jeziora występują w zachodniej
części województwa, którą
obejmuje pojezierze Poznańskie i
Bruzda Zbąszyńska oraz w części
wschodniej i północno-wschodniej
położonych na terenie pojezierzy
Gnieźnieńskiego i Chodzieskiego.
• Największe jeziora województwa to
Jezioro Powidzkie w gminach Powidz i
Ostrowite (1 224 ha), Jezioro Niedzięgiel
(Skorzecińskie) w gminie Witkowo (641
ha), dwa jeziora wchodzące w skład ciągu
tzw. Jezior Zbąszyńskich położonych w
dolinie Obry tj. Jezioro Zbąszyńskie w
gminie Zbąszyń (742 ha) i Jezioro
Chobienieckie w gminie Siedlec (230 ha), a
także tworzące jeden kanał żeglowny
jeziora Pątnowskie (283 ha), Mikorzyńskie
(251 ha) i Ślesińskie (152 ha) położone na
pograniczu gminy Ślesin i miasta Konina
oraz Jezioro Kaliszańskie (297 ha).
• Na pojezierzach w części północnej i
środkowej regionu występuje ok. 800
jezior, w tym 58% o powierzchni do 10 ha i
8% o powierzchni powyżej 100 ha.
Wielkopolska [4]
Wyzwaniem dla rozwoju województwa:
∗
∗
∗
∗
∗
∗
poprawa jakości i utrzymanie zwartości systemu
ekologicznego, osłabianie antropopresji,
wykorzystanie szlaków transportowych jako
czynnika rozwoju przy ograniczaniu ich
negatywnego wpływu na otoczenie,
utrzymanie hierarchicznej i wielofunkcyjnej
struktury sieci osadniczej,
zwiększanie różnorodności funkcji poszczególnych
obszarów, z uwzględnieniem najbardziej
konkurencyjnych, inteligentnych1 specjalizacji,
bazujących na czynnikach wewnętrznych,
maksymalne włączenie w wymianę gospodarczą
obszarów zagrożonych,
ograniczanie suburbanizacji i jej negatywnych
skutków.
Za STRATEGIĄ ROZWOJU WOJEWÓDZTWA
WIELKOPOLSKIEGO DO 2020 ROKU
Ocena eutrofizacji wód powierzchniowych
∗
W roku 2010 ocenę eutrofizacji wykonano dla
171 jednolitych części wód płynących, z których
20 znajduje się na obszarach szczególnie
narażonych na zanieczyszczenie azotanami
pochodzenia rolniczego.
∗
Eutrofizację stwierdzono w 157 jednolitych
częściach wód tj. w 92% przypadków.
∗
Przy ocenie eutrofizacji wód jezior w ogólnej
liczbie 54 badanych, eutrofizację wykazano w
48, tj. w 89% przypadków.
∗
Ponadto zbadano wody dwóch zbiorników
retencyjnych – Kowalskie i Słupca. W obu
przypadkach stwierdzono eutrofizację wód.
Z Programu Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego 20122015
Obszary szczególnie narażone na zanieczyszczenie
azotanami pochodzenia rolniczego wg analizy WIOŚ
Wybrane jeziora wg analizy WIOŚ
(raport o stanie środowiska w 2012r.)
Jeziora wg analizy
WIOŚ (raport o tsanie
środowiska w 2012r.)
Cel operacyjny 2.7. Strategii rozwoju województwa:
Poprawa gospodarki wodno–ściekowej
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
Kontynuacja wyposażania aglomeracji w oczyszczalnie
ścieków.
Budowa, rozbudowa oraz modernizacja sieci kanalizacji
sanitarnej i oczyszczalni ścieków.
Wyposażanie terenów o zabudowie rozproszonej w
indywidualne, ekologiczne systemy oczyszczania
ścieków.
Poprawa gospodarki wodno-ściekowej na obszarach
wiejskich.
Poprawa gospodarki osadami ściekowymi i większe ich
wykorzystanie w biogazowniach .
Upowszechnianie zasady inwestowania w systemy
kanalizacyjne przed inwestycjami w zabudowę.
Budowa, rozbudowa oraz modernizacja sieci
wodociągowej, ujęć i stacji uzdatniania wody.
Rozbudowa infrastruktury gospodarki wodno-ściekowej
w zakładach przemysłowych.
Wdrażanie nowoczesnych technologii służących
oszczędzaniu wody oraz powtórnemu wykorzystaniu
wód zużytych.
Budowa instalacji, retencja oraz racjonalna gospodarka
wodami opadowymi.
Strategia Działania WFOŚiGW na lata 2013-2020
z perspektywą do 2020r. [1]
Priorytet I: Ochrona i zrównoważone gospodarowanie
zasobami wodnymi [1]
∗
∗
∗
… kontynuacja realizacji zadań w zakresie gospodarki
wodno-ściekowej w odniesieniu do Krajowego Programu
Oczyszczania Ścieków Komunalnych w zakresie budowy
sieci kanalizacyjnych i urządzeń oczyszczających ścieki.
… stosowanie lokalnych rozwiązań związanych
z oczyszczaniem ścieków poprzez budowę rozproszonych
systemów oczyszczania ścieków komunalnych.
… projekty związane z zagospodarowaniem wód
opadowych, które uwzględnią zwiększony poziom retencji
na terenach zurbanizowanych i pozwolą na ich ponowne
wykorzystanie.
Priorytet I: Ochrona i zrównoważone
gospodarowanie zasobami wodnymi [2]
∗
∗
∗
∗
… projekty mające za zadanie ochronę przeciwpowodziową
oraz ograniczenie potencjalnych negatywnych skutków powodzi dla życia i zdrowia ludzi,
środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej na obszarach
narażonych na niebezpieczeństwo powodzi.
…zadania związane ze zwiększeniem retencji, które mają na celu m.in. wyrównanie bilansu
wodnego w subregionach, jak i zadań związanych z osłoną hydrometeorologiczną na
zbiornikach i rzekach, zwłaszcza w sąsiedztwie miast i zakładów przemysłowych.
… projekty mające na celu poprawę jakości wód powierzchniowych stojących.
… projekty zwiększające naturalną pojemność retencyjnej zlewni, odtwarzanie polderów,
renaturalizację cieków poprzez łączenie ich ze starorzeczami i zbiorników wodnych (m.in.
poprzez projekty związane z odbiorem i unieszkodliwianiem zanieczyszczeń z łodzi),
przywracanie możliwości naturalnego meandrowania rzek, jak również zakładanie pasów
zieleni wzdłuż rzek i jezior, mających na celu zabezpieczenie antyerozyjne dla gleb rolniczych
i zabezpieczenie przed spływem do wód powierzchniowych substancji biogennych
pochodzenia rolniczego.
Z działań Wielkopolskiego Zarządu Melioracji
i Urządzeń Wodnych w Poznaniu
∗ Jezior w Wielkopolsce znajdujących się w ewidencji urządzeń i wód mamy
432 o łącznej powierzchni 21 394 ha.
∗ Od 1985 roku podjęto rekultywację Jeziora Kierskiego za pomocą 4
difloxów /urządzenia napowietrzające, które działają do dnia dzisiejszego.
∗
∗ Ponadto na jeziorach: Chodzieskie /od 2003/, Lubaskie Duże/od 2009/
Góreckie WPN /Od2009/, Swarzędzkie/od 2011/, Durowskie /od 2009/,
Strzeszyńskie /od 2013/ działają aeratory napowietrzające instalowane przez
gminy, miasta i inne instytucje. Ponadto miasto Gniezno zrekultywowało
dwa jeziora Jelonek oraz Świętokrzyskie za pomocą inaktywacji fosforu w
strefie przydennej. Jezioro Maltańskie od 5 lat również jest rekultywowane
za pomocą inaktywacji mobilnej, a zbiornik wodny w Gołuchowie od 1985
roku również jest rekultywowany przez napowietrzanie difloksami a w
latach późniejszych wykonano na wlocie do zbiornika zbiornik ekologiczny.
Hanna Grunt
Dziękuję za uwagę