Badania - informacje - Polski Związek Karate Tradycyjnego

Podstawowym efektem zaplanowanych badań będzie poszerzenie wiedzy na
temat wpływu treningu na sprawność ogólną i specjalną zawodników karate
tradycyjnego. Rezultaty badań posłużą do przygotowania założeń kompleksowego
programu usprawniania treningu zawodników w karate tradycyjnym.
O wyniku sportowym decyduje wiele elementów, to jednak szczególne
znaczenie przypisuje się przygotowaniu motorycznemu, zwłaszcza w zakresie siły
mięśniowej i koordynacji ruchów. O ile jednak stosunkowo dużo wiadomo na temat
kształtowania zdolności siły mięśniowej, o tyle relatywnie niewiele wiadomo na temat
doskonalenia koordynacji motorycznej. Szczególnie jednak
interesującym w
kategoriach poznawczych, oraz istotnym z punktu widzenia teorii i praktyki treningu
sportowego, jawi się kwestia połączenia treningu siły i koordynacji, któremu to
zagadnieniu poświęcony jest niniejszy projekt badawczy.
Jedną z niewielu prób połączenia obu wymienionych powyżej obszarów
w przygotowaniu motorycznym jest popularny i cieszący się uzasadnionym uznaniem
trening funkcjonalny. W dużej mierze polega on właśnie na ciągłym doskonaleniu
funkcji poszczególnych układów receptorów, które odgrywają istotną rolę w procesie
wykonywania skurczu mięśniowego o różnej intensywności. Wśród receptorów
największe znaczenie ma kształtowanie propriorecepcji. Nieodpowiednia
propriorecepcja oddziałuje niekorzystnie na koordynację nerwowo-mięśniową i
zagraża stabilności stawów, co rzutuje m.in. na efektywność ruchów. Jak już
wspomniano powyżej, w publikacjach znajdujemy liczne koncepcje treningów
motorycznych w różnych dyscyplinach sportowych, jednak niewiele jest badań
porównujących efektywność treningów motorycznych ukierunkowanych na różnorodne
czynności zawodnika w karate tradycyjnym.
W modelu motorycznym zawodnika uprawiającego karate tradycyjne
wymagany jest wysoki poziom sprawności zarówno ogólnej, jak i specjalnej.
Dominującymi są zdolności szybkościowo-siłowe: szybkość, skoczność, wytrzymałość
siłowa i siła zrywowa oraz zdolności koordynacyjne: przede wszystkim szybkość
reakcji, równowaga ciała, orientacja przestrzenna, różnicowanie kinestetyczne
(Bompa i wsp. 2013). Na proces treningowy zawodnika składa się nie tylko
doskonalenie umiejętności specjalnych, lecz również czynności funkcjonalnych.
Trening jest ukierunkowany na kształtowanie fundamentalnych wzorców ruchowych
ogólnych i specyficznych w danej dyscyplinie sportu. Ruch funkcjonalny jest zatem
zintegrowanym, wielopłaszczyznowym działaniem wymagającym przyspieszeń,
hamowań i stabilizacji segmentów ciała (Bompa i wsp. 2013). Powszechnie wymienia
się w przygotowaniu motorycznym następujące zdolności: siła, moc, zwinność,
gibkość i koordynację motoryczną (Scates i wsp. 2003, Baechle i wsp. 2008). Siła
rozumiana jest jako zdolność do pokonania oporów zewnętrznych (Scates i wsp. 2003,
Holmberg 2013). Moc to ilość siły wygenerowanej w jednostce czasu, by osiągnąć cel
(Scates i wsp. 2003, Robbins 2005, Fleck i wsp. 2009). Gibkość określa się jako
całkowity zakres ruchu w stawie, z otaczającym go kompleksem torebkowowięzadłowym włącznie. Zwinność natomiast w starszych koncepcjach często
utożsamiana była z koordynacją motoryczną. Obecnie rozróżnia się zwinność jako
zdolność hybrydową oraz specyficzne zdolności koordynacyjne. Potencjał
koordynacyjny rozpatrywany jest natomiast w dwóch znaczeniach (Juras 2012):
• jako proces sterowania i regulacji czynności ruchowych,
• jako zespół specyficznych koordynacyjnych zdolności (właściwości)
motorycznych.
Wśród specyficznych koordynacyjnych zdolności motorycznych wymienia się
następujące (Juras i wsp. 2012): różnicowanie kinestetyczne, orientacja czasowo-
przestrzenna, równowaga ciała, rytmizacja ruchów, szybkość reakcji motorycznej,
sprzężenie ruchów, dostosowanie motoryczne, częstotliwość ruchów.
Należy w tym miejscu zauważyć, że w poszczególnych koncepcjach treningowych
relatywnie najmniej miejsca poświęca się koordynacji motorycznej. Istnieje co prawda
kilka koncepcji, które jednak wymagają naukowej weryfikacji. Przyjmuje się na przykład,
iż koordynację motoryczną doskonali się w połączeniu ze znacznym wydatkowaniem
energii, w celu zwiększenia potencjału zawodnika w warunkach narastającego
zmęczenia. Celem jest więc doskonalenie zdolności koordynacyjnych, aby wspierane
szybkością ruchów, należytą siłą i wytrzymałością decydowały o efektywności wykonania
elementów rywalizacji sportowej. Zasadniczym pytaniem jest w tym przypadku jednak
dobór ćwiczeń oraz intensywności i objętości stosowanego treningu usprawniającego.
Naglak (2001) szybkość reakcji człowieka definiuje jako czas przewodzenia
i hamowania impulsów nerwowych przebiegających wzdłuż odcinków układu nerwowego
na wielu jego poziomach. Czas reakcji prostej sportowca waha się przeciętnie w
granicach 0,15-0,20 s. Na szybkość reakcji składa się – obok okresu trwania ruchu
docelowego – czas percepcji sygnału wywołującego reakcję (tzw. reakcje proste) lub czas
procesu decyzyjnego dotyczącego sposobu reagowania na sygnał (tzw. reakcja złożona).
Mając na uwadze fakt, iż przygotowanie założeń kompleksowego programu
usprawniania i wspomagania treningu zawodników w karate tradycyjnym powinno być
dobrze rozpoznane i opisane postanowiono przeprowadzić badania pilotażowe przez
pracowników naukowych Uniwersytetu Rzeszowskiego na członkach szerokiej Kadry
Reprezentacji Polski podczas ich zgrupowań w Dojo Stara Wieś.
Skład zespołu badawczego:
Prof. W. Czarny
Prof. S. Drozd
Prof. P. Król
Dr M. Rzepko
Dr M. Niewczas
Dr A. Płonka
• BADANIE SKŁADU CIAŁA
Dzięki tego typu pomiarom możemy ocenić jaki wpływ ma trening sportowy na
kształtowanie się poszczególnych komponentów ciała zawodnika. Pragniemy nadmienić,
iż badania składu ciała są nieinwazyjne i dokonywane na atestowanym urządzeniu marki
TANITA MC 180, które powszechnie jest wykorzystywane w warunkach klinicznych.
•
W skład analizy wchodzą poniższe pomiary:
Masa tkanki tłuszczowej w %
•
Masa tkanki tłuszczowej w kg
•
Masa tkanki mięśniowej w kg
•
Całkowita zawartość wody w organizmie w %
•
Całkowita zawartość wody w organizmie w kg
•
Woda wewnątrz komórkowa ICW w kg
•
Woda zewnątrz komórkowa ECW w kg
•
Wskaźnik ECW/TWB
•
Indeks masy ciała
•
Masa kości w kg
•
Physique rating (niezależne od spadku wagi, różnice w proporcji tkanki tłuszczowej i
masy mięśni)
•
Wskaźnik trzewnej tkanki tłuszczowej
•
Wskaźnik podstawowej przemiany materii w kcal BMR
Segmentowy odczyt dla każdej kończyny ( noga lewa, prawa, ręka lewa, prawa,
korpus) zawiera:
•
Wskaźnik masy mięśniowej
•
Masa mięśniowa w kg
•
Tkanka tłuszczowa w kg
•
Tkanka tłuszczowa w %
•
Wskaźnik rozkładu tkanki tłuszczowej
•
Wskaźnik rozkładu tkanki mięśniowej
•
Balans ciała – proporcje masy tłuszczowej do masy mięśniowej w poszczególnych
częściach ciała, a ponadto analiza rozwoju mięśniowego górnej części ciała w stosunku
do dolnej oraz prawej do lewej strony ciała.
•
Reaktancja/rezystancja
2. Analiza kinematyczna sportowca.
Analiza kinematyczna wybranych elementów technicznych z wykorzystaniem metod
bezmarkerowych. W skład analizy kinematycznej wchodzi pomiar odległości, kątów
oraz prędkości wybranych segmentów ciała. Dodatkowo przeprowadzona analiza
umożliwi wyznaczenie trójwymiarowych trajektorii ruchu wybranych segmentów ciała
badanego sportowca.
• Functional Movement System (FMS) jako narzędzie
do oceny funkcjonalności sportowca.
FMS jest testem badający funkcjonalność sportowca. Stworzony i nazwany (FMS ang.
Functional Movement System) został przez amerykańskiego fizjoterapeutę Graya Cooka.
Założenia testu (Cook 2003):
• Ocena jakości ruchu.
• Efektywność pod względem wykorzystania czasu i przestrzeni.
• Minimalny nakład sprzętu.
• Możliwość wykorzystania danych do porównywania w interaktywnej bazie danych.
Jest to filtr do wychwytywania informacji o globalnym wzorcu ruchowym. Dzięki
informacjom jakie dostarcza, daje szerokie możliwości określania źródła problemu oraz
sposoby ich kompensacji. Test składa się z kilku zadań ruchowych, które pozwalają
ocenić u badanego ruchomość stawów, koordynację mięśniowo-nerwową, stabilność
lokalną i globalną (funkcjonalną), jakość wykonania prawidłowych wzorców ruchowych
oraz odnaleźć słabe ogniwa łańcucha kinematycznego. FMS poprzez zastosowanie
odpowiednich wzorców ruchowych łatwo identyfikuje ograniczenia funkcjonalne i
asymetrię ruchu. Dzięki takiemu narzędziu w łatwy sposób możemy wprowadzić do
treningu
ćwiczenia,
które
będą
odbudowywały
zaburzone
funkcje.
•
FMS skład się z 7 testów
Pełny przysiad.
•
•
•
•
•
•
Przeniesienie nogi nad poprzeczką.
Przysiad w wykroku.
Ocena ruchomości obręczy barkowej.
Aktywne uniesienie wyprostowanej nogi.
Wyprost kończyn górnych z leżenia przodem (tzw. pompka).
Test stabilności rotacyjnej tułowia.
• System do oceny i analizy treningu sportowego
Optojump NEXT jest najnowocześniejszym systemem analizy, która łączy filozofię
oceny unikania urazów i maksymalizacji intensywności treningu. Innowacyjna
technologia Optojump NEXT pozwala trenerom, lekarzom sportowym, trenerom
przygotowania motorycznego, terapeutom i naukowcom na stworzenie ich własnego
zaawansowanego technologicznie laboratorium a analiza kontaktowa dynamicznych
elementów treningu stała się teraz bardziej przystępna i możliwa do wykonania w
każdych warunkach.
•ocena
wydajności
i
kondycji
fizycznej
badanej
osoby
•szybka identyfikacja braków mięśniowych i pomiar tolerancji różnych obciążeń
•tworzenie dostosowanych i zróżnicowanych treningów w oparciu o wyniki
testów
•okresowe sprawdzanie postępów i skuteczność leczenia a także kontrola
programów
rehabilitacyjnych
•tworzenie bazy danych pacjentów w celu analizowania ich postępów
•motywacja pacjenta przez przedstawienie ilościowych danych realizowanych
postępów.
• Badanie stabilometryczne i dynamograficzne
ALFA to nowoczesne urządzenie do oceny i treningu równowagi, oceny sił reakcji
podłoża. Platforma ta zapewnia profesjonalny trening sportowcom oraz pacjentom z
zaburzeniami równowagi i koordynacji ciała. Trening na platformie ma na celu
stymulacje elementów układu ruchu i układu nerwowego odpowiedzialnego m.in. za
kontrole równowagi.
•
Właściwości:
ocena parametrów statycznych i dynamicznych związanych z utrzymaniem równowagi
na stabilnym podłożu,
•
możliwość analizy COP podczas testów i treningów (długość ścieżki, prędkość
przemieszczania, odchylenie (osie x, y), dystrybucja obciążenia, parametry pochodne),
•
wykorzystanie biofeedbacku,
•
szablony testów i programów treningowych oraz możliwość tworzenia własnych,
•
możliwość podłączenia kamer video rejestrującej testy/ćwiczenia pacjenta,
•
archiwizacja danych pacjentów zapewniająca rzetelny przebieg terapii,
•
8 dostępnych ćwiczeń.
•
Moduły testowe
moduł testów stabilometrycznych,
•
moduł testów dynamicznych,
•
moduł testów Unterberga,
•
moduł testów dystrybucji obciążeń.
Standardowo, oprócz testów, oprogramowanie platformy ALFA pozwala na wykonanie
szeregu ćwiczeń celem reedukacji kontroli sensomotorycznej i odbudowania równowagi.
Ćwiczenia mają charakter prostych gier wymagających przemieszczenia środka ciężkości
w określony, przez charakter zadania, sposób. Istotą ćwiczeń jest precyzyjne podążanie
kursorem odzwierciedlającym środek nacisku na platformę w zadany sposób.