pdf WARSZTATY Z EKSPERTEM (Kolej).

Wyrok TSUE z 30.5.2013 r. w
sprawie C-512/10 Komisja v. Polska
i jego skutki dla sektora transportu
kolejowego w Polsce
Łukasz Gołąb
Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała
Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Katedra Publicznego Prawa Gospodarczego
e-mail: [email protected]
Uwagi wprowadzające
• skarga KE przeciwko RP należy do serii skarg przeciwko państwom
członkowskim wnoszonych przez KE w latach 2010–2011 (łącznie 12 skarg
przeciwko: Portugalii, Grecji, Węgrom, Hiszpanii, Austrii, Niemcom, Francji,
Czechom, Słowenii, Polsce, Luksemburgowi, Włochom);
• wszystkie skargi dotyczyły braku lub niewłaściwej implementaccji
dyrektyw 91/440/EWG i 2001/14/WE, których podstawowym celem jest
zapewnienie
sprawiedliwego
i
niedyskryminującego
dostępu
przedsiębiorstw kolejowych do infrastruktury, czyli do sieci kolejowej;
• w opinii Rzecznika Generalnego N. Jaaskinsena z 13.12.2012 r.
podkreślono, że „skargi te są bezprecedensowe, ponieważ Trybunał po raz
pierwszy może wypowiedzieć się na temat liberalizacji kolei w UE,
a w szczególności dokonać wykładni aktów prawnych z pierwszego
pakietu kolejowego”;
Uwagi wprowadzające cd.
• najczęściej KE stawiała zarzut naruszenia art. 6 ust. 3 dyrektywy
91/440/EWG (8 razy) i art. 14 ust. 2 dyrektywy 2001/14/WE (8 razy);
• większość (8) wyroków zapadła przeciwko państwom „starej Unii” (UE-15);
• tylko w 3 przypadkach (Austria, Niemcy, Luksemburg) TSUE nie stwierdził
naruszenia prawa unijnego, przy czym nigdy nie udało się „obronić” od
stawianych zarzutów „nowym” państwom członkowskim UE;
• w większości przypadków żądania państw członkowskich popierały inne
państwa występujące w charakterze interwenienta (najczęściej, bo aż 6
razy, interwenientem były Czechy) -> tylko w 2 przypadkach (Portugalia,
Luksemburg) żadne inne państwo członkowskie nie wystąpiło w
charakterze interwenienta.
Postępowanie poprzedzające
wniesienie skargi
• 10.5.2007 r. KE kieruje do RP kwestionariusz w celu weryfikacji
prawidłowej implementacji dyrektyw: 2001/12/WE, 2001/13/WE i
2001/14/WE, tworzących tzw. pierwszy pakiet kolejowy -> RP odpowiada
5.7.2007 r.;
• 21.10.2007 r. KE zwraca się o dodatkowe wyjaśnienia, które RP przekazuje
20.12.2007 r.;
• 26.6.2008 r. KE kieruje do RP wezwanie do zastosowania się do przepisów
dyrektyw pierwszego pakietu kolejowego, na które RP odpowiada
26.8.2008 r.;
Postępowanie poprzedzające
wniesienie skargi cd.
• 9.10.2009 r. KE kieruje do RP uzasadnioną opinię, w której zarzuca przede
wszystkim brak podjęcia środków w celu zapewnienia niezależności
zarządcy infrastruktury od przewoźników kolejowych i wzywa RP do
zastosowania się do tej opinii w terminie 2 miesięcy od dnia jej doręczenia
-> RP odpowiada 9.12.2009 r., kwestionując uchybienia wskazane przez KE;
• 26.10.2010 r. Komisja, w trybie art. 258 TFUE, wnosi skargę przeciwko RP.
Akty prawne o istotnym znaczeniu dla
sprawy
• dyrektywa Rady 91/440/EWG z 29.7.1991 r. w sprawie rozwoju kolei
wspólnotowych;
• dyrektywa 2001/14/WE PE i Rady z 26.2.2001 r. w sprawie alokacji
zdolności przepustowej infrastruktury kolejowej i pobierania opłat za
użytkowanie infrastruktury kolejowej oraz przyznawania świadectw
bezpieczeństwa;
• ustawa z 8.9.2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji
przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe”;
• ustawa z 28.3.2003 r. o transporcie kolejowym;
• rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 27.2.2009 r. w sprawie warunków
dostępu i korzystania z infrastruktury kolejowej (tzw. rozporządzenie
dostępowe).
I zarzut Komisji Europejskiej
• nie podejmując środków koniecznych do zapewnienia, aby jednostka,
której powierzono pełnienie funkcji podstawowych wymienionych
w załączniku II do dyrektywy 91/440/EWG była niezależna od
przedsiębiorstwa świadczącego kolejowe usługi transportowe, Polska
uchybiła zobowiązaniom wynikającym z art. 6 ust. 3 i załącznika II do
dyrektywy 91/440, a także z art. 4 ust. 2 i art. 14 ust. 2 dyrektywy 2001/14;
• zarzut sformułowano w oparciu o identyczne podstawy prawne jak w
sprawach Komisja v. Węgry, Komisja v. Austria, Komisja v. Niemcy i Komisja
v. Włochy, a także podobnie do zarzutów podnoszonych w sprawach
Komisja v. Francja, Komisja v. Słowenia oraz Komisja v. Luksemburg;
• pismem z 12.4.2013 r. KE poinformowała TSUE, że wycofuje się z
pierwszego zarzutu podniesionego w skardze.
II zarzut Komisji Europejskiej
• nie podejmując środków odpowiednich w celu zapewnienia we właściwym
czasie równowagi finansowej zarządcy infrastruktury, Polska uchybiła
zobowiązaniom wynikającym z art. 6 ust. 1 dyrektywy 2001/14/WE w
związku z art. 7 ust. 3-4 dyrektywy 91/440/EWG;
• zarzut sformułowano o zbliżone podstawy prawne jak w sprawach Komisja
v. Portugalia i Komisja v. Węgry;
• TSUE nie uwzględnił zarzutu Komisji uznając, że brak równowagi zysków i
strat PKP PLK nie może sam w sobie wystarczyć do uznania, że Polska nie
wykonała zobowiązań ciążących na niej na mocy prawa UE. Nadto, do
przyjęcia takiego wniosku należałoby wykazać, że brak równowagi
rachunkowej występuje w „normalnych warunkach działalności
gospodarczej” i „w stosownym czasie”.
III zarzut Komisji Europejskiej
• nie wprowadzając systemu zachęt skłaniającego zarządcę infrastruktury do
zmniejszenia kosztów i wielkości opłat za dostęp do infrastruktury
kolejowej, Polska uchybiła zobowiązaniom wynikającym z art. 6 ust. 2-3
dyrektywy 2001/14/WE;
• zarzut sformułowano o zbliżone podstawy prawne jak w sprawach
przeciwko Węgrom, Niemcom, Francji, Słowenii i Republice Czeskiej;
• TSUE uwzględnił zarzut Komisji zauważając przy tym, że mimo, iż art. 38a
u.t.k. zakłada cel w postaci zmniejszenia kosztów i wysokości opłat za
korzystanie z infrastruktury, to przepisy polskie nie definiują mechanizmu
zachęt umożliwiającego osiągnięcie tego celu. Obowiązki wynikające z art.
6 ust. 2-3 dyrektywy 2001/14 można przy tym wypełnić albo w drodze
umowy państwa z zarządcą infrastruktury przewidującą finansowanie ze
strony państwa albo w drodze ustalenia stosownych środków kontrolnych.
IV zarzut Komisji Europejskiej
• nie zapewniając właściwej transpozycji przepisów dotyczących pobierania
opłat za użytkowanie infrastruktury, Polska uchybiła zobowiązaniom
wynikającym z art. 7 ust. 3 i art. 8 ust. 1 dyrektywy 2001/14/WE;
• zarzut sformułowano o zbliżone podstawy prawne jak w sprawach
przeciwko Węgrom, Niemcom, Słowenii i Republice Czeskiej;
• TSUE nie uwzględnił zarzutu dotyczącego naruszenia art. 8 ust. 1
dyrektywy 2001/14/WE. Zdaniem TSUE, Polska kwestionowała fakt
skorzystania przez nią z możliwości wprowadzenia podwyżek opłat za
dostęp, a KE nie wykazała zasadności swego stanowiska w tym obszarze;
• TSUE uwzględnił zarzut naruszenia przez Polskę art. 7 ust. 3 dyrektywy
2001/14 w zakresie, w jakim polskie przepisy pozwalają, przy obliczaniu
opłaty za minimalny pakiet dostępu do infrastruktury, uwzględnić koszty,
których nie można uznać za koszty bezpośrednio ponoszone jako rezultat
wykonywania przewozów pociągami.
Skutki wyroku w sprawie C-512/10
Komisja v. Polska
• wyrok TSUE jest wyrokiem ostatecznym i wiąże z dniem jego ogłoszenia
wszelkie organy władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej oraz
tzw. podmioty administrujące;
• zgodnie z art. 260 ust. 1 TFUE, jeżeli TSUE stwierdza, że państwo
członkowskie uchybiło zobowiązaniom, które na nim ciążą na mocy
Traktatów, państwo to jest zobowiązane podjąć środki zapewniające
wykonanie wyroku – ma tym samym obowiązek powtrzymania się od
dalszego naruszania prawa unijnego;
• stwierdzony wyrokiem TSUE stan naruszenia prawa UE może prowadzić do
nałożenia kolejnym wyrokiem Trybunału w trybie art. 260 ust. 1 TFUE, kary
pieniężnej w postaci ryczałtu lub okresowej kary pieniężnej;
Skutki wyroku w sprawie C-512/10
Komisja v. Polska cd.
• organy władzy ustawodawczej mają obowiązek podjęcia działań
legislacyjnych dostosowujących prawo krajowe do prawa unijnego;
• organy władzy wykonawczej i sądowniczej mają obowiązek stosowania
prounijnej wykładni przepisów krajowych sprzecznych z prawem unijnym
a w razie niemożliwości przeprowadzenia takiej wykładni, obowiązek ich
niestosowania (uznania za bezskuteczne);
• na państwie członkowskim winnym naruszenia prawa unijnego (brakiem
lub nieprawidłową jego implementacją) ciąży obowiązek ponoszenia ew.
odpowiedzialności odszkodowawczej za szkody spowodowane tym
naruszeniem;
• niemożność stosowania części §8 ust. 1 rozporządzenia dostępowego.
Dziękuję za uwagę
Łukasz Gołąb
asystent, Katedra Publicznego Prawa Gospodarczego
Wydział Prawa i Administracji
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
www.wpia.uksw.edu.pl