REHABILITACJA PACJENTÓW PO LECZENIU

REHABILITACJA PACJENTÓW PO LECZENIU OPERACYJNYM
RAKA GRUCZOŁU KROKOWEGO
Mimowolna utrata moczu u pacjentów
po usunięciu gruczołu krokowego
związana jest z częściowym,
mechanicznym uszkodzeniem aparatu
zwieraczowego cewki moczowej i może
mieć różny stopień nasilenia – od
gubienia (wykapywania) niewielkich ilości
moczu do zupełnego nietrzymania.
Gubienie moczu potęguje wysiłek
powodujący wzrost ciśnienia
śródbrzusznego, wywołany takimi
czynnościami jak np. kaszel, śmiech,
kichanie, dźwignięcie ciężaru.
Aparat zwieraczowy cewki moczowej
składa się ze zwieracza wewnętrznego i
zwieracza zewnętrznego. Kontrola
trzymania moczu odbywa się przede
wszystkim przez zwieracz wewnętrzny.
Jest on zbudowany z włókien
mięśniowych działających niezależnie od
woli człowieka. Zwieracz zewnętrzny jest
mechanizmem „wspomagającym”.
Tworzą go włókna otaczające cewkę w
obrębie przepony moczowo – płciowej i
jego skurcz można wywołać świadomie.
Przepona moczowo-płciowa stanowi
rodzaj płyty mięśniowej zawieszonej
między kością guziczną a spojeniem
łonowym .Zbudowana jest z grupy
mięśni, w której aktywność jednego z
nich zawsze wiąże się z aktywnością
pozostałych. Każdy mięsień zbudowany
jest z dwóch rodzajów włókien. Pierwsze
to włókna wolnokurczliwe
odpowiedzialne za długotrwały wysiłek i
pełniące ważną rolę w podtrzymywaniu
narządów miednicy małej. Drugie to
włókna szybkokurczliwe odpowiedzialne
za szybki skurcz i rozkurcz, niezdolne
do długotrwałego wysiłku. W związku z
tym stosuje się dwa rodzaje ćwiczeń
zwieracza zewnętrznego cewki i
przepony moczowo – płciowej:
powodujące wzrost siły skurczu oraz
zwiększające szybkość skurczu
Podczas operacyjnego usuwania
gruczołu krokowego zwieracz
wewnętrzny zostaje uszkodzony.
Trzymanie moczu po zabiegu odbywa
się, zatem w oparciu o działanie i stopień
sprawności tylko zwieracza
zewnętrznego. Ważne, więc jest, aby
drogą ćwiczeń doprowadzić do
wzmocnienia tego mięśnia, a także
pozostałych mięśni dna miednicy* –
zwiększyć siłę i szybkość ich skurczu.
Ćwiczenia poprawiające siłę skurczu mięśnia krokowego
Ćwiczenia poprawiające siłę skurczu polegają na powolnym napięciu, a następnie
rozluźnieniu mięśni.
Przykład ćwiczenia (1):
pozycja wyjściowa: leżenie na
plecach, kończyny dolne ugięte w
kolanach, stopy oparte o podłoże
ruch: napięcie mięśni dna miednicy
(około 10 sek.) rozluźnienie całego
ciała i odpoczynek (około 30 sek.)
Przykład ćwiczenia (2):
pozycja wyjściowa: leżenie na
plecach, kończyny dolne ugięte w
kolanach, stopy oparte o podłoże
ruch: szybkie i silne napięcie mięśni
dna miednicy(skurcz utrzymać przez
2-3 sek.) rozluźnienie całego ciała i
odpoczynek (około 30 sek.)
Ćwiczenia są wykonane prawidłowo wtedy, gdy jednocześnie nie napina się
mięśni posturalnych i szkieletowych np. mięśni pośladków, nóg a zwłaszcza mięśni
brzucha. Początkowo wykonuje się je w pozycji leżącej, a następnie siedząc i stojąc.
Kolejnym etapem treningu jest wykonywanie skurczów przed czynnościami
powodującymi napięcie mięśni brzucha np. kichnięcie.
Taki trening należy wprowadzić do codziennych obowiązków i powtarzać 3 lub 4
razy dziennie w seriach 13-tu powtórzeń obu rodzajów ćwiczeń. Ponadto co godzinę
należy wykonać jeden silny skurcz (jak w ćwiczeniu 2). Uzyskanie odpowiedniego
napięcia mięśni i utrzymanie nabytej sprawności nie jest procesem trwałym. Wymaga
stałej aktywności, dyscypliny i systematyczności.
Ćwiczenia grupowe
Dobrym rozwiązaniem wspomagającym indywidualny trening są ćwiczenia
grupowe. Służą one nie tylko rehabilitacji mięśni przepony moczowo-płciowej, ale
także ogólnemu usprawnieniu pacjenta. W trakcie tych ćwiczeń są angażowane
przede wszystkim te mięśnie szkieletowe, które współpracują z mięśniami dna
miednicy w oparciu o zjawisko synergizmu Wykonuje się je w różnych pozycjach,
zwracając jednocześnie uwagę na regulację oddechu i działanie tzw. tłoczni
brzusznej. Trening w grupie ułatwia mobilizację, a pacjenci nie czują się osamotnieni
w obcowaniu ze swoim problemem.
Przykład ćwiczenia (3):
pozycja wyjściowa: wyjściowa:
pacjent leży na plecach, kolana
ugięte, stopy rozstawić na
szerokość bioder
ruch1: napiąć mięśnie dna miednicy
(tak jakby się chciało wstrzymać
mocz) i utrzymać napięcie, pośladki
lekko unieść nad podłoże spokojnie i
miarowo przy tym oddychając
ruch2: opuścić pośladki i rozluźnić
mięśni dna miednicy ćwiczenie
powtórzyć 10 razy
Przykład ćwiczenia (4):
pozycja wyjściowa: stojąc stopy
rozstawić na szerokość bioder ,palce
skierowane lekko do wewnątrz,
ciężar ciała równomiernie rozłożony
na obu nogach
ruch: wykonując wydech napiąć
jednocześnie mięśnie dna miednicy,
a przy wdechu rozluźnić ( w trakcie
napinania przepony dodatkowo
maszerować w miejscu) ćwiczenie
powtórzyć 10 razy
* inne określenie dla mięśni przepony moczowo-płciowej.
Autor:
dr n. med. Roman Sosnowski - urolog
Adiunkt Kliniki Nowotworów Układu Moczowego Centrum Onkologii w Warszawie.
mgr rehabilitacji Anna Rosa
Zakład Rehabilitacji Centrum Onkologii w Warszawie.