Rozmowa z rodzicami

poradnik prawny nauczyciela i dyrektora przedszkola
poradnik prawny nauczyciela i dyrektora przedszkola
Rozmowa indywidualna rodzica
z dyrektorem – pomocne
wskazówki, przykładowe scenariusze,
zasady skutecznej rozmowy
W edukacji przedszkolnej bardzo ważną rolę odgrywa skuteczne komunikowanie się na płaszczyźnie rodzina – dom –
przedszkole, gdyż współpraca z rodzicami dziecka jest jednym
z najistotniejszych czynników warunkujących osiągnięcie dobrych rezultatów w pracy wychowawczo-dydaktycznej. Żeby
rodzice chcieli z przedszkolem współpracować, muszą znaleźć
w nim odpowiedni klimat. Powinni mieć poczucie, że są ważni
i potrzebni. Rodzice muszą czuć się prawdziwymi partnerami
dyrektora i nauczycieli.
A
by ta komunikacja była prawidłowa i przynosiła dobre efekty, niezbędne są umiejętności
interpersonalne, z którymi czasami się
rodzimy, jednak jako odrębna dziedzina wymagają one wielu ćwiczeń
i poznawania skutecznych metod porozumiewania się z innymi. Do kluczowych umiejętności interpersonalnych
zaliczamy umiejętności komunikacyjne, takie jak: umiejętność uważnego
słuchania, nadawania, przemawiania
oraz zarządzanie przekazem niewerbalnym i werbalnym, umiejętności negocjacyjne, rozwiązywanie konfliktów,
zachowania asertywne itp.
Pojęcie „komunikacja interpersonalna”
oznacza „wymianę werbalnych, wokalnych i niewerbalnych sygnałów
(symboli) w celu osiągnięcia lepszego
poziomu współdziałania1”.
Aby komunikowanie się z rodzicami
dzieci powierzonych naszej opiece było
skuteczne, należy zadbać, by informacje werbalne (słowne) i niewerbalne (gesty, mimika, wyraz twarzy,
ruch oczu, dotyk, głos) współtworzyły
jasny komunikat i wzajemnie się uzupełniały. Należy zadbać o spełnienie
pewnych reguł, tj.:
■ każdy z rozmówców powinien wyrazić swoje odczucia, wrażenia i myśli
w sposób jasny i zrozumiały,
■ każdy z rozmówców winien być
traktowany indywidualnie i z szacunkiem; powinien mieć odczucie,
że sprawa, z którą przyszedł, jest
ważna,
■ różnice zdań pomiędzy rozmówcami powinny być uwzględnione
i wykorzystane w celu rozwiązania
problemów.
Wśród rozmów, ze względu na sposób
ich prowadzenia, M. Łobocki2 wyróżnia:
■ rozmowę kierowaną – najpowszechniejszą wśród rozmów dyrektora
i rodziców; wtedy dyrektor ustala
temat rozmowy,
■ rozmowę niekierowaną – najważniejszym zadaniem osoby kierującej
rozmową jest uważne wysłuchanie
rozmówcy i zachęcenie go do swobodnych szczerych wypowiedzi,
aby coraz głębiej zechciał wnikać
w niepokojące go problemy.
W przekazie komunikacyjnym ważną
rolę odgrywa umiejętność słuchania. Dlatego istotne jest, by słuchanie
było wspierane kontaktem wzrokowym, przytaknięciem głowy, lekkim
nachyleniem w stronę rozmówcy,
zadawaniem pytań, precyzowaniem odpowiedzi, upewnianiem się,
czy dobrze rozumiemy wypowiedź.
Ważne jest, by rozmówca odczuwał,
że jest uważnie wysłuchiwany. Często rozmowa indywidualna rodzi
u rodziców obawy, czy to, co o dziecku usłyszą, nie będzie pośrednio wskazywać na ich własne słabości i niedomagania. Musimy zdawać sobie
sprawę, że poprawnie przebiegająca rozmowa pomoże w lepszym
wzajemnym poznaniu się, pogłębieniu wzajemnego zaufania, łagodzeniu u rodziców napięcia psychicznego spowodowanego sprawianiem
trudności przez dziecko, przełamywaniu poczucia niepewności i osamotnienia w pracy wychowawczej
z dzieckiem oraz ograniczaniu błędów wychowawczych.
W trakcie rozmowy indywidualnej
z rodzicami warto trzymać się pewnych zasad:
■ Przed każdym spotkaniem należy
się do niego przygotować:
– wysłać zawiadomienie (lub powiadomić telefonicznie). Podać
w nim: miejsce, czas rozpoczęcia, przewidywany czas trwania
spotkania. Przy tych ustaleniach
należy brać pod uwagę rozkład
Przygotowując się do rozmowy z rodzicami, musimy przede wszystkim sprecyzować jej cel i mieć
przekonanie, że właśnie ona:
■ pomaga w lepszym wzajemnym poznaniu się dyrektora i rodziców, a zwłaszcza w poznaniu samych dzieci,
■ pogłębia zaufanie rodziców do dyrektora i nauczycieli,
■ łagodzi u rodziców napięcia psychiczne spowodowane trudnościami dziecka,
■ przełamuje uczucie niepewności i osamotnienia u rodziców w pracy wychowawczej z dzieckiem,
■ ogranicza błędy wychowawcze rodziców i nauczycieli,
■ pomaga w bardziej jednolitym i zwartym oddziaływaniu przedszkola i domu.
dnia rodziców, ich dyspozycyjność, jeśli to możliwe zaproponować różne terminy do wyboru,
– przygotować takie miejsce,
w którym nikt nie będzie przeszkadzał. Należy zapewnić taką
samą pozycję rodzicom i sobie
– krzesła powinny być identycznej wielkości. Rozmawiający
powinni siedzieć obok siebie
przy biurku (stoliku), nie zaś po
obu jego stronach. Powinien być
zachowany tzw. dystans osobniczy, czyli odległość od 45 cm
do 120 cm,
– jeśli to może wnieść nowe fakty
lub kompetentne opinie, to przed
spotkaniem należy przeprowadzić rozmowę na temat dziecka
z innymi nauczycielami,
– przewidzieć sytuację, że rodzice
mogą przyjść z dziećmi, dlatego
warto przygotować dla nich kartki,
kredki.
■ Rozmowa powinna przebiegać we
wcześniej zaplanowany sposób:
– powitanie, nawiązanie kontaktu,
– prezentacja problemu, omówienie przejawów trudności, innych
danych,
– poznanie, poszukiwanie przyczyn
trudności,
– poszukiwanie możliwości przezwyciężenia trudności,
– podsumowanie konsultacji, ustalenie dalszych poczynań.
■ Należy pamiętać, że rodzice przyszli do przedszkola (nie są na swoim
terytorium), w związku z tym są od
początku w trudniejszej sytuacji.
■ Droga do rodziców prowadzi po-
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
przez wskazania pozytywów ich
dziecka. Negatywy należy wysuwać
jako wspólną troskę i wspólnie poszukiwać dróg naprawy.
Należy rodzicom okazywać możliwie duże zrozumienie, szczególnie przy omawianiu tzw. sytuacji
trudnych.
Trzeba dać odczuć rodzicom, że chętnie i życzliwie widziani są w przedszkolu i mają do spełnienia odpowiedzialne zadanie.
Należy zagwarantować rozmówcy
pierwszeństwo wypowiadania się.
Każda rozmowa powinna odbywać
się w atmosferze życzliwości i wzajemnego zaufania, co przeważnie
jest uzależnione od osobowości
i autorytetu dyrektora.
W czasie rozmowy dyrektor powinien
być bezpośredni i swobodny, dostosować się do poziomu umysłowego
rozmówców.
Należy stosować tzw. wysłuchiwanie. Podczas rozmowy warto umilknąć na chwilę. W komunikacji międzyludzkiej tylko około 35% informacji jest przekazywane werbalnie,
a aż 65% – niewerbalnie.
Rozmowa powinna trwać nie dłużej
niż 20–30 min.
Należy zadbać o to, aby zakończenie
miało optymistyczny wydźwięk.
Jeśli to potrzebne, dyrektor powinien podzielić się wiadomościami
uzyskanymi podczas rozmowy
z innymi pracownikami.
Wskazane jest opracowanie planu
wykorzystania wniosków.
30
W każdej rozmowie indywidualnej
z rodzicami dyrektor powinien:
■ być gotowy do zmodyfikowania
swoich poglądów czy przekonań
po dostarczeniu przez rodziców
nowych danych,
■ pamiętać, że rodzice bardziej potrzebują moralnego wsparcia i zrozumienia niż gotowych rad i wskazówek,
■ przestrzegać zasad: pozytywnej
motywacji i partnerstwa, akceptacji
wewnętrznej rozmówcy i wyrażania poszanowania dla jego integralności jako jednostki,
■ przestrzegać taktu pedagogicznego, poszanowania podmiotowości i godności oraz przekonań
rozmówcy (unikać oceniania wypowiedzi rozmówcy, nie dawać pochopnych rad, nie potępiać ani
też nie usprawiedliwiać, nie przejmować negatywnych emocji rozmówcy),
■ być dyskretny i nigdy nie zawieść zaufania, jakim obdarzył go rozmówca,
■ mieć świadomość, że odpowiada
na główną potrzebę człowieka, polegającą na zwierzaniu się innym ze
swoich spraw osobistych,
■ mieć świadomość, że na przebieg
rozmowy, a także na jej efekt ma
wpływ jego empatia i kompetencje.
Ponadto wypowiedź dyrektora do rodziców powinna cechować:
■ klarowność i jednoznaczność treści,
jej dostosowanie do świata znaczeń
odbiorcy, czyli jego możliwości percepcyjnych,
31
WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU MAJ 2016
www.facebook.com/czasopismowychowaniewprzedszkolu
poradnik prawny nauczyciela i dyrektora przedszkola
poradnik prawny nauczyciela i dyrektora przedszkola
3
Oto przykład rozmowy z wykorzystaniem metody T. Gordona :
ROHMQ\
å 3DQL.RZDOVNDPDUWZLÇVLÇER-DVLHNRVWDWQLR]DFKRZXMHVLÇLQDF]HMQL×]Z\NOHG]LVLDMSRUD]N
U]HVWUDV]\ÊDP
EDUG]RVLÇS
SRSFKQÃÊ%DUWNDNWµU\QLHPDOQLHXSDGÊ
å $OHMDNWRZGRPX]DFKRZXMHVLÇQRUPDOQLH
å &]XMHVLÇSDQL]DVNRF]RQDSRQLHZD×ZGRPXMHVWZV]\VWNRZSRU]ÃGNX"
å 7DNMHVWHP]G]LZLRQDERQLF]HJRQLH]DXZD×\ÊDP
å ,WRSDQLÃPDUWZL"
å 1RWDNEDUG]RSU]HFLH×RERMH]PÇ×HPEDUG]RVLÇVWDUDP\GEDÅRV\QDMDNQDMOHSLHM
å &KFÃSDÌVWZRE\ÅMDNQDMOHSV]\PLURG]LFDPLGOD-DÐND"
å 1RRF]\ZLÐFLHFKRÅRVWDWQLRPÃ×WURFKÇZLÇFHMSUDFXMHL]DF]ÃÊZ\MD]G\VÊX×ERZH
å +PPUR]XPLHP×HWDWR-DÐNDF]DVHPMHVWQLHREHFQ\DZF]HÐQLHMWDNQLHE\ÊR
å 7DNP\ÐOLSDQL×HWRPR×HE\ÅSRZµG]PLDQ\]DFKRZDQLD-DÐND"
SRGREQD
å 1LHZLHPF]\ZSU]\SDGNX-DÐNDWDNMHVWDOHGRÐZLDGF]HQLHSRND]XMH×HWRPR×HE\ÅSUDZGR
SU]\F]\QD3R]ZROLSDQL×HRFRÐ]DS\WDP"
å 3URV]Ç
å &]\UR]PDZLDOLÐFLHRW\P]-DÐNLHPSU]\JRWRZDOLÐFLHJRQDWÇ]PLDQÇZSUDF\SDQLPÇ×D"
å 1RQLHZLHPPR×HQLHGRNRÌFD
DQDVWÃSLÅ
å 0RLP]GDQLHPQDOH×DÊRE\SRZLHG]LHÅ-DÐNRZLRZ\MD]GDFKWDW\LXSU]HG]DÅJRZF]HÐQLHMNLHG\WRP
]HPDÊ\
VLHNMHVWMHV]F
Z\MD]G\D-D
GZXGQLRZH
F]QHWRWDNLH
å 1LHVÃG]LOLÐP\×HWRNRQLH
å 7UXGQRSDQLXZLHU]\Å×HWRPRJÊRZ\ZRÊDÅWDNÃ]PLDQÇZ]DFKRZDQLXV\QND
å 7DNQDSUDZGÇ
UFLH-DÐNRZLå
å 5R]XPLHPP\ÐOÇ×HWDUR]PRZDZLHOHPLZ\MDÐQLÊD%DUG]RG]LÇNXMÇ7U]HEDWHUD]RND]DÅZVSD
]LHWHJRHIHNW
SDÌVWZRZGRPXDP\ZSU]HGV]NROX.LHG\VSRWNDP\VLÇQDVWÇSQ\PUD]HP]REDF]\P\MDNLEÇG
Mogą one dotyczyć:
■ samego dziecka i związanych z tym
problemów wymagających interwencji i rozwiązania, bądź też wypracowania planu pracy z dzieckiem
(zdolnym),
■ zachowania i funkcjonowania innych
dzieci w grupie rówieśniczej,
■ organizacji pracy placówki,
■ pracy personelu.
Tak więc dyrektor musi indywidualnie
i rzetelnie podejść do każdego takiego
spotkania i położyć na szali cały swój
autorytet dyrektora, pedagoga, rodzica,
człowieka.
Prowadząc rozmowę indywidualną
z rodzicami, należy pamiętać, że:
■ rozpoczynanie i prowadzenie rozmowy przez dyrektora siedzącego
np. przy biurku onieśmiela rodziców,
nadaje rozmowie wyraźny charakter
kontaktów czysto formalnych i nie
zachęca do szczerości i otwartości,
■ wstępna wymiana zdań powinna
dotyczyć pozytywnych cech dziecka,
■ spośród tematów wyłaniających
się w trakcie rozmowy warto najpierw zająć się występującymi
trudnościami,
■ w trakcie poszukiwania możliwości
przezwyciężenia trudności dobrze
■
■
■
■
■
jest pokierować rozmowę tak, by
rodzice sami mogli znaleźć pewne
środki zaradcze,
należy uzyskać od rodziców informacje o tym, jak oni postrzegają swoje
dziecko i jakimi uczuciami je darzą,
dyrektor nie powinien udzielać rad
i wskazówek bezpośrednio, lecz sugerować je pośrednio,
rodzice bardziej potrzebują moralnego wsparcia i zrozumienia niż
gotowych rad i wskazówek,
spotkanie nie powinno trwać dłużej
niż 20–30 min.,
rozmowy nie powinny zakłócać żadne czynniki zewnętrzne.
Załącznik 1
NOTATKA Z ROZMOWY Z RODZICAMI (PRAWNYMI OPIEKUNAMI)
Data
Imię i nazwisko rodzica (opiekuna)
Imię i nazwisko dziecka
Cel rozmowy
å 'REU]HEDUG]RSDQLG]LÇNXMÇ
■ spójność wewnętrzna stwierdzeń,
■
■
■
■
■
konstatacji (niewystępowanie
sprzeczności i rozbieżności),
wyraźna koncentracja tematyczno-problemowa (ma dotyczyć rozpatrywanego tematu, problemu
i związanych z nim szczegółowych
kwestii, a nie spraw wykraczających
poza te ramy),
prawdziwość, czyli zgodność z tym,
co naprawdę wiemy, jak naprawdę
myślimy, czego naprawdę pragniemy,
czytelność stanowiska, które zajmuje,
reprezentuje interlokutor,
wyważenie zasobu informacji – ani
ich zbędny nadmiar, ani też niedosyt,
kompetencyjność przejawiająca
się w wyrażaniu sądów i opinii,
w szczególności tych, które wiążą
się z kwalifikacjami merytorycznymi.
Rozmowa przeprowadzona w taki sposób komunikuje, że akceptujemy zaistniałą sytuację, pozwala na otwarcie się
rodzica i poznanie przyczyn zachowania dziecka, zachęca do dialogu i szukania najlepszych rozwiązań.
Pomocą w przeprowadzonej rozmowie może służyć „Notatka z rozmowy
z rodzicami” (załącznik nr 1).
Rodzice oczekują od przedszkola uzupełnienia oddziaływań wychowawczych domu rodzinnego, wspierania
i pobudzania rozwoju dzieci, wzmacniania istniejących uzdolnień, wyrównywania braków oraz uczestniczenia
w tworzeniu przez dziecko nowych
możliwości i uzdolnień. Musimy sobie
zdawać sprawę, że sposób, w jaki będzie
postrzegany dyrektor, jego stosunek do
dziecka, kompetencje, zaangażowanie,
determinuje ocenę wartości przedszkola jako instytucji wychowawczo-opiekuńczo-edukacyjnej. Dlatego
też dialog pomiędzy dyrektorem,
nauczycielem a rodzicami jest niezbędnym warunkiem sukcesu w wychowaniu dzieci.
Kontakty i rozmowy indywidualne
z rodzicami można traktować jako podstawową formę współpracy. Rodzice
wtedy mają możliwość rozmawiać swobodnie, bez świadków. Mogą poruszać
różne, czasami trudne problemy. Rozpoczynają się one w chwili zapisu dziecka
do przedszkola. Atmosfera tego pierwszego spotkania rzutuje często na dalszą współpracę rodziców z przedszkolem. Rodzice najczęściej kontaktują się
i rozmawiają z nauczycielem, nie mniej
bardzo ważne i poważnie traktowane
są rozmowy z dyrektorem.
Z czyjej inicjatywy
Ustalenia
Efekty (wnioski)
Termin następnej rozmowy
Podpis rodzica (opiekuna)
Podpis dyrektora
Przypis
1.
2.
3.
Z. Nęcki, Komunikacja międzyludzka. Wydawnictwo Profesjonalne Szkoły Biznesu, Kraków 1996.
M. Łobocki, Współdziałanie nauczycieli i rodziców w procesie wychowania, Warszawa 1985.
Thomas Gordon, Wychowanie bez porażek, Instytut Wydawniczy PAX 2007.
Wioletta Bartoszewska
32
33
WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU MAJ 2016
www.facebook.com/czasopismowychowaniewprzedszkolu