Zamek w Mi´dzyrzeczu

4Pazdziernik.qxd 18/10/07 14:39 Page 66
twierdze i umocnienia
W po∏owie paêdziernika w podziemnych korytarzach Mi´dzyrzeckiego
Rejonu Umocnionego wprost roi si´ od nietoperzy. Zlatujà ich tu setki
tysi´cy, a poniemieckie fortyfikacje nale˝à do najwi´kszych zimowisk
tych ssaków w Europie.
Mateusz Warmiƒski
M.R.U.
Mi´dzyrzecki Rejon Umocniony
Pozycja nie do pokonania…
Zadaniem Umocnieƒ FFOWB (Festungfront Oder-Warthe-Bogen - Frontu
Ufortyfikowanego ¸uku Odry-Warty,
bàdê, jak si´ przyj´∏o potem mówiç, Mi´dzyrzeckiego Rejonu Umocnionego) mia∏a byç ochrona znajdujàcego si´ 120 kilometrów dalej Berlina. Fort znajdowa∏
si´ zaledwie 30 kilometrów od przedwojennej granicy z Polskà i uznawany
by∏ przez niemieckich strategów za najwa˝niejszy odcinek umocniony na
Wschodzie.
Mia∏ byç uzupe∏nieniem wznoszonych
ju˝ wczeÊniej umocnieƒ Wa∏u Pomorskiego i Pozycji Ârodkowej Odry, ale ograniczenia finansowe uniemo˝liwia∏y podj´cie nawet prac studyjnych w latach 20.
Studia nad utworzeniem fortyfikacji
Bramy Lubuskiej podj´to nied∏ugo po zagadkowej sprawie polsko-francuskiej
wojny prewencyjnej, którà jakoby na poczàtku lat 30. straszono Berlin i w Pary˝u, i w Warszawie. Wojny, oczywiÊcie,
nie by∏o, by∏y natomiast plotki, domys∏y
i prasowe fakty. Francuzi mieli swoje
66
wielkie manewry, a Polacy zakupili
w Czechach kilka moêdzierzy 220 mm,
których jednym zadaniem mia∏o byç
ewentualne kruszenie niemieckich bunkrów, ale w … Prusach Wschodnich!
W oczekiwaniu na wybuch wojny
Prace ruszy∏y wraz z dojÊciem do w∏adzy Hitlera, lecz poczàtkowo budowniczowie skupili si´ na pomna˝aniu przeszkód wodnych po∏udniowego odcinka
planowanych umocnieƒ. Wzniesiono te˝
12 bunkrów dla broni maszynowej (kategorii „C”) przy najwa˝niejszych drogach.
Dopiero w 1935 roku przystàpiono do
budowy ci´˝kich schronów bojowych.
W tym samym roku budow´ wizytowa∏
Hitler, który na miejscu ostatecznie zaakceptowa∏ projekt budowy 111 schronów
(w tym 15 najwy˝szej kategorii „A”) na
Êrodkowym odcinku rejonu umocnionego – Wysoka. Wówczas te˝ zaplanowane zosta∏o zakoƒczenie prac… na koniec
1951 roku!
Ponad po∏owa umocnieƒ mia∏a tworzyç po∏àczone podziemnymi korytarzami
Mateusz Warmiƒski
Werkgruppen – grupy warowne. Równie˝ pod ziemià kryç si´ mia∏y koszary, lazarety, kuchnie i wojskowe magazyny,
pomi´dzy którymi kursowa∏a podziemna
kolejka. ¸àczna d∏ugoÊç podziemnych korytarzy osiàgnàç mia∏a 35 kilometrów!
W czasie kolejnej wizytacji Hitlera,
w 1938 roku dosz∏o do straszliwej awantury, która przesàdzi∏a o dalszych pracach. Przygotowujàcy si´ na mo˝liwy
atak z polskiej strony, führer ze zdziwieniem odkry∏, ˝e wznoszone obiekty sà
w zupe∏noÊci pozbawione uzbrojenia artyleryjskiego. Prace przerwano, koƒczàc
wznoszenie 83 z planowanych schronów, tworzàcych w sumie 13 grup warownych, które w przededniu wybuchu
wojny „doposa˝ono” tu i ówdzie pancernymi kopu∏ami.
W 1943 roku niewykorzystywane pomieszczenia podziemne adaptowano dla
potrzeb fabryki silników lotniczych,
w której zatrudniano robotników przymusowych z ca∏ej okupowanej Europy.
W 1944 roku, wobec groêby zbli˝ajàcego si´ Frontu Wschodniego, przerwane
ponad pó∏ dekady wczeÊniej prace in˝ynieryjne zacz´to kontynuowaç z poprzednià energià, wznoszàc dziesiàtki typowych, odkrytych z góry umocnieƒ typu
Ringstad 58.
Obsadzony kiepskiej jakoÊci i po cz´Êci ju˝ mocno zdemoralizowanymi wojakami i Volkssturmem Festungfront Oder-Warthe-Bogen nie spe∏ni∏ ˝adnych z pok∏adanych w nim nadziei i w ciàgu zaledwie dwu dni pomi´dzy 29 a 31 stycznia 1945 roku zosta∏ z marszu przekroczony przez czo∏owe szpice Armii Czerwonej.
Posuwajàce si´ tu˝ za frontem specjalne oddzia∏y „trofiejszczyków” (poszukiwaczy zdobyczy) natrafi∏y w podziemiach
na zbiory dzie∏ sztuki zrabowane z muze-
ów Warszawy, Poznania, Gdaƒska i Krakowa, a które potem wywieziono na
Wschód. Cz´Êç z nich wróci∏a do Polski
dopiero w 1956 roku.
Turystyczna atrakcja
Mimo powa˝nych zniszczeƒ, g∏ównie
powojennych, umocnienia Frontu Ufortyfikowanego ¸uku Odry-Warty sà jednymi
z najcz´Êciej odwiedzanych przez turystów rejonów warownych w tej cz´Êci
Europy. Najwi´kszym zainteresowaniem
cieszy si´ prawie w ca∏oÊci ukoƒczony
odcinek w rejonie Ka∏awy. Wybierajàc si´
tam nale˝y pami´taç, ˝e podziemne
zwiedzanie trwaç mo˝e od 2,5 do nawet
6 godzin, zaÊ panujàca w podziemiach
temperatura rzadko przekracza 11 stopni
Celsjusza i wymaga odpowiedniego
ubioru.
fot. T. Olendzki, R. Brzozowski
Zamek
Warto zobaczyç :
• Obiekty naziemne i podziemne Grupy Warownej Scharnhorst we wsi Pniewo ko∏o Mi´dzyrzecza wraz z „z´bami smoka” – systemem
betonowych przeszkód przeciwpancernych, na
których mia∏y zawisnàç radzieckie czo∏gi.
• Dost´pne sà dwie trasy: „d∏uga” liczàca ok.3
km i „krótka” – 1,5 km.
Uwaga! Pniewo nie jest zaznaczone na wi´kszoÊci map samochodowych. Jadàc drogà krajowà nr 3 ze Âwiebodzina do Mi´dzyrzecza w Ka∏awie nale˝y skr´ciç na drog´ wiodàcà do wsi Wysoka. Po 2,5 km jazdy dojedziemy do Pniewa.
• Znajdujàce si´ w pobli˝u Boryszyna podziemia
tzw. P´tli Boryszyƒskiej – labirynt podziemnych pomieszczeƒ niedokoƒczonej baterii
przeciwpancernej nr 5.
w Mi´dzyrzeczu
W pó∏nocnej cz´Êci geograficznego regionu zwanego Bruzdà Zbàszyƒskà, w wid∏ach Obry b´dàcej jednym z lewych dop∏ywów Warty i Paklicy, oko∏o 25 km na pó∏noc
od Âwiebodzina wzniesiony zosta∏ gotycki
zamek. Zbudowano go na planie nieregularnym, z czworobocznà wie˝à z polecenia
Kazimierza Wielkiego. Stanà∏ on w miejscu
wzmiankowanego ju˝ na prze∏omie X/XI
wieku s∏owiaƒskiego grodu.
Nie by∏ pokaênà i mocnà fortecà, wi´c
nie opar∏ si´ nawet zbójnickim bandom Jana ˚agaƒskiego, które w wieku XV nie tylko
z∏upi∏y go do cna, ale i powa˝nie zniszczy∏y.
Otoczony bastejami i odbudowany z polecenia Kazimierza Jagielloƒczyka te˝ d∏ugo nie
wytrzyma∏ obl´˝enia w 1520 roku oddzia∏ów saskich, ciàgnàcych na pomoc Wielkie-
mu Mistrzowi Krzy˝ackiemu Albrechtowi
Hohenzollernowi.
Zamek by∏ siedzibà starostów min. Jana
Zamoyskiego i Stanis∏awa ˚ó∏kiewskiego,
którzy dok∏adali wszelkich staraƒ, by pograniczna twierdza rzeczywiÊcie mog∏a odstraszaç wrogów. Nie d∏ugo jednak. Kres jej
ÊwietnoÊci przynios∏y wojny szwedzkie, i pomimo podj´tej przez starost´ mi´dzyrzeckiego Piotra Opaliƒskiego próby odbudowy
zamku, nie podniós∏ si´ on ju˝ z upadku.
W nast´pnych latach zamek cz´Êciowo rozebrano.
Do dzisiaj zachowa∏y si´ fragmenty XIV-wiecznych murów, piwnice, mury obwodowe i fosa. Obecnie twierdza wraz z dawnà
karczmà stanowi siedzib´ miejscowego
muzeum.
67
4Pazdziernik.qxd 18/10/07 14:39 Page 68
ka maszyna parowa, latarnie gazowe,
parostatek, kolej itp.),
• fantazji – bo przecie˝ droga kojarzy
si´ tak˝e z marzeniami o dalekich podró˝ach.
Urzàd Miasta i Gminy
66-460 Witnica, ul.KRN 6
tel.+ 48 95 721 64 40
fax: +48 95 751 52 18
e-mail: [email protected]
www.witnica.pl
na szerokim Êwiecie
Tradycja uprawy winoroÊli i produkcji wina oraz Lubuskie Lato Filmowe to charakterystyczne dla
tego regionu symbole, ale jak si´ okazuje jest ich znacznie wi´cej – warto je samemu odkryç,
wybierajàc si´ w te okolice.
Zielona kraina zabawy i wina
Lubuska Organizacja Turystyczna LOTur, to stowarzyszenie dzia∏ajàce na rzecz
rozwoju produktu turystycznego oraz
promocji walorów turystycznych regionu
w kraju i za granicà. Organizuje i poÊredniczy we wspó∏pracy jednostek zwiàzanych z turystykà, udziela informacji
zwiàzanych z turystykà, kulturà, sportem,
bazà noclegowà, gastronomicznà, transportem. Prowadzi dzia∏alnoÊç wydawniczà. ÂciÊle wspó∏pracuje z organami administracji rzàdowej i samorzàdowej
w zakresie turystyki, pozyskuje Êrodki pomocowe. Koordynuje i pomaga w dzia∏aniach promocyjnych zwiàzanych z turystykà i organizowanych przez turystyczne
podmioty gospodarcze, stowarzyszenia
turystyczne, jednostki rzàdowe samorzàdowe oraz organizacje spo∏eczne.
Lubuska Organizacja Turystyczna LOTur
ul. Podgórna 7, 65- 057 Zielona Góra
Tel: +48 607 065 755
[email protected]
www.lotur.eu
Zielona kraina zabawy i wina
Promowanie winiarstwa i tradycji winiarskiej oraz imprez propagujàcych kultur´ picia wina oraz szerzenie wiedzy fachowej w atrakcyjny sposób, to ostatnimi laty najaktywniejsze dzia∏ania promujàce Zielona Gór´.
EUROPEJSKIE OGRODY SZTUKI to imprezy, w których bierze udzia∏ 250 artystów z kraju i zagranicy, 40.000 uczestników i widzów w czasie 50 dni dzia∏aƒ artystycznych Oprócz tego mamy równie˝
III Letni Festiwal „Kino Niezale˝ne FIL-
MOWA GÓRA”, tworzony przy wspó∏pracy przyjació∏ z kraju i zagranicy, V Festiwal Jazzowy „RÓ˚E JAZZ FESTIWAL”, czy
te˝ spotkania sztuk ró˝nych „OKNA WYOBRAèNI” . Sk∏adajà si´ na nie koncerty,
projekcje, warsztaty, spotkania, performance, happeningi.Wszystko odbywa
si´ w dniach 15.06 – 09.09 2007 na ulicach Zielonej Góry. Wystarczy przyjÊç,
przyjechaç lub przyp∏ynàç, aby wziàç
udzia∏ w wyÊmienitej zabawie.
Fundacja Kombinat Kultury
ul.Harcerska 11/7, 65-001 Zielona Góra
www.kombinatkultury.pl
www.filmowa-gora.pl
Na k∏opoty – bociany
W wiosce K∏opot (gmina Cybinka)
otwarto w 2003 roku pierwsze w Polsce
Muzeum Bociana Bia∏ego. To tutaj znajduje si´ jedna z najciekawszych w naszym
kraju kolonia bociana bia∏ego, na którà
sk∏adajà si´ 37 bocianie gniazda (na 40
domów mieszkalnych). K∏opot, liczàcy
146 mieszkaƒców, otrzyma∏ certyfikat "Bocianiej Wioski". W Muzeum zgromadzono
obrazki, pocztówki, talerze, butelki z motywem bociana oraz eksponaty prezentujàce ˝ycie bociana oraz jego ochron´.
Tylko w K∏opocie mo˝na zobaczyç to
wszystko, a nawet kupiç niepowtarzalnà
poduszk´ z bocianem, zjeÊç bocianie
flaczki, domowy chleb ze smalcem i przepyszne ciasta, przejechaç si´ bryczkà na
Eisenhuttenstadt. Tylko tam mo˝na zobaczyç dwa bocianie gniazda na jednym dachu i zaliczyç bocianià lekcj´ w muzeum.
Pierwsze w Polsce Muzeum Bociana Bia∏ego
Tel. + 48 68 391 29 35
Urzàd Miejski w Cybince
ul. Szkolna 5, 69-108 Cybinka
tel. + 48 68 391 13 08,
fax +48 68 391 13 63
e-mail: [email protected]
www.cybinka.pl
68
Park dinozaurów
Dàb Chrobry
w Borach DolnoÊlàskich
Na terenie powiatu rozpoÊcierajà si´
Bory DolnoÊlàskie, skàd wyp∏ywajà
i wpadajà do rzeki Bóbr jej lewostronne dop∏ywy: Kwisa i Czerna. Atrakcjà
powiatu ˝agaƒskiego jest znaczna powierzchnia lasów obfitujàcych w runo
leÊne, liczne rejony ∏owieckie, rzeki
oraz zbiorniki wodne. Spotkaç tu mo˝na wiele gatunków chronionych zwierzàt jak: ˝urawie, cietrzewie, g∏uszce.
Interesujàcym przedstawicielem flory
jest m.in. wawrzynek wilcze∏yko, strusi, paprotnik kolczasty, konwalia majowa, kosmatka oraz fenomen przyrodniczy, jakim jest dàb szypu∏kowy “Chrobry”, który liczy sobie oko∏o 730 lat,
ma 992 cm w obwodzie, a wysokoÊç
wynosi 22 m.
Powiat ˚agaƒski
68-100 ˚agaƒ, ul. Dworcowa 39
tel. +48 68 477 79 01, fax. +48 68 477 79 20
e-mail. [email protected]
www.powiatzaganski.pl
˚ary - Stolica Polskich ¸u˝yc
Pomimo powa˝nych zniszczeƒ wojennych, w ˚arach zachowa∏o si´ wiele ciekawych zabytków architektury. W pó∏nocno-zachodniej cz´Êci miasta znajduje si´ zamek Dewinów – Bibersteinów, pot´˝na
budowla z XIII wieku, przebudowana
póêniej w stylu renesansowym. Sàsiaduje
z nim barokowy pa∏ac Promnitzów, który
zaprojektowa∏ w∏oski architekt Giovanni
Simonetti. Otaczajà je pozosta∏oÊci dawnego parku geometrycznego, z pa∏acem
ogrodowym i B∏´kitnà Bramà z 1708 roku.
Ozdobà rynku jest odrestaurowany
niedawno ratusz z prze∏omu XIV/XV wieku z pi´knym renesansowym portalem.
Warto równie˝ przyjrzeç si´ bli˝ej kamieniczkom otaczajàcym rynek i tym, które
stojà przy ul. Boles∏awa Chrobrego g∏ównej arterii handlowej miasta.
Park drogowskazów
i s∏upów milowych cywilizacji
Jest to tworzone od 1994 roku niezwyk∏e muzeum, które ju˝ na trwa∏e wpisa∏o si´ w krajobraz kulturowy Witnicy.
• s∏upów milowych cywilizacji, w której
zbierane sà obiekty symbolizujàce post´p techniki i jej docieranie w okresie
Nowej Marchii i Brandenburgii (np.
kamienie m∏yƒskie, pierwsza niemiec-
Najwi´kszà atrakcjà Parku jest Êcie˝ka
edukacyjna z modelami dinozaurów naturalnej wielkoÊci. 700 m Êcie˝ki zosta∏o
podzielone na okresy od dewonu (410
mln lat temu) do kredy (65 mln lat temu).
Tu znajdziemy dok∏adne informacje na temat klimatu, roÊlinnoÊci i zwierzàt ˝yjàcych dawno temu na ziemi.Podczas spaceru, w leÊnym zaciszu, mo˝na spotkaç dinozaury ró˝nej wielkoÊci od ma∏ych, metrowych do 27- metrowego diplodoka.
Park Dinozaurów
LeÊna Êcie˝ka edukacyjna
ul. Kolejowa 1a, Nowiny Wielkie, 66-460 Witnica
tel. +48 95 7814108
tel. kom.+48 692 484 992
www.park-dinozaurow.pl
e-mail:[email protected]
Lubuska Organizacja
Turystyczna LOTur
Zapraszamy
na stoisko - Turystyka
Wspólna Sprawa
Urzàd Miejski, ul. Rynek 1-5
tel. (0 68) 363 43 00, 363 43 55, 363 43 05
fax: (0 68) 374 38 83
e-mail: [email protected]
Znajduje si´ pod go∏ym niebem i stanowi
integralnà cz´Êç terenu miasta. Zajmuje
obszar 7 ha, na którym zgromadzonych
jest jak dotàd 55 obiektów.
Poszukujàc wyznaczników kulturowych Witnicy, wykorzystano fakt, ˝e miejscowoÊç le˝y na historycznym trakcie ∏àczàcym Berlin z Królewcem. Sta∏o si´ to
podstawà idei Parku Drogowskazów,
w którym wydzielono cztery przestrzenie:
• kultury drogi, gdzie znajdujà si´ m.in.
obiekty pobocza szos (w tym s∏upy milowe, znaki granic, drogowskazy itp.),
• refleksji, w granicach, której zgromadzone zosta∏y obiekty obrazujàce
skutki docierania wojen i zbrodniczych
ideologii (np. instalacja “Exodus”),