26 - Komisja ds. Świeckich Pracowników Kościelnych

KOMISJA DS. ŚWIECKICH PRACOWNIKÓW KOŚCIELNYCH
1. Aktualna sytuacja w Archidiecezji Poznańskiej
1. Zbawczą misję Kościoła w świecie realizują nie tylko ci, którzy czynią to na
mocy święceń czy złoŜonych ślubów – kapłani i zakonnicy – ale takŜe wierni świeccy,
którzy na mocy Chrztu i specyficznego powołania uczestniczą w kapłańskim, prorockim i
królewskim urzędzie Chrystusa.
2. TakŜe Kościół w Archidiecezji Poznańskiej realizuje swą misję poprzez
angaŜowanie laikatu w rozliczne działania apostolskie. Rola i zadania wiernych świeckich
w tym zakresie przedstawione zostały w dokumencie synodalnym Komisji ds. Wiernych
świeckich.
3. Wielu świeckich uczestniczy zawodowo w rozlicznych wymiarach Ŝycia
Kościoła w Archidiecezji Poznańskiej zarówno w wymiarze diecezjalnym jak i
parafialnym.
4. W wymiarze diecezjalnym świeckimi pracownikami kościelnymi są osoby
pracujące w instytucjach centralnych takich, jak:
- Kuria Metropolitalna
- Metropolitalny Sąd Duchowny
- Muzeum Archidiecezjalne
- Archiwum Archidiecezjalne
- Caritas Archidiecezji Poznańskiej
- Arcybiskupie Seminarium Duchowne
- Drukarnia i Księgarnia Św. Wojciecha
- Wydział Teologiczny UAM
5. Ponadto świeccy zatrudnieni są takŜe w prowadzonych przez zgromadzenia
zakonne instytucjach (np. domy opieki, szpitale, przedszkola, szkoły).
6. Działające w Archidiecezji Poznańskiej stowarzyszenia i ruchy katolików
świeckich korzystają takŜe z pracy wielu osób (np. działalność charytatywna,
administracyjna, organizacyjna itp.)
7. Obok świeckich zatrudnionych na całym czy częściowym etacie Kościół w
Archidiecezji Poznańskiej korzysta takŜe z pracy wielu wolontariuszy obecnych we
wszystkie wymiarach działalności apostolskiej.
8. Świeccy pracownicy kościelni obecni są takŜe w Ŝyciu kaŜdej parafii.
Najczęściej zatrudniani są w charakterze: kościelnego, organisty, gospodyni, pracownika
biurowego, sprzątaczki, pracownika cmentarnego. Prowadzą takŜe odpłatnie lub nie
poradnictwo rodzinne i kursy dla narzeczonych, świetlice i ochronki dla dzieci, zespoły
chóralne lub muzyczne, biblioteki oraz róŜne formy pomocy charytatywnej. Szczególnym
zadaniem wypełnianym zawodowo przez osoby świeckie jest katechizacja. Tematowi temu
poświęcony jest szerzej dokument synodalnej Komisji ds. Katechizacji.
9. Działalność świeckich pracowników kościelnych w Archidiecezji Poznańskiej
koordynuje Referat Świeckich Pracowników Kościelnych Kurii Metropolitalnej. W
1
ramach podejmowanych przez ten Referat inicjatyw odbywają się doroczne rekolekcje dla
przedstawicieli poszczególnych grup zatrudnionych w instytucjach kościelnych (np.
rekolekcje dla organistów) oraz spotkania opłatkowe.
10. Nowa sytuacja społeczno-polityczna po roku 1989 spowodowała, Ŝe otworzyły
się nowe pola, na których moŜliwa jest działalność świeckich pracowników kościelnych.
Kościół w Archidiecezji Poznańskiej samodzielnie, lub nawiązując współpracę z róŜnymi
organizacjami państwowymi i samorządowymi, prowadzi szereg działań apostolskich przy
zaangaŜowaniu osób świeckich. NaleŜą do nich m. in. szkoły katolickie, środki
społecznego przekazu, słuŜba zdrowia. Nowe wymiary aktywności osób świeckich
określone zostały takŜe przez pojawiające się nowe potrzeby – pomoc i poradnictwo w
przypadku: narkomanii dzieci i młodzieŜy, przemocy w rodzinie, bezrobocia,
nieprzystosowania społecznego, biedy, odchodzenia od wiary itp.
2. Nauka Kościoła
11. Z faktu przynaleŜności do wspólnoty Ludu BoŜego oraz na mocy sakramentów
Chrztu i Bierzmowania wierni świeccy są w Kościele, obok duchownych i zakonników,
współodpowiedzialni za budowę Królestwa BoŜego na ziemi. Podejmują oni trud odnowy
porządku doczesnego jako własne zadanie i pełnią je kierując się światłem Ewangelii i
nauczaniem Kościoła. Zadaniem wiernych świeckich jest takŜe ewangelizacja i uświęcanie
świata (por.: LG 33;31). Społeczne zaangaŜowanie świeckich przejawia się przede
wszystkim w ich Ŝyciu małŜeńskim i rodzinnym oraz w pracy zawodowej.
12. Oprócz apostolatu, do którego wezwani są wszyscy wierni z mocy przyjętego
sakramentu Chrztu św., ludzie świeccy powoływani są takŜe do szczególnych zadań we
wspólnocie kościoła diecezjalnego i parafialnego, pełnionych w ścisłej współpracy z
duchownymi (por.: LG, 33).
13. Przez wykonywanie tych zadań wierni świeccy zatrudnieni w instytucjach
kościelnych łączą się duchowo ze swoimi braćmi w Chrystusie, mogą głębiej praktykować
szczerą miłość i dawać świadectwo własnej wierze (por.: GS, 67). Jednocześnie ich praca
jest dla nich samych własną drogą uświęcenia, na której, zjednoczeni z Chrystusem
poświęcają się całkowicie słuŜbie Kościołowi (AA, 4).
14. Wszelka działalność wiernych świeckich w instytucjach kościelnych powinna
być prowadzona w „ścisłej jedności ze swoimi kapłanami” (AA, 10). PrzełoŜeni kościelni
mają uznawać i wspierać godność i odpowiedzialność świeckich w Kościele i z całą
ufnością powierzać im zadania odpowiednie dla ich przygotowania i kompetencji.
15. Szczególnym miejscem zaangaŜowania świeckich pracowników kościelnych
jest kościół partykularny (diecezja). Nawołując świeckich do czynnego udziału w Ŝyciu
własnego Kościoła partykularnego, Sobór Watykański II zachęca ich takŜe do tego, by
coraz bardziej rozwijali w sobie ducha „Katolickości”. „niech będą zawsze uwraŜliwieni
na sprawy diecezji, której parafia jest jakby komórką, gotowi zawsze na wezwanie swego
pasterza zaangaŜować własne siły w przedsięwzięcia diecezjalne.” (AA, 10).
16. Jan Paweł II wskazywał, Ŝe polem obecności świeckich w Ŝyciu Kościoła
partykularnego powinny stać się: diecezjalne rady duszpasterskie, synody diecezjalne oraz
wszystkie działania podejmowane w skali diecezji dla realizacji zadań wynikających z
misji apostolskiej Kościoła (por.: ChL, 25)
2
17. Szczególnym miejscem zaangaŜowania świeckich pracowników kościelnych
pozostaje wspólnota parafialna. Pierwszorzędnym zadaniem osób świeckich jest troska o
piękno świątyni i sprawowanej w niej liturgii z liturgią eucharystyczną na czele. Kolejnym
zadaniem jest troska o przekazywanie i nauczanie Ewangelii z czym wiąŜe się działalność
katechetów świeckich oraz osób zaangaŜowanych w róŜnorodnych formach
ewangelizacyjnych (ruchy, wspólnoty, grupy duszpasterskie itp.)
18. Jan Paweł II nauczał, Ŝe: „We wspólnotach kościelnych działalność świeckich
jest do tego stopnia konieczna, Ŝe bez niej apostolstwo samych pasterzy nie moŜe zwykle
być w pełni skuteczne” (ChL, 27)
19. II Ogólnopolski Synod Plenarny wskazywał, Ŝe uczestnictwo świeckich w misji
królewskiej daje im moŜliwość współdziałania ze swymi pasterzami w słuŜbie dla
wspólnoty kościelnej przez pełnienie rozmaitych posług, stosownych do otrzymanych
charyzmatów.
20. II Ogólnopolski Synod Plenarny akcentował takŜe potrzebę naleŜytej formacji
osób pracujących w instytucjach kościelnych. Integralna formacja świeckich katolików
powinna uwzględniać: formację duchową, doktrynalną, kulturalną i pogłębianie
znajomości nauki społecznej Kościoła. Formacja ta winna teŜ uświadamiać katolikom
potrzebę rozwijania ludzkich umiejętności, takich jak kwalifikacje zawodowe, zmysł
rodzinny i obywatelski oraz cnót odnoszących się do Ŝycia społecznego: uczciwości,
poczucia sprawiedliwości, szczerości, uprzejmości i siły ducha. (por. PSPS, 52).
III. Zadania stojące przed Archidiecezją Poznańską
. Dla uporządkowania i ujednolicenia w skali Archidiecezji Poznańskiej ogólnych
zasad świadczenia na rzecz kościelnych instytucji pracy lub usług przez osobę świecką
Synod postanawia:
21. Świeckim pracownikiem kościelnym jest kaŜda osoba świecka świadcząca na rzecz
kościelnych instytucji pracę lub usługi na podstawie trwałego stosunku prawnego
nawiązanego ze względu na jej przynaleŜność do Kościoła, wysokie kwalifikacje moralne
oraz dotychczasowe postępowanie w Ŝyciu osobistym i zawodowym dające rękojmię
prawidłowego funkcjonowania w strukturze Kościoła.
22. Kościelnymi instytucjami są:
a. kościelne osoby prawne w rozumieniu ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku
Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczpospolitej Polskiej (Dz. U. z 1989 r. nr
29 poz. 154 ze zm.),
b. wyodrębnione kościelne jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości
prawnej takie jak wydawnictwa, zakłady wytwórcze, usługowe, handlowe, zakłady
charytatywno – opiekuńcze, szkoły i inne placówki oświatowo – wychowawcze nie
posiadające osobowości prawnej oraz organizacje kościelne działające w ramach
kościelnych osób prawnych, które je powołały,
c. fundacje ustanowione przez kościelne osoby prawne lub za aprobatą władzy
kościelnej nad działalnością których władza kościelna sprawuje nadzór,
d. spółki prawa handlowego zaleŜne bezpośrednio albo pośrednio od kościelnych osób
prawnych,
e. inne jednostki organizacyjne chociaŜby nie posiadały osobowości prawnej, w
stosunku do których władza kościelna zachowuje uprawnienia w zakresie
3
powoływania i odwoływania członków ich organów oraz prawo wykonywania
nadzoru.
23. Trwałym stosunkiem prawnym jest stosunek prawny wyznaczony ze względu na
zawartą umowę przez powszechnie obowiązujące przepisy prawa, wiąŜący jego strony w
sposób ciągły, z którego wynika obowiązek świadczenia pracy lub usług na rzecz
kościelnych Instytucji a w szczególności:
a. stosunek pracy bez względu na określony w umowie czas zatrudnienia.
b. stosunek wolontariatu nawiązany zgodnie z Ustawą z dnia 24 kwietnia 2003 r. o
działalności poŜytku publicznego i o wolontariacie ( Dz. U. Nr 96 poz. 873),
c. stosunek stałego zlecenia lub do zlecenia podobny, którego przedmiotem jest
świadczenie usług,
d. stosunek menedŜerski,
e. stosunek wynikający z zasiadania w organach powoływanych przez władze
kościelne.
24. Świecki pracownik kościelny ma obowiązek:
a. prowadzić autentyczne Ŝycie religijne,
b. uczestniczyć w rekolekcjach i dniach skupienia,
c. pogłębiać formację duchową, pozostając poza podejrzeniem o jakiekolwiek
uzaleŜnienia,
d. sumiennie wykonywać powierzone zadania,
e. dbać o wizerunek instytucji kościelnych, w szczególności przez postępowanie
zgodne ze społecznym nauczaniem Kościoła Katolickiego,
f. odnosić się do swoich przełoŜonych z zachowaniem postawy lojalnej współpracy i
Ŝyczliwości,
g. zachować w tajemnicy wszelkie informacje związane z działalnością instytucji
kościelnych, które mają znaczenie ekonomiczne lub których ujawnienie mogłoby
zagraŜać ich dobrom osobistym,
h. doskonalić swoje kwalifikacje zawodowe,
i. przestrzegać statutów i regulaminów obowiązujących w danej instytucji kościelnej,
j. postępować zgodnie z zawartą umową, przestrzegając przepisów powszechnie
obowiązującego prawa.
25. Świecki pracownik kościelny ma prawo do:
a. wynagrodzenia, chyba, Ŝe świadczenie pracy lub usług następuje bezpłatnie,
b. opieki ze strony osób duchownych w trudnych sytuacjach Ŝyciowych,
c. wsparcia materialnego, o ile uzasadniają to szczególne okoliczności oraz
moŜliwości zatrudniającej go instytucji kościelnej,
d. do mieszkania słuŜbowego na czas wykonywania obowiązków wynikających z
zawartej umowy, o ile zatrudniająca jednostka kościelna przewiduje przydział
takiego mieszkania z uwagi na charakter świadczonej pracy lub usług,
e. ubezpieczenia na zasadach wynikających z przepisów powszechnie obowiązującego
prawa świeckiego,
f. innych świadczeń i przywilejów wynikających z zawartej umowy lub przepisów
powszechnie obowiązującego prawa świeckiego np. urlopu, odpraw itp.
g. skorzystania z pomocy Kurii Metropolitalnej w przypadku sytuacji konfliktowych.
26. Świecki pracownik kościelny ponosi odpowiedzialność za:
a. działania niezgodne z zasadami nauki Kościoła
b. niewykonanie lub nienaleŜyte wykonanie obowiązków wynikających z zawartej
umowy.
4
c. szkodę wyrządzoną na skutek niewykonania lub nienaleŜytego wykonania
obowiązków wynikających z umowy w tym takŜe w stosunku do osób trzecich o ile
odpowiedzialność taka wynika z obowiązującego prawa i jest zobowiązany do
naprawienia szkody.
27. W przypadku konfliktu świecki pracownik kościelny:
a. powinien obowiązkowo wystąpić do instytucji kościelnej, na rzecz której świadczy
pracę lub usługi z prośbą o wysłuchanie,
b. moŜe wystąpić o ustanowienie mediatora spośród innych pracowników
kościelnych,
c. ma prawo zgłaszania skarg, uwag i wniosków do Kurii Metropolitalnej,
d. powinien dąŜyć do ugodowego rozwiązania konfliktu,
e. powinien powstrzymać się od upublicznienia konfliktu, w tym zwłaszcza za
pośrednictwem środków masowego przekazu,
f. ma prawo wystąpienia na drogę sądową w celu obrony przysługujących mu praw, o
ile nie jest moŜliwe ugodowe rozwiązanie konfliktu
Wykaz dokumentów:
AA
Sobór Watykański II, Dekret o apostolstwie świeckich Apostolicam
actuositatem, W: Sobór Watykański II, Konstytucje, dekrety,
deklaracje, Poznań 1984
ChL
Jan Paweł II, Adhortacja apostolska Christifideles laici, Pallottinum, Poznań
1989
GS
Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie
współczesnym Gaudium et spes, W: Sobór Watykański II,
Konstytucje, dekrety, deklaracje, Poznań 1984
LG
Sobór Watykański II, Konstytucja Dogmatyczna o Kościele Lumen gentium,
W: Sobór Watykański II, Konstytucje, dekrety, deklaracje, Poznań
1984
Ustawa o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczpospolitej Polskiej z dnia
17 maja 1989 r. (Dz. U. z 1989 r. nr 29 poz. 154 ze zm.),
Ustawa o działalności poŜytku publicznego i o wolontariacie z dnia 24 kwietnia 2003 r.
(Dz. U. Nr 96 poz. 873)
5