A.Engelking_spis_tresci

Spis treści
wykaz skrótów ......................................................................................
podziękowania .......................................................................................
wprowadzenie. etnograf w kołchozie, czyli uwagi o temacie,
terenie i metodzie ........................................................................
13
15
19
część i. w kołchozie
rozdział 1. „bez kołchoza życia nie ma”. narracja o końcu
i początku jako mit założycielski .........................................
„Jak żyć bez kołchozu?” W stronę zbiorowej tożsamości
kołchoźników ............................................................................
Pamięć kolektywizacji, czyli gospodarze wobec końca świata.
Casus zachodniobiałoruski .....................................................
Pamięć kolektywizacji, czyli gospodarze wobec dwukrotnego
końca świata. Casus wschodniobiałoruski ............................
rozdział 2. „kołchoz musi być”. długie trwanie wzoru
feudalnego .....................................................................................
„Trudno żyć, ale przywykszy”. Kołchoz oswojony .......................
„Szto zrobisz, tak treba musi”. Chłopski fatalizm i etos
przetrwania ...............................................................................
Między ludzkim a kołchoźnym. Kołchozowa symbioza ..............
Kołchoźnik między panem, wójtem i plebanem. Kołchozowy
feudalizm ...................................................................................
41
41
52
77
103
103
122
131
156
część ii. kołchoźnik i pan
rozdział 3. chamy versus pany. odrębność grupowa jako
fundament tożsamości ...............................................................
Chłop i pan przed kołchozem i w kołchozie, czyli o współczesnej
pańszczyźnie .............................................................................
Stereotyp chama w relacji do pana, czyli mit o pochodzeniu po
raz pierwszy ..............................................................................
191
191
210
10
SP I S T R E Ś C I
Szlachetna szlachta i proste mużyki. Casus grodzieński ..............
„Mużyk je mużykom”, czyli w stronę opozycji
człowiek : nieczłowiek. Casus poleski ....................................
Stereotyp prostej mowy, czyli o konstruowaniu odrębności. Casus
grodzieński ................................................................................
rozdział 4. chamy i pany. między strukturą a communitas ....
Cham i szlachcic jako kategorie statyczne i dynamiczne ............
Nie ma Abla bez Kaina, czyli mit o pochodzeniu po raz drugi ....
Chłopsko-pańska symbioza, alias mużyki-kołchoźniki i szlachta-kołchoźniki. Neutralizowanie odrębności ............................
rozdział 5. proste robocze ludzie. praca na ziemi jako
wartość konstytutywna dla tożsamości ............................
Praca na ziemi jako domena współdziałania człowieka i Boga.
Od wartości podstawowych do tożsamości zbiorowej ........
Zapracowany naród między męką a modlitwą, czyli mit
o pochodzeniu po raz trzeci ...................................................
Czarnarabocze ludzie, czyli o kołchoźniczym poczuciu krzywdy
Trudolubiwe ludzie, czyli o kołchoźniczym poczuciu godności
Chłop sam sobie panem, czyli wzór dobrego gospodarza przed
kołchozem i w kołchozie .........................................................
222
237
246
273
273
284
308
327
327
360
384
396
418
część iii. kołchoźnik i żyd
rozdział 6. chłopi versus żydzi. odrębność grupowa jako
fundament tożsamości ...............................................................
W chłopsko-pańsko-żydowskim trójkącie, czyli opowieść
o porządku świata .....................................................................
Żyd ambiwalentny, czyli kołchoźnicy wobec stereotypu żyda ...
Wieś i miasto przed kołchozem i w kołchozie, czyli wokół
współczesnego żyda .................................................................
rozdział 7. chłopi i żydzi. między strukturą a communitas
Chłopsko-żydowskie sąsiedztwo, czyli między
odróżnorodnieniem a rekonstytuowaniem odrębności ......
Pamięć Zagłady po raz pierwszy, czyli kołchoźnicy wobec
końca świata ..............................................................................
Pamięć Zagłady po raz drugi, czyli pytanie o porządek świata ....
439
439
455
477
489
489
518
545
11
SP I S T R E Ś C I
część iv. wobec boga
rozdział 8. chrześcijanie i żydzi. znaczący inni jako
współtwórcy tożsamości ..........................................................
Chrześcijanie versus żydzi, czyli wokół legend o krwi ................
Chrześcijanie i żydzi, czyli ludzie, którzy wierzą w Boga.
Neutralizowanie odrębności ...................................................
Mit babelski, czyli żydzi i chrześcijanie w systemie
klasyfikacyjnym wiar-nacji. Casus grodzieński ...................
rozdział 9. ludzie chrzczone. krzyż jako rdzeń tożsamości
kołchoźników ...............................................................................
Chrześcijanie versus niechrzczeńcy, czyli kołchoźnicy jako ludzie
chrzczone ...................................................................................
„Trzeba chrzcić”, czyli Bóg bez cerkwi i chrzest bez religii. Casus
wschodniobiałoruski ...............................................................
Znak krzyża jako rdzeń tożsamości kołchoźników. Casus
wschodniobiałoruski ................................................................
Znak krzyża jako rdzeń tożsamości kołchoźników. Casus
grodzieński ................................................................................
rozdział 10. ludzie chrześcijanie. wiara w boga jako wartość
konstytutywna dla tożsamości .............................................
Ludzie chrześcijanie, czyli polaki i ruskie między wspólnotą
a odrębnością. Casus grodzieński ..........................................
Mużyk-chrześcijanin jako ochrzczony żyd, czyli mit
o pochodzeniu po raz czwarty ................................................
Pamięć ateizacji: od zamknięcia do otwarcia wiary. Kołchoźnicy
wobec destrukcji i rekonstrukcji wartości podstawowych ...
zakończenie. etnograf w gabinecie, czyli uwagi o tożsamości
wsi białoruskiej przełomu xx i xxi wieku ............................
rozmówcy ................................................................................................
bibliografia ...........................................................................................
wykaz ilustracji ...................................................................................
summary. kolkhozniks. an anthropological study of the
identity of belarusian villagers at the turn of the 20th
and 21st centuries ........................................................................
indeks osobowy .....................................................................................
583
583
604
620
651
651
657
671
681
689
689
703
717
759
765
785
809
813
827