FULL TEXT - Antropomotoryka

NR 25
Tytuł artyk
ułu
artykułu
ANTROPOMOTORYKA
2003
RECENZJA KSIĄŻKI
RYSZARDA BOTWINY I WŁODZIMIERZA STAROSTY
„MENT
ALNE WSPOMAGANIE SPORTOWCÓW
TYK
„MENTALNE
SPORTOWCÓW.. TEORIA I PRAK
PRAKTYK
TYKAA”
THE REVIEW OF RYSZARD BOTWINA AND WLODZIMIERZ STAROSTA’S BOOK
„THE MENTAL SUPPORT OF ATHLETES. THEORY AND PRACTISE”
Janusz Zdebski
-
-
-
-
-
dr hab., prof
WF
awła II 78
prof.. nadzw
nadzw.,., Instytut Nauk Humanistycznych AAWF
WF,, Kraków
Kraków,, al. Jana PPawła
Trening mentalny nale¿y do pojêæ, które w ostatnim czasie zyska³y na popularnoœci. Z w³asnych obserwacji wiem,
¿e wiele osób po³¹czonych ró¿norodnymi wiêzami ze sportem s³ysza³o o takim pojêciu. Niektórzy ³¹cz¹ go z osob¹
Adama Ma³ysza. Nie oznacza to, niestety, i¿ w pe³ni rozumiej¹ to pojêcie i ¿e posiadaj¹ wiedzê o zasadach jego
stosowania.
Mo¿na wiêc stwierdziæ, i¿ recenzowana ksi¹¿ka jest jednym ze Ÿróde³ przybli¿aj¹cych polskiemu czytelnikowi problemy treningu mentalnego sportowców. Oczywiœcie, ju¿
znacznie wczeœniej w literaturze polskiej pojawia³y siê pozycje poœwiêcone temu zagadnieniu. Przyk³adowo, w 1990
roku jeden ze wspó³autorów recenzowanej ksi¹¿ki W. Starosta opublikowa³ artyku³ „Trening mentalny w sportach
niewymiernych”, W wydanej w 1991roku pod redakcj¹ Tadeusza Tyszki ksi¹¿ce „Psychologia i sport” znalaz³ siê rozdzia³ „Trening umys³owy” autorstwa Dariusza Nowickiego. Kilka lat póŸniej szereg informacji na ten temat mo¿na
by³o znaleŸæ w pracy wydanej pod redakcj¹ Jadwigi K³odeckiej-Ró¿alskiej (1996) „Przekraczanie umys³em mo¿liwoœci cia³a”, podobnie jak w ksi¹¿ce wydanej pod redakcj¹
australijskich psychologów sportu Morrisa i Summersa
„Psychologia sportu. Strategie i techniki.” (1998).
Czym wyró¿nia siê ksi¹¿ka Botwiny i Starosty na tle
wymienionych powy¿ej i i innych nieuwzglêdnionych
pozycji?
S¹dzê, i¿ jest to praca w pe³ni warsztatowa, ukazuj¹ca
dzia³alnoœæ psychologa w praktyce ró¿nych dyscyplin sportu. Nale¿y koniecznie dodaæ, i¿ Ryszard Botwina by³ konsultantem polskich zapaœników, którzy na Igrzyskach
Olimpijskich w Atlancie zdobyli dwa z³ote medale i jeden
br¹zowy. Wspó³pracowa³ równie¿ z innymi wybitnymi
polskimi sportowcami. Powszechnie znane s¹ wieloletnie
zwi¹zki ze sportem W³odzimierza Starosty, wybitnego
specjalisty w zakresie motoryki sportowej.
W ksi¹¿ce wykorzystano rezultaty badañ i eksperymentów, którymi objêto przesz³o dwa tysi¹ce osób. Niezwykle
urozmaicone by³y zastosowane metody badawcze. Wykorzystano w nich standardowe metody kwestionariuszowe,
wywiady, testy, jak równie¿ hipnozê, sugestiê, efekt placebo.
Recenzowana ksi¹¿ka, licz¹ca przesz³o 400 stron, sk³ada siê z piêciu czêœci. Korzystanie z ksi¹¿ki u³atwia indeks rzeczowy oraz indeks nazwisk. Wzbudza uznanie
bogata, bo licz¹ca blisko czterysta pozycji bibliografia.
Pierwsze dwie czêœci stanowi¹ w pewnym sensie teoretyczne uzasadnienie pozosta³ych. Sporo uwagi poœwiêcili Autorzy koncepcji nastawienia gruziñskiego psychologa D. Uznadze, która powsta³a ju¿ w 1923 roku, ale z powodów geopolitycznych by³a ma³o znana. Koncepcja ta,
zdaniem Autorów, jest teoretyczn¹ podstaw¹ treningu
mentalnego.
Rozdzia³ trzeci „Praktyka oddzia³ywañ wspomagaj¹cych wynik dru¿yny” ukazuje doœwiadczenia Autorów
zdobyte w pracy z zespo³ami pi³ki siatkowej, pi³ki no¿nej
oraz pi³ki rêcznej. Zawiera opisy ró¿nych eksperymentów
przeprowadzonych przez Autorów, prowadz¹cych do
maksymalizacji wyniku.
Rozdzia³ czwarty poœwiêcony jest natomiast wybranym konkurencjom indywidualnym o bardzo zró¿nicowanym charakterze, od skoku w dal i wzwy¿ poprzez zapasy
i ¿u¿el po skoki narciarskie. Zró¿nicowanie to dotyczy
tak¿e zaawansowania sportowego zawodników. Obok
akapitu „Rola sugestii we wspomaganiu wyniku sportowego u dzieci i m³odzie¿y szkolnej” mamy czêœæ pt. „Model mistrza zapasów”.
Rozdzia³ pi¹ty „Psychoterapia i autopsychoterapia jako
trening w sportach niewymiernych” poza szczegó³owym
omówieniem zastosowania treningu mentalnego w ³y¿wiarstwie i wrotkarstwie figurowym zawiera informacje
tak¿e bardziej ogólnej natury, dotycz¹ce nie tylko spor-
– 101 –
Janusz Zdebski
tów niewymiernych. Przyk³adowo, uwagi odnosz¹ce siê
do dziennika zawodnika czy maskotek u¿ywanych przez
sportowców mog¹ byæ zwi¹zane z ka¿dym startuj¹cym.
Szczególne zainteresowanie Czytelnika mog¹ wzbudziæ
dwa podrozdzia³y: „Przygotowanie psychologiczne –
wp³ywanie na siebie i innych” oraz „Planowanie przygotowania psychologicznego”.
W omówionych rozdzia³ach zdarzaj¹ siê fragmenty
zbêdne, o niew³aœciwie roz³o¿onych akcentach, utrzymane w tonie dziennikarskiej polemiki. Przyk³adowo na stronie 97 czytamy; „Prowadziliœmy stosuj¹c swoj¹ grê kilkoma bramkami do przerwy i potem sêdziowie wziêli siê
do pracy wyrzucaj¹c z boiska kilka razy dwu, a nawet w
koñcówce meczu trzech naszych zawodników jednoczeœnie. Szybko wiêc nasza przewaga stopnia³a, a w koñcówce
nie by³o ju¿ szans, bo wci¹¿ graliœmy w os³abieniu”. Rozumiem, i¿ w intencji Autorów powy¿szy cytat spe³nia³
rolê ilustruj¹c¹, jednak jestem zwolennikiem stonowanej,
naukowej formy narracji.
Rozdzia³y trzeci, czwarty i pi¹ty koñcz¹ siê „Wnioskami i zaleceniami metodycznymi” które mog¹ stanowiæ podstawê do refleksji nie tylko dla szkoleniowców.
W zamyœle Autorów publikacja ma zachêcaæ do obserwa-
cji siebie, do wyci¹gania odpowiednich wniosków, do pracy nad sob¹, pozwalaj¹cej jednostce na optymalizacjê
swego funkcjonowania. Mo¿e s³u¿yæ praktykom, teoretykom, studentom kierunku wychowania fizycznego czy
psychologii, sportowcom zainteresowanym osi¹gniêciem
pe³nego profesjonalizmu.
W pe³ni zgadzam siê z ujawnionym marzeniem Autorów, aby w przysz³oœci podstawy treningu mentalnego by³y
nauczane w szkole, gdy¿ s¹ one przydatne dla ka¿dego w
ci¹gu ca³ego ¿ycia.
Niezale¿nie od faktu, ¿e nie ze wszystkimi tezami
Autorów mo¿na siê zgadzaæ, ksi¹¿ka Botwiny i Starosty
jest swoistym kompendium, do którego mo¿na wracaæ jako
do Ÿród³a wiedzy, inspiracji i porównañ. Dobrze siê sta³o,
i¿ Autorzy zdecydowali siê podzieliæ z Czytelnikami swoim bogatym doœwiadczeniem, choæ jak sami zapewniaj¹,
maj¹ œwiadomoœæ niedoskona³oœci swej pracy. Jak wiadomo, nie ma dzie³ doskona³ych. Byæ mo¿e niektórych
Czytelników bêdzie raziæ rozproszona, wielow¹tkowa
struktura pracy. Nie wszystkie nurty da³o siê po³¹czyæ w
spójn¹, logiczn¹ ca³oœæ. S¹dzê jednak, i¿ mo¿liwoœæ wgl¹du w warsztat Autorów zrekompensuje te ewentualne
w¹tpliwoœci.
PIŚMIENNICTWO • LITERATURE
Nowicki D. 1991. Trening umysłowy. (W:) T. Tyszka (red.). Psychologia i sport. AWF, Warszawa.
Starosta W. 1990. Trening mentalny w sportach niewymiernych.
Trening, 4, 128-142.
-
-
-
-
-
Kłodecka-Różalska J. 1996. Przekraczanie umysłem możliwości ciała. Centr. Ośrodek Sportu, Warszawa.
Morris T., Summer J. (red.) 1998. Psychologia sportu. Strategie
i techniki. Centr. Ośrodek Sportu, Warszawa.
– 102 –