Āwiat - Joanna Wieczorek

214
• Âwiat •
dyplomacji prewencyjnej, na którà sk∏adajà
si´ dzia∏ania zapobiegajàce powstawaniu
konfliktów w przysz∏oÊci oraz rozwiàzujàce
spory, które mogà staç si´ ich przyczynà. S∏u˝y temu m.in. zawieranie traktatów rozbrojeniowych oraz paktów i konwencji chroniàcych prawa cz∏owieka (zob. s. 203–205).
Rurociàg z gazem w Rosji. Pozycja paƒstwa na arenie
mi´dzynarodowej zale˝y m.in. od posiadanych przez nie
zasobów surowców energetycznych.
W sk∏ad s∏u˝by dyplomatycznej wchodzà: ambasadorowie, pos∏owie nadzwyczajni i chargé d’affaires
[czyt. szar˝e dafer], konsulowie, a tak˝e ni˝si urz´dnicy placówek zagranicznych (radca, attaché [czyt.
atasze], sekretarz). Zgodnie z konwencjami mi´dzynarodowymi w czasie pe∏nienia misji dyplomaci wraz
fi
z rodzinami sà obj´ci przywilejem nietykalnoÊci osobistej, immunitetami w zakresie prawa karnego i cywilnego oraz zwolnieniami z podatków, op∏at celnych oraz rewizji osobistych na granicach. Personel
wszystkich sta∏ych placówek dyplomatycznych w danym kraju nazywamy korpusem dyplomatycznym.
*Globalizacja i jej skutki dla stosunków mi´dzynarodowych
Zgodnie z uj´ciem Davida Helda i Anthony’ego
McGrewa (2001 r.) globalizacja mo˝e byç
pojmowana jako poszerzanie, intensyfikacja,
przyÊpieszanie i wzrastajàcy wp∏yw wzajemnych powiàzaƒ w skali Êwiatowej. Proces ten
nabra∏ szczególnego tempa po zakoƒczeniu
zimnej wojny, z ró˝nym nat´˝eniem trwa∏
jednak od stuleci, a jego poczàtków mo˝emy
poszukiwaç nawet w epoce wielkich odkryç
geograficznych (XV i XVI w.), których skutkiem by∏o powstanie mi´dzykontynentalnych wi´zi gospodarczych.
Mo˝emy wyró˝niç kilka dziedzin, w których globalizacja post´puje najszybciej:
• technologia – szybki rozwój technologii komunikacyjnych umo˝liwia dokonywanie transakcji ekonomicznych i rozprzestrzenianie wzorów kultury masowej w skali ca∏ego Êwiata,
• gospodarka – ukszta∏towanie rynku globalnego, nap´dzanego rozwojem konkurencji, który faktycznie jest jednak w du˝ym stopniu regulowany przez silniejszych
uczestników (np. kurs walut u˝ywanych do rozliczeƒ w wielu cz´Êciach Êwiata – dolarów, euro, jenów czy juanów – jest zale˝ny od decyzji superpot´g gospodarczych,
które je emitujà),
• polityka – szczególnà pozycj´ lidera zajmujà Stany Zjednoczone – paƒstwo zarzàdzajàce Êwiatowym Internetem, majàce kluczowy wp∏yw na mi´dzynarodowe
instytucje finansowe, promujàce zasady wolnego rynku w skali Êwiatowej (aczkolwiek niekonsekwentnie i z wieloma odst´pstwami, majàcymi na celu ochron´
w∏asnego rynku), najwi´kszy importer towarów i us∏ug, który nap´dza koniunktur´ Êwiatowej gospodarki,
215
• Stosunki mi´dzynarodowe. Globalizacja •
• kultura – proces homogenizacji kultury Êwiatowej, post´pujàcy za poÊrednictwem
mediów (zob. s. 99–101), które wykorzystujà motywy kultur regionalnych (narodowych) dla wytworzenia produktów rozpowszechnianych globalnie (np. filmów,
wideoklipów),
• ekologia – post´pujàce zniszczenie Êrodowiska naturalnego, które wywo∏uje potrzeb´ dzia∏aƒ zapobiegawczych w skali Êwiatowej.
Antyglobalizm – przekonanie o tym, ˝e nale˝y zatrzymaç globalizacj´, przywracajàc Êcis∏à
kontrol´ przep∏ywu towarów, ludzi, us∏ug i kapita∏u na granicach paƒstw, co umo˝liwi
obron´ s∏abszych przed silniejszymi.
Alterglobalizm – przekonanie o tym, ˝e globalizacja jest nieunikniona, trzeba jednak zmieniç jej charakter, przede wszystkim przez rozwój wspó∏pracy mi´dzynarodowych struktur
politycznych oraz stworzenie uniwersalnych standardów prawnych (zw∏aszcza prawa pracy). AlterglobaliÊci twierdzà, ˝e z∏o na Êwiecie nie bierze si´ z nadmiaru globalizacji, lecz
z jej niedostatku. W toku przemian globalizacyjnych prawa cz∏owieka, standardy warunków
pracy, edukacja i ochrona zdrowia nie nadà˝y∏y za technologiami, Êrodkami komunikacji
i przep∏ywem kapita∏u.
Wraz ze wzrostem tempa globalizacji w stosunkach mi´dzynarodowych stale roÊnie
znaczenie uczestników niepaƒstwowych, szczególnie typu ponadnarodowego, którzy
dzia∏ajà niezale˝nie od paƒstw (np. przedsi´biorstwa, korporacje lub KoÊcio∏y), a czasem nawet przeciw paƒstwom (np. mi´dzynarodowe struktury przest´pcze albo siatki
terrorystyczne). Wiele organizacji zajmuje si´ problemami o skali ogólnoÊwiatowej. Ich
rosnàce zaanga˝owanie powoduje, ˝e coraz wi´cej ludzi czuje si´ odpowiedzialnymi
za utrzymanie pokoju na Êwiecie lub przeciwdzia∏anie biedzie, niesprawiedliwoÊci oraz
skutkom kataklizmów nie tylko we w∏asnym kraju. Ten pozytywny aspekt przemian nie
powinien jednak prowadziç do wniosku, ˝e forma paƒstwa jest przestarza∏a i nie odpowiada wyzwaniom, przed jakimi staje dziÊ ludzkoÊç. Dla porzàdku opartego na
wspó∏pracy mi´dzy paƒstwami nie stworzono jak dotàd ˝adnej realnej alternatywy. Palàcà potrzebà jest natomiast podejmowanie przez paƒstwa
coraz szerszej wspó∏pracy w rozwiàzywaniu problemów,
które nabierajà charakteru kontynentalnego lub nawet
globalnego (zob. s. 217–225). Oznacza to koniecznoÊç
pog∏´biania integracji paƒstw w poszczególnych cz´Êciach
Êwiata. Integracja ta wymaga od rzàdów i spo∏eczeƒstw
przekazywania cz´Êci suwerennoÊci paƒstwowej w niektórych dziedzinach organizacjom ponadpaƒstwowym.
JednoczeÊnie rozwój wiedzy o Êwiecie i mo˝liwoÊç nawiàzywania kontaktów w skali globalnej (m.in. przez Internet)
Wspó∏praca miast partnerskich. Drogowskaz z nazwami 12 miast partnerskich Opola, stojàcy od 2003 r. na opolskim rynku. Niemal ka˝da dobrze zorganizowana jednostka samorzàdu terytorialnego wspó∏pracuje dziÊ z wieloma
podobnymi jednostkami w innych paƒstwach (np. tzw. miasta partnerskie),
dzi´ki czemu uczestniczy w wymianie kulturalnej i gospodarczej oraz korzysta
z doÊwiadczeƒ w rozwiàzywaniu problemów lokalnych.
216
• Âwiat •
sprzyja aktywizacji ˝ycia spo∏ecznego na szczeblu ni˝szym ni˝ paƒstwowy – regionalnym i lokalnym. Tendencja do przejmowania cz´Êci zadaƒ przez wspólnoty samorzàdowe (zob. s. 156) i organizacje trzeciego sektora (zob. s. 61) tak˝e wp∏ywa na ograniczenie kompetencji w∏adz centralnych paƒstwa. Te dwa procesy przemian pozostajà ze sobà w Êcis∏ym zwiàzku.
!
Zapami´taj
fi Uczestnikami stosunków mi´dzynarodowych sà: paƒstwa, narody, organizacje
mi´dzynarodowe, organizacje ponadnarodowe, organizacje dzia∏ajàce w poszczególnych paƒstwach.
fi Polityka zagraniczna – polityka s∏u˝àca ochronie interesów ekonomicznych paƒstwa, ˝ycia i mienia obywateli, obronie przed szkodliwà ingerencjà si∏ zewn´trznych
(np. innych paƒstw), promowaniu kultury w∏asnego spo∏eczeƒstwa oraz kreowaniu
i rozpowszechnianiu w∏asnego wizerunku na forum mi´dzynarodowym. Mo˝liwoÊci
paƒstwa w dziedzinie polityki zagranicznej zale˝à od wielu czynników.
fi Dyplomacja jest prowadzona za pomocà sta∏ych misji dyplomatycznych, misji specjalnych oraz ró˝nych form aktywnoÊci na forum mi´dzynarodowym (np. udzia∏
w konferencjach).
fi *Globalizacja – poszerzanie wzajemnych wp∏ywów i powiàzaƒ w skali Êwiatowej. Nast´puje dziÊ szczególnie szybko w technologii, gospodarce, polityce, kulturze i ekologii.
fi *Antyglobalizm – postawa przeciwników procesu globalizacji, postulujàcych jego
ca∏kowite zatrzymanie.
fi *Alterglobalizm – postawa osób przekonanych o nieuchronnoÊci przemian globalizacyjnych, postulujàcych jednak nadanie tym przemianom pewnych ram i ich
ukierunkowanie.
?
Zadania i çwiczenia
1. Zastanów si´, jakie czynniki – zwiàzane z po∏o˝eniem geograficznym, potencja∏em
ekonomicznym i wojskowym lub kulturà – mogà u∏atwiaç Polsce prowadzenie polityki zagranicznej, a jakie je utrudniajà.
2. Zastanów si´, dlaczego dziÊ g∏ównym Êrodkiem prowadzenia polityki zagranicznej
jest dyplomacja, a nie si∏y zbrojne, tak jak to by∏o w pierwszej po∏owie XX w.
3. Dowiedz si´, z jakimi paƒstwami Polska nie utrzymuje stosunków dyplomatycznych.
Zastanów si´ dlaczego.