filozofia bizantyńska

Spis treści
WYKAZ SKRóTóW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5
PRZEDMOWA ÉMILE’A BRÉHIERA DO WYDANIA FRANCUSKIEGO
Z 1949 ROKU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7
PRZEDMOWA AUTORA DO WYDANIA DRUGIEGO Z 1959 ROKU . . . . . 9
WSTęP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11
Rozdział pierwszy
DZIEDZICTWO WCZESNEGO CHRZEŚCIJAńSTWA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15
I. Dzieła przejęte przez Bizantyńczyków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
II. Ukierunkowanie myśli chrześcijańskiej na Wschodzie . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
III. Trojaki formalizm kultury bizantyńskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Rozdział drugi
WIEK VI I VII . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25
I. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
II. Miasto Gaza i trzech gazejczyków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Eneasz z Gazy (ok. 450-534) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Zachariasz, biskup Mityleny (zm. przed 553) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
Prokopiusz z Gazy (ok. 465-529). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
III. Jan Filopon (Gramatyk) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Stefan z Aleksandrii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
IV. Duchowość monastyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
V. Leoncjusz z Bizancjum (ok. 475-542/543) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
VI. Maksym Wyznawca (580-622) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
Anastazy Synaita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
Rozdział trzeci
oD VIII DO X WIEKU. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .85
I. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
II. Ikonoklazm: Germanos, patriarcha Konstantynopola (ok. 633-733) . . . . . . . 89
III. Jan Damasceński (ok. 674/675-749) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
IV. Nikefor i Teodor Studyta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
V. Brzask nowego humanizmu: Focjusz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
rozdział czwarty
WIEK XI I XII . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117
I. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
334
SPIS TREŚCI
II. Teologia mistyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
III. Myśl etyczna i polityczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
IV. Michał Psellos (1018-1096) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
V. Uczniowie i oponenci Psellosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
rozdział piąty
TRZY OSTATNIE WIEKI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .185
I. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
II. Ruch naukowy i filozoficzny w XIII i XIV wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
III. Spór o hezychazm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
IV. Plethon, Bessarion, Gennadios (Scholarios) oraz inni arystotelicy
i platonicy XV wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229
BIZANCJUM PO BIZANCJUM. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251
POSłOWIE (Marian Andrzej Wesoły) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .255
I. Kim był Bazyli Tatakis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255
II. Pionierska La Philosophie byzantine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256
III. Filozofia grecka w Bizancjum: przegląd ważniejszej historiografii . . . . . . 258
1. Dziedziny okołofilozoficzne: teologia, retoryka, literatura, filologia,
edukacja, kultura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261
2. Wykładnie historii filozofii (średniowiecznej) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265
3. Całościowe i oddzielne monografie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268
4. Hasła encyklopedyczne i artykuły naukowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
5. Serie wydawnicze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273
6. Konferencje naukowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273
7. Przekłady i opracowania polskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274
IV. Ramy czasowe i przedstawiciele filozofii greckiej w Bizancjum . . . . . . . . 275
V. Synopsis filozofii greckiej w Bizancjum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278
1. Ogólne rozumienie filozofii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279
2. Pierwszy bizantyński humanizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281
3. „Konsulowie filozofów”: Psellos i jego uczniowie (XI-XII w.) . . . . . . . 283
4. Filozofowie w Nikei (Nicei) (XIII w.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286
5. Filozoficzne i naukowe nurty (XIII-XIV w.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288
6. Kontrowersja hezychastyczna (XIV w.). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291
7. Kontrowersje wokół Platona i Arystotelesa (XV w.) . . . . . . . . . . . . . . . . 293
VI. Ogólna charakterystyka filozofii bizantyńskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296
VII. Trzy drogi przekazu filozofii i kultury greckiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297
BIBLIOGRAFIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .303
INDEKS OSóB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325