Abstrakt - WISL jako źródło informacji o lesie

WISL (wielkoobszarowa inwentaryzacja stanu lasu) jako źródło informacji o lesie
Włodzimierz Serwiński (Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej, Oddział w Olsztynie)
Las, jako skomplikowany ekosystem (czy nawet kompleks ekosystemów) jest w swej naturze
obiektem przyrodniczym trudnym do ujęcia w jednoznaczne, mierzalne ramy. Dziedziną leśnictwa, która
od wielu dziesięcioleci próbuje tego dokonać jest urządzanie lasu. Urządzanie lasu – z jednej strony
poprzez opis taksacyjny lasu zawierający matematyczne odzwierciedlenie przyrodniczego bogactwa lasu
oraz z drugiej – poprzez planowanie działań gospodarczych i ochronnych mających w określonym okresie
czasu przynieść zamierzony, sprecyzowany efekt – stara się, przez tworzenie planu urządzenia lasu, tej
sztuki dokonać. Wadą opisu taksacyjnego lasu jest okresowość jego sporządzania, z reguły raz na 10 lat,
oraz odniesienie do określonego, wydzielonego administracyjnie niewielkiego obszaru (nadleśnictwo,
gmina). Opis taksacyjny, mimo prowadzonej w ramach lasów państwowych jego bieżącej aktualizacji
opartej na pewnych modelach oraz analizie wykonania działań gospodarczych nie daje całościowego
i pełnego obrazu stanu lasu. Próbą oceny stanu lasu i kierunku zmian tego stanu w skali
wielkoobszarowej, ze szczególnym uwzględnieniem danych dotyczących zasobności, struktury gatunkowej
i wiekowej, stanu zdrowotnego oraz występowania szkód w lasach jest wielkoobszarowa inwentaryzacja
stanu lasu (WISL).
Inwentaryzacja wielkoobszarowa stanu lasu na zasadach gwarantujących uczestnictwo Polski
w międzynarodowych procesach i programach jest realizowana od 2005 roku. WISL jest realizowana
w cyklach 5-cio letnich, w oparciu o sieć powierzchni obserwacyjnych w układzie obowiązującym w UE
(ICP Forest, 16x16 km), która dla potrzeb inwentaryzacji została zagęszczona do układu 4x4 km.
Powierzchnie zakłada się w systemie traktów w kształcie litery L zawierających pięć powierzchni.
Powierzchnie są zakładane w lasach wszystkich form własności, a wyniki pomiarów z nich
pochodzące są agregowane i odnoszone do jednostek fizyczno-geograficznych (krain przyrodniczoleśnych),
gospodarczo-administracyjnych
(regionalnych
dyrekcji
Lasów
Państwowych)
oraz
administracyjnych (województw). Długość całego cyklu inwentaryzacji wielkoobszarowej wynosi 5 lat, co
oznacza, że corocznie pomiary i obserwacje przeprowadzane są na 20% traktów rozłożonych
równomiernie na terenie całego kraju.
Pomiary i obserwacje wykonuje się na dwóch typach kołowych, współśrodkowych, powierzchni
próbnych (A i B) o wielkości dostosowanej do inwentaryzowanych cech. Na powierzchni A, której wielkość
zależy od rodzaju powierzchni leśnej oraz wieku i budowy drzewostanu, przeprowadza się inwentaryzację
drzew i krzewów, żywych i martwych stojących, które osiągnęły 70-milimetrowy próg pierśnicy, martwych
drzew/krzewów leżących, które mają co najmniej 100 mm w grubszym końcu, oraz pniaków, których
średnica (bez kory) jest równa lub większa od 100 mm. Na powierzchni B przeprowadza się pomiary
i obserwacje drzew i krzewów w szerszym zakresie, także o pierśnicy mniejszej niż 70 mm z podziałem
na warstwy w grupach wysokościowo-grubościowych, z uwzględnieniem podrostu, nalotu czy pokrywy
runa.
Pierwszy cykl WISL oparty o omówione wyżej zasady został zrealizowany w latach 2005-2009.
Latem bieżącego roku wykonano pomiary w ramach drugiego roku kolejnego 5-cio letniego cyklu.
Po zakończeniu pierwszego cyklu, poprzez odpowiednią agregację danych i wykonanie odpowiednich
obliczeń, dokonano kompleksowej analizy zebranych danych. Uzyskane wyniki zostały przedstawione
z podziałem na:
•
województwa,
•
krainy przyrodniczo-leśne,
•
terytorialne zasięgi RDLP,
według następujących form własności:
•
w zarządzie Lasów Państwowych,
•
w zarządzie parków narodowych,
•
w Zasobie Własności Rolnej Skarbu Państwa,
•
innych Skarbu Państwa,
•
gminnych,
•
prywatnych.
W ramach określonych wyżej podziałów uzyskano informacje na temat:
•
powierzchni lasów,
•
struktury wiekowej i gatunkowej,
•
miąższościowej struktury zasobów drzewnych,
•
uszkodzeń drzew wg przyczyn i rodzajów uszkodzeń,
•
stanu zdrowotnego lasu,
•
struktury siedlisk leśnych,
•
stanu pielęgnacji drzewostanów,
•
ilości i struktury drzew martwych oraz pniaków,
•
powierzchni, struktury i uszkodzeń nalotu, podrostu niskiego, podrostu wysokiego oraz krzewów.
Dane z inwentaryzacji wielkoobszarowej dostarczają jednolitych danych dla wszystkich lasów.
Uzyskana dokładność określania wielkości zasobów drzewnych umożliwia monitorowanie ogólnego stanu
lasu oraz dynamiki zmian tego stanu, przy zapewnieniu aktualności i porównywalności informacji dla
lasów różnych form własności zarówno w skali krajowej, jak i regionalnej. Informacje te mogą być
porównywane do danych wynikających z planów urządzenia lasu oraz aktualizacji stanu lasu, i łącznie z
nimi są jednym z głównych elementów budowanego w Lasach Państwowych banku danych o zasobach
leśnych i stanie lasów wszystkich form własności, który powinien stać się wkrótce kluczowym elementem
systemu planistyczno-prognostycznego w leśnictwie.
Wielkoobszarowa inwentaryzacja stanu lasu jest realizowana przez Biuro Urządzania Lasu
i Geodezji Leśnej na zlecenie Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych według założeń zawartych
w odpowiedniej instrukcji zatwierdzonej przez Ministra Środowiska.