PANEL E Czy i jak regulować przedsiębiorczość społeczną

PANEL E
Czy i jak regulować przedsiębiorczość społeczną?
Rozwój przedsiębiorczości społecznej w Polsce wymaga zmian w świadomości społecznej i zmian
instytucjonalnych. Świadomość znaczenia tego nowego w Polsce zjawiska rośnie dzięki działaniom
podejmowanym przez róŜne środowiska, przede wszystkim organizacje pozarządowe, a takŜe dzięki
wsparciu tych działań ze strony Europejskiego funduszu Społecznego w ramach Inicjatywy
Wspólnotowej EQUAL. Coraz więcej osób w Polsce zaczyna rozumieć istotę przedsiębiorczości
społecznej i włącza się w działania na rzecz jej rozwoju. W ostatnich 2-3 latach powstało dzięki tym
ludziom oraz wsparciu UE, rządu i samorządów lokalnych kilkaset przedsiębiorstw społecznych oraz
instytucji i organizacji wspierających przedsiębiorczość społeczną.
Te doświadczenia praktyczne w budowaniu przedsiębiorczości społecznej w Polsce pokazały, Ŝe dla
jej rozwoju niezbędne są takŜe zmiany środowiska prawnego. Po pierwsze polskie prawo nie
uwzględnia specyfiki przedsiębiorstw społecznych polegającej na wykorzystaniu działalności
gospodarczej do realizacji celów społecznych. Więcej, w wielu aspektach działalności prawo wyklucza
takie połączenie.
Po drugie istniejące instrumenty wparcia osób wykluczonych społecznie, a do nich przede wszystkim
kierują swoją ofertę przedsiębiorstwa społeczne, są niedostosowane do zróŜnicowanych potrzeb i
moŜliwości osób, których stan psycho-fizyczny, wiedza, doświadczenia, kwalifikacje, sytuacja
materialna i Ŝyciowa są takŜe róŜnorodne. Istniejące instrumenty pomocy tym osobom z jednej strony
nie dają elastyczności w działaniu, z drugiej nie tworzą spójnego systemu wsparcia. To takŜe
niezbędne są powaŜne zmiany legislacyjne. Podobnie jak w przypadku konieczności poszerzenia
moŜliwych do stosowania, elastycznych form zatrudniania osób wykluczonych społecznie.
Po trzecie wspomniana specyfika przedsiębiorstw społecznych nie jest takŜe uwzględniona w
relacjach z sektorem publicznym, który zgodnie z prawem w obszarze pomocy publicznej czy
zamówień publicznych dostrzega w przedsiębiorstwie społecznym jedynie podmiot gospodarczy.
NajwaŜniejsze rekomendacje dotyczące wymaganych zmian prawa określone zostały w „Białej
Księdze Prawa Przedsiębiorczości Społecznej w Polsce” przygotowanej przez Grupę prawno rzeczniczą Krajowej Sieci Tematycznej Ekonomia Społeczna IW EQUAL. Najkrócej moŜna streścić je
w kilku istotnych punktach:
Aby przedsiębiorstwa społeczne mogły skutecznie aktywizować zawodowo i społecznie róŜne
grupy wykluczonych niezbędne jest wprowadzenie prawnych moŜliwości stosowania róŜnych
form i metod działania, dostosowanych do potrzeb i specyfiki poszczególnych grup
beneficjentów np. określonych grup osób niepełnosprawnych, osób bezdomnych, długotrwale
bezrobotnych po 50 roku Ŝycia czy młodych bezrobotnych. Aktywizacja kaŜdej z tych
przykładowo wymienionych grup będzie wymagała innych środków i działań. Postulujemy
zatem, aby projektowane przepisy dotyczące zarówno form prawnych jak i ich finansowania
pozwalały na niezbędna elastyczność w tym zakresie.
Wymaga to takŜe wprowadzenia nowych, elastycznych form zatrudnienia dla osób, których
zmienny stan szeroko rozumianego zdrowia nie pozwala na podjęcie stałego zatrudnienia na
podstawie umowy o pracę.
1
Niezbędne jest takŜe szersze niŜ dotychczas wsparcie dla osób tworzących przedsiębiorstwa
społeczne polegające na powierzeniu istniejącym instytucjom np. centrom integracji
społecznej roli inkubatora tworzonych przedsiębiorstw społecznych.
Konieczna jest równieŜ nowelizacja ustawy o spółdzielniach socjalnych, tak, aby ułatwić ich
funkcjonowanie, w szczególności w sferze prowadzonej przez nie działalności gospodarczej.
NaleŜałoby takŜe szerzej udostępnić instrumenty, które obecnie są jedynie w dyspozycji
centrów integracji społecznej. Chodzi w szczególności o udostępnienie formuły zatrudnienia
wspieranego pracodawcom prywatnym zainteresowanym zatrudnieniem osób zagroŜonych
wykluczeniem społecznym oraz o udostępnienie świadczeń integracyjnych dla organizacji
pozarządowych prowadzących działalność polegającą na reintegracji zawodowej w formie
innej niŜ centra integracji społecznej, w szczególności dla organizacji pracujących z osobami
bezdomnymi.
Niezbędne jest równieŜ wprowadzenie tak zwanych klauzul społecznych dla przedsiębiorstw
społecznych w prawie zamówień publicznych. Chodzi o ułatwienia w ubieganiu się o
zamówienia
publiczne
stosowane
wobec
przedsiębiorstw
społecznych
w
krajach
członkowskich Unii Europejskiej wynikające m.in. z dyrektyw Unii Europejskiej 2004/17/EC i
2004/18/EC określających m.in. szereg wymogów dotyczących uwzględniania kryteriów
społecznych w przetargach.
NaleŜy rozwaŜyć wprowadzenie moŜliwości realizacji działalności statutowej organizacji
pozarządowych poprzez działalność gospodarczą bez konieczności zachowania ubocznego
charakteru działalności gospodarczej, wprowadzenie moŜliwości inwestowania dochodów
organizacji pozarządowych w działalność gospodarczą, a takŜe zniesienie zakazu
wykorzystywania przez organizacje pozarządowe będące przedsiębiorstwami społecznymi
majątku statutowego przy działalności gospodarczej.
Konieczne jest takŜe uwzględnienie koszów pośrednich przy kalkulacji kosztów odpłatnej
działalności poŜytku publicznego oraz zniesienie limitu wynagrodzeń pracowników organizacji
prowadzących
odpłatną
działalność
poŜytku
publicznego
i
zastąpienie
go
limitem
dochodowym lub przynajmniej podniesienie limitu wynagrodzeń.
Niezbędne jest takŜe obniŜenie kapitału załoŜycielskiego dla spółek kapitałowych tworzonych
w celu realizacji celów społecznych oraz utrzymanie moŜliwości uzyskiwania przez nie statusu
poŜytku publicznego.
Sprawą niezwykle istotną jest równieŜ uporządkowanie systemu pomocy publicznej, tak, aby
stal się on bardziej czytelny i zrozumiały dla jego uŜytkowników oraz uwzględnienie w nim – w
miarę istniejących moŜliwości prawnych – specyfiki przedsiębiorstw społecznych.
Otwarta pozostaje odpowiedź na pytanie, jak i w jakim kształcie te zmiany wprowadzić w Ŝycie.
JeŜeli chodzi o propozycje konkretnych rozwiązań prawnych, to z pewnością pomóc mogą przykłady
innych, bardziej doświadczonych w rozwoju przedsiębiorczości społecznej krajów Unii Europejskiej. W
pierwszej części sesji zaprezentowany zostanie przegląd rozwiązań zagranicznych przez gości z
Włoch i Finlandii. W drugiej części sesji chcemy porozmawiać z zaproszonymi gośćmi: z teoretykami i
praktykami przedsiębiorczości społecznej i poszukać wspólnie odpowiedzi na następujące pytania:
2
1. Czy po to, aby rozwiązać problemy stojące przez przedsiębiorczością społeczną w Polsce,
naleŜy rzeczywiście zmieniać prawo i dlaczego? Przy tym pytaniu zaprezentowany zostaną
wyniki i konkluzje dyskusji eksperckiej z dnia poprzedniego nad postulatami zmian prawa
dotyczącego przedsiębiorczości społecznej, zawartymi w tzw. Białej księgi prawa - dokumentu
roboczego przygotowanego przez grupę prawno rzeczniczą Krajowej Sieci Tematycznej
EQUAL. Przy tym problemie chcemy spróbować odpowiedzieć takŜe na pytanie, jakie
obszary, jakie problemy wymagają zmian/uregulowań prawnych.
2. W jaki sposób te rozwiązania powinny zostać wypracowane i wdroŜone? Czy pakiet zmian
istniejących regulacji prawnych, czy teŜ moŜe nowa ustawa? W tym roku powstały dwa
projekty ustaw dotyczących przedsiębiorczości społecznej: społeczny projekt Ustawy o
przedsiębiorczości społecznej prof. J. Hausnera i prof. H. Izdebskiego oraz projektu ustawy o
firmie społecznej wypracowanym ramach Koalicji łamania oporów społecznych KŁOS.
Chcielibyśmy, wraz z Państwem w trakcie sesji zastanowić się nad oczekiwaniami wobec
regulowania przedsiębiorczości społecznej formułowanymi przez róŜne środowiska ekonomii
społecznej.
3. Jakie konkretne rozwiązania prawne mogą pomóc rozwiązywać problemy przedsiębiorczości
społecznej w Polsce? Wspólnie z naszymi gośćmi oraz z udziałem publiczności chcemy
zastanowić się m.in. nad sposobami prawnego określania przedsiębiorczości społecznej, jej
cech (przedmiotowych, czy teŜ podmiotowych), zasad działania.
Mamy głębokie przekonanie, Ŝe opinie, pomysły i ustalenia, które pojawią się w trakcie panelu posłuŜą
wypracowaniu spójnych i przemyślanych propozycji zmian legislacyjnych słuŜących przedsiębiorczości
społecznej oraz drogi do ich urzeczywistnienia.
W dyskusji udział wezmą:
Piotr Frączak – Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego
prof. Jerzy Hausner – Uniwersytet Ekonomiczny
prof. Paola Iamiceli – Uniwersytet Rento
Cezary MiŜejewski – Ministerstwo Rozwoju Regionalnego
Pekka Pättiniemi – Cooperation Finland, sieć badawcza EMES
Jarosław Wasiak – Towarzystwo Przyjaciół Niepełnosprawnych
Dyskusję prowadzić będą: Tomasz Schimanek, Anna Sienicka
3