Co i jak potrącamy obowiązkowo z wynagrodzenia za pracę

Transkrypt

Co i jak potrącamy obowiązkowo z wynagrodzenia za pracę
Przepisy dokładnie regulują, co i ile możemy pobrać bez zgody pracownika z
tytułu zaległych alimentów, innych świadczeń, zaliczek i kar pieniężnych
Renata Majewska
Potrącenia z tytułu wymienionych długów (art. 87-90 k.p.) nazywamy obowiązkowymi, ponieważ
pracodawca musi ich dokonać bez uzyskiwania zgody podwładnego.
Alimenty
Świadczenia alimentacyjne to zgodnie z art. 1081 k.p.c. alimenty i renty mające taki charakter,
np.:
• renta z tytułu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy w wyniku uszkodzenia ciała
lub wywołania rozstroju zdrowia albo zwiększenia potrzeb czy widoków poszkodowanego na
przyszłość (art. 444 § 2 k.c.),
• zmiana dożywocia na rentę (art. 913 k.c.),
• renta umowna w pieniądzu bądź w rzeczach oznaczonych co do gatunku (art. 903 k.c.).
Zaległe alimenty są ściągane z pensji zatrudnionego w trybie egzekucji sądowej albo
bezegzekucyjnie, a więc po przedstawieniu tytułu wykonawczego przez wierzyciela bezpośrednio
pracodawcy, z pominięciem organu egzekucyjnego.
Inne świadczenia
Chodzi np. o kredyty bankowe, pożyczki, nieuregulowane składki na ubezpieczenia społeczne i
zdrowotne, grzywny czy podatki. Należności tego typu mamy obowiązek ściągać z pensji
podwładnego tylko w trybie egzekucyjnym, czyli na żądanie komornika lub administracyjnego
organu egzekucyjnego.
Zaliczki pieniężne
Są to pobrane przez podwładnego do rozliczenia sumy na pokrycie obciążających pracodawcę
wydatków związanych z wykonaniem przez tego pierwszego zadań służbowych, np. na benzynę,
materiały biurowe, podróż służbową. Zaliczki można udzielić w formie przelewu bankowego lub
przez umożliwienie zatrudnionemu korzystania z karty kredytowej (wyrok SN z 20.08.2008 r., I
PK 39/08; OSNP 2010/1-2/9). Jest ona mieniem powierzonym pracownikowi do wyliczenia (art.
124 § 1 pkt 1 k.p.), ale pojęcia tego nie należy tłumaczyć rozszerzająco (wyrok SN z 11.06.1980
r., I PR 43/80, OSNCP 1980/12/248). Dla przykładu: zaliczką nie jest część wynagrodzenia
wypłaconego na poczet przyszłego miesiąca. Nierozliczone zaliczki kwalifikujemy do
obowiązkowych potrąceń, a więc na ich odebranie nie musimy zdobywać zgody zatrudnionego
(cytowany wyrok SN z 20.08.2008 r.). Odbieramy je sobie z płacy podwładnego bez postępowania
egzekucyjnego czy uzyskania tytułu wykonawczego - wystarcza sam fakt upływu daty
wyznaczonej na rozliczenie zaliczki.
Kary pieniężne
Z wynagrodzenia zatrudnionego wolno nam również strącać bez jego zgody i bez zdobywania
tytułu wykonawczego wymierzone mu kary pieniężne określone w art. 108 k.p. Nakładamy je za
nieprzestrzeganie przepisów BHP i przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez
usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w
czasie pracy.
Zachowaj kolejność i pilnuj limitów
Pracodawca dokonuje obowiązkowych potrąceń, nie pytając podwładnego o zgodę, ale wyłącznie
w podanej kolejności. Najpierw więc wynagrodzenie zmniejszamy z tytułu alimentów, a gdy
zostało jeszcze coś do pobrania – z tytułu innych świadczeń, potem zaliczek i kar pieniężnych.
Wiążą nas przy tym dwa limity: maksymalne dopuszczalne kwoty potrącenia i kwoty wolne od
potrąceń.
1
Schemat obowiązkowych potrąceń z wynagrodzenia za pracę
Jakie
W jakim trybie ściągamy
Maksymalna dopuszczalna Kwota wolna od
potrącenie
kwota potrącenia
potrąceń
alimenty
3/5 wynagrodzenia netto
brak
• egzekucja sądowa lub
pracownika, z jednym
administracyjna po
wyjątkiem - potrącania
przedstawieniu
alimentów z nagród z
pracodawcy zajęcia
zakładowego funduszu
wynagrodzenia przez
nagród, z trzynastej pensji, z
komornika / inny organ
należności z tytułu udziału w
egzekucyjny,
zysku bądź nadwyżce
• tryb bezegzekucyjny po
bilansowej,
kiedy to nie
przedstawieniu
obowiązuje MDKP
pracodawcy oryginału
tytułu wykonawczego
przez wierzyciela
inne
wyłącznie tryb egzekucji
½ wynagrodzenia netto
100% płacy
pracownika
minimalnej netto
świadczenia sądowej lub administracyjnej
(zajęcie wynagrodzenia za
pracę)
pieniężne
tryb bezegzekucyjny i bez
½ wynagrodzenia netto
75% płacy
zaliczki
konieczności uzyskiwania
pracownika
minimalnej netto
kary
tryb bezegzekucyjny i bez
90% płacy
• za jedno przekroczenie –
pieniężne
konieczności uzyskiwania
minimalnej netto
dzienna pensja
ukaranego,
• miesięcznie – 1/10
wynagrodzenia netto po
dokonaniu innych
obowiązkowych potrąceń
Jak dokonywać dobrowolnych potrąceń z wynagrodzenia za pracę
Pozostałe kwoty mamy prawo pobrać z wynagrodzenia zatrudnionego jedynie za konkretną aprobatą
pracownika i to wyrażoną na piśmie, dodatkowo – w momencie, kiedy dług już istnieje.
Na te tzw. dobrowolne potrącenia składają się należności na rzecz pracodawcy, jak i inne, czyli na rzecz
osób trzecich, m.in. regulowanie w imieniu pracownika jego rachunków za media, spłata mieszkaniowej
pożyczki z zfśs. Przy ich dokonywaniu nie obowiązują maksymalne dopuszczalne kwoty potrącenia, lecz
tylko kwoty wolne od potrąceń.
Przyzwolenie koniecznie na piśmie
Pisemna zgoda nie może przybrać charakteru blankietowego ani obietnicy spłacania ewentualnych
przyszłych zobowiązań zaciągniętych np. wobec pracodawcy. Powinna dotyczyć konkretnej kwoty i
istniejącej, znanej już wierzytelności (wyrok NSA w Warszawie z 21.12.2005 r., I OSK 461/05; LEX nr
228247). Wyrażenie przez podwładnego takiego pozwolenia wbrew wskazanym zasadom (np. ustnie, czy
bez świadomości wielkości długu) jest nieważne z mocą wsteczną - od chwili dokonania potrącenia przez
zakład (orzeczenie SN z 5.05.2004 r., I PK 529/03; Pr.Pracy 2004/10/35). Pobraną w ten sposób sumę
należy natychmiast oddać, a na żądanie pracownika – uiścić odsetki z racji spóźnionej wypłaty pełnego
wynagrodzenia (wyrok SN z 1.10.1998 r., I PKN 366/98; OSNAP 1999/21/684). Nie jest zatem
prawidłowe żądanie od osób przyjmujących na siebie wspólną odpowiedzialność materialną albo za mienie
powierzone, aby już w umowach w sprawie tej odpowiedzialności zgadzali się na pokrywanie z ich
wynagrodzeń powstałych ewentualnie w przyszłości niedoborów (uchwała SN z 4.10.1994 r., I PZP 41/94;
OSNP 1995/5/63).
2
Firmy często odbierają od nowozatrudnionych ogólne oświadczenia akceptujące ściąganie z ich pensji w
przyszłości kwot nadpłaconych np. wskutek pomyłki księgowej. Takie praktyki również są naganne i
niedopuszczalne, a generalna zgoda nie zachowuje mocy prawnej.
Wolno odwołać i odmówić
Nie mamy obowiązku respektowania wniosku podwładnego o dokonywanie dobrowolnych potrąceń (poza
wąskimi wyjątkami) zwłaszcza, gdy wiążą się z tym dodatkowe koszty, np. przelewu bankowego. Jeśli się
na to zgodzimy, to pracownik ma prawo wskazać wysokość ujmowanych w ten sposób sum (np.
procentowo czy kwotowo), określić sposób (np. jednorazowo, w ratach), a także granice czasowe, np. od
maja br. (cytowane już orzeczenie SN 21.12.2005 r.). Jednak parametry podane w piśmie są dla nas
wiążące, o ile nie naruszają kwoty wolnej od potrąceń. Zatrudnionemu wolno też odwołać oświadczenie w
tej sprawie, którego to postępku nie da się zakwalifikować jako sprzecznego z zasadami współżycia
społecznego (wyrok SN z 14.02.2002 r., I PKN 889/00; OSNP-wkł. 2002/22/9). Odwołanie oświadczenia
w sprawie zgody na dokonywanie dobrowolnych potrąceń pracodawca musi respektować zawsze,
niezależnie od tego, kiedy do niego dotarło (choćby już po wręczeniu samej zgody).
Oświadczenie w sprawie dokonania dobrowolnego potrącenia
Tomasz Poznański
Wrocław, 7.02.2017 r.
starszy sprzedawca
dowód osobisty nr APL 33892
Do zarządu ASA spółka z o.o.
Na podstawie art. 91 k.p. wyrażam zgodę na potrącanie z mojego wynagrodzenia kwoty nadpłaconej mi
19.01.2017 r. przez pomyłkę księgowej pensji - 1230 zł. Potrąceń proszę dokonywać raz na miesiąc w 6
ratach w wysokości po 205 zł z pensji zasadniczej netto, w terminach jej wypłaty, począwszy od terminu
wypłaty przypadającego w lutym 2017 r.
Z poważaniem
Tomasz Poznański
Potwierdzenie odbioru pisma przez pracodawcę ………………………………………………………..
(data, miejsce i podpis pracodawcy lub osoby przez niego
upoważnionej)
Które świadczenia są chronione jak wynagrodzenie za pracę
Z ochrony przed potrąceniami korzystają również ekwiwalent za urlop wypoczynkowy,
nagrody jubileuszowe i różne odprawy przysługujące ze stosunku pracy.
Pojęcie wynagrodzenia za pracę, podlegającego ochronie przed obowiązkowymi i dobrowolnymi
potrąceniami, interpretujemy szeroko. Obejmuje ono wszystkie składniki pensji; nie tylko stawkę
zasadniczą, ale różne dodatki (np. funkcyjny, motywacyjny, stażowy, za trudne warunki pracy),
premie. Nie ma znaczenia charakter składnika (w stałej stawce miesięcznej, zmienny; za okresy
miesięczne czy dłuższe; periodyczny) ani częstotliwość jego wypłaty. Pod ochroną pozostaje
również pensja uregulowana już po rozwiązaniu stosunku pracy, która przez ten fakt nie traci
przecież właściwości wynagrodzenia za pracę (wyrok SN z 14.10.1997 r., I PKN 319/97; OSNAP
1998/15/450). W świetle uchwały SN z 11.05.1977 r. (I PZP 9/77; OSNCP 1977/11/209)
potrącenia z art. 87 k.p. „odnoszą się do kwoty wynagrodzenia, które we wszystkich jego
elementach składowych zostało ustalone i obliczone jako należne i przypadające do wypłaty za
pracę w danym okresie”.
Szeroki parasol osłonowy
Orzecznictwo zakres tej względnej „nietykalności” rozciąga również na inne świadczenia ze
stosunku pracy ze względu na cechy i cele ich przyznawania, które upodabniają je do
pracowniczej płacy. I tak, ochrona przed potrąceniami obejmuje również:
• pieniężny ekwiwalent za niewykorzystany w naturze urlop wypoczynkowy (wyrok SN z
29.01.2007 r., II PK 181/06; OSNIAPiUS 2006/15-16/237),
3
•
odprawę emerytalną, rentową i nagrodę jubileuszową (wyrok SN z 17.02.2004 r., I PK 217/03;
M.Pr. 2004/14/664),
• odprawy z racji zwolnienia z pracy z przyczyn dotyczących zakładu / niedotyczących
pracownika (wyrok SN z 14.11.1996 r., I PKN 3/96; OSNP 1997/11/193),
• dodatek dewizowy przysługujący członkom załóg statków na podstawie układu zbiorowego
dla rybaków morskich (wyrok SN z 9.05.1991 r., I PR 482/90; Legalis).
Co poza burtą
Istnieją natomiast wątpliwości co do możliwości dokonywania potrąceń z wynagrodzeń za czas
postawania bez pracy oraz odszkodowania z tytułu rozwiązania stosunku pracy z naruszeniem
prawa. Zdaniem orzeczenia SN z 6.01.2009 r. świadczenia te nie podlegają ochronie określonej w
kodeksie pracy (II PK 117/08; niepublikowany). „Odszkodowania z tytułu rozwiązania umowy o
pracę z naruszeniem prawa oraz wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy nie mają
charakteru periodycznego tak jak wynagrodzenie za pracę, oraz majątkowo-przysparzającego, lecz
charakter kompensacyjno-odszkodowawczy, ponadto nie odwzajemniają pracy i stąd nie mieszczą
się w prawniczym (doktrynalnym) pojęciu wynagrodzenia za pracę” – czytamy w uzasadnieniu do
tego werdyktu. Jednak w świetle wyroku SN stwierdził z 12.05.2005 r. (I PK 248/04; OSNP
2006/1-2/12) odszkodowania z tytułu wadliwego rozwiązania stosunku pracy są chronione przed
potrąceniami.
Ochronie nie podlegają również odszkodowanie z tytułu zakazu konkurencji zarówno podczas
stosunku pracy, jak i po jego zakończeniu.
Co szef może uszczknąć z pensji podwładnego
Z wynagrodzenia zatrudnionego pracodawca nie może pobrać nic ponad publiczne daniny
oraz obowiązkowe i dobrowolne potrącenia. Jednak jest kilka wyjątków.
Zasada nietykalności poborów pracownika nie ma charakteru absolutnego. Bez pytania o zgodę
ujmujemy z nich co miesiąc tzw. odliczenia: składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne,
składki na FGŚP i FP oraz podatek dochodowy od osób fizycznych. Dokonujemy z nich również,
nie pytając podwładnego o akceptację, obowiązkowych potrąceń:
• egzekwowanych alimentów,
• egzekwowanych świadczeń niealimentacyjnych,
• nierozliczonych zaliczek pieniężnych,
• wymierzonych mu kar pieniężnych.
Po uzyskaniu przyzwolenia pracownika jego płacę zmniejszamy o tzw. potrącenia dobrowolne.
Opisany schemat odliczeń i potrąceń tworzy szczelny system osłony pensji przed innymi
zaborami. Jednak inne uszczuplenia też są dopuszczalne (a nawet konieczne) poza tym reżimem.
Wadliwe wykonanie produktu lub usługi
Możemy również bez pytania zatrudnionego o aprobatę zmniejszyć odpowiednio jego
wynagrodzenie z racji wadliwie zrobionego przez niego produktu albo usługi, którego jakość
pozostawia wiele do życzenia w skutek złej pracy. Musimy jednak wykazać winę konkretnego
pracownika, a nie np. całej brygady (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 29.02.2008 r., III
APa 272/06; OSA Katowice 2008/4/1). W świetle orzeczenia SN z 3.06.1996 r. (I PKN 49/98;
OSNP 1999/11/362) nie jest dozwolona redukcja pensji osób, których pracę firma najpierw
zaakceptowała, a potem dopiero inwestor odmówił odbioru robót z powodu ich wadliwości.
Podwładny może próbować usunąć defekt. Jeśli mu się to uda choćby częściowo, przysługuje mu
wynagrodzenie stosowane do jakości produktu lub usługi. Czas poświęcony na naprawianie
usterki nie stanowi jednak godzin nadliczbowych (wyrok SA w Warszawie z 20.11.1997 r., III
APa 63/97; OSA W-wa 1998/4/16).
Wyrok sądu karnego
Musimy zmniejszyć zarobki zatrudnionego o kwotę (od 10 do 25% wynagrodzenia) ustaloną w
wyroku sądu karnego wobec osoby skazanej na ograniczenie wolności pozostającej w
4
zatrudnieniu. Sankcję taką sąd karny nakłada alternatywnie do obowiązku bezpłatnej
kontrolowanej pracy na cele społeczne. Sumę tę przekazujemy na wskazany przez sąd cel
społeczny (art. 35 § 2 k.k.).
Uproszczone odzyskanie nadpłaty wynagrodzenia
Nie oglądając się na komornika i pozwolenie podwładnego, możemy uszczuplić jego zarobki o
pełne kwoty uiszczone mu w poprzednim terminie płatności za okresy niewykonywania pracy, za
jakie nie zachowuje on prawa do wynagrodzenia (art. 87 § 7 k.p., wyrok SN z 11.10.1994 r., I
PRN 81/94; OSNP 1995/5/65). Chodzi o pieniądze nadpłacone przy ostatniej wypłacie za okresy
nieobecności w pracy, z tytułu których nie przysługuje wynagrodzenie. Nadwyżkę wolno odebrać
tylko z okazji następnego terminu wypłaty pensji konkretnemu zatrudnionemu (orzeczenie SN z
4.10.1994 r., I PRN 71/94; OSNP 1995/7/89). Pojęcie „następny termin wypłaty” rozumiemy jako
najbliższą i kolejną datę wypłaty wynagrodzenia danemu pracownikowi, a nie jako kolejny termin
wypłaty według przepisów zakładowych (wyrok SN z 12.04.1996 r., I PRN 32/96; LEX 328075).
Nie odzyskujemy zatem w ten sposób zawyżonego (choćby przez rachunkowy błąd księgowej)
wynagrodzenia za pracę, nagrody jubileuszowej czy premii. Na potrącenie takiej nadpłaty z
bieżącej płacy pracownika trzeba zgody podwładnego, a jeśli jej nie da – można walczyć o jej
odzyskanie przed sądem wedle przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu / nienależnym
świadczeniu.
Przykład 1 [Zawyżona jubileuszówka] Pani Joanna pracownica samorządowa 18.03.2017 r.
osiągnęła 20 lat kariery zawodowej, uprawniającej ją do nagrody jubileuszowej w wysokości 75%
miesięcznego wynagrodzenia. Jeszcze w piątek 17.03.2017 r. księgowa przez pomyłkę wypłaciła
jej świadczenie w wysokości 100% miesięcznego wynagrodzenia, a nadwyżkę (25% miesięcznej
pensji) odjęła z wynagrodzenia pracownicy w następnym terminie płatności, czyli 7.04.2017 r.
Księgowa postąpiła nieprawidłowo. W kolejnym terminie płatności wolno pobrać z płacy
wyłącznie kwoty nadpłacone przy poprzedniej wypłacie za okresy niewykonywania pracy, za jakie
zatrudniony nie zachowuje prawa do wynagrodzenia (wyrok SN z 25.11.1982 r., I PRN 118/82;
OSNC 1983/7/102). Jubileuszówka należy się tymczasem za czas przepracowany. Księgowa
powinna oddać nadwyżkę, a na żądanie pracownicy wypłacić odsetki za spóźnioną wypłatę części
poborów. [Koniec przykładu 1]
W praktyce art. 87 § 7 k.p. stosujemy, gdy pracownik:
• pobierający wynagrodzenie z góry już po odebraniu pensji na początku miesiąca rzucił pracę z
dnia na dzień, np. nauczyciel (uchwała SN z 8.12.1994 r., I PZP 49/94; OSNP 1995/16/202);
Przykład 2 [Porzucenie pracy przez nauczyciela] Pan Grzegorz, nauczyciel plastyki, był od
1.09.2016 r. zatrudniony w dwóch warszawskich szkołach podstawowych, w obu według pensum
6/18. Szkoły wypłacają pensje nauczycielom miesięcznie z góry pierwszego dnia miesiąca, a jeśli
jest on wolny od pracy – następnego dnia. Jednak składniki płacowe, które da się ustalić na
podstawie wykonanych prac, uiszczają z dołu, ostatniego dnia miesiąca, a gdy ten jest wolny od
pracy – poprzedniego dnia (art. 39 ust. 3 i 4 Karty nauczyciela). Dlatego wynagrodzenie za
normalną pracę we wrześniu 2016 r. pan Grzegorz dostał 1.09.2016 r., ale za wypadające w tym
miesiącu 2 godziny ponadwymiarowe i 2 godziny doraźnych zastępstw - dopiero 30.09.2016 r. Od
20.09.2015 r. nauczyciel przestał przychodzić do pracy w jednej szkole podstawowej bez
wytłumaczenia. Dyrektor tej szkoły dowiedział się, że pan Grzegorz znalazł zatrudnienie na
połowę pensum w gimnazjum. Dyrektor kazał zgodnie z art. 87 § 7 k.p. zmniejszyć
wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i doraźnych zastępstw wypłacone 30.09.2015 r. o
kwoty nadpłaconej pensji za wrzesień z tytułu nieprzepracowanego okresu przypadającego po
rzuceniu pracy, a więc po 19.09.2016 r. I prawidłowo. [Koniec przykładu 2]
• otrzymujący wynagrodzenie z góry bierze udział w strajku (orzeczenie SN z 23.10.1996 r., I
PRN 110/96; OSNP 1997/9/148),
• zachorował już po wypłacie wynagrodzenia za dany miesiąc.
5
Przykład 3 [Potrącenie w następnym terminie płatności] Wedle regulaminu płacowego firma
wypłaca wynagrodzenia do 24. dnia miesiąca za bieżący miesiąc, czyli np. do 24 stycznia – za
styczeń. Pracownica pani Zofia otrzymuje wynagrodzenie 2750 zł brutto. Wzięła 4 dni zwolnienia
lekarskiego na chorą córkę począwszy od 27.01.2017 r., czyli już po odbiorze pełnej płacy za
grudzień (2750 zł brutto), a za czas absencji należy się jej zasiłek opiekuńczy z ZUS (pracodawca
nie jest płatnikiem zasiłków). Za styczeń 2017 r. kobieta otrzymała więc wynagrodzenie wyższe
niż powinna. Nadpłatę (trzy dniówki robocze) zakład może ująć z pensji przy następnym terminie
wypłaty przypadającym najpóźniej 24.02.2017 r. Aby ustalić kwotę nadpłaty, liczymy po kolei:
Etap 1. wynagrodzenie za dni przepracowane w styczniu 2017 r.
Płacę w stałej stawce miesięcznej dzielimy przez 30, mnożymy przez liczbę dni choroby
występujących w danym miesiącu, a wynik odejmujemy od stałej stawki miesięcznej
2750 zł : 30 = 91,67 zł
91,67 zł x 4 dni choroby w marcu = 366,68 zł
2750 zł – 366,68 zł = 2383,32 zł
Etap 2. kwotę nadpłaconą za 4 dni nieobecności w styczniu 2017 r.
Od pełnej stałej stawki miesięcznej odejmujemy wynagrodzenie częściowe.
2750 zł – 2383,32 zł = 366,68 zł
Etap 3. kwotę nadpłaconą w styczniu odejmujy od wynagrodzenia otrzymanego w lutym 2017 r.:
2750 zł – 366,68 zł = 2383,32 zł. [Koniec przykładu 3]
Kwot nadpłaconych w ostatnim terminie płatności za okresy niewykonywania pracy, za jakie
zatrudniony nie zachowuje prawa do wynagrodzenia, nie można ściągać w trybie art. 87 § 7 k.p. z
zasiłków i świadczenia rehabilitacyjnego, choćby pracodawca był ich płatnikiem. O kwoty te
pomniejszamy wyłącznie wynagrodzenie uiszczone przez pracodawcę, w tym wynagrodzenie
chorobowe określone w art. 92 k.p. Zasiłki i świadczenie rehabilitacyjne podlegają odrębnemu
reżimowi potrąceń z art. 139 i następnych ustawy emerytalnej, który nie przewiduje tego typu
pomniejszeń. Dlatego obniżenie zasiłku bądź świadczenia rehabilitacyjnego o sumy nadpłacone z
okazji poprzedniego terminu wypłaty za okresy niewykonywania pracy, za jakie podwładnemu nie
przysługuje wynagrodzenie, wymaga pisemnej zgody zainteresowanego (interpretacja centrali
ZUS z 24.08.2009 r.).
Przykład 4 [Zakaz uproszczonego potrącenia z zasiłku] Zakład reguluje wynagrodzenia do 28
dnia miesiąca za bieżący miesiąc. Pracownica pani Katarzyna urodziła dziecko 30.01.2017 r. i od
tej daty rozpoczęła urlop macierzyński. Pełną płacę za styczeń dostała 27.01.2017 r. Zawyżoną
pensję z tytułu nieobecności w pracy 30 i 31 stycznia 2017 r. księgowa nie może odebrać z
uiszczanego kobiecie zasiłku macierzyńskiego. Będzie mogła ją ująć dopiero z pierwszej wypłaty
wynagrodzenia po powrocie kobiety do pracy po zakończeniu urlopu macierzyńskiego. [Koniec
przykładu 4]
Związkowe składki
Na pisemny wniosek zakładowej organizacji związkowej i za pisemną zgodą pracownika mamy
obowiązek pobierać z jego dochodów składkę w zadeklarowanej wysokości, przekazując na
rachunek wskazany przez związek (art. 331 ustawy o związkach zawodowych).
Pracodawca zajęcia nie interpretuje, tylko je wykonuje
Jeśli zakład pracy ma pośród członków załogi dłużnika, przybywa mu obowiązków. Za ich
ignorowanie lub niedokładne wykonywanie grozi grzywna.
Niespłacone przez pracownika inne świadczenia niż alimentacyjne ściągamy z wynagrodzenia za
pracę wyłącznie w trybie egzekucji, a alimenty – w trybie egzekucyjnym, jak i poza egzekucją. W
grę wchodzi egzekucja sądowa (prowadzona przez sąd rejonowy lub wyjątkowo okręgowy oraz
komornika; art. 758-843 i 880-888 k.p.c.,) albo administracyjna (np. przez naczelnika urzędu
skarbowego, dyrektora oddziału ZUS; art. 67-78 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w
administracji).
6
Pismo o zajęciu od komornika…
Komornik właściwy dla miejsca zamieszkania dłużnika wszczyna egzekucję zwykle na wniosek
wierzyciela (np. byłej żony podwładnego, banku, innego pożyczkodawcy), po przedstawieniu
przez niego tytułu wykonawczego. Ten ostatni to tytuł egzekucyjny (np. prawomocny wyrok,
ugoda zawarta przed sądem lub mediatorem, niektóre akty notarialne, inne orzeczenia, ugody i
akty podlegające natychmiastowej realizacji z mocy ustawy) zaopatrzony przez sąd w klauzulę
wykonalności. Dla nas obowiązki związane z egzekucją pracowniczej pensji zaczynają się w
chwili, kiedy otrzymujemy pismo o zajęciu wynagrodzenia za pracę. W zajęciu wynagrodzenia za
pracę komornik wzywa nas do:
• niewypłacania płacy poza kwotą wolną do wysokości egzekwowanego świadczenia i aż do
pełnego pokrycia długu,
• przekazywania jej we wskazanych granicach bezpośrednio wierzycielowi (np. byłej żonie
podwładnego, bankowi, pożyczkodawcy), zawiadamiając komornika o pierwszej wypłacie,
• przekazywania jej komornikowi, gdy:
- wynagrodzenie jest lub zostanie objęte inną egzekucją i w części wymagalnej nie wystarcza na
pokrycie wszystkich egzekwowanych świadczeń,
- żąda tego komornik stosowanie do okoliczności, np. opieszałość pracodawcy w wykonywaniu
wezwania, zamiar ściągnięcia kosztów postępowania.
W piśmie komornik poucza nas również o skutkach niezastosowania się do wezwania. Zajęcie
następuje w chwili doręczenia podanego pisma pracodawcy. Od tej chwili nieważne są względem
wierzyciela wszelkie rozporządzenia wynagrodzeniem przekraczającym kwotę wolną, do których
doszło po zajęciu albo jeszcze przed nim, jeśli wymagalność następuje już po zajęciu (art. 833
k.p.c.)
… albo od innego organu egzekucyjnego
Inny organ egzekucyjny (np. naczelnik US, dyrektor oddziału ZUS) rozpoczyna egzekucję
administracyjną na wniosek wierzyciela i po przedstawieniu przez niego tytułu wykonawczego.
Wiążące wzory pism o zajęciu zostały określone w załącznikach 1 (zajęcie wynagrodzenia za
pracę) i 2 (zajęcie świadczeń z ubezpieczenia chorobowego) do rozporządzenia MF z 17.12.2015
r. w sprawie wzorów dokumentów stosowanych w egzekucji należności pieniężnych (DzU z 2015
r. poz. 2310); obowiązują od 1.01.2016 r. Często organ egzekucyjny jest jednocześnie
wierzycielem; wszczyna on wtedy egzekucję administracyjną na podstawie tytułu wykonawczego
wystawionego przez siebie. Wysyła do nas zajęcie wynagrodzenia za pracę, wzywając do:
• niewypłacania zajętej części pensji zatrudnionemu,
• przekazywania potrąceń mu aż do pełnego pokrycia egzekwowanych należności
pieniężnych, np. zaległych podatków, czy składek.
Zajęcie wynagrodzenia za pracę następuje w momencie doręczenia pisma pracodawcy. Gdy osiąga
ten skutek, nieważne są wszelkie rozporządzenia pensją w części przewyższającej kwotę wolną
dokonane po zajęciu lub przed nim, gdy wymagalność przypada już po zajęciu (art. 72 § 3 ustawy
o postępowaniu egzekucyjnym w administracji).
Co jeszcze musimy zrobić
Jednocześnie z przesłaniem zajęcia wynagrodzenia za pracę komornik wzywa nas, abyśmy w
ciągu tygodnia:
• przedstawili za okres 3 miesięcy poprzedzających miesiąc zajęcia, za każdy miesiąc
oddzielnie, zestawienie periodycznego wynagrodzenia pracownika-dłużnika za pracę i
oddzielnie jego dochodu z wszelkich innych tytułów,
• podali, w jakich kwotach i w jakich terminach zajęte wynagrodzenie będziemy
przekazywać wierzycielowi,
• złożyli w razie istnienia przeszkód do wypłaty zajętego wynagrodzenia wierzycielowi (np.
zbieg egzekucji sądowych, bądź egzekucji sądowej z administracyjną, spór co do istnienia
prawa albo co do wysokości płacy) oświadczenia o rodzaju trudności, a w szczególności
podali, czy:
- inne osoby roszczą sobie prawa do wynagrodzenia,
7
- w jakim sądzie toczy się potencjalna sprawa o daną pensję,
- i o jakie roszczenie została skierowana do zajętego wynagrodzenia egzekucja przez innych
wierzycieli.
W ramach egzekucji administracyjnej właściwy organ też wystawia i przesyła nam analogiczne
wezwanie, ale on żąda m.in. dokładnego wyszczególnienia wszystkich składników zarobków.
Celem wskazanych wezwań jest zapoznanie się komornika / innego organu egzekucyjnego z
sytuacją finansową dłużnika oraz kontrola prawidłowości naszych potrąceń. Dlatego wydaje się,
że zwrotną informację dla komornika / innego organu egzekucyjnego powinniśmy sporządzić
bardzo szczegółowo. Mamy również obowiązek zawiadomić komornika / inny organ egzekucyjny
o wszelkich zmianach okoliczności zawartych w tej informacji.
Wzór informacji dla komornika
– zestawienie wynagrodzenia pracownika dłużnika
BETA SA
Ul. Gwiaździsta 33/78
Gdańsk 03-789
Dot. sprawy egzekucyjnej sygn. IDB 789/2010
Gdańsk, 24.03.2017 r.
Do komornika przy sądzie rejonowym
w Gdańsku, ul. ……………..
W odpowiedzi na wezwanie komornika z 17.03.2016 r. spółka uprzejmie informuje, że:
1) nie istnieją żadne przeszkody do wypłacania zajętego wynagrodzenia pracownika spółki Adama
Górskiego tytułem niespłaconego kredytu bankowego jego wierzycielowi;
2) za ostatnie 3 miesiące poprzedzające zajęcie wynagrodzenia Adama Górskiego pracownikowi
przysługiwało i zostało wypłacone:
• w lutym 2017 r. wynagrodzenie w wysokości 3170 zł brutto, na co składało się:
- 2500 zł brutto pensji zasadniczej,
- 670 zł brutto miesięcznej premii,
• w styczniu 2017 r. wynagrodzenie w wysokości 3470 zł brutto, na co składało się:
- 500 zł brutto miesięcznej premii,
- 470 zł brutto talonu do supermarketu ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych;
• w grudniu 2016 r. wynagrodzenie w wysokości 3100 zł brutto, na co składało się:
- 600 zł brutto miesięcznej premii;
3) w grudniu 2016 r. spółka wypłaciła panu Adamowi Górskiemu kwotę 1700 zł brutto tytułem
jednorazowo zawartej umowy o dzieło;
4) zajęte wynagrodzenie spółka będzie przekazywać na rachunek podany przez wierzyciela w
sumach, na jakie pozwala kwota wolna od potrąceń, do ostatniego dnia każdego miesiąca
(dokładne wskazanie wartości kwoty przekazywanej wierzycielowi nie jest możliwe ze względu
na to, że pan Adam Górski dostaje miesięczne premie w różnych wysokościach).
Podstawa prawna: art. 882 kodeksu postępowania cywilnego
Anna Łukawska, prezes Zarządu
Remigiusz Rzęski, wiceprezes Zarządu
Komornik grozi grzywną
Mimo licznych obowiązków nałożonych na nas w trakcie postępowania egzekucyjnego, nie wiele
posiadamy uprawnień w tym zakresie. Pracodawca w tej relacji pozostaje osobą trzecią, często
nazywaną dłużnikiem zajętej wierzytelności czy podłużnikiem. Pełni rolę poborcy zajętych
zarobków i pośrednika w przekazaniu ich od dłużnika do wierzyciela. W dodatku wszystkie
wymienione powinności realizujemy za darmo. Przepisy milczą bowiem na temat jakiejkolwiek
odpłatności za sporządzenie opisanych zawiadomień czy pieniądze przelane na konto wskazane
przez wierzyciela czy komornika / inny organ egzekucyjny. Co więcej, za odmowę współpracy w
8
tej dziedzinie grożą nam srogie kary. Grzywnę do 2000 zł wymierza nam komornik obligatoryjnie
m.in. za nieprzekazanie w ciągu tygodnia informacji o wynagrodzeniu zatrudnionego – dłużnika.
Mimo nałożenia sankcji nadal mamy obowiązek sporządzenia informacji, a jeśli będziemy się z
tym ociągać i nie wypełnimy powinności w terminie ponownie wyznaczonym przez komornika –
ten może znowu sięgnąć po grzywnę. Komornik nakłada grzywnę na określoną osobę z imienia i
nazwiska, czyli na osobę fizyczną - pracodawcę, a jeśli ten ma inny status prawny – to na:
• pracownika lub osobę odpowiedzialną za tego typu czynności w firmie,
• w razie niewyznaczenia takiego pracownika lub niemożności jego znalezienia – na osobę
uprawnioną do reprezentowania pracodawcy,
• gdy w grę wchodzi spółka cywilna – na któregokolwiek ze wspólników.
Inny organ egzekucyjny groźniejszy
Za niewykonywanie obowiązków w egzekucji administracyjnej grożą dokuczliwsze kary. Gdy
uchylamy się od przekazania zajętego wynagrodzenia za pracę, organ egzekucyjny wystawia tytuł
wykonawczy na nas i ściąga dług od nas znowu w trybie egzekucji administracyjnej (z konta
pracodawcy). Za niewykonanie bądź nienależyte wykonanie tych powinności odpowiadamy
również wobec wierzyciela, który doznał szkody, wedle przepisów k.c.
W razie wątpliwości
Dokonując potrąceń z wynagrodzenia, możemy mieć mnóstwo wątpliwości. Nie wolno
samodzielnie interpretować pisma o zajęciu. Każdą taką obstrukcję komornik / organ egzekucyjny
mają bowiem poczytać za odmowę realizacji obowiązków wynikających z zajęcia i ukarać nas za
to. W razie czego podzielmy się wątpliwościami z podwładnym – dłużnikiem, który już potem
niech sam walczy o swoje prawa, składając np. skargę na czynności komornika.
Kiedy tryb bezegzekucyjny
Potrąceń z wynagrodzenia za pracę wyłącznie na poczet alimentów możemy dokonywać poza
postępowaniem egzekucyjnym na podstawie tytułu wykonawczego przedstawionego przez
wierzyciela. Obowiązuje nas wówczas maksymalna dopuszczalna kwota potrącenia – 3/5 pensji
netto. Nie jest to jednak możliwe, jeśli:
• o świadczenia alimentacyjne ubiega się kilku wierzycieli, a łączna suma możliwa do ujęcia
nie wystarcza na pokrycie ich wszystkich,
• płaca została zajęta w drodze egzekucji sądowej lub administracyjnej.
Maksymalne dopuszczalne kwoty potrącenia
Limit ten zależy od tego, co pracodawca ściąga z pensji zatrudnionego - dłużnika:
niespłacone alimenty, inne świadczenia, pieniężne kary czy zaliczki.
Maksymalna dopuszczalna kwota potrącenia oznacza, ile najwięcej wolno pobrać z zarobków
pracownika z tytułu pojedynczych, obowiązkowych potrąceń bądź w razie ich kumulacji (tz. limit
górny). Podstawą jej wymiaru jest pensja netto, czyli po odliczeniu:
• składek na ubezpieczenia społeczne finansowanych ze środków zatrudnionego (emerytalna –
9,76% podstawy wymiaru, rentowe – 1,5%, chorobowa 2,45%) ,
• zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych,
• pełnej składki na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 9% podstawy jej naliczenia
(stanowisko Departamentu Prawa Pracy w MPiPS z 16.10.2007 r.).
Przy pojedynczych pomniejszeniach
Maksymalne dopuszczalne kwoty potrącenia osiągają różne poziomy i wynoszą dla:
• alimentów egzekwowanych na mocy tytułu wykonawczego – 3/5 wynagrodzenia netto, za
wyjątkiem nagród z zakładowego funduszu nagród, dodatkowego wynagrodzenia rocznego i
należności z tytułu udziału w zysku bądź nadwyżce bilansowej, które na poczet alimentów
ściągamy w pełnych kwotach netto,
• innych świadczeń egzekwowanych na mocy tytułu wykonawczego – ½ wynagrodzenia netto,
• nierozliczonych zaliczek pieniężnych – ½ wynagrodzenia netto,
9
•
pieniężnych kar – dzienne wynagrodzenie netto po dokonaniu innych obowiązkowych
potrąceń z racji jednego przekroczenia albo dnia nieusprawiedliwionej absencji, a łącznie -1/10
takiego wynagrodzenia miesięcznie.
Jednak dwaj pracownicy otrzymujący takie same płace brutto mogą mieć różne podstawy wymiaru
maksymalnych dopuszczalnych kwot potrącenia. Zależą one bowiem od:
- kosztów uzyskania przychodu, jakie przysługują zatrudnionemu: zwykłe 111,25 zł miesięcznie,
podwyższone 139,06 zł miesięcznie, autorskie - 50 proc. przychodu, czy mieszane (część poborów
objęta zwykłymi kosztami uzyskania przychodu, a część autorskimi),
- prawa zatrudnionego bądź jego braku do obniżania zaliczek podatkowych o miesięczną kwotę
zmniejszającą zaliczkę na podatek (46,33 zł).
W razie zbiegu potrąceń
Zdarza się, że w jednym miesiącu ujmujemy z pensji pracownika potrącenia z odmiennych
obowiązkowych tytułów, np. świadczenia alimentacyjne i kary pieniężne. Mamy wówczas do
czynienia z tzw. zbiegiem tytułów potrąceń. Maksymalne dopuszczalne kwoty potrąceń wynoszą
w razie zbiegu egzekucji:
• alimentów i innych świadczeń – 3/5 wynagrodzenia netto; wciąż na poczet alimentów
zabieramy w całości nagrody z zakładowego funduszu nagród, trzynastkę i należności z tytułu
udziału w zysku bądź nadwyżce bilansowej,
• innych świadczeń niż alimenty i udzielonej zaliczki pieniężnej – ½ wynagrodzenia netto,
• egzekwowanych alimentów, innych świadczeń i pieniężnych zaliczek - 3/5 wynagrodzenia
netto.
Niezależnie od tych limitów pieniężna kara za jedno przekroczenie nie może przekraczać
dziennego wynagrodzenia, a łącznie – 1/10 wynagrodzenia przypadającego do wypłaty i po
dokonaniu ewentualnych potrąceń alimentów, innych świadczeń i zaliczek pieniężnych.
Kwoty wolne od potrąceń z wynagrodzenia za pracę
Limit ten, stosowany przy dokonywaniu obowiążkowych potrąceń z pensji pracownika,
wyznacza, jaką najniższą kwotę trzeba mu zostawić w miesiącu.
Podstawą wymiaru kwot wolnych przy obowiązkowych potrąceniach jest minimalna płaca netto
(art. 871 § 1 k.p.), a więc pomniejszona o składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez
pracownika, zaliczkę na podatek oraz pełną składkę zdrowotną w wysokości 9 proc. podstawy
wymiaru (interpretacje Departamentu Prawnego GIP z 16 października 2007 r., GPP-416-4560465/07/PE, oraz Departamentu Prawa Pracy MPiPS z 16 października 2007 r.). Jednak tak jak nie
ma jednej minimalnej pensji netto, tak nie ma jednej kwoty wolnej od potrąceń - dlatego, że do
podwładnych stosujemy różne koszty uzyskania przychodu, zaliczki PIT, a podatku niektórych z
nich nie obniżamy o miesięczną kwotę zmniejszają zaliczkę (46,33 zł).
Jakie to sumy
Konkretnie przy obowiązkowych potrąceniach z pracowniczej płacy kwoty wolne to:
• dla sum egzekwowanych na mocy tytułu wykonawczego na pokrycie alimentów – brak kwoty
wolnej,
• dla sum egzekwowanych na mocy tytułu wykonawczego na pokrycie innych świadczeń niż
alimenty – 100 proc. minimalnego wynagrodzenia netto,
• dla nierozliczonych zaliczek pieniężnych – 75 proc. minimalnego wynagrodzenia netto,
• dla kar pieniężnych – 90 proc. wynagrodzenia netto.
Aby obliczyć dokładne wartości kwot wolnych wiążacych w 2016 r. dla poszczególnych
obowiązkowych potrąceń z pensji pełnozatrudnionych, najpierw ustalamy podstawę ich wymiaru
(minimalne wynagrodzenie netto w 4 wersjach).
Minimalne wynagrodzenia netto dla pełnego etatu w 2016 r.
10
w drugim i kolejnych latach pracy
Płaca
Bez PIT-2
minimalna
i zwykłe KUP
brutto (1850 zł)
PIT-2
i zwykłe KUP
Podstawa
wymiaru składek
na
ubezp.
społeczne
Składki
na
ubezp. społeczne
finansowane ze
środków
ubezpieczonego
(13,71%)
Bez PIT-2
i wyższe KUP
1850 zł
•
•
•
•
składka emerytalna 9,76% - 180,56 zł
składki rentowe 1,5% - 27,75 zł
składka chorobowa 2,45% - 45,33 zł
łącznie składki na ubezpieczenia społeczne finansowane ze
środków ubezpieczonego 13,71% - 253,64 zł
Podstawa
wymiaru składki
zdrowotnej
1596,36 zł
Pełna
składka
zdrowotna (9%)
143,67 zł
Składka
zdrowotna
odejmowana
z
zaliczki
PIT
(7,75%)
123,72 zł
Koszty uzyskania
przychodu
Podstawa
opodatkowania
Pełna
PIT
zaliczka
111,25 zł
139,06 zł
1850 zł – 253,64 zł – 111,25 zł = 1850 zł – 253,64 zł – 139,06 zł =
1485,11 zł, w zaokrągleniu 1485 zł 1457,30 zł, w zaokrągleniu 1457 zł
267,30 zł
Zaliczka PIT do
143,58 zł,
US
w zaokrągleniu
144 zł
Płaca minimalna
netto w drugim i
dalszych latach
pracy
PIT-2
i wyższe KUP
1308,69 zł
220,97 zł
262,26 zł
215,93 zł
97,25 zł,
w zaokrągleniu
97 zł
138,54 zł,
w zaokrągleniu
139 zł
92,21 zł,
w zaokrągleniu
92 zł
1355,69 zł
1313,69 zł
1360,69 zł
Kwoty wolne od obowiązkowych potrąceń z wynagrodzenia za pracę w 2016 r.
dla pełnego etatu
Rodzaj
Bez PIT-2
PIT-2
Bez PIT-2
PIT-2
obowiązkowego i zwykłe KUP
i zwykłe KUP
i wyższe KUP
i wyższe KUP
potrącenia
W DRUGIM I DALSZYCH LATACH PRACY
świadczenia
niealimentacyjne
(100%)
1308,69 zł
1355,69 zł
1313,69 zł
1360,69 zł
11
zaliczki
pieniężne (75%)
981,52 zł
116,77 zł
985,27 zł
1020,52 zł
kary pieniężne
(90%)
1177,82 zł
1220,12 zł
1182,32 zł
1224,62 zł
W PIERWSZYM ROKU PRACY
świadczenia
niealimentacyjne
(100%)
1051,15 zł
1097,15 zł
1056,15 zł
1102,15 zł
zaliczki
pieniężne (75%)
788,36 zł
822,86 zł
792,11 zł
826,61 zł
kary pieniężne
(90%)
946,04 zł
987,44 zł
950,54 zł
991,94 zł
Kwoty wolne od obowiązkowych potrąceń z wynagrodzenia za pracę są proporcjonalne do wymiaru czasu pracy.
Kwoty wolne od dobrowolnych potrąceń z wynagrodzenia za pracę w 2016 r.
dla pełnego etatu i dla części etatu
Rodzaj
Bez PIT-2
PIT-2
Bez PIT-2
PIT-2
obowiązkowego i zwykłe KUP
i zwykłe KUP
i wyższe KUP
i wyższe KUP
potrącenia
W DRUGIM I DALSZYCH LATACH PRACY
należności
pracodawcy
(100%)
dla
1308,69 zł
1355,69 zł
1313,69 zł
1360,69 zł
należności
innych
podmiotów
(80%)
dla
1046,95 zł
1084,55 zł
1050,95 zł
1088,55 zł
W PIERWSZYM ROKU PRACY
należności
pracodawcy
(100%)
dla
1051,15 zł
1097,15 zł
1056,15 zł
1102,15 zł
należności
innych
podmiotów
(80%)
dla
840,92 zł
877,72 zł
844,92 zł
881,72 zł
Kwoty wolne od dobrowolnych potrąceń z wynagrodzenia za pracę nie są proporcjonalne do wymiaru czasu pracy.
Kwoty wolne dla niepełnoetatowców
Problematyczne jest, jak ustalamy kwoty wolne od potrąceń dla niepełnozatrudnionych
pracowników. Utarły się dwie teorie na ten temat:
• kwoty wolne dla pełnego etatu (odpowiedni odsetek minimalnego wynagrodzenia netto dla
pełnego etatu) mnożymy przez niepełny wymiar czasu pracy,
• ustalamy minimalne wynagrodzenie netto właściwe dla danego wymiaru czasu pracy i
mnożymy przez stosowny procent przypisany dla danej kategorii potrącenia.
Zdaniem autora poprawne jest pierwsze stanowisko.
Kilka dni pracy w miesiącu
Istnieją kontrowersje, jak liczyć kwoty wolne od obligatoryjnych potrąceń w miesiącu, którego
zatrudniony nie przepracował w pełni, np. obowiązki wykonywał faktycznie kilka dni, ponieważ
12
na pozostałą część miesiąca wziął urlop bezpłatny albo zwolnienie lekarskie. Kodeks pracy nie
wskazuje, że w takiej sytuacji kwoty wolne od obowiązkowych potrąceń redukujemy
proporcjonalnie; milczy na ten temat. Problem rozstrzygnął GIP, nakazując stosować pełną
miesięczną kwotę wolną właściwą dla wymiaru czasu pracy danej osoby (stanowisko z 3 lipca
2008 r., GPP-306-4560-457/08/PE). Nawet pracownik, który przepracował 1 dzień w miesiącu,
ma zatem prawo do pełnej kwoty wolnej. Oznacza to, że z jego wynagrodzenia nie da się nic
potrącić, chyba że na poczet egzekwowanych alimentów. Nie ma przy tym znaczenia przyczyna
absencji. Podwładnego, który był nieobecny przez większość dni miesiąca z przyczyn
nieusprawiedliwionych, też więc chroni pełna miesięczna kwota wolna, obniżona ewentualnie
odpowiednio do rozmiaru jego zatrudnienia.
W pierwszym roku kariery
Jeszcze więcej wątpliwości budzi zagadnienie, jaka kwota wolna wiąże przy obowiązkowych
potrąceniach z wynagrodzenia osoby w pierwszym roku pracy. Przysługuje jej bowiem obniżona
pensja minimalna na poziomie 80 proc. pełnej stawki minimalnej – 1480 zł (1850 zł x 80 proc.).
Problem w tym, że GIP oraz MPiPS mają odmienne zdania na ten temat. Resort uważa, że dla
osób w pierwszym roku pracy jest właściwa kwota wolna od obowiązkowych potrąceń o wartości
pełnej płacy minimalnej (1850 zł brutto), a inspekcja – że 80 proc. tej kwoty (1480 zł brutto).
Moim zdaniem kwota wolna wynosi w tym wypadku 80 proc. pełnej pensji minimalnej, czyli 1480
zł brutto miesięcznie.
Minimalne wynagrodzenia netto dla pełnego etatu w 2016 r.
w pierwszym roku pracy
Płaca
minimalna Bez PIT-2
PIT-2
Bez PIT-2
brutto (1480 zł)
i zwykłe
i zwykłe KUP
i wyższe KUP
KUP
Podstawa wymiaru
składek na ubezp.
społeczne
Składki na ubezp.
społeczne
finansowane
ze
środków
ubezpieczonego
(13,71%)
1480 zł
•
•
•
•
składka emerytalna 9,76% - 144,45 zł
składki rentowe 1,5% - 22,20 zł
składka chorobowa 2,45% - 36,26 zł
łącznie składki na ubezpieczenia społeczne finansowane ze
środków ubezpieczonego 13,71% - 202,91 zł
Podstawa wymiaru
składki zdrowotnej
1277,09 zł
Pełna
składka
zdrowotna (9%)
114,94 zł
Składka zdrowotna
odejmowana
z
zaliczki PIT (7,75%)
98,97 zł
Koszty
uzyskania
przychodu
Podstawa
opodatkowania
Pełna zaliczka PIT
PIT-2
i wyższe KUP
111,25 zł
139,06 zł
1480 zł – 202,91 zł – 111,25 zł = 1480 zł – 202,91 zł – 139,06 zł =
1165,84 zł, w zaokrągleniu 1166 1138,03 zł, w zaokrągleniu 1138 zł
zł
209,88 zł
163,55 zł
204,84 zł
158,51 zł
13
Zaliczka PIT do US
110,91 zł,
w
zaokrągleniu
111 zł
64,58 zł,
w zaokrągleniu
65 zł
105,87 zł,
w zaokrągleniu
106 zł
59,54 zł,
w zaokrągleniu
60 zł
Płaca
minimalna
netto w pierwszym
roku pracy
1051,15 zł
1097,15 zł
1056,15 zł
1102,15 zł
*kup – koszty uzyskania przychodów
Przy różnych kosztach
Kodeks pracy nie rozstrzyga również, jaką kwotę wolną wybrać przy potrąceniach z poborów
zatrudnionego, do którego stosujemy w tym samym czasie różne koszty uzyskania przychodu, tzn.
zwykłe 111,25 zł i do części zarobków – objęte prawami autorskimi bądź pokrewnymi – 50 proc.
przychodu zmniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownika.
Prawidłowo powinniśmy utworzyć kwoty wolne od potrąceń z dwóch kwot wolnych: przypisanej
do minimalnej płacy ze zwykłymi kosztami i kosztami 50 proc. przychodu. Układamy proporcję w
stosunku, w jakim przychody faktycznie mu wypłacone objęte zwykłymi kosztami uzyskania
przychodu pozostają do wypłaty, do której odnoszą się koszty na poziomie 50 proc. przychodu.
Jednak resort pracy twierdzi, że należy wówczas zastosować kwotę wolną właściwą dla
ryczałtowych zwykłych (111,25 zł) bądź podwyższonych (139,06 zł) pracowniczych kosztów
uzyskania przychodu.
Na przełomie roku
Zmorą pracodawców jest dokonywanie potrąceń z wynagrodzenia na pograniczu starego i nowego
roku kalendarzowego, np. gdy w styczniu wypłacamy pensję należną za grudzień i jednocześnie
część poborów za styczeń. W takiej sytuacji nie wiadomo:
• jaką kwotę wolną zastosować do płacy przysługującej za grudzień, a uregulowanej w styczniu
- właściwą dla minionego, czy ruszającego roku kalendarzowego,
• ile kwot wolnych zastosować - jedną obowiązującą w rozpoczętym roku kalendarzowym, czy
dwie: starą do płacy za grudzień i nową – do zarobków za styczeń.
Konkretnej wskazówki trudno szukać w urzędowych interpretacjach i orzecznictwie, które są
sprzeczne. Według GIP wiąże wówczas jedna kwota wolna od potrąceń – obowiązująca w dniu
dokonywania potrącenia, czyli w nowym roku kalendarzowym (odpowiedź na pytanie Prawa i
Praktyki nadesłane 26 stycznia 2011 r., GPP-364-4560-3-1/11/PE/RP). Z pisma Krajowej Izby
Komorniczej z 18 stycznia 2011 r. (KRK/IV/117/11) wynika z kolei, że decyduje miesiąc, za jaki
należy się wynagrodzenie, a nie moment wypłaty. Jeśli zarobki za grudzień wypłacamy w
styczniu, stosujemy zatem kwotę wolną przypisaną do zeszłego roku kalendarzowego. Sprawę
komplikuje dodatkowo niejasna uchwała SN z 11 maja 1977 r. (I PZP 9/77), w świetle której
potrącenia z art. 87 k.p. „odnoszą się do kwoty wynagrodzenia, które we wszystkich jego
elementach składowych zostało ustalone i obliczone jako należne i przypadające do wypłaty za
pracę w danym okresie”.
Moim zdaniem, w podanych okolicznościach bierzemy pod uwagę kwotę wolną dla nowego roku
kalendarzowego, ponieważ decyduje chwila wypłaty pensji. A to dlatego, że:
• taka interpretacja jest wygodna dla służb finansowych firm i eliminuje problemy kumulacji
kilku kwot wolnych w jednym miesiącu,
• jest ona tak naprawdę korzystna dla pracownika dłużnika, gdyż nakazuje mu zostawić wyższą
kwotę wolną (minimalne wynagrodzenie za pracę, od którego zależy wysokość kwoty wolnej,
wzrasta przynajmniej raz w roku, od 1 stycznia).
Takie też stanowisko przyjmujemy na potrzeby tego wydania PIP.
Przykład [Na przełomie roku] Przedstawiciel handlowy, zatrudniony na ¾ etatu, dostaje
wynagrodzenia zasadnicze do 10. dnia następnego miesiąca oraz prowizje – zaraz po opłaceniu
faktury przez kontrahenta, z którym podpisał umowę. W styczniu 2016 r. otrzymał wynagrodzenie
zasadnicze za grudzień 2015 r. w kwocie 2700 zł brutto oraz prowizję należną za styczeń 2016 r. 14
540 zł brutto. Pracodawca potrąca z jego pensji na wezwanie organu egzekucyjnego kwoty z tytułu
zaleglych składek, nieuregulowanych kiedyś przez pracownika dłużnika z racji prowadzonej
firmy. Do wynagrodzenia zasadniczego i prowizji wypłaconych w styczniu 2016 r. stosujemy
jedną kwotę wolną właściwą dla nowego roku kalendarzowego, w wysokości 100 proc. płacy
minimalnej przeliczonej stosownie do wskazanego wymiaru czasu pracy. [Koniec przykładu]
Różne świadczenia w miesiącu
Służby płacowe firm mają także trudności w ustalaniu obowiązkowych potrąceń w miesiącu, kiedy
podwładny uzyskał wynagrodzenie za pracę i świadczenia podobne uznane za chronione przez
orzecznictwo, np. nagrodę jubileuszową, odprawę emerytalną i/lub pieniężny ekwiwalent za urlop
wypoczynkowy. MPiPS zajęło w tej kwestii stanowisko, według którego do każdej takiej
należności trzeba zastosować odrębną kwotę wolną od potrąceń: jedną do wynagrodzenia za pracę,
drugą do jubileuszówki, trzecią do odprawy emerytalnej, a czwartą do ekwiwalentu za
niewykorzystany wypoczynek. W konsekwencji pracownikowi dłużnikowi zostawiamy w
miesiącu ponad 4000 zł na rękę, a wierzyciele muszą poczekać. Ta interpretacja resoru wydaje się
sprzeczna z celami przepisów o ochronie wynagrodzenia za pracę i egzekucyjnymi, czyli z jednej
z zaspokojeniem słusznych roszczeń wierzycieli, a z drugiej – przeprowadzenie egzekucji w
sposób możliwie najmniej dokuczliwy i przykry dla dłużnika. Dlatego też regulacje te przewidują
przy potrąceniach z wynagrodzenia kwoty wolne – ale raz na miesiąc. Tezę tę potwierdzają art.
833 i 834 k.p.c., zgodnie z którymi podstawę obliczeń stanowi suma wszystkich składników
wynagrodzenia wypłaconych w danym miesiącu, a nawet suma dochodów uzyskanych z kilku
źródeł (np. od kilku pracodawców). Skoro łączy się dochody z kilku źródeł, to tym bardziej
pochodzące z tego samego źródła – stosunku pracy. W efekcie w miesiącu uiszczenia
zatrudnionemu wynagrodzenia, ekwiwalentu za urlop i odprawy z tytułu zwolnienia z przyczyn go
niedotyczących wiąże jedna kwota wolna od potrąceń.
Przy dobrowolnych potrąceniach
Dokonując fakultatywnych potrąceń, też stosujemy kwoty wolne, które dla osób
pełnozatrudnionych wynoszą przy należnościach:
• dla pracodawcy – 100 proc. minimalnego wynagrodzenia netto,
• innych – 80 proc. minimalnego wynagrodzenia netto.
Przepisy nie nakazują pomniejszać takich kwot wolnych proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy.
Wprawdzie GIP tak właśnie radzi (aby ustalać je proporcjonalnie), jednak stanowisko to jest
krytykowane.
Krok po kroku, jak obliczać obowiązkowe potrącenia
Pomniejszeń z tytułu obowiązkowych potrąceń dokonujemy od zsumowanych składników
płacy i świadczeń wypłaconych pracownikowi w jednym miesiącu.
Wobec licznych kontrowersji na tym tle, takie właśnie złożenie przyjęliśmy w niniejszym
poradniku. Po opisaniu najważniejszych zasad ochrony wynagrodzenia za pracę przed egzekucją,
możemy przejść do przedstawienia sposobu ustalania potrąceń i ich dokonywania. Oto one:
KROK 1. Ustalamy podstawę dokonania potrącenia (PDP)
Jest nią wynagrodzenie netto pracownika, czyli po odliczeniu kwoty brutto składek na
ubezpieczenia społeczne finansowanych przez pracownika (zwykle 13,71 proc. pensji brutto),
zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz pełnej składki na ubezpieczenie
zdrowotne - 9 proc. podstawy wymiaru (pismo departamentu prawnego MPiPS z 16 października
2007 r.).
KROK 2. Szacujemy maksymalną dopuszczalną kwotę potrącenia (MDKP)
Stanowi ją stosowany odsetek pensji netto podwładnego (podstawy dokonania potrącenia) – w
zależności od rodzaju potrącenia 3/5 albo ½ wynagrodzenia netto.
KROK 3. Liczymy kwotę wolną od potrąceń (KW)
15
Jest to część minimalnej płacy, odpowiednia do kosztów uzyskania przychodu zastosowanych do
zatrudnionego i do tego, czy korzysta on z miesięcznej ulgi podatkowej; proporcjonalna do
wymiaru czasu pracy.
KROK 4. Ustalamy faktyczną możliwą kwotę potrącenia (FMKP)
Od wynagrodzenia netto podwładnego odejmujemy kwotę wolną od potrącenia, otrzymując
faktyczną kwotę możliwą do potrącenia. Oczywiście nie może ona przewyższać maksymalnej
dopuszczalnej kwoty potrącenia; jeśli ją przekracza – potrącenie wynosi tyle, co maksymalna
dopuszczalna kwota potrącenia. Gdy jest odwrotnie (wynik różnicy jest niższy od maksymalnej
dopuszczalnej kwoty potrącenia), potrącenie jest równe wynikowi.
KROK 5. Dokonujemy końcowego rozliczenia
Z wynagrodzenia netto dokonujemy potrącenia. Jeśli w grę wchodzą potrącenia z różnych tytułów
(np. alimenty i inne świadczenia egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych), zachowujemy
kolejność priorytetowych potrąceń aż do ich całkowitego zaspokojenia. Dopiero potem wolno
dokonać potrącenia niższej kategorii, jeśli pozwalają na to limity (maksymalna dopuszczalna
kwota potrącenia oraz kwota wolna od potrąceń). Potrącone kwoty przekazujemy – w zależności
od treści pisma o zajęciu pensji – komornikowi / organowi egzekucyjnemu albo do depozytu
sądowego. Resztę poborów wypłacamy zatrudnionemu.
Przykład 1 [Pojedyncze potrącenie obowiązkowe] W marcu 2016 r. pan Adam, zatrudniony na
3/5 etatu, otrzymał w jednym terminie 1700 zł brutto wynagrodzenia zasadniczego i 350 zł brutto
nagrody. Na początku tego miesiąca komornik zajął jego wynagrodzenie za pracę tytułem
alimentów, na kwotę 15 000 zł. Pracownikowi przysługują podstawowe koszty uzyskania
przychodów i złożył PIT-2, uprawniając szefa do obniżania jego zaliczek o miesięczną ulgę (46,33
zł). Na poczet potrącenia alimentacyjnego zabieramy całą kwotę nagrody netto. Dlatego potrąceń
w tym przypadku dokonujemy oddzielnie z wynagrodzenia zasadniczego i nagrody.
I. Potrącenie alimentacyjne z wynagrodzenia zasadniczego netto
LISTA PŁAC MARZEC 2016 ROKU
1 wynagrodzenie
1700 zł
zasadnicze brutto
2 podstawa
wymiaru poz. 1
1700 zł
składek
na
ubezpieczenia
społeczne
3 składka emerytalna
poz. 2 x 9,76 proc.
1700 zł x 9,76 proc. = 165,92 zł
4 składki rentowe
poz. 2 x 1,5 proc.
1700 x 1,5 proc. = 25,50 zł
5 składka chorobowa
poz. 2 x 2,45 proc.
1700 zł x 2,45 proc. = 41,65 zł
6 składki
na poz. 3 + poz. 4 + 233,07 zł
ubezpieczenia
poz. 5
społeczne razem
7 podstawa
wymiaru
składki zdrowotnej
poz. 1 – poz. 6
1700 zł – 233,07 zł = 1466,93 zł
8 pełna
składka poz. 7 x 9 proc.
1466,93 x 9 proc. = 132,02 zł
zdrowotna
9 składka
zdrowotna poz. 7 x 7,75 proc.
1466,93 zł x 7,75 proc. = 113,69 zł
ujmowana z zaliczki
10 koszty
uzyskania 111,25
przychodu
11 podstawa
poz. 1 – poz. 6 – 1700 zł – 233,07 zł – 111,25 zł = 1355,68
opodatkowania
poz. 10
zł, w zaokrągleniu 1356 zł
12 pełna
zaliczka (poz. 11 x 18 proc.) 1356 zł x 18 proc. – 46,33 zł = 197,75 zł
podatkowa
– 46,33 zł
13 zaliczka do urzędu poz. 12 – poz. 9
197,75 zł - 113,69 zł = 84,06 zł, w
16
skarbowego
zaokrągleniu 84 zł
14 wynagrodzenie
poz. 1 – poz. 6 – 1700 zł – 233,07 zł – 132,02 zł – 84 zł =
zasadnicze netto
poz. 8 – poz. 13
1250,91 zł
POTRĄCENIE ALIMENTACYJNE Z WYNAGRODZENIA ZASADNICZEGO
15 podstawa
dokonania kwota z poz. 14
1250,91 zł
potrącenia
16 maksymalna
poz. 15 x 3/5
1250,91 zł x 3/5 = 750,55 zł
dopuszczalna
kwota
potrącenia
17 kwota wolna
brak
18 faktyczna
możliwa poz. 16
750,55 zł
kwota potrącenia
19 kwota
potrącenia poz. 16
750,55 zł
alimentacyjnego
20 wynagrodzenie
poz. 15 – poz. 19
1250,91 zł – 750,55 zł = 500,36 zł
zasadnicze na rękę
II. Potrącenie alimentacyjne z nagrody
1 nagroda brutto
350 zł
2 podstawa
wymiaru poz. 1
350 zł
składek
na
ubezpieczenia
społeczne
poz. 2 x 9,76 proc.
350 zł x 9,76 proc. = 34,16 zł
4 składki rentowe
poz. 2 x 1,5 proc.
350 x 1,5 proc. = 5,25 zł
poz. 2 x 2,45 proc.
350 zł x 2,45 proc. = 8,58 zł
6 składki
na poz. 3 + poz. 4 + 47,99 zł
ubezpieczenia
poz. 5
społeczne razem
7 podstawa
wymiaru poz. 2 – poz. 6
350 zł – 47,99 zł = 302,01 zł
składki zdrowotnej
8 pełna
302,01 zł x 9 proc. = 27,18 zł
zdrowotna
9 składka
302,01 zł x 7,75 proc. = 23,41 zł
ujmowana z zaliczki
10 koszty
uzyskania Zostały
już
zastosowane
do
przychodu
wynagrodzenia zasadniczego.
11 podstawa
poz. 1 – poz. 6 – 350 zł – 47,99 zł = 302,01 zł, w
opodatkowania
poz. 10
12 pełna
zaliczka poz. 11 x 18 proc.
302 zł x 18 proc. = 54,36 zł
podatkowa
54,36 zł – 23,41 zł = 30,95 zł,
skarbowego
w zaokrągleniu 31 zł
14 nagroda netto
poz. 1 – poz. 6 – 350 zł – 47,99 zł – 27,18 zł – 31 zł =
poz. 8 – poz. 13
243,83 zł
POTRĄCENIE ALIMENTACYJNE Z NAGRODY
243,83 zł
15 podstawa
potrącenia
16 maksymalna
poz. 14 x 100 proc.
243,83 zł
17
dopuszczalna
kwota
potrącenia
17 kwota
potrącenia poz. 16
alimentacyjnego
20 kwota nagrody na rękę poz. 14 – poz. 16
243,83 zł
243,83 zł - 243,83 zł = 0 zł
Łącznie potrącenie alimentacyjne, jakiego pracodawca może dokonać w marcu 2016 r., wynosi
994,38 zł (750,55 zł + 243,83 zł). [Koniec przykładu 1]
Jeśli pracodawca wypłaca pracownikowi wynagrodzenie co najmniej dwa razy w miesiącu, z
okazji każdej wypłaty musi dokonać potrącenia. Kwotę wolną stosujemy raz w miesiącu dla
każdego rodzaju potrącenia.
Przykład 2 [Dwa terminy wypłat w jednym miesiącu] Pani Zofia pracownica otrzymuje
wynagrodzenie w dwóch terminach. W marcu 2016 r. dostała 10. dnia tego miesiąca premię za
luty w wysokości 630 zł brutto, a 28 marca – wynagrodzenie zasadnicze za ten miesiąc - 2790 zł
brutto. Jej wynagrodzenie za pracę zajął naczelnik urzędu skarbowego na poczet zaległych składek
na kwotę 20 000 zł. Kobieta jest zatrudniona na ¾ etatu, przysługują jej podstawowe koszty
uzyskania przychodu i złożyła PIT-2.
I. Potrącenie świadczenia niealimentacyjnego w I terminie wypłat, z premii (10 marca 2016
r.)
1 premia brutto
630 zł
2 podstawa
wymiaru poz. 1
630 zł
składek
na
ubezpieczenia
społeczne
poz. 2 x 9,76 proc.
630 zł x 9,76 proc. = 61,49 zł
4 składki rentowe
poz. 2 x 1,5 proc.
630 x 1,5 proc. = 9,45 zł
poz. 2 x 2,45 proc.
630 zł x 2,45 proc. = 15,44 zł
6 składki
na poz. 3 + poz. 4 + 86,38 zł
ubezpieczenia
poz. 5
społeczne razem
7 podstawa
630 zł – 86,38 zł = 543,62 zł
składki zdrowotnej
8 pełna
składka poz. 7 x 9 proc.*
543,62 x 9 proc. = 48,93 zł/31,43 zł*
zdrowotna
9 składka
543,62 zł x 7,75 proc. = 42,13 zł
ujmowana z zaliczki
10 koszty
uzyskania
111,25
przychodu
11 podstawa
poz. 1 – poz. 6 – 630 zł – 86,38 zł – 111,25 zł = 432,37
opodatkowania
poz. 10
zł, w zaokrągleniu 432 zł
12 pełna
zaliczka poz. 11 x 18 proc. – 432 zł x 18 proc. – 46,33 zł = 31,43 zł
podatkowa
46,33 zł
31,43 zł - 42,13 zł = 0 zł
skarbowego
14 premia netto
poz. 1 – poz. 6 – 630 zł – 86,38 zł – 31,43 zł – 0 zł =
poz. 8 – poz. 13
512,19 zł
POTRĄCENIE ŚWIADCZENIA NIEALIMENTACYJNEGO Z PREMII
512,19 zł
15 podstawa
potrącenia
16 maksymalna
poz. 14 x 1/2
512,19 zł x 1/2 = 256,10 zł
dopuszczalna
kwota
18
potrącenia
17 kwota wolna
kwota wolna dla 1355,69 zł x ¾ = 1016,77 zł
pełnego etatu x
wymiar czasu pracy
18 faktyczna
możliwa poz. 15 – poz. 17
512,19 zł – 1016,77 zł = -504,58 zł
kwota potrącenia
19 kwota
potrącenia poz. 18
0 zł
niealimentacyjnego
20 premia na rękę
poz. 15 – poz. 19
512,19 zł – 0 zł = 512,19 zł
* Składka zdrowotna została zmniejszona do wysokości zaliczki podatkowej na podstawie art. 83 ust. 2 ustawy zdrowotnej
II. Potrącenie świadczenia niealimentacyjnego w II terminie wypłat, z wynagrodzenia
zasadniczego (25 marca 2016 r., bo 28 marca wypadł w święto)
1 wynagrodzenie
2790 zł
zasadnicze brutto
2 podstawa
wymiaru poz. 1
2790 zł
składek
na
ubezpieczenia
społeczne
poz. 2 x 9,76 proc.
2790 zł x 9,76 proc. = 272,30 zł
4 składki rentowe
poz. 2 x 1,5 proc.
2790 x 1,5 proc. = 41,85 zł
poz. 2 x 2,45 proc.
2790 zł x 2,45 proc. = 68,36 zł
6 składki
na poz. 3 + poz. 4 + 382,51 zł
ubezpieczenia
poz. 5
społeczne razem
7 podstawa
2790 zł – 382,51 zł = 2407,49 zł
składki zdrowotnej
8 pełna
2407,49 x 9 proc. = 216,67 zł
zdrowotna
9 składka
2407,49 zł x 7,75 proc. = 186,58 zł
ujmowana z zaliczki
10 koszty
uzyskania
Zostały już zastosowane do premii.
przychodu
11 podstawa
poz. 1 – poz. 6
2790 zł – 382,51 zł = 2407,49 zł, w
opodatkowania
12 pełna
zaliczka poz. 11 x 18 proc.
2407 zł x 18 proc. = 433,26 zł
podatkowa
433,26 zł - 186,58 zł = 246,68 zł, w
skarbowego
14 wynagrodzenie
poz. 1 – poz. 6 – 2790 zł – 382,51 zł – 216,67 zł – 247 zł
zasadnicze netto
poz. 8 – poz. 13
= 1943,82 zł
POTRĄCENIE ŚWIADCZENIA NIEALIMENTACYJNEGO Z WYNAGRODZENIA
ZASADNICZEGO
1943,82 zł
15 podstawa
potrącenia
16 maksymalna
poz. 15 x ½ + 1943,82 zł x 1/2 + 256,10 zł = 1228,01
dopuszczalna
kwota MDKP z poz. 16 zł
potrącenia (MDKP)
tabeli I
17 kwota wolna (KW)
kwota
wolna 1355,69 x ¾ etatu – 512,19 zł =
dla 1016,77 zł – 512,19 zł = 504,58 zł
właściwa
wymiaru
czasu
pracy – poz. 20 z I
19
tabeli
18 faktyczna
możliwa poz. 15 – poz. 17;
1943,82 zł – 504,58 zł = 1439,24 zł;
kwota
potrącenia Skoro wynik jest Skoro 1439,24 zł > 1228,01 zł, to
(FMKP)
wyższy od MDKP, FMKP = 1228,01 zł.
to
FMKP
ograniczamy
do
MDKP.
19 kwota
potrącenia poz. 18
1228,01 zł
niealimentacyjnego
20 wynagrodzenie
poz. 15 – poz. 19
1943,82 zł – 1228,01 zł = 715,81 zł
zasadnicze na rękę
Łącznie potrącenia niealimentacyjne, jakich pracodawca może dokonać w marcu 2014 r., wynoszą
łącznie 1228,01 zł. [Koniec przykładu 2]
Jeśli pracodawca dokonuje obowiązkowych potrąceń z racji zaliczki lub kary pieniężnej i
egzekwowanego potrącenia, mamy do czynienia ze zbiegiem potrąceń. Dotyczy to również
sytuacji, gdy jeden organów egzekucyjnych rości sobie pretensje do pensji zatrudnionego tytułem
przynajmniej 2 potrąceń. Musimy wówczas pamiętać o tym, że:
• najpierw dokonujemy potrącenia wyższej kategorii do jego całkowitego zaspokojonia w
ramach dopuszczalnych limitów,
• obowiązuje wówczas wspólna maksymalna dopuszczalna kwota potrącenia przypisana do
potrącenia wyższej kategorii.
Przykład 3 [Zbieg potrącenia niealimentacyjnego i tytułem zaliczki] Umowa o pracę pana
Krzysztofa, zatrudnionego na 2/3 etatu, uległa rozwiązaniu 31 marca 2016 r. z przyczyn
niedotyczących pracownika. Tego dnia otrzymał on 3200 zł brutto wynagrodzenia za pracę,
1066,67 zł brutto ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy oraz 3200 zł brutto odprawy
ekonomicznej z art. 8 ustawy o zwolnieniach grupowych. Z jego pensji szef musiał potrącić 870 zł
niespłaconej pożyczki egzekwowanej na podstawie tytułu wykonawczego oraz nierozliczoną
zaliczkę pieniężną pobraną przez zatrudnionego z kasy firmy na zakup materiałów biurowych, w
kwocie 317 zł. Pracownikowi przysługują podwyższone koszty uzyskania przychodu, złożył PIT2, ale nie składał wniosku o stosowanie stawki podatkowej 32 proc.
1 przychód
2
3200 zł + 1066,67 zł + 3200 zł = 7466,67
zł
wymiaru suma kwot 1 i 2 z 3200 zł + 1066,67 zł = 4266,67 zł
na poz. 1
podstawa
składek
ubezpieczenia
społeczne
4 składki rentowe
6 składki
na
ubezpieczenia
społeczne razem
7 podstawa
wymiaru
składki zdrowotnej
8 pełna
składka
zdrowotna
9 składka
zdrowotna
ujmowana z zaliczki
10 koszty
uzyskania
przychodu
poz. 2 x 9,76 proc.
poz. 2 x 1,5 proc.
poz. 2 x 2,45 proc.
poz. 3 + poz. 4 +
poz. 5
4266,67 zł x 9,76 proc. = 416,43 zł
4266,67 x 1,5 proc. = 64 zł
4266,67 zł x 2,45 proc. = 104,53 zł
584,96 zł
poz. 1 – poz. 6
4266,67 zł – 584,96 zł = 3681,71 zł
poz. 7 x 9 proc.
3681,71 zł x 9 proc. = 331,35 zł
poz. 7 x 7,75 proc.
3681,71 zł x 7,75 proc. = 285,33 zł
-
139,06 zł
20
11 podstawa
opodatkowania
12 pełna
zaliczka
podatkowa
poz. 1 – poz. 6 – 4266,67 zł – 584,96 zł – 139,06 zł + 3200
poz. 10 + 3200 zł
zł = 6742,65 zł, w zaokrągleniu 6743 zł
poz. 11 x 18 proc. – 6743 zł x 18 proc. – 46,33 zł = 1167,41 zł
46,33 zł
1167,41 zł - 285,33 zł = 882,08 zł,
skarbowego
w zaokrągleniu 882 zł
14 wynagrodzenie netto
poz. 1 – poz. 6 – 7466,67 zł – 584,96 zł – 331,35 zł – 882 zł
poz. 8 – poz. 13
= 5668,36 zł
POTRĄCENIE ŚWIADCZENIA NIEALIMENTACYJNEGO (POŻYCZKA)
15 podstawa
5668,36 zł
potrącenia
poz. 14 x 1/2
5668,36 zł x 1/2 = 2834,18 zł
16 maksymalna
dopuszczalna
kwota
potrącenia (MDKP)
17 kwota wolna (KW)
kwota
wolna 1360,69 zł x 2/3 = 907,13 zł
właściwa
dla
wymiaru
czasu
pracy
18 faktyczna
5668,36 zł – 907,13 zł = 4761,23 zł;
Skoro
kwota Skoro 4761,23 zł > 2834,18 zł, to FMKP =
kwota potrącenia
4761,23 zł jest 2834,18 zł
wyższa od MDKP,
to
FMKP
ograniczamy
do
MDKP.
19 kwota
potrącenia
870 zł
niealimentacyjnego
20 wynagrodzenie na rękę poz. 15 – poz. 19
5668,36 zł – 870 zł = 4798,36 zł
POTRĄCENIE TYTUŁEM ZALICZKI PIENIĘŻNEJ
4798,36 zł
21 podstawa
potrącenia
poz. 16 z tabeli I – 2834,18 zł – 870 zł = 1964,18 zł
22 maksymalna
dopuszczalna
kwota poz. 19
potrącenia
23 kwota wolna
właściwa
dla 907,13 zł x 75 proc. = 680,35 zł
wymiaru
czasu
pracy
24 faktyczna
4798,36 zł – 680,35 zł = 4118,01 zł;
kwota potrącenia
Skoro wynik jest Skoro kwota 4118,01 zł jest wyższa od
wyższy od poz. 22, 1964,18 zł, to FMKP równa się 1964,18 zł.
FMKP ograniczamy
do poz. 22
25 kwota
potrącenia 317 zł
tytułem zaliczki
26 wynagrodzenie na rękę poz. 21 – poz. 25
4798,36 zł – 317 zł = 4481,36 zł
W marcu 2016 r. pracodawca może dokonać obu potrąceń w kwocie 1187 zł (870 zł + 317 zł).
[Koniec przykładu 3]
Za okresy dłuższe niż miesiąc
W swoich siatkach płac pracodawcy często oferują składniki wynagrodzenia za okresy dłuższe niż
miesiąc, np. kwartalne lub roczne premie albo nagrody, dodatkowe wynagrodzenie roczne (zwane
21
popularnie trzynastką). Dla celów dokonania obligatoryjnych potrąceń takie składniki doliczamy
do łącznej sumy wynagrodzeń wypłaconych podwładnemu w miesiącu, kiedy uiściliśmy te
składniki (art. 87 § 8 k.p.).
Przykład 4 [Składniki za okresy dłuższe niż miesiąc] Spółka wypłaca pensje do 10. dnia
kolejnego miesiąca za poprzedni miesiąc. Pan Aleksander, zatrudniony na pełnym etacie od
poniedziałku do piątku po 8 godzin dziennie, uzyskał 8 marca 2016 r. pensję zasadniczą za luty 1700 zł brutto (przez kilka dni przebywał na zasiłku chorobowym; pełne wynagrodzenie
zasadnicze to 1900 zł brutto) oraz dodatkowe wynagrodzenie roczne za 2015 r. w wysokości 1587
zł brutto. Spółka dostała zajęcie jego pensji z racji zaległych alimentów na kwotę 3200 zł oraz
chce ściągnąć nałożoną na niego w styczniu 2016 r. karę pieniężną za pojedyncze naruszenie
przepisów BHP na poziomie dniówki roboczej. Pracownikowi przysługują podstawowe koszty
uzyskania przychodu i złożył prawidłowo PIT-2. Trzynastą pensję zajmujemy na poczet
alimentów w całości. Aby ustalić wysokość potrącenia alimentacyjnego ściągniętego z
dodatkowego wynagrodzenia rocznego i z wynagrodzenia za styczeń, potrąceń z obu należności
dokonujemy osobno.
I. Dokonujemy potrącenia alimentacyjnego z trzynastej pensji
Etap 1. podstawa dokonania potrącenia (trzynastka netto)
1587 zł
Pensja brutto
podstawa wymiaru: 1587 zł
Składki na
ubezpieczenia
składka emerytalna: 1587 zł x 9,76 proc. = 154,89 zł
społeczne
finansowane
składki rentowe: 1587 zł x 1,5 proc. = 23,81 zł
przez pracownika
składka chorobowa: 1587 zł x 2,45 proc. = 38,88 zł
razem: 217,58 zł
Składka na
ubezpieczenie
zdrowotne
Koszty uzyskania
przychodu
Podatek
dochodowy
podstawa wymiaru: 1587 zł – 217,58 zł = 1369,42 zł
pełna składka zdrowotna: 1369,42 zł x 9 proc. = 123,25 zł
składka zdrowotna do odliczenia z podatku:
1369,42 zł x 7,75 proc. = 106,13 zł
brak (koszty zostały zastosowane
przy rozliczeniu wynagrodzenia za styczeń)
podstawa opodatkowania: 1587 zł – 217,58 zł ≈ 1369 zł
pełny podatek: 1369 zł x 18 proc. = 246,42 zł
podatek do odprowadzenia do urzędu skarbowego:
246,42 zł – 106,14 zł ≈ 140 zł
Podstawa
1587 zł – 217,58 - 123,25 zł - 140 zł = 1106,17 zł
potrącenia
Etap 2. dokonujemy potrącenia alimentów
Całe dodatkowe wynagrodzenie roczne netto szef zajmuje na poczet alimentów; potrącenie z tego
tytułu ma - aż do całkowitego zaspokojenia - pierwszeństwo przed potrąceniem pieniężnej kary.
Sumę 1106,17 zł przekazuje zatem - w zależności od treści pisma o zajęciu pensji - wierzycielowi
lub komornikowi.
Etap 3. końcowe rozliczenie
- kwota potrącenia tytułem alimentów z trzynastki 1106,17 zł
- wysokość alimentów do potrącenia z wynagrodzenia zasadniczego
3200 zł – 1106,17 zł = 2093,83 zł.
II. Dokonujemy potrącenia alimentacyjnego z wynagrodzenia zasadniczego
Etap 1. podstawa dokonania potrącenia
1700 zł
Pensja brutto
22
Składki na
ubezpieczenia
społeczne
finansowane
przez pracownika
razem: 233,07 zł
Składka na
ubezpieczenie
zdrowotne
1466,93 zł x 7,75 proc. = 113,69 zł
Koszty uzyskania
przychodu
Podatek
dochodowy
111,25 zł
podstawa opodatkowania:
1700 zł – 233,07 zł - 111,25 zł ≈ 1356 zł
pełny podatek: 1356 zł x 18 proc. – 46,33 zł = 197,75 zł
197,75 zł – 113,69 zł ≈ 84 zł
Podstawa
potrącenia
1700 zł – 233,07 zł - 132,02 zł - 84 zł = 1250,91 zł
Etap 2. wspólna maksymalna dopuszczalna kwota potrącenia - 3/5 wynagrodzenia netto
1250,91 zł x 3/5 = 750,55 zł
Etap 3. kwota wolna od potrącenia – brak
Etap 4. faktyczna możliwa kwota potrącenia – maksymalna dopuszczalna kwota potrącenia
(750,55 zł)
- kwota potrącenia tytułem alimentów z pensji zasadniczej 750,55 zł
- wynagrodzenie zasadnicze na rękę 1250,91 zł – 750,55 zł = 500,36 zł
- alimenty do potrącenia w następnych miesiącach 2093,83 zł – 750,55 zł = 1343,28 zł.
III. Dokonujemy potrącenia tytułem kary pieniężnej z wynagrodzenia zasadniczego
Etap 1. podstawa dokonania potrącenia 500,36 zł
Etap 2. maksymalna dopuszczalna kwota potrącenia - swoista MDKP właściwa dla kary
pieniężnej (dniówka robocza) niezależna od innych MDKP
swoista MDKP dla potrącenia kary pieniężnej = 1900 zł : 21 = 90,48 zł
Etap 3. Kwota wolna – 1355,69 zł
Ze względu na to, że kwota wolna od potrącenia tytułem kary pieniężnej (1355,69 zł) przewyższa
pozostałą podstawę dokonania potrącenia (500,36 zł), z wynagrodzenia zasadniczego
wypłaconego w marcu 2016 r. nie wolno już potrącić kary pieniężnej. Z zsumowanej kwoty
wynagrodzenia zasadniczego i trzynastki należy potrącić w tym miesiącu tylko alimenty w łącznej
kwocie 1856,72 zł (1106,17 zł + 750,55 zł). [Koniec przykładu 4]
Jak dokonywać potrąceń po ustaniu zatrudnienia
23
Dokonując potrąceń z wynagrodzenia wypłacanego już byłemu pracownikowi, też stosujemy
limity. Zaliczki nie pomniejszamy jednak o miesięczną ulgę
Potwierdził to SN wyrokach z 12 maja 2005 r. (I PK 248/04; PSNP 2006/1-2/12) oraz z 14
października 1997 r. (I PKN 319/97; OSNAP 1998/15/450). Z regułą tą korespondują:
• art. 884 § 1 k.p.c., w świetle którego zajęcie komornicze wciąż obowiązuje po zakończeniu
współpracy przez strony, choćby dłużnik nawiązał nowy stosunek pracy albo zakład przeszedł
na inną osobę, która o egzekucji wiedziała,
• art. 72 § 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, zgodnie z którym zajęcie
zachowuje moc w razie zmiany stosunku pracy lub zlecenia, nawiązania nowego stosunku
pracy albo zlecenia z tym samym pracodawcą, a także przy przejęciu zakładu na nowego
pracodawcę.
Dłużnik w załodze to więcej obowiązków
Po rozwiązania stosunku pracy dotychczasowy szef musi odnotować zajęcie komornicze w
świadectwie pracy, określając w ust. 5 zatytułowanym „Informacje o zajęciu wynagrodzenia”:
komornika / organ egzekucyjny, sygnaturę sprawy egzekucyjnej i wysokość potrąconych już kwot
z tego tytułu. Gdy zna on nowego pracodawcę, przekazuje mu zawiadomienie komornika / organu
egzekucyjnego o zajęciu płacy oraz dokumenty z tym związane, informując o tym dodatkowo
komornika / organ egzekucyjny. Od chwili dojścia tego zawiadomienia do kolejnego zakładu
następuje zajęcie należności u niego, co nie oznacza jednoczesnego zwolnienia z funkcji poborcy
potrącenia poprzedniego pracodawcy. Stary pracodawca wciąż ma więc obowiązki egzekucyjne do
czasu, aż go od nich uwolni komornik / organ egzekucyjny pismem o odwołaniu zajęcia. Nowy
pracodawca, któremu przyjmowana do pracy osoba przedstawia świadectwo pracy ze wzmianką o
potrąceniach, musi o tym poinformować niezwłocznie dotychczasowego pracodawcę oraz
komornika / organ egzekucyjny (art. 884 § 2 i 3 k.p.c. oraz art. 75 ustawy o postępowaniu
egzekucyjnym w administracji). Jeśli nowy zakład angażujący zwolnionego, który nie okazał mu
świadectwa pracy, dowie się o jego ostatnim miejscu pracy, ma obowiązek poinformować
dotychczasowego pracodawcę o jego zatrudnieniu (art. 884 § 3 k.p.c.). Wyjątkiem jest
nowozatrudniony, który przedstawi zaświadczenie od byłego pracodawcy o braku zajęcia jego
wynagrodzenia.
Jak rozliczać
Podstawę dokonania potrącenia z wynagrodzenia uiszczanego po zakończeniu stosunku pracy
stanowi pensja pomniejszona o składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez
zatrudnionego, zaliczkę na podatek dochodowy oraz o pełną składkę zdrowotną w wysokości 9
proc. podstawy wymiaru (stanowisko Departamentu Prawa Pracy w MPiPS z 16 października
2007 r.), czyli w wersji netto. Wciąż ujmujemy pracownicze kwotowe koszty uzyskania przychodu
(standardowo 111,25 zł lub 139,06 zł miesięcznie) mimo, że pobory zostały uregulowane po
ustaniu zatrudnienia. Naliczonej od niej zaliczki nie redukujemy jednak o miesięczną kwotę
zmniejszającą podatek (46,33 zł), choćby podwładny prawidłowo złożył PIT-2 przed pierwszą
wypłatą w roku podatkowym (pismo rzecznika prasowego MF z 17 stycznia 2011 r. oraz
interpretacja I US Łódź-Bałuty z 22 maja 2007 r., I USB XVI/415/34/07). Składniki płacowe
przysługujące za okresy dłuższe niż miesiąc dodajemy do innych zsumowanych wynagrodzeń
wypłaconych w miesiącu, kiedy te składniki uiściliśmy (art. 87 § 8 k.p.).
Przykład 1 [Wypłata kwartalnej premii po ustaniu zatrudnienia] Pani Agnieszka była
dziennikarką zatrudnioną na pełnym etacie; jej umowa o pracę uległa rozwiązaniu 31 marca 2016
r. W kwietniu 2016 r. pracodawca wypłacił jej premię za I kwartał 2016 r. w wysokości 2196 zł.
Komornik przedstawił zajęcie jej pensji z tytułu niespłaconej pożyczki na kwotę 4700 zł.
Pracownicy przysługiwały zwykłe koszty uzyskania przychodu i złożyła PIT-2. Aby prawidłowo
dokonać potrącenia z kwartalnej premii uiszczonej w kwietniu 2016 r., ustalamy po kolei:
24
Etap 1. podstawę dokonania potrącenia (premia netto):
2196 zł
Premia brutto
Składki na
ubezpieczenia
społeczne
finansowane
przez pracownika
razem: 301,07 zł
Składka na
ubezpieczenie
zdrowotne
1894,93 zł x 7,75 proc. = 146,86 zł
Koszty uzyskania
przychodu
111,25 zł
Podatek
dochodowy
podstawa opodatkowania: 2196 zł – 301,07 zł - 111,25 zł = 1783,68 zł, po
321,12 zł – 146,86 zł = 174,26 zł, po zaokrągleniu 174 zł
2196 zł – 301,07 zł - 170,54 zł - 174 zł = 1550,39 zł
Podstawa
dokonania
potrącenia
Etap 2. maksymalna dopuszczalna kwota potrącenia - 1/2 premii netto
1550,39 zł x 1/2 = 775,20 zł
Etap 3. kwota wolna od potrącenia - 100 proc. minimalnej płacy netto 1308,69 zł (bez PIT-2,
zwykłe KUP)
Etap 4. faktyczna możliwa kwota potrącenia
Od premii netto odejmujemy kwotę wolną od potrącenia: 1550,39 zł – 1308,69 zł = 241,70 zł.
Wynik porównujemy z maksymalną dopuszczalną kwotą potrącenia (775,20 zł). Skoro wynik jest
niższy, faktyczna dopuszczalna kwota potrącenia równa się wynikowi.
- kwota potrącenia tytułem pożyczki: 241,70 zł
- premia kwartalna na rękę: 1550,39 zł – 241,70 zł = 1308,69 zł
- pozostała pożyczka do potrącenia: 4700 zł – 241,70 zł = 4458,30 zł. [Koniec przykładu 1]
Przykład 2 [Trzynastka uiszczona po rozwiązaniu stosunku pracy] Stosunek pracy pana
Eugeniusza zakończył się za porozumieniem stron 4 lutego 2016 r. W marcu 2016 r. otrzymał od
jednostki dodatkowe wynagrodzenie roczne w kwocie 1956 zł. Komornik zajął jego
wynagrodzenie z racji zaległych alimentów; zostało do uregulowania 2280 zł. Pracownikowi
należały się podstawowe koszty uzyskania przychodu i złożył PIT-2. Rachunki potrącenia
powinny wyglądać tak:
Etap 1. podstawa dokonania potrącenia (trzynastka netto)
Trzynastka
1956 zł
25
brutto
Składki na
ubezpieczenia
społeczne
finansowane
przez pracownika
razem: 268,17 zł
Składka na
ubezpieczenie
zdrowotne
1687,83 zł x 7,75 proc. = 130,81 zł
Koszty uzyskania
przychodu
Podatek
dochodowy
Podstawa
dokonania
potrącenia
111,25 zł
podstawa opodatkowania: 1956 zł – 268,17 zł – 111,25 ≈ 1577 zł
pełny podatek: 1577 zł x 18 proc. = 283,86 zł (bez ujmowania kwoty 46,33
zł)
283,86 zł – 130,81 zł ≈ 153 zł
1956 zł – 268,17 zł - 151,90 zł - 153 zł = 1382,93 zł
Etap 2. dokonujemy potrącenia
- wysokość potrącenia tytułem alimentów 1382,93 zł
- trzynastka na rękę 1382,93 zł – 1382,93 zł = 0 zł
- pozostałe alimenty do potrącenia 2280 zł – 1382,93 zł = 897,07 zł. [Koniec przykładu 2]
Zbiegi egzkekucji do wynagrodzenia za pracę od 9.09.2016 r.
Od zbiegów egzekucji do wynagrodzenia za pracę powstałych 9.09.2016 r. i później
stosujemy nowe zasady ich rozstrzygania: łatwiejsze i bardziej elastyczne. Prostsze są też
kryteria wyboru organu egzekucyjnego do dalszego, łącznego prowadzenia obu postępowań.
Mowa o nowelizacji z 10.11.2015 r. Kc, Kpc, ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w
administracji oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1311). Modyfikuje ona metodę
rozstrzygania zbiegów egzekucji do pensji pracowników i zasiłków wszystkich osób oraz
obowiązki podmiotów zatrudniających. Ma być łatwiej, prościej i szybciej.
Do wynagrodzenia za pracę i zasiłków są kierowane dwojakiego rodzaju egzekucje: cywilna i
administracyjna. Egzekucja cywilna (zwana też sądową lub komorniczą) służy ściąganiu
zaległości w należnościach prywatnoprawnych, tj. głównie w alimentach, kredytach i pożyczkach.
Prowadzą ją cywilne organy egzekucyjne (dalej COE), czyli komornicy.
Dzięki egzekucji administracyjnej odzyskuje się nieuregulowane na czas daniny publiczne, jak
podatki, składki czy grzywny. Zawiadują nią liczne administracyjne organy egzekucyjne (dalej
AOE), przy czym egzekucję z wynagrodzenia pracowników i zasiłków prowadzą głównie dyrektor
oddziału ZUS, naczelnik US i gmina.
26
Oba rodzaje egzekucji rozpoczynają się dla pracodawców w momencie otrzymania zajęcia
wynagrodzenia za pracę i/lub zasiłków. Od tej chwili mają oni obowiązek dokonywać potrąceń
zgodnie z dyspozycją otrzymanego pisma. Podobieństwa i różnice obu postępowań obrazuje tabela
poniżej.
Porównanie cywilnej i administracyjnej egzekucji do wynagrodzenia za pracę
Kryterium
Egzekucja cywilna
Egzekucja administracyjna
cel postępowania odzyskiwanie
długów
w odzyskiwanie danin publicznych
należnościach
prywatnoprawnych (podatki, składki, grzywny)
(alimenty, kredyty, pożyczki)
OE
komornik
głównie dyrektor oddziału ZUS,
naczelnik US i gmina
zajęcie
wynagrodzenia
za pracę
– brak ustalonej przepisami formy
– obowiązujący wzór ustalony w
załącznikach
1
i
2
do
rozporządzenia MF z 17.12.2015 r.
w sprawie wzorów dokumentów
stosowanych
w
egzekucji
należności pieniężnych (Dz.U. z
2015 r. poz. 2310)
– treść niemal identyczna z
zajęciem cywilnym
– w zajęciu AOE wzywa do
przekazywania potrąceń wyłącznie
jemu
– treść niemal identyczna z zajęciem
administracyjnym
– w zajęciu komornik wzywa do
przekazywania
potrąceń
bezpośrednio
jemu
lub
wierzycielowi
sankcje
naruszenia
za komornik
wymierza
maksymalnie do 2000 zł
grzywnę –
AOE
wymierza
grzywnę
maksymalnie do 3800 zł
– AOE może wystawić tytuł
egzekucyjny i ściągnąć z konta
pracodawcy kwotę potrącenia,
którego pracodawca nie pobrał z
pensji pracownika-dłużnika
Ze zbiegami egzekucji z wynagrodzenia za pracę mamy do czynienia, gdy do wynagrodzenia
pracownika zostały skierowane co najmniej dwie egzekucje (sądowe lub administracyjne)
prowadzone przez minimum dwa OE (sądowe lub administracyjne). Wyróżniamy zbiegi:
• jednorodne – wynagrodzenie pracownika zostało zajęte przez dwa OE na poczet dwóch
egzekucji tego samego rodzaju (zbieg egzekucji sądowej z egzekucją sądową oraz
egzekucji administracyjnej z administracyjną); ich rozstrzygnięcie (wskazanie OE
właściwego do dalszej łącznej konstynuacji obu postępowań) odbywa się bez ingerencji
sądu,
• niejednorodne – do wynagrodzenia pracownika zostały skierowane dwei egzekucje dwóch
OE (komornika i AOE) innego rodzaju; rozstrzyga je sąd lub w mniej kontrowersyjnych
sprawach referendarz sądowy na mocy postanowienia.
Dalej opisujemy zmiany przepisów egzekucyjnych, jakie obowiązują od 9.09.2016 r. oraz ich
wpływ na powinności zakładów pracy.
1. Zbieg egzekucji administracyjnych do wynagrodzenia za pracę
Powstaje, kiedy pracodawca otrzymuje drugie z kolei zajęcie wynagrodzenia 1 pracownika od
AOE (dyrektora oddziału ZUS, naczelnika US lub gminy). Dotychczas (do zbiegów egzekucji
27
administracyjnych powstałych najpóźniej 8.09.2016 r.) pracodawca najpierw musiał sporządzić
pismo o powstaniu zbiegu egzekucji i wysłać je w ciągu 7 dni od daty powstania zbiegu do
wszystkich zainteresowanych AOE. Informował w nim też o dacie powstania zbiegu oraz ew.:
• o powstaniu przeszkód w wypłacie wynagrodzenia i ich rodzaju,
• czy inne osoby roszczą sobie do niego prawa,
• czy i w jakim sądzie toczy się sprawa o zajęte wynagrodzenie,
• czy i o jakie roszczenia została skierowana do zajętego wynagrodzenia egzekucja przez
innych wierzycieli.
Pracodawca miał również obowiązek zawiadomić AOE o zmianie wymienionych okoliczności.
W piśmie tym mógł wskazać AOE właściwy jego zdaniem do dalszego łącznego prowadzenia obu
postępowań.
Dotychczas obie zsumowane egzekucje administracyjne przejmował zawsze naczelnik US, choćby
nie należał do rywalizujących organów, przez co często bywał on określany nadrzędnym AOE.
Właściwy był po pierwsze naczelnik US, który pierwszy dokonał zajęcia tej pensji, a w
pozostałych sytuacjach – naczelnik US właściwy dla miejsca zmaieszkania pracownika-dłużnika.
Mogło się więc zdarzyć – gdy naczelnik US nie pozostawał w konkretnej sytuacji w zbiegu – że
pracodawca miał obowiązek wysłać pismo o powstaniu zbiegu egzekucji do 3 AOE: 2
zbiegających się i właściwego naczelnika US. W praktyce najczęściej pracodawcy wysyłają pismo
do właściwego AOE, a jego kopię – oczywiście z odpowiednią adnotacją – do niewłaściwych
AOE.
Począwszy od zbiegów egzekucji administracyjnych do wynagrodzenia za pracę powstałych
9.09.2016 r. i później sama procedura pozostaje identyczna, lecz zmianie uległy kryteria wyboru
właściwego AOE w celu ich uproszczenia i jak najszybszego zaspokojenia wierzyciela.
Pracodawca nadal więc w pierwszej kolejności sporządza pismo o powstaniu zbiegu egzekucji i
przekazuje je zainteresowanym AOE w ciągu 7 dni od daty powstania zbiegu. W piśmie
powiadamia o terminie powstania zbiegu oraz wskazuje OE właściwy do dalszego zawiadywania
połączonymi postępowaniami według nowych kryteriów wyboru właściwego AOE:
• właściwy jest AOE, który pierwszy dokonał zajęcia wynagrodzenia za pracę,
• jeśli pierwszeństwa nie da się ustalić (2 zajęcia zakład pracy dostał tego samego dnia) –
właściwy jest AOE, który dokonał zajęcia na poczet należności w wyższej kwocie (art. 63
w zw. z art. 62 § 1 ustawy z 17.06.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji,
Dz.U. z 2016 r. poz. 599, dalej upea).
Przykładowy wzór pisma do właściwego
administracyjnych do wynagrodzenia za pracę
ABC F.H.
ul. Szlachecka 109/89
30-897 Środa
AOE
o
powstaniu
zbiegu
egzekucji
Środa 19.09.2016 r.
Dyrektor Oddziału ZUS w Kaliszu
ul. Zamcza 7
03-278 Kalisz
dot. egzekucji z wynagrodzenia za pracę p. Tomasza Grzejewicza, PESEL 711012032XX, sygn.
akt KM 23/M/2014
Informuję, że:
a) 15.09.2016 r. pracodawca ABC F.H. otrzymał kolejne zajęcie wynagrodzenia za pracę p.
Tomasza Grzejewicza przez Naczelnika US w Środzie, ul. Orzechowa 9/7, z jego wniosku o
28
zapłatę zaległych podatków (sygn. akt KM 123/M/2013). W związku z tym 15.09.2016 r. powstał
zbieg egzekucji administracyjnych do wynagrodzenia za pracę p. Tomasza Grzejewicza.
b) Jest Pan właściwy do dalszego łącznego prowadzenia obu egzekucji administracyjnych,
ponieważ Pan jako pierwszy dokonał zajęcia wynagrodzenia p. Tomasza Grzejewicza. W związku
z tym to Panu będę przekazywać kwoty potrącone tytułem obu egzekucji administracyjnych w
ramach dozwolonych limitów określonych w Kp.
c) Pismo o powstałym zbiegu egzekucji administracyjnych pracodawca wysłał również do
Naczelnika US.
Z poważaniem,
Teodor Gumny
(właściciel ABC F.H.)
Pismo o powstaniu zbiegu egzekucji administracyjnych adresowane do właściwego AOE
pracodawca może skserować i z odpowiednią adnotacją wysłać do drugiego „zbiegającego się”
AOE (tu naczelnik US). Należy to uznać za spełnienie obowiązku informacyjnego.
Zbieg egzekucji administracyjnych – tak jak dotychczas – nie wstrzymuje czynności
egzekucyjnych. Począwszy od zbiegów powstałych 9.09.2016 r. i później niewłaściwy AOE ma
obowiązek rozliczyć się z właściwym AOE z przekazanej sprawy następująco:
• sporządza i przekazuje właściwemu AOE odpisy tytułu wykonawczego z oznaczeniem
jego celu, zajęcia oraz innych dokumentów niezbędnych do prawidłowego prowadzenia
egzekucji, a odpis tytułu wykonawczego opatruje adnotacją o wysokości należnych
kosztów egzekucyjnych oraz zakresie, w jakim należność została zaspokojona,
• zwraca wierzycielowi niewykorzystaną zaliczkę,
• przekazuje właściwemu AOE kwoty uzyskane z egzekucji od pracodawcy, których jeszcze
nie przekazał wierzycielowi,
• zawiadamia pracownika-dłużnika i pracodawcę o przekazaniu sprawy właściwemu AOE
(art. 63 w zw. z art. 62b § 2 upea).
Na żądanie niewłaściwego AOE właściwy AOE informuje o przebiegu egzekucji po dacie
powstania zbiegu.
Po sporządzeniu i wysłaniu pisma o powstaniu zbiegu egzekucji administracyjnych pracodawca
może dokonywać potrąceń. W tym zakresie jego sposób postępowania nie uległ zmianie.
Przykład
Wynagrodzenie pracownika zostało zajęte 4.06.2014 r. przez dyrektora oddziału ZUS tytułem
zaległych składek na kwotę 136 678 zł, a 15.09.2016 r. przez naczelnika US – na poczet zaległych
podatków, na kwotę 27 000 zł. Pracodawca sporządził pismo o powstaniu zbiegu
administracyjnych egzekucji do wynagrodzenia za pracę, wskazując dyrektora oddziału ZUS jako
AOE właściwy do dalszego prowadzenia połączonych postępowań – to on jako pierwszy dokonał
zajęcia tego wynagrodzenia. Pod koniec września 2016 r. pracownik dostał 1780 zł netto
wynagrodzenia za pracę. Jest zatrudniony na ¾ etatu, przysługują mu podstawowe koszty
uzyskania przychodów (111,25 zł miesięcznie) i stawka podatkowa 18%, złożył też PIT-2.
Pracodawca dokonuje zbiegających się potrąceń świadczeń niealimentacyjnych w ramach 2
limitów:
• maksymalnej dopuszczalnej kwoty potrącenia (MDKP) wynoszącej ½ wynagrodzenia
netto pracownika,
• kwoty wolnej (KW) – w wysokości 100% minimalnego wynagrodzenia netto,
proporcjonalnej do wymiaru czasu pracy.
Robi to następująco:
• podstawa dokonania potrącenia: 1780 zł netto,
• MDKP wspólna dla obu potrąceń: 1780 zł × ½ = 890 zł,
• KW: 1355,69 zł × 3/4 etatu = 1016,77 zł,
29
• faktyczna możliwa kwota potrącenia (FMKP): 1780 zł – 1016,77 zł = 763,23 zł; skoro
kwota – 763,23 zł < 890 zł, to FMKP = 763,23 zł,
• kwota potrącenia tytułem obu świadczeń niealimentacyjnych 763,23 zł,
• wynagrodzenie „na rękę”: 1780 zł – 763 zł = 1016,77 zł.
Pracodawca przekazuje właściwemu AOE (dyrektorowi oddziału ZUS) potrącenie w wysokości
763 zł, a pracownikowi – kwotę wolną: 1016,77 netto.
[Koniec przykładu]
Zmiany w rozstrzyganiu zbiegów egzekucji administracyjnych do wynagrodzenia za pracę z
punktu widzenia pracodawcy
Etapy
Do 8.09.2016 r.
Od zbiegów powstałych 9.09.2016 r.
postępowania
i później
1)
Pismo
o
powstaniu
zbiegu
egzekucji
administracyjnych
1) Pracodawca sporządza je i
wysyła do zainteresowanych AOE
w ciągu 7 dni od daty powstania
zbiegu. W piśmie m.in.:
• informuje o dacie powstania
zbiegu,
• może
wskazać
AOE
właściwy
do
łącznego
prowadzenia obu egzekucji
według kryteriów:
– po pierwsze właściwy jest
naczelnik US, który jako pierwszy
dokonał zajęcia wynagrodzenia,
– jeśli naczelnik US w ogóle nie
dokonał zajęcia lub nie dokonał
jako pierwszy – właściwy jest
naczelnik
US
dla
miejsca
zamieszkania pracownika-dłużnika.
1) Pracodawca nadal sporządza je i
wysyła do „zbiegających się” AOE w
ciągu 7 dni od daty powstania zbiegu.
W piśmie m.in.:
• informuje o dacie powstania
zbiegu,
• może wskazać AOE właściwy
do łącznego prowadzenia obu
egzekucji, ale według innych,
nowych kryteriów wyboru
właściwego AOE:
– po pierwsze właściwy jest AOE,
który jako pierwszy dokonał zajęcia
wynagrodzenia,
– jeśli pierwszeństwa nie da się
ustalić – właściwy jest AOE, który
dokonał zajęcia na poczet należności
w wyższej kwocie.
Dokonanie potrąceń Zbiegających się potrąceń świadczeń niealimentacyjnych pracodawca
rachunkowo
dokonuje w ramach limitów przewidzianych w Kp:
– MDKP: ½ wynagrodzenia netto pracownika,
– KW: 100% minimalnego wynagrodzenia netto, proporcjonalnie do
wymiaru czasu pracy
oraz przekazuje AOE wskazanemu jako właściwy w piśmie o powstaniu
zbiegu egzekucji.
Co się zmieniło
Zmiany polegają na:
– rezygnacji ze szczególnego statusu naczelnika US jako nadrzędnego
AOE
– wprowadzeniu nowych (prostszych i bardziej przejrzystych) kryteriów
wyboru właściwego AOE.
Nie ulega zmianie:
– tryb postępowania i obowiązków pracodawcy w razie powstania zbiegu
egzekucji administracyjnych do wynagrodzenia za pracę
– metoda rachunkowego dokonywania potrąceń w zbiegu na liście płac.
Tak jak dotychczas, również po zmianach przepisów, w razie powstania kolejnego zbiegu
egzekucji administracyjnej do wynagrodzenia pracownika (nadejścia trzeciego i dalszych zajęć)
pracodawca przekazuje tę sprawę AOE wyłonionemu jako właściwy przy pierwszym zbiegu
administracyjnym (art. 63 w zw. z art. 62e upea).
30
2) Zbieg egzekucji sądowych do wynagrodzenia za pracę
W rozstrzyganiu zbiegu egzekucji sądowych do pensji zatrudnionego nie nastąpiły żadne zmiany.
By jednak pokazać całość zagadnienia, przypominamy obowiązujące zasady. Zbieg egzekucji
cywilnych zachodzi, kiedy do wynagrodzenia zatrudnionego zgłosił się drugi kolejny komornik i
powstaje w dniu doręczenia zakładowi pracy zajęcia wynagrodzenia za pracę od kolejnego
komornika. Prowadzenie obu postępowań do łącznej realizacji przejmuje wtedy z mocy ustawy
komornik właściwy według Kpc (art. 7731 Kpc). Przejęcie to następuje bez wydawania orzeczenia
przez sąd czy postanowienia przez jeden z „rywalizujących” COE. Zgodnie z Kpc łączne
prowadzenie obu egzekucji sądowych jest zadaniem komornika właściwego miejscowo, czyli
właściwego dla:
• miejsca zamieszkania pracownika-dłużnika (tj. miejsca przebywania pracownika z
zamiarem stałego pobytu),
• miejsca pobytu pracownika-dłużnika – gdy nie ma on w Polsce miejsca zamieszkania,
• ostatniego miejsca zamieszkania w kraju pracownika-dłużnika – jeżeli miejsce jego pobytu
nie jest znane bądź leży poza Polską.
Gdy na podstawie wskazanych kryteriów miejscowych kilku komorników jest właściwych albo
żaden nie jest właściwy, łączne postępowania prowadzi komornik, który pierwszy wszczął
egzekucję z tego wynagrodzenia. Przekazując sprawę, komornik musi rozliczyć koszty.
Pracodawca ma obowiązek pisemnie poinformować obu komorników o zaistniałym zbiegu
egzekucji sądowych, w ciągu 7 dni od jego powstania, w sposób analogiczny do opisanego przy
zbiegu egzekucji administracyjnych. Następnie przystępuje do dokonania skumulowanych
potrąceń.
Jeśli obaj konkurujący komornicy żądali świadczeń niealimentacyjnych, pracodawca robi
potrącenia w ramach limitów opisanych w powyższym przykładzie. Gdy obaj komornicy domagali
się alimentów albo jeden alimentów, a drugi świadczenia niealimentacyjnego, wówczas zwykle
zakład pracy potrąca tylko alimenty w wysokości MDKP – 3/5 wynagrodzenia netto. Alimenty
konsumują całą MDKP i przeważnie nie można się już nic potrącić tytułem świadczenia
niealimentacyjnego.
Przykład
Na początku października 2016 r. nastąpił zbieg egzekucji komorniczych do wynagrodzenia
pracownika. Pierwszy komornik ściągał zaległe alimenty w kwocie 30 000 zł, a drugi –
niespłaconą pożyczkę w wysokości 250 000 zł. W piśmie o powstaniu zbiegu egzekucji cywilnych
jako organ właściwy pracodawca wskazał pierwszego komornika (działającego w miejscu
zamieszkania pracownika-dłużnika). Pod koniec tego miesiąca pracownik otrzymał 2500 zł netto
wynagrodzenia. Jest zatrudniony na pełnym etacie, przysługują mu podstawowe koszty uzyskania
przychodów i złożył PIT-2.
Potrącenie alimentacyjne:
• PDP: 2500 zł netto,
• MDKP: 2500 zł × 3/5 = 1500 zł,
• KW: brak,
• FMKP: MDKP = 1500 zł,
• kwota potrącenia alimentacyjnego: 1500 zł,
• wynagrodzenie „na rękę”: 2500 zł – 1500 zł = 1000 zł.
Tytułem świadczenia niealimentacyjnego nie wolno już nic potrącić, ponieważ potrącenie
alimentacyjne pochłonęło pełną MDKP. Pracodawca przekazuje pierwszemu komornikowi kwotę
1500 zł, a pracownikowi – 1000 zł netto.
[Koniec przykładu]
3) Zbieg egzekucji sądowej i administracyjnej do wynagrodzenia za pracę
31
Największe zmiany zaszły w sposobie rozstrzygania niejednorodnych zbiegów do wynagrodzenia
za pracę. Zbieg egzekucji sądowej i administracyjnej następuje, gdy do tego samego
wynagrodzenia została skierowana chociaż jedna egzekucja sądowa i jedna administracyjna.
Dotychczas pracodawca musiał w ciągu 7 dni powiadomić oba OE o powstaniu zbiegu w sposób
podobny do opisanego przy zbiegu egzekucji sądowych. Jednak w piśmie tym nie mógł wskazać
OE właściwego do przejęcia połączonych postępowań, ponieważ o tym decydował sąd rejonowy
(SR). Po otrzymaniu tych pism komornik i AOE wstrzymywały czynności egzekucyjne i
przekazywały akta spraw do SR właściwego dla siedziby tego z nich, który pierwszy wszczął
postępowanie (art. 773 Kpc, art. 62 upea, uchwała SN z 21.02.2003 r., III CZP 89/02). SR
wydawał postanowienie wskazujące OE właściwy do kontynuacji obu postępowań, w trybie dla
niego właściwym (uchwała SN z 24.02.2010 r., III CZP 133/09). Pracodawca otrzymywał zwykle
kopię tego postanowienia od właściwego OE.
Począwszy od zbiegów niejednorodnych egzekucji do wynagrodzenia za pracę zaistniałych
9.09.2016 r. i później odstąpiono od zasady ich rozstrzygania przez SR. W piśmie o powstaniu
takiego zbiegu pracodawca może już wskazać OE właściwy do łącznego nadzorowania obu
postępowań na podstawie nowych kryteriów wyboru:
• po pierwsze właściwy jest OE, który pierwszy dokonał zajęcia wynagrodzenia za pracę,
• jeśli tego pierwszeństwa nie da się ustalić – właściwy jest OE, który dokonał zajęcia na
poczet należności w wyższej kwocie.
Wyjątkowo w zbiegu do wynagrodzenia za pracę egzekucji administracyjnej prowadzonej na
podstawie jednolitego tytułu wykonawczego państwa członkowskiego UE albo zagranicznego
tytułu wykonawczego określonego w ustawie o wzajemnej pomocy oraz egzekucji sądowej łączne
postępowanie przejmuje AOE (art. 63 w zw. z art. 62 § 2 upea).
Pisma zakład pracy przekazuje obu „zbiegającym się” OE (właściwemu i niewłaściwemu)
najpóźniej 7. dnia po dacie powstania zbiegu. Po ich otrzymaniu oba OE nie wstrzymują już
czynności egzekucyjnych i nie przekazują akt spraw do SR. Pracodawca może przystąpić do
dokonania skumulowanych potrąceń.
Przykładowy wzór pisma do właściwego OE o powstaniu zbiegu egzekucji sądowej i
administracyjnej do wynagrodzenia za pracę
DAREKS SC
ul. Tulicka 2/134
01-987 Płock
Płock, 20.10.2016 r.
Andrzej Sądej
Komornik Sądowy
SR w Płocku
Kancelaria Komornicza …………….
32
dot. egzekucji z wynagrodzenia za pracę p. Janiny Dmoch, PESEL 780213025XX, sygn. akt KM
710/2013
Informuję, że:
a) Wynagrodzenie p. Janiny Dmoch zostało zajęte 11.10.2016 r. przez dyrektora oddziału ZUS w
Grąbiczu, z wniosku dyrektora tego oddziału ZUS o zaległe składki (sygn. akt AGH 256/2012).
b) Jest Pan właściwy do dalszego prowadzenia obu postępowań, ponieważ Pan jako pierwszy
dokonał zajęcia wynagrodzenia za pracę p. Janiny Dmoch. W związku z tym Panu będę
przekazywać kwoty potrącane łącznie z racji obu egzekucji.
c) Pismo o powstałym zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej pracodawca wysłał również do
dyrektora oddziału ZUS.
Z poważaniem,
Stefan Karwowski
(pełnomocnik właściciela DAREKS SC)
Przykład
Potrącenia tej samej kategorii
W połowie września 2016 r. doszło do zbiegu niejednorodnych egzekucji do wynagrodzenia za
pracę. Komornik żądał zaległych rat kredytu na kwotę 20 000 zł, a naczelnik US – podatków na
sumę 126 000 zł. W piśmie o powstaniu zbiegu egzekucji jako OE właściwy pracodawca wskazał
komornika, który pierwszy dokonał zajęcia pensji pracownika. Na koniec tego miesiąca pracownik
otrzymał 3500 zł netto wynagrodzenia. Jest zatrudniony na pełny etat, przysługują mu
podstawowe koszty uzyskania przychodów i złożył PIT-2. Potrącenie powinno wyglądać tak:
• MDKP: 3500 × 1/2 = 1750 zł,
• KW: 1355,69 zł,
• FMKP: 3500 zł – 1355,69 zł = 2144,31 zł; skoro kwota ta jest wyższa od MDKP, to FMKP
= 1750 zł,
• kwota potrącenia niealimentacyjnego: 1750 zł,
• wynagrodzenie „na rękę”: 3500 zł – 1750 = 1750 zł.
Pracodawca przelewa komornikowi kwotę 1750 zł i tyle samo wypłaca pracownikowi-dłużnikowi.
[Koniec przykładu]
Przykład
Potrącenia różnych kategorii
W połowie września 2016 r. doszło do zbiegu niejednorodnych egzekucji do wynagrodzenia za
pracę. Komornik żądał zaległych alimentów na kwotę 20 000 zł, a naczelnik US – podatków na
sumę 126 000 zł. W piśmie o powstaniu zbiegu egzekucji jako OE właściwy pracodawca wskazał
naczelnika US, który pierwszy dokonał zajęcia pensji pracownika. Na koniec tego miesiąca
pracownik otrzymał 3500 zł netto wynagrodzenia. Jest zatrudniony na pełny etat, przysługują mu
podstawowe koszty uzyskania przychodów i złożył PIT-2.
Potrącenie alimentacyjne:
• MDKP: 3500 × 3/5 = 2100 zł,
• KW: brak,
• FMKP: MDKP = 2100 zł,
• kwota potrącenia niealimentacyjnego: 2100 zł,
• wynagrodzenie „na rękę”: 3500 zł – 2100 = 1400 zł.
Z racji świadczenia niealimentacyjnego (podatki) nie można już nic potrącić, ponieważ potrącenie
alimentacyjne skonsumowało całą wspólną MDKP. Pracodawca przekazuje naczelnikowi US
kwotę potrącenia alimentacyjnego 2100 zł, a pracownikowi-dłużnikowi – 1400 zł netto.
[Koniec przykładu]
33
Zmiany w rozstrzyganiu zbiegów sądowej i administracyjnej egzekucji do wynagrodzenia za
pracę
Etapy postępowania
Do 8.09.2016 r.
Od zbiegów egzekucji powstałych
9.09.2016 r. i później
1)
Pismo
o 1) Pracodawca sporządzał je i
powstaniu
zbiegu przekazywał „zbiegającym się”
OE w ciągu 7 dni od daty
egzekucji
powstania zbiegu. W piśmie:
• podawał datę powstania
zbiegu,
wskazywał
OE
• nie
właściwego do przejęcia
złączonych postępowań,
bo to było zadanie SR.
1) Pracodawca sporządza je i
przekazuje „zbiegającym się” OE w
ciągu 7 dni od daty powstania
zbiegu. W piśmie:
• podaje
datę
powstania
zbiegu,
• wskazuje OE właściwy do
przejęcia
złączonych
postępowań na podstawie
nowych kryteriów wyboru:
– właściwy jest OE, który pierwszy
dokonał zajęcia,
– jeśli tego pierwszeństwa nie da
się ustalić – właściwy jest OE,
który dokonał zajęcia na poczet
należności w wyższej kwocie.
2) Przekazanie akt
do SR
2) Po otrzymaniu pism oba OE
wstrzymywały
czynności
egzekucyjne i przekazywały akta
spraw do SR.
Nastąpiła
rezygnacja
z
pośrednictwa sądu i tego etapu.
Obecnie taki zbieg nie wstrzymuje
czynności egzekucyjnych, a OE nie
przekazują akt sprawy do sądu.
3) Wskazanie
właściwego OE
przez sąd
3) SR lub referendarz sądowy
wyłaniały w postanowieniu OE
właściwy
do
łącznego
prowadzenia obu postępowań w
trybie dla niego właściwym,
kierując się głównie stadium
zaawansowania obu egzekucji.
Nastąpiła
rezygnacja
z
pośrednictwa sądu i tego etapu.
Obecnie sąd ani referendarz
sądowy nie wskazują właściwego
OE do przejęcia obu postępowań.
4) Dokonanie
potrąceń
4) Patrz przykłady.
2)
Zasady
obliczania
kwot
podlegających
potrąceniu
nie
uległy zmianie.
Co się zmieniło
Zmiany polegają na:
– rezygnacji z pośrednictwa SR we wskazywaniu OE właściwego do
przejęcia „zbiegających się” egzekucji,
– odstąpieniu od zasady wstrzymywania czynności egzekucyjnych w
wyniku zaistnienia niejednorodnego zbiegu,
– wskazywaniu przez pracodawcę w piśmie o powstaniu zbiegu
egzekucji właściwego OE,
– wprowadzeniu nowych prostszych kryteriów wyboru właściwego
OE w zbiegu niejednorodnym,
– ujednoliceniu sposobu postępowania pracodawcy w przypadku
wszystkich zbiegów egzekucji do wynagrodzenia za pracę.
Inne zmiany w egzekucji
34
• W razie zbiegów egzekucji z zasiłków, alimentów lub alimentów ze świadczeniem
niealimentacyjnym płatnik:
– przekazuje łączne potrącenia organowi egzekucyjnemu (dalej OE), który pierwszy dokonał
zajęcia, a jeżeli tego pierwszeństwa nie da się ustalić – temu, który dokonał zajęcia na poczet
należności w wyższej kwocie (dotychczas płatnik przekazywał je na depozyt do czasu nadejścia
rozstrzygnięcia od właściwego organu),
– niezwłocznie sporządza pismo o powstaniu takich zbiegów egzekucji i przekazuje do obu OE
(dotychczas taki obowiązek nie wynikał wprost z przepisów).
• Zmieniły sie zasady składania skarg na czynności komornika – od 8.09.2016 r. czyni się to
za pośrednictwem komornika, a jeśli nie uzna on skargi za zasadną, to w ciągu 3 dni
sporządza uzasadnienie i przesyła ze skargą do właściwego sądu.
• Od 8.09.2016 r. środki na rachunku bankowym są wolne od egzekucji do wysokości 75%
minimalnego wynagrodzenia miesięcznie (dotychczas obowiązywało zwolnienie do kwoty
3-krotności miesięcznego przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, bez
wypłat nagród z zysku).
Jak dokonywać potrąceń ze zlecenia i kontraktu menedżerskiego
Z wypłacanej regularnie zapłaty za zlecenie zleceniodawca potrąca tyle, ile może z
wynagrodzenia za pracę – pod warunkiem jednak, że takie ograniczenie wynika z zajęcia
wynagrodzenia za pracę.
Zarobki za umowę zlecenia są chronione przez potrąceniami, jak wynagrodzenie za pracę, jeśli
łącznie spełniają warunki:
• mają charakter powtarzalny (periodyczny), czyli zleceniodawca uiszcza je z pewną
regularnością, choć niekoniecznie w jednakowych odstępach czasu,
• ich celem jest zapewnienie utrzymania (art. 833 § 2 k.p.c.).
K.p.c. nie definiuje zwrotu „zapewnienie utrzymania”. Utarło się, że chodzi o świadczenia
przynoszące danej osobie korzyści pozwalające na nabywanie bieżących, codziennych dóbr i usług
oraz zapewniające jej i najbliższym przynajmniej minimum egzystencji. Z taryfy ulgowej nie
korzysta zatem działalność prowadzona dla czystego zysku, np. gospodarcza. Reasumując:
wynagrodzenie za wykonanie zlecenia ma gwarancje ograniczonych potrąceń (jak z
wynagrodzenia za pracę), gdy wykonawca współpracuje na stałe ze zleceniodawcą na podstawie
umowy ciągłej bądź umów odnawialnych, regularnie gratyfikowanych i stanowiących dla niego
źródło dochodu służącego utrzymaniu.
Zamawiający nie decyduje
Jeśli zakład nie angażuje zleceniobiorcy dodatkowo na podstawie umowy o pracę, to zajęcie jego
pensji powinno opiewać na egzekucję z innej wierzytelności. Nawet jeśli przychody ze zlecenia
odpowiadają podanym kryteriom, zleceniodawca nie ma jeszcze pewności, że należy dokonywać z
nich potrąceń jak z pensji ze stosunku pracy (art. 87-91 k.p.). Ograniczenie egzekucji z innych
wierzytelności do zasad wynikających z art. 87-92 k.p. musi wynikać z pisma o jej zajęciu.
Zamawiający nie ma prawa samodzielnie rozstrzygać, ile zabrać z płacy za zlecenie, ani też
interpretować niejasnych przepisów. W zajęciu innej wierzytelności (wynagrodzenia za zlecenie)
komornik / organ egzekucyjny musi wskazać m.in. zakres egzekucji, w tym konkretną, istniejącą
wierzytelność i ograniczenie egzekucji. W pismach o zajęciu innych wierzytelności organy
egzekucyjne często nakazują, by do świadczeń powtarzalnych i służących utrzymaniu stosować
przepisy o ochronie wynagrodzenia za pracę przed potrąceniami. Chcą w ten sposób uniknąć
kolejnych skarg dłużników i przedłużania postępowania egzekucyjnego przez konieczność
ograniczania potrąceń przed sądem.
Ochrona jednak ułomna
35
Dopiero gdy zapłata za zlecenie wykazuje opisane cechy, a komornik w zajęciu ograniczył
egzekucję do zasad dotyczących wynagrodzenia za pracę, dokonujemy potrąceń wedle art. 87 – 91
k.p., honorując dwa limity:
• maksymalną dopuszczalną kwotę potrącenia,
• kwotę wolną od potrąceń.
Jednak przy potrącaniu z wynagrodzenia za zlecenie nie należy respektować kwoty wolnej od
potrąceń w rozumieniu kodeksu pracy, bo jest ona ściśle związana ze stosunkiem pracy, a ponadto
proporcjonalna do wymiaru czasu pracy. Dlatego jej ustalenie dla zleceniobiorcy jest w praktyce
niemożliwe, a ponadto „odpowiednie stosowanie (…) przepisów o egzekucji z wynagrodzenia za
pracę oznacza, że przepisy te należy stosować przy pełnym uwzględnieniu charakteru, a także celu
egzekucji z innych wierzytelności (…) oraz wynikających stąd różnić w stosunku do
wynagrodzenia za pracę” (wyrok SA w Warszawie z 30 stycznia 2008 r., VI ACa 365/07; LEX nr
418565).
Bez kwoty wolnej, ale z minimum egzystencji
Przy naliczaniu potrąceń z pensji za zlecenie na podobnych warunkach jak z wynagrodzenia za
pracę nie wiąże nas kwota wolna od potrąceń. Obowiązują za to maksymalne dopuszczalne kwoty
potrącenia, które dla przykładu wynoszą przy egzekwowaniu sum na mocy tytułów
wykonawczych na zaspokojenie:
• alimentów – 3/5 wynagrodzenia netto zleceniobiorcy,
• innych świadczeń niż alimenty – ½ wynagrodzenia netto zleceniobiorcy.
Zleceniobiorcy pobierającemu periodyczną płacę musimy jednak zostawić jednorazowo tzw.
minimum egzystencji dłużnika odpowiadające części płacy za czas do najbliższego terminu
wypłaty (art. 829 pkt 5 k.p.c., uchwała SN z 17 grudnia 1981 r., III CZP 32/81; OSNC 1982/7/93).
Co musi poborca
W trakcie postępowania egzekucyjnego zleceniodawcy przypada rola poborcy potrącenia i
oddania go komornikowi / organowi egzekucyjnemu. Oprócz tego ma on obowiązek na wezwanie
zawiadomić wymienione organy w ciągu tygodnia:
• czy i w jakiej wysokości przysługuje dłużnikowi wynagrodzenie za zlecenie, a w razie
przeszkód w jej egzekucji – o ich przyczynach,
• czy inne osoby roszczą sobie prawo do wierzytelności, czy i w jakim sądzie lub przed jakim
organem toczy się lub toczyła sprawa o zajętą wierzytelność oraz, czy i o jakie roszczenia
została skierowana do niej egzekucja przez innych wierzycieli.
Oczywiste jest, że zamawiającemu nie wolno uiszczać zajętej części egzekwowanego
wynagrodzenia.
Przy braku wzmianki
Często w zajęciu brakuje wzmianki o ograniczeniu egzekucji z innej wierzytelności (z
wynagrodzenia za zlecenie) do zasad wiążących przy dokonywaniu potrąceń z wynagrodzenia za
pracę. Zleceniodawca ma wówczas obowiązek zająć całą pensję, nie oglądając się na maksymalną
dopuszczalną kwotę potrącenia - nawet, jeśli umowa zlecenia potencjalnie spełnia przesłanki
ograniczonych potrąceń. Zostawia wówczas zleceniobiorcy jednorazowo (a nie co miesiąc)
pieniądze niezbędne na utrzymanie dłużnika i jego rodziny przez 2 tygodnie (art. 829 pkt 5 k.p.c.).
Dotyczy to również sytuacji, kiedy zatrudniający nie wie, jak zakwalifikować pensję za zlecenie:
do świadczeń powtarzających i służących utrzymaniu, czy też nie. Zleceniodawca nigdy nie
rozstrzyga sam. Zajmuje całą pensję za zlecenie, dzieląc się ewentualnie wątpliwościami ze
zleceniobiorcą – dłużnikiem, któremu wolno dalej walczyć o swoje prawa, wystąpić ze skargą na
czynności komornika oraz żądać ograniczenia egzekucji do limitów obowiązujących przy
dokonywaniu potrąceń z wynagrodzenia za pracę.
Przykład 1 [Stała płaca służąca utrzymaniu] W marcu 2016 r. firma dostała zajęcie komornicze
wynagrodzenia zatrudnionego na stałe zleceniobiorcy pana Andrzeja z tytułu niespłaconej przez
niego pożyczki, na kwotę 5200 zł. Komornik zastrzegł w piśmie, że jeśli płaca ma charakter
periodyczny i służy utrzymaniu, to należy stosować zasady dokonywania potrąceń z
wynagrodzenia za pracę. Pan Andrzej jest zatrudniony na podstawie bezterminowej umowy
36
zlecenia, a pobory (1470 zł brutto) dostaje co miesiąc. Przysługują mu koszty uzyskania
przychodu w wysokości 20 proc., nie złożył wniosku o zastosowanie do niego stawki podatku
dochodowego 32 proc. Przystąpił do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Zleceniodawca
uznał, że umowa zlecenia spełnia warunki ograniczonych potrąceń (ma stały charakter i służy
utrzymaniu pracownika, bo miesięczna pensja nie osiąga kwoty minimalnej płacy). Obliczając
wysokość potrącenia z tytułu niespłaconej pożyczki, ustala on po kolei:
Etap 1. podstawę dokonania potrącenia
1470 zł
Pensja brutto
Składki na
ubezpieczenia
społeczne
finansowane
przez pracownika
razem: 201,54 zł
Składka na
ubezpieczenie
zdrowotne
1268,46 zł x 7,75 proc. = 98,31 zł
Koszty uzyskania
przychodu
(1470 zł – 201,54 zł) x 20 proc. = 253,69 zł
Podatek
dochodowy
podstawa opodatkowania: 1470 zł – 201,54 zł - 253,69 zł = 1014,77 zł, po
Podstawa
potrącenia
182,70 zł – 98,31 zł = 84,39 zł, po zaokrągleniu 84 zł
1470 zł – 201,54 zł - 114,16 zł - 84 zł = 1070,30 zł
Etap 2. maksymalna dopuszczalna kwota potrącenia
1070,30 zł x 1/2 = 535,15 zł
Etap 3. jednorazowe minimum egzystencji dłużnika
Jest to 1/31 wynagrodzenia zleceniobiorcy za każdy dzień przypadający między dniem zajęcia
jego pensji a dniem kolejnej wypłaty. Jeśli np. zakład uiszcza wykonawcy pobory za zlecenie do
ostatniego dnia każdego miesiąca, a zajęcie nastąpiło 22 marca 2016 r., to minimum egzystencji
wynosi 310,73 zł (1070,30 zł : 31 dni x 9 dni pozostałych do terminu wypłaty).
Od kwoty netto wynagrodzenia (1070,30 zł) odejmujemy kwotę wolną (344,03 zł):
1070,30 zł – 310,73 zł = 759,57 zł
Wynik porównujemy z maksymalną dopuszczalną kwotą potrącenia (535,15 zł). Skoro wynik jest
wyższy, faktyczną możliwą kwotę potrącenia ograniczamy do maksymalnej dopuszczalnej kwoty
potrącenia (535,15 zł).
Etap 5. dokonujemy potrącenia
- kwota potrącenia tytułem pożyczki 535,15 zł
- wysokość wynagrodzenia za zlecenie na rękę 1070,30 zł – 535,15 zł = 535,15 zł
- kwota pożyczki pozostała do potrącenia 5200 zł – 535,15 zł = 4664,85 zł.
[Koniec przykładu 1]
37
Przykład 2 [Pensja jednorazowa bądź sporadyczna] Zakładamy, że pan Andrzej opisany w
przykładzie 1 podpisał krótkotrwałą umowę zlecenia na wskazaną kwotę (1470 zł brutto), a zajęcie
innej wierzytelności milczy o ograniczeniach egzekucji. Ze względu na to, że komornik wcześniej
ściągał już długi z innych dochodów pana Andrzeja, w zajęciu brakuje też wzmianki o minimum
egzystencji (dla dłużników niepobierających stałej płacy są to – zgodnie z art. 829 pkt 5 k.p.c. pieniądze niezbędne na utrzymanie jego i rodziny przez 2 tygodnie). Dlatego zleceniodawca
potrąca całe wynagrodzenie netto wykonawcy w wysokości 1070,30 zł tytułem niespłaconej
pożyczki. [Koniec przykładu 2]
Menedżer i wykonawca dzieła
Zapłaty dla osoby zatrudnionej na umowę o dzieło bądź kontrakcie menedżerskim nie
kwalifikujemy do periodycznej płacy służącej utrzymaniu, która może podlegać ograniczonym
potrąceniom jak wynagrodzenie za pracę. A to dlatego, że:
• umowa o dzieło jest ze swej istoty jednorazowym przedsięwzięciem, trudno więc mówić o
powtarzalności świadczenia,
• kontrakt menedżerski jest zazwyczaj bardzo dobrze opłacany i dlatego nie służy wykonawcy
do zapewnienia minimum utrzymania.
Jak dokonywać potrąceń od pracownika - zleceniobiorcy
Gdy komornik lub inny organ egzekucyjny roszczą sobie pretensje do zarobków takiej
osoby, honorujemy jedną kwotę wolną, a pensję za zlecenie nawet w całości oddajemy
wierzycielowi
Nie ma przeszkód, by pracownika przyjąć jeszcze na zlecenie; jednak pod warunkiem, że cywilna
umowa opiewa na inne czynności niż pracowniczy angaż. W przeciwnym razie, jeśli obowiązki
wynikające z obu kontraktów pokrywają się, mamy do czynienia z ukrywaniem godzin
nadliczbowych świadczonych tak naprawdę w ramach stosunku pracy (wyrok Sądu Apelacyjnego
w Lublinie z 17 sierpnia 2006 r.; III APa 24/06; OSA 2007/7/12).
Wystarczy zajęcie wynagrodzenia za pracę
Jeśli zatrudniamy jednocześnie na umowę o pracę i zlecenie osobę, która narobiła długów, to
wystarczy, jak komornik albo organ egzekucyjny wystawił zajęcie wynagrodzenia za pracę. Pod
pojęciem wynagrodzenia za pracę rozumiemy bowiem w tym wypadku nie tylko składniki pensji
ze stosunku pracy, ale też zapłatę za prace zlecone (art. 881 § 2 w związku z art. 895 i następnymi
k.p.c. oraz z art. 72 § 2 upea). Dlatego w tej sytuacji zajęcie nie musi opiewać na inną
wierzytelność. Ten tryb zajęcia (innych wierzytelności) jest zarezerwowany do egzekucji z
wynagrodzenia osoby, z którą łączy nas tylko umowa zlecenia.
Nie zapewnia utrzymania
Celem postępowania egzekucyjnego jest doprowadzenie do słusznego zaspokojenia wierzyciela,
ale z drugiej strony – w sposób możliwie najmniej uciążliwy dla dłużnika. Dlatego też zostały
wprowadzone pewne zasady ochrony tego ostatniego, np. nakaz stosowania ograniczonych
potrąceń jak przy wynagrodzeniu za pracę również do świadczeń powtarzających się mających
służyć utrzymaniu. Ten ostatni zwrot interpretujemy jako dający choćby podstawowe środki na
życie i funkcjonowanie. Jednak wynagrodzenia za zlecenia wykonywane dla tego samego zakładu
obok stosunku pracy nie da się zakwalifikować jako periodycznego świadczenia mającego
zapewnić utrzymanie. Jest ono bowiem dodatkowym dochodem zainteresowanego niejako w
stosunku do poborów z umowy o pracę. Tylko w wyjątkowych okolicznościach, gdyby płaca ze
stosunku pracy nie była wysoka, stałą i regularną zapłatę za zlecenie można uznać za mającą
zapewnić utrzymanie, co spowodowałoby jej objęcie kodeksowymi przepisami osłonowymi przed
potrąceniami. Pamiętajmy jednak, że zatrudniający nie rozstrzyga sam, czy pobory ze zlecenia są
w ten sposób chronione, czy też nie. Ograniczenie potrąceń z nich musi wynikać z pisma o zajęciu
wynagrodzenia za pracę.
Cały zarobek cywilny pod nóż
38
W związku z tym pensja za realizację zlecenia podlega w tym układzie prawie zawsze egzekucji w
całości. Bez sensu jest zatem badać, czy ma ona charakter powtarzający się, czy też nie.
Pracodawca nie ma też wówczas obowiązku zapewniać dłużnikowi choćby tzw. minimum
egzystencji z racji zlecenia. Zostanie ono bowiem niejako skonsumowane przez pozostawienie mu
kwoty wolnej z tytułu egzekwowanego wynagrodzenia za pracę. Z samej istoty postępowania
egzekucyjnego nie wynika, aby jego celem było kumulowanie różnych systemów ochrony
dłużnika. W razie konkurencji dwóch różnych wybieramy po prostu silniejszy i korzystniejszy dla
danej osoby - dla celów egzekucyjnych łączy się dochody w ramach jednego źródła, ale też
pochodzące z różnych źródeł (art. 834 i 835 k.p.c. oraz art. 9 § 4 upea).
Jak wyglądają rachunki
Dlatego wynagrodzenie za prace zlecone świadczone obok stosunku pracy zajmujemy w pełni, a
pensję za pracę – według kodeksowej reguły ograniczonych potrąceń (stosując maksymalną
dopuszczalną kwotę potrącenia i kwotę wolną). Potrąceń dokonujemy oczywiście z pensji netto
zarówno ze stosunku pracy, jak i zlecenia, czyli po odliczeniu od nich składek na ubezpieczenia
społeczne finansowanych przez zatrudnionego, podatku dochodowego oraz pełnej składki
zdrowotnej (art. 834 k.p.c. i art. 9 § 4 upea).
Przykład [Zlecenie i umowa o pracę z tym samym zakładem] Pan Mateusz jest zatrudniony w
spółce równocześnie na podstawie umowy o pracę (pełny etat) i zlecenia. W marcu 2016 r.
pracodawca dostał od organu egzekucyjnego zajęcie jego wynagrodzenia za pracę tytułem
niespłaconych składek, na sumę 26 000 zł. W miesiącu tym zatrudniony dostał 1900 zł brutto
wynagrodzenia ze stosunku pracy i 830 zł z racji umowy zlecenia. Ze stosunku pracy przysługują
mu zwykłe koszty uzyskania przychodu, stawka podatkowa 18 proc. i złożył PIT 2, a ze zlecenia
koszty w wysokości 20 proc. przychodu i przystąpił do dobrowolnego ubezpieczenia
chorobowego. W marcu 2016 r. potrącenia wyglądają tak:
Etap 1. podstawy dokonania potrąceń
Przychód
Z umowy o pracę 1900 zł
emerytalna
1900 zł x 9,76 proc.
Składki na
= 185,44 zł
ubezpieczenia
społeczne
rentowe
1900 zł x 1,5 proc.
= 28,50 zł
chorobowe
1900 zł x 2,45 proc.
= 46,55 zł
razem
260,49 zł
podstawa
1900 zł – 260,49 zł
Składka na
wymiaru
= 1639,51 zł
ubezpieczenie
zdrowotne
pełna składka
1639,51 zł x 9 proc.
= 147,56 zł
716,20 zł x 9 proc.
= 64,46 zł
odliczana z
zaliczki
1639,51 zł x 7,75 proc.
= 127,06 zł
716,20 zł x 7,75 proc.
= 55,51 zł
111,25 zł
(830 zł – 113,80 zł)
x 20 proc. = 143,24 zł
830 zł – 113,80 zł - 143,24 zł
= 572,96 zł, po zaokrągleniu
573 zł
573 zł x 18 proc. = 103,14 zł
Koszty uzyskania przychodu
Podatek
dochodowy
Ze zlecenia 830 zł
830 zł x 9,76 proc.
= 81,01 zł
830 zł x 1,5 proc.
= 12,45 zł
830 zł x 2,45 proc.
= 20,34 zł
113,80 zł
830 zł – 113,80 zł
= 716,20 zł
podstawa
opodatkowania
pełna zaliczka
1900 zł – 260,49 zł - 111,25
zł = 1528,26 zł, po
1528 zł x 18 proc.
– 46,33 zł = 228,71 zł
39
zaliczka do US
228,71 zł – 127,06 zł =
103,14 zł – 55,51 zł = 47,63
101,65 zł, po zaokrągleniu
zł, po zaokrągleniu 48 zł
102 zł
1900 zł – 260,49 zł - 147,56
830 zł – 113,80 zł Podstawa potrącenia
zł - 102 zł = 1389,95 zł
64,46 zł - 48 zł = 603,74 zł
Etap 2. kwota potrącenia z tytułu umowy zlecenia
W tym wypadku zajęcie obejmuje całe wynagrodzenie netto z umowy zlecenia, czyli kwotę
603,74 zł.
Etap 3. maksymalna dopuszczalna kwota potrącenia z tytułu umowy o pracę - 1/2 wynagrodzenia
netto ze stosunku pracy: 1389,95 zł x 1/2 = 694,98 zł
Etap 4. kwota wolna od potrąceń z tytułu umowy o pracę - 100 proc. minimalnej płacy netto:
1355,69 zł
Od wynagrodzenia netto odejmujemy kwotę wolną od potrąceń: 1389,95 zł – 1355,69 zł =
34,26 zł. Wynik porównujemy z maksymalną dopuszczalną kwotą potrącenia (694,98 zł). Skoro
jest niższy od maksymalnej dopuszczalnej kwoty potrącenia, faktyczna możliwa kwota potrącenia
równa się wynikowi.
- kwota potrącenia z wynagrodzenia za zlecenie 603,74 zł
- wynagrodzenie za zlecenie na rękę 603,74 zł - 603,74 zł = 0 zł
- kwota potrącenia z wynagrodzenia za umowę o pracę 34,26 zł
- wynagrodzenie za umowę o pracę na rękę 1389,95 zł – 34,26 zł = 1355,69 zł
- kwota zaległych składek pozostała do potrącenia 2600 zł – 603,74 zł – 34,26 zł = 1962 zł.
[Koniec przykładu]
40

Co i jak potrącamy obowiązkowo z wynagrodzenia za pracę

Transkrypt

Podobne dokumenty

Potrącenia z wynagrodzeń i zasiłków w 2017

Potrącenia z wynagrodzeń

List współczesny

Zasady dokonywania potrąceń z wynagrodzenia przysługującego w

Centrum Szkoleniowe FRDL w Szczecinie zaprasza na szkolenie

monitor - Sklep infor

Zasady i nieprawidłowości przy wypłacie wynagrodzenia Sam fakt

Egzekucja na listach płac w 2017r.

lista płac w 2015 roku - Ośrodek Kształcenia Samorządu