Sterowanie napedów maszyn i robotów
Transkrypt
Sterowanie napedów maszyn i robotów
Sterowanie napędów maszyn i robotów Wykład 7 - układy sterowania zwykłego dr inż. Jakub Możaryn Instytut Automatyki i Robotyki Warszawa, 2014 dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Kryteria oceny jakości sterowania Kryteria oceny jakości sterowania Standardowe miary jakości sterowania Modyfikacje standardowych miar jakości sterowania Niestandardowe kryteria i wskaźniki oceny Wskaźniki sumowe (całkowe) Wskaźniki sumowe modyfikowane dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Kryteria oceny jakości sterowania Miary jakości sterowania współczesnych napędów opierają się na kryteriach oceny bezpośredniej przebiegu w czasie odpowiedzi na skokową zmianę wartości sygnału zadającego - podstawą wyboru są trzy (standardowe) kryteria dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Kryteria oceny jakości sterowania minimalizacja ustalonej (statycznej) odchyłki procesu sterowania (esu ): Iesu = αes |s(ku ) − so | , min (1) minimalizacja maksymalnej odchyłki przejściowej (dynamiczna: przeregulowania lub nadwyżki) esp o kierunku przeciwnym do odchyłki początkowej, określanej w procedurze o schemacie: Iesp = αesp max 0, max [(s(k) − so )sgn(so − spocz )] , min (2) 0<k<ku minimalizacja czasu zakończenia (traktowanego alternatywnie jako czas ustalania, pozycjonowania lub doregulowania) procesu pozycjonowania – wyrażony przez czas dyskretny kkonc lub (w praktyce wygodniejsze) przez czas ciągły t = kkonc Tp : It = αt kkonc Tp , min (3) gdzie: αes , αesp i αt są wagami oceny, so i spocz – położeniem zadanym i początkowym ocenianego procesu. dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Kryteria oceny jakości sterowania W praktyce oceny prowadzone są według opcjonalnych w stosunku do podanych zależności, dodatkowych warunków i żądań – np. w sterowaniu pozycyjnym, dla zadania przestawiania: dla odchyłki ustalonej esu z warunkami zatrzymania ruchu lub osiągnięcia czasu oceny Iesu dla v̂ (ku ) ∩ â(ku ) = 0 lub gdy k koc , z reguły koc < ku (4) dla przeregulowania – nadwyżki esp : nieprzekroczenia określonej krotności odchyłki ustalonej, esw /esu ¬ κesdop w praktyce κ ∈< 2, 5 > dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów (5) Kryteria oceny jakości sterowania dla czasu zakończenia procesu pozycjonowania kkonc traktowanego jako: czas ustalania ku (tu , Itu ) - z warunkiem zatrzymania ruchu (jak poprzednio) czas pozycjonowania kp (tp , Itp ) – z warunkiem osiągnięcia dopuszczalnej wartości odchyłki położenia, |es | ¬ esdop czas doregulowania kur (tur , Itur ) – z warunkiem postoju w strefie dopuszczalnej gdy Itur −−→ [v̂ (ku ) ∩ â(ku ) = 0] ∩ [|es | ¬ esdop ] i oceną w czasie koc , 0 < ku , kp , kur ¬ koc , ograniczonym przez długość taktu pracy napędzanego urządzenia. dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów (6) Kryteria oceny jakości sterowania Ocena jakości w oparciu o wymienione wskaźniki, jest łatwa w praktycznej realizacji, najczęściej nie prowadzi jednak do oczekiwanych wyników optymalizacji sterowania – pojawiają się następujące problemy: wzajemna sprzeczność kryteriów w odniesieniu do zadań sterowania - np. żądanie większej dokładności (zmniejszenie esdop ) prowadzi do wydłużenia czasu ustalania (tu ). obecność przeregulowania w warunkach przemysłowych esp : w części zadań pozycjonowania wykluczone jest pojawienie się tej odchyłki i to bez względu na pogorszenie innych wskaźników (ruchy robocze), w innych zadaniach, celowość skrócenia czasu ruchu pozwala na duże przekroczenia wartości zadanej (ruchy dobiegowe) dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Kryteria oceny jakości sterowania Rysunek : Ilustracja niejednoznaczności oceny jakości i optymalizacji sterowania pozycyjnego pneumatycznego napędu dławieniowego na przykładzie zależności: a) czas ustalania tu od dopuszczalnej wartości odchyłki ustalonej esdop i obciążenia masowego mobc , b) liczba przełączeń rozdzielacza ur prze od wartości odchyłki esdop . dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Kryteria oceny jakości sterowania przeregulowanie, będące następstwem oscylacyjności słabo tłumionego układu napędowego, może być wykorzystane w trakcie uruchomieniowego (startowego), iteracyjnego strojenia nastaw, zróżnicowane wymagania odnośnie pracy układu napędowego w urządzeniach automatyki i robotyki - do wymagań wymienionych można dołączyć: żądania o charakterze ogólnym, na przykład: określonej powtarzalności zachowań dokładnościowych i czasowych - w warunkach zmieniających się obciążeń masowych, siłowych itd. likwidacji pełzania - stabilizacji położenia po (chwilowym) ustaniu ruchu zadanej podatności obciążeniowej statycznej i dynamicznej – minimalizacji wpływu zmieniających się obciążeń na odchyłkę sterowania w warunkach postoju i ruchu żądania o charakterze funkcjonalnym, związane ze specyfiką realizacji w konkretnej technice napędowej zadań pozycyjnych (przestawianie, nadążania), siłowych, momentowych, przyspieszeniowych itp. dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Niestandardowe kryteria i wskaźniki oceny W opisanej sytuacji różnorodności uniwersalnych kryteriów oceny jakości układu pozycyjnego, warto rozważyć zastosowanie kryteriów niestandardowych - uwzględniające specyfikę układu. Np. dla pneumatycznego dławieniowego układu pozycyjnego można stosować wskaźniki jakości pozycjonowania rozszerzone o liczbę przełączeń rozdzielacza proporcjonalnego. dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Niestandardowe kryteria i wskaźniki oceny Wskaźniki sumowe (całkowe) ITAE (Integral of Time Multipled with Absolute Error) IITAE = koc X k|es (k)| , min (7) k=0 ITSE (Integral of Time with Square Error) IITSE koc X [kes2 (k)] , min = k=0 dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów (8) Niestandardowe kryteria i wskaźniki oceny Cechą wspólną wskaźników ITAE i ITSE, oprócz pożądanego uwzględnienia podstawowych parametrów procesu sterowania napędu, tzn. czasu i odchyłki, jest bardzo silne dowartościowanie początkowej fazy procesu, w której wartość odchyłki jest zbliżona do wartości zadanej - prowadzi to do oceny końcowej niekorzystnej w stosunku do najbardziej istotnej dla przebiegu procesu fazy zbliżania się do wartości zadanej. W zakresie pracy liniowej (modelu) układu napędowego znalezienie minimum obu funkcjonałów nie nastręcza trudności i wartościom tym odpowiada też spełnienie innych kryteriów (odchyłki ustalonej, maksymalnej odchyłki przejściowej, czasu zakończenia), jednak w przypadku pracy nieliniowej rzeczywistego napędu związek wartości wskaźników ITAE i ITSE z minimalizacją wartości parametrów czasowych i dokładnościowych sterowania przestaje być oczywisty. dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Niestandardowe kryteria i wskaźniki oceny Rysunek : Optymalizacja układu pozycyjnego z wykorzystaniem wskaźników sumowych (na przykładzie sterowania pozycyjnego pneumatycznego napędu dławieniowego). dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Niestandardowe kryteria i wskaźniki oceny Wskaźniki sumowe modyfikowane zmodyfikowany wskaźnik IITAE mod1 IITAE mod1 = kX oc mod k|s(k)| + k=0 kX oc mod k|es (k)| , min (9) k=koc mod Czas podziału koc mod jest wyliczany ze wzmocnienia w torze głównym układu sterowania pozycyjnego: koc mod = 1/(ks Cm ) (ks = kx1 w przypadku sterowania ze sprzężeniem zwrotnym od zmiennych stanu) zmodyfikowany wskaźnik IITAE mod2 IITAE mod2 = kX oc mod (k − koc mod )2 |es (k)| , min (10) k=koc mod Z całkowitym wycięciem fazy początkowej przebiegu i liczeniem wartości wskaźnika wg przyjętego funkcjonału dopiero po czasie koc mod (koc mod < koc ) osiągnięcia przez odpowiedź skokową układu pozycyjnego maksymalnej wartości przemieszczenia (so + esp max ) dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Niestandardowe kryteria i wskaźniki oceny Pierwszy wskaźnik IITAE mod1 sprawdza się tylko w przypadku obiektów o dużym czasie opóźnienia i silnie aperiodycznym zachowaniu. Drugi wskaźnik IITAE mod2 ograniczony jest do przypadku słabo tłumionych zachowań układu napędowego i wyraźnym przeregulowaniu, będącym warunkiem rozpoczęcia liczenia (mija się z wymaganiami praktycznymi). dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Niestandardowe kryteria i wskaźniki oceny Wskaźniki sumowe - nowe modyfikacje wskaźnik jednokryterialny IIAED - w postaci różnicy wartości odpowiedzi układu regulowanego (zamkniętego) i układu nieregulowanego (otwartego) es(o−z) (k) - dla początkowej fazy przebiegu procesu sterowana, tzn. aż do czasu koc otw określonego osiągnięciem wartości zadanej (np. przemieszczenia so ) przez odpowiedź układu napędowego przy pełnym wysterowaniu koc otw : |sotw − so | = 0 (11) i następnie - aż do czasu oceny koc - przez wskaźnik IIAED = kX oc otw k|es(o−z) (k)| + k=0 dr inż. Jakub Możaryn koc X k|es (k)| , min k=koc otw Sterowanie napędów maszyn i robotów (12) Niestandardowe kryteria i wskaźniki oceny Rysunek : Ilustracja oceny jakości układu pozycyjnego z wykorzystaniem wskaźnika IIAED (na przykładzie sterowania pozycyjnego pneumatycznego napędu dławieniowego). dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Niestandardowe kryteria i wskaźniki oceny Istotą kryterium IAED (ang. Integral of Absolute Real and Standard Error Difference) jest ocena zachowania zamkniętego układu pozycyjnego względem standaryzowanego - przez ograniczenie jego przemieszczenia do wartości zadanej so - zachowania układu otwartego (odniesienia); kryterium spełnia podstawowe wymagania praktyczne dotyczące oceny jakości sterowania pozycyjnego układów napędowych : pozwala oceniać zachowanie regulowanego układu napędowego względem równoważnego napędu standardowego (przełączalnego), uwzględnia ograniczenia energetyczne wykorzystywanego napędu i prowadzi do optymalnego - w danej realizacji - działania układu pozycyjnego, różnicuje oceny jakości dla różnych wariantów i nastaw sterowania, przebieg odniesienia (zachowanie układu nieregulowanego, otwartego) może być tworzony zarówno analitycznie (symulacyjnie), jak i poprzez eksperyment uruchomieniowy. dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Niestandardowe kryteria i wskaźniki oceny Wskaźniki sumowe - nowe modyfikacje wskaźnik wielokryterialny ISETOC - w postaci ważonej sumy wskaźników (np. (odchyłki ustalonej, maksymalnej odchyłki przejściowej, czasu zakończenia) z ewentualnymi funkcjonalnymi wskaźnikami uzupełniającymi charakterystycznymi dla danego napędu, np. dla napędu pneumatycznego ISETOC = αesu Iesu + αesp Iesp + αtu Itu + αur prze Iur prze , min (13) Zapewnia to proporcjonalny, zróżnicowany przez poszczególne współczynniki wagowe, wpływ poszczególnych kryteriów na końcową ocenę; wymaga doboru wartości wag, np. dla napędu pneumatycznego pomyślne wyniki optymalizacji uzyskano po przyjęciu wartości wag: αesu = 1, 0/µm, αesp = 0, 2/µm, αtu = 0, 1/ms oraz αur prze = 2, 0. dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Realizacje układów sterowania zwykłego Realizacje układów sterowania zwykłego Układy jednoobwodowe Układy kaskadowe Układy wieloobwodowe ze sprzężeniem od zmiennych stanu: fizykalnych lub fazowych dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Realizacje układów sterowania zwykłego Układy jednoobwodowe Z konwencjonalnym działaniem typu P, PD, PI, PID i działaniami zmodyfikowanymi – w wersji dyskretnej: pozycyjna (wersja rzadko stosowana) k−1 1 X es (k) − es (k − 1) [es (i)Tp ] + αD TD TI Tp i=1 (14) Wymagającej pamiętania informacji o odchyłce es (k) od początku sterowania, aż do chwili bieżącej i = k. u(k) = αP kP es (k) + αP dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Realizacje układów sterowania zwykłego Układy jednoobwodowe przyrostowa u(k)−u(k−1) = kP Tp es (k) − 2es (k − 1) + es (k − 2) es (k) − es (k − 1) + es (k − 1) + TD TI Tp (15) w wersji rekursywnej u(k) = u(k − 1) + q0 es (k) + q1 es (k − 1) + q2 es (k − 2) (16) gdzie: TD 2TD TD TD q0 = kp 1 + , q1 = −kp 1 − + , q2 = kp Tp Tp Tp Tp (17) Transmitancję dyskretną działania regulacyjnego opisuje zależność GPID (z) = u(z) q0 + q1 z −1 + q2 z −2 = es (z) 1 − z −1 dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów (18) Realizacje układów sterowania zwykłego Układy jednoobwodowe - UWAGI w wersji dyskretnej – inaczej niż w ciągłej – można wprowadzić różniczkowanie quasi-idealne przez zastąpienie go operatorem różnicy, którego wartości są skończone nawet w przypadku skokowej zmiany wartości zadanej s0 (k) dla doboru nastaw mozna stosować różne podejścia, w praktyce np. wymuszanie przy pomocy sterowania proporcjonalnego kP drgań niegasnących układu napędowego o okresie Tkr (kP = kkr ) i dobór nastaw na podstawie oferowanych tablic (np. Ziegler, Nichols, 1942) lub zależności Tp Tp kkr Tp TD kkr Tkr ; kp = 0.6kkr 1 − = 1, 2 ; = 0.08 (19) Tkr TI kp Tkr Tp kp Tp dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Realizacje układów sterowania zwykłego Układy kaskadowe Stosowane powszechnie w układach napędowych osi ruchu maszyn i robotów przemysłowych – w postaci obwodów sterowania: położenia (P), prędkości obrotowej (PI), prądu (PI), dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Realizacje układów sterowania zwykłego Przyczyny powszechności zastosowań układów kaskadowych dobór nastaw regulatorów i optymalizacja są bardzo proste - od wewnątrz na zewnątrz kaskady, ograniczona liczba nastaw – podstawowym parametrem jest współczynnik wzmocnienia prędkościowego kv , obliczany z warunku: dla ruchu postępowego kv = v |ruch ustalony ∆s (20) kv = ω |ruch ustalony ∆$ (21) dla ruchu obrotowego tzn. żądanego stosunku prędkości (rzeczywistej) do odchyłki położenia w ruchu ustalonym (odchyłki nadążania, śledzenia), prosta i tania realizacja sprzętowa i/lub programowa. dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Realizacje układów sterowania zwykłego Układy wieloobwodowe ze sprzężeniem od zmiennych stanu: fizykalnych lub fazowych w przypadku zadania przestawiania u(k) = kx1 [so − s(k)] − kx2 v̂ (k) − kx3 â(k) (22) W postaci modalnej równania sterowania, wymuszającej przez liniowe sprzężenie zwrotne kx = [kx1 kx2 kx3 ] przejście procesu ruchu od stanu początkowego x = [0 0 0]T do końcowego x = [so 0 0]T dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Realizacje układów sterowania zwykłego Układy wieloobwodowe ze sprzężeniem od zmiennych stanu: fizykalnych lub fazowych w przypadku zadania nadążania vCNC (k) = kCNC [so − s(k)] , kCNC = u(k) = kx2 [vCNC − v̂ (k)] − k3 â(k) kx1 kx2 (23) W postaci dostosowanej do układów o strukturze kaskadowej stosowanej w handlowych sterownikach typu CNC (ang. Computer Numerical Control) maszyn i robotów przemysłowych; w sterownikach CNC nadrzędna część układu realizując zadanie sterowania pozycyjnego o działaniu proporcjonalnym kCNC wytwarza z odchyłki śledzenia [s(k) − so (k)] sygnał wirtualnej prędkości zadanej vCNC dla podporządkowanej części układu realizującej sterowanie prędkością. dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Realizacje układów sterowania zwykłego Rysunek : Wieloobwodowy układ regulacji, ze sprzężeniem od zmiennych stanu - zadanie przestawiania dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Realizacje układów sterowania zwykłego Rysunek : Wieloobwodowy układ regulacji, ze sprzężeniem od zmiennych stanu - zadanie nadążania, w postaci dostosowanej do układów o strukturze kaskadowej stosowanej w handlowych sterownikach typu CNC dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Kompensacja nieliniowości charakterystyk procesu Kompensacja nieliniowości charakterystyk procesu dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Kompensacja nieliniowości charakterystyk procesu Ograniczeniem kształtowania właściwości dynamicznych układu sterowania napędu (np. pozycyjnego) przez dobór macierzy sprzężeń zwrotnych kx są nieliniowości zachowań procesu (ruchu, ...) realizowanego przez układ napędowy; uwzględnienie nieliniowości może być prowadzone: bezpośrednio, przez składnik korekcyjny w równaniu sterowania – metodą: przez bezpośredni pomiar w procedurze uruchomieniowej, przez szacowanie współczynników wybranej postaci funkcji opisującej charakterystykę prędkościową: rozszerza to zadanie identyfikacji o dodatkowe współczynniki (szacowanie to może być niepotrzebne - np. dla napędu pneumatycznego, przy założeniu stacjonarności charakterystyki przepływowej zaworu proporcjonalnego (główna przyczyna nieliniowości), charakterystyka prędkościowa może być traktowana jako czasowo i parametrycznie inwariantna - dla konkretnego układu napędowego i jego obciążenia masowego mobc . pośrednio, przez wprowadzenie dodatkowych elementów nieliniowości do modeli procesu dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Kompensacja nieliniowości charakterystyk procesu Rysunek : Nieliniowości nastawnika napędu na przykładzie rozdzielaczy proporcjonalnych napędów pneumatycznych: a) przepływowy, b) ciśnieniowy dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Kompensacja nieliniowości charakterystyk procesu Rysunek : Nieliniowości charakterystyk napędu na przykładzie siłownikowych napędów pneumatycznych: a) przepływowa, b) ciśnieniowa, c) tarciowa, d) prędkościowa dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Kompensacja nieliniowości charakterystyk procesu W nowej metodzie określenia nieliniowości charakterystyki prędkościowej napędu (rys. d) wprowadzono jako wielkość pomocniczą - opisującą zachowania nieliniowe charakterystyki prędkościowej v (u) - efektywność hamowania he (u) ( a (u)−a (u ) h h 0 ah (umin )−ah (u0 ) gdy u ∈< umin , 0) (24) he (u) = ah (u)−ah (u0 ) ah (umax )−ah (u0 ) gdy u ∈ (0, umax > Jest ona zdefiniowana jako różnica opóźnień hamowania przy danym ah (u) i zerowym wysterowaniu ah (u0 ), normowaną przy użyciu różnicy opóźnień hamowania dla minimalnego / maksymalnego (umin , umax ) oraz zerowego wysterowania (u0 ), gdzie opóźnienie hamowania ah (u) ah (u) = v (tpocz ) − v (tkonc ) ah (tpocz − tkonc (25) jest określone względem stałych wartości prędkości: początkowej (dobranej doświadczalnie jako vpocz = 0, 3m/s) i końcowej (vkonc = 0m/s) oraz chwil czasowych: tpocz – przekroczenia wartości vpocz i tkonc – zatrzymania; wartość efektywności he (u) jest określana w eksperymencie uruchomieniowym dla wybranych wartości wysterowania. dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Kompensacja nieliniowości charakterystyk procesu Następnie, odwrócenie ciągu wartości he (ui ) z zastosowaniem interpolacji liniowej przebiegu pomiędzy kolejnymi punktami podporowymi tworzy ciągłą charakterystykę korekcji nieliniowości charakterystyki prędkościowej. u − ui [ck (ui+1 )−ck (ui )] dla u ∈< ui , ui+1 >, i = −n, .., n ck (u) = ck (ui )+ ui+1 − ui (26) gdzie: n oznacza liczbę punktów podporowych gałęzi charakterystyki. Rysunek : Kompensacja nieliniowości charakterystyki sterowania prędkościowego pneumatycznego napędu dławieniowego przez wyznaczenie charakterystyki efektywności hamowania he (u) i jej charakterystyki korekcyjnej dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Koncepcje doboru nastaw sterowania oraz ocena ich przydatności praktycznej Koncepcje doboru nastaw sterowania oraz ocena ich przydatności praktycznej Dobór nastaw na podstawie kwadratowego wskaźnika jakości Dobór nastaw na podstawie zadanych wartości własnych Dobór nastaw na podstawie przyjętych wartości wzmocnienia, pulsacji drgań swobodnych i współczynnika tłumienia modelu i układu zamkniętego Dobór nastaw na podstawie poszukiwania minimalnych wartości wskaźników oceny jakości sterowania i optymalnych zachowań napędu dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Koncepcje doboru nastaw sterowania oraz ocena ich przydatności praktycznej Dobór nastaw na podstawie kwadratowego wskaźnika jakości Ze względu na zbliżenie postaci funkcjonału do wskaźników całkowych o wyraźnym sensie fizycznym, metoda uważana za najbardziej zbliżoną do wymagań praktycznych w porównaniu z innymi metodami analitycznymi; przyjmując wskaźnik kwadratowy w postaci IS = koc X p[es (k)]2 + q[u(k)]2 , min (27) k=0 gdzie: p i q to stałe i dodatnie współczynniki wag. Oraz godząc się na rozwiązanie suboptymalne odpowiadające nieograniczonemu czasowi oceny koc (w praktyce aż do osiągnięcia stanu ustalonego: koc = ku ), macierz sprzężenia zwrotnego (macierz wzmocnień sterowania) kx określa zależność T kx = q −1 Bmd Rmd gdzie: macierz Rmd o wymiarze n × n (np. n = 3) jest rozwiązaniem algebraicznego równania Riccatiego. dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów (28) Koncepcje doboru nastaw sterowania oraz ocena ich przydatności praktycznej Dobór nastaw na podstawie kwadratowego wskaźnika jakości Równanie Ricattiego −1 T −Rmd Amd − AT Rmd Bmd Bmd Rmd − p = 0 md Rmd + q (29) Próby przeniesienia koncepcji doboru nastaw (na podstawie kwadratowego wskaźnika jakości) na układy napędowe zakończyły się niepowodzeniem - zmiana współczynnika wag we wskaźniku, np. kosztu sterowania q (przy koszcie odchyłki p = 1) bardzo słabo optymalizuje zachowanie się układu pozycyjnego: dla dużych wartości q prowadzi do zachowań aperiodycznych, dalece nieoptymalnych (’słabe’ sterowanie), dla małych wartości q – do zachowania zbliżonego do pożądanego, ale obarczonego silną periodycznością (’silne’ sterowanie). dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Koncepcje doboru nastaw sterowania oraz ocena ich przydatności praktycznej Dobór nastaw na podstawie kwadratowego wskaźnika jakości Rysunek : Typowe przebiegi sterowania pozycyjnego, w przypadku doboru nastaw na podstawie wskaźnika jakości I s - gdzie: p = 1, q – zmienne, współczynnik kω = ωoz /ωoo określa dynamikę zachowań napędu w układzie zamkniętym względem układu otwartego dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Koncepcje doboru nastaw sterowania oraz ocena ich przydatności praktycznej Dobór nastaw na podstawie zadanych wartości własnych metoda uważana jest za trudną ze względu na brak przekonujących - w stosunku do wymagań jakościowych sterowania - przesłanek wyboru tych wartości, które sprowadzają się do znanego, werbalnego warunku wyboru - np. wartości bezwzględnych si - ’odpowiednio’ większych od wartości bezwzględnych części rzeczywistych dominujących wartości własnych układu otwartego; Korzystając ze znanych macierzy Amc , Bmc i Cmc modelu i narzucając n pierwiastków s1 , s2 , ..., sn równania charakterystycznego układu zamkniętego, macierz wzmocnień (sprzężenia zwrotnego) kx określa tu równanie det(sI − Amc + Bmc kx ) = (s − s1 )(s − s2 )...(s − sn ) (30) z warunkiem Resi < 0, i = 1, 2, ..., n dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów (31) Koncepcje doboru nastaw sterowania oraz ocena ich przydatności praktycznej Dobór nastaw na podstawie zadanych wartości własnych Analogiczne warunki i zależności mogą być podane dla układu dyskretnego z n narzuconymi wartościami własnymi zi , i = 1, ..., n; problemem pozostaje konkretyzacja wyboru wartości własnych. W technice napędowej zaleca się podejście opierające się na dwóch przesłankach odnoszących się do zamkniętego układu pozycyjnego: zachowań dynamicznych – pulsacji drgań swobodnych ωoz układu, narzucenia dwóch, granicznych stosunków wartości sąsiadujących ze sobą współczynników równania charakterystycznego ai /ai+1 ai ωoz ai ωoz = (3/2)−i oraz = (3/2)−i , i = 1, ..., n (32) ai+1 ai+1 3 2 dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Koncepcje doboru nastaw sterowania oraz ocena ich przydatności praktycznej Dobór nastaw na podstawie zadanych wartości własnych Zaletą metody jest prosta implementacja; przyjmując, że wartość pulsacji ωoz układu zamkniętego - w stosunku do ωoo otwartego układu napędowego (np. pozycyjnego; w praktyce ωom modelu układu) została dobrana realistycznie, tzn. ich stosunek kω np. dla napędu pneumatycznego zawiera się w obszarze kω ∈ (1, 5) (ograniczeniem są tu zachowania dynamiczne konkretnego napędu, przede wszystkim jego wydajność energetyczna). Podczas badań sterowania pneumatycznego napędu dławieniowego jakość przebiegów sterowania nie odbiega – jednak - od doboru nastaw na podstawie kwadratowego wskaźnika jakości - problemem pozostaje oczywiście ’realistyczny’ wybór wartości ωoz . dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Koncepcje doboru nastaw sterowania oraz ocena ich przydatności praktycznej Dobór nastaw na podstawie przyjętych wartości wzmocnienia, pulsacji drgań swobodnych i współczynnika tłumienia modelu i układu zamkniętego Metoda ta jest rozwinięciem metody opartej na narzuceniu wartości pulsacji ωoz przez przyjęcie wartości dwóch pozostałych parametrów zachowań układu zamkniętego, tzn. wzmocnienia układowego Cz i tłumienia Dz . Metoda, uwzględniając wymagania praktyki przemysłowej, niewiele różni się od konieczności bezpośredniego poszukiwania nastaw; nawet ograniczając zakres wartości narzucanych parametrów – np. poprawne zachowania układu pozycyjnego dla typowych napędów, warunków pracy i przeciętnych wartości parametrów modelu (np. napędu pneumatycznego) Cm ∈< 0, 15, 1, 5 > m/sV, ωom ∈< 10, 60 > rd/s, Dm ∈< 0, 1, 1, 5 > (33) charakteryzują wartości zawierające się w obszarach Cz ∈ (0, 15ωoz , 0, 35ωoz ), ωoz ∈ (ωom , 5ωom )rd/s, Dz ∈ (0, 7, 0, 9) (34) dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Koncepcje doboru nastaw sterowania oraz ocena ich przydatności praktycznej Dobór nastaw na podstawie poszukiwania minimalnych wartości wskaźników oceny jakości sterowania i optymalnych zachowań napędu Akceptowalna jakość sterowania przy eksperymentalnym wyznaczeniu nastaw i trudności analitycznego doboru, są argumentami (prób) stosowania wybranych metod optymalizacji sterowania. Z wielu gotowych rozwiązań z tego zakresu najbardziej przydatne okazały się statyczne, zdeterminowane, bezgradientowe i gradientowe metody poszukiwania minimum – istotą jest iteracyjne przeszukiwanie przestrzeni utworzonej z obszaru przewidywalnej zmienności dwóch lub trzech elementów macierzy wzmocnień (sprzężenia zwrotnego kx ), celem jest znalezienie minimum wybranego wskaźnika jakości sterowania, operatorem – układ napędowy (np. pozycyjny) z rzeczywistym napędem lub jego modelem zbudowanym w oparciu o zależności bilansowe, wynikiem – dobór macierzy wzmocnień (sprzężenia zwrotnego kx ). dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Koncepcje doboru nastaw sterowania oraz ocena ich przydatności praktycznej Dobór nastaw na podstawie poszukiwania minimalnych wartości wskaźników oceny jakości sterowania i optymalnych zachowań napędu Schemat postępowania optymalizacyjnego polega ogólnie na: odwzorowaniu wartości wybranego wskaźnika jakości I (kx ) z zachowań operatora Ω(kx ) I (kx , i) = {Ω[kx (i)] : kx (i) = kx (i − 1) + τ ∆kx , τ ∈ T } (35) poszukiwaniu w ciągu i ∈ N, {I (kx , i)}N i=1 , minimalnej wartości funkcjonału wskaźnika wskazującej na znalezienie optymalnej wartości macierzy kxopt I (kxopt , i) = min I (kx , i), kxopt = lim (kx , i) kx ∈Kkx i∈N gdzie τ, T są wektorem i zbiorem optymalnych wektorów współczynników kroku, ∆kx – macierzą wartości kroku. dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów (36) Koncepcje doboru nastaw sterowania oraz ocena ich przydatności praktycznej Dobór nastaw na podstawie poszukiwania minimalnych wartości wskaźników oceny jakości sterowania i optymalnych zachowań napędu Rysunek : Dobór nastaw sterowania pozycyjnego pneumatycznego napędu dławieniowego, b1) - idealne, b2-3) niedoregulowanie, b4-b5) przeregulowanie dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów Koncepcje doboru nastaw sterowania oraz ocena ich przydatności praktycznej Dobór nastaw na podstawie poszukiwania minimalnych wartości wskaźników oceny jakości sterowania i optymalnych zachowań napędu Głównym problemem metody jest jej czasochłonność i pracochłonność. Iteracja z kilkoma - kilkudziesięcioma cyklami pozycjonowania wyklucza zastosowania jej w trakcie normalnej pracy, w praktyce ograniczając się do przypadku cyklicznej pracy napędu). Powyższy problem dotyczy także rozruchu uruchomieniowego. dr inż. Jakub Możaryn Sterowanie napędów maszyn i robotów