Benchmarking gmin_EOG

BENCHMARKING GMIN
Opracował:
Mgr inż. Piotr Kukla
Mgr inż. Łukasz Polakowski
Opracowanie w ramach realizacji projektu „Doskonalenie poziomu edukacji w samorządach
terytorialnych w zakresie zrównoważonego gospodarowania energią i ochrony klimatu Ziemi” dzięki
wsparciu udzielonemu przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię ze środków Mechanizmu Finansowego
Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego.
Katowice, 2011 r.
I.
Benchmarking i metodyka samooceny gminy
w procesach planistycznych i monitoringu
Benchmarking jest jednym z procesów mogących bezpośrednio optymalizować działania miasta w zakresie gospodarowania energią. Porównywanie procesów zachodzących w systemach energetycznych oraz u pojedynczych odbiorców energii końcowej
stanowi kluczowy aspekt identyfikacji głównych elementów rozwojowych oraz wdrażania nowych systemów adaptacji wybranych zagadnień w warunkach miasta.
Benchmarking jest procesem porównywania kosztów, cykli czasowych, produktywności lub jakości z wynikami, które są powszechnie uważane za standard przemysłowy lub najlepszą znaną praktykę. Przeważnie benchmarking przedstawia migawkowe ujęcie i pomaga odnieść własne działania do konkretnego standardu.
W celu dokonania porównania niezbędne jest opracowanie odpowiednich wskaźników: zużycie energii lub koszty energii w odniesieniu do jednostki miary, liczba
awarii na jednostkę miary, co pozwala na bezpośrednie porównanie własnych wyników z wynikami innych.
Istnieje także pojęcie benchmarkingu najlepszych praktyk. Jest to proces,
dzięki któremu gminy lub organizacje mogą oceniać aspekty realizowanych przez
siebie przedsięwzięć w odniesieniu do najlepszych praktyk w danym zakresie. To
z kolei pozwala organizacjom na opracowanie planów w zakresie tego, jak wprowadzić ulepszenia lub jak zaadaptować, a także pozwala na konkretne, najlepsze
praktyki, zazwyczaj w celu ulepszenia jakiegoś aspektu działania.
Benchmarking może być zdarzeniem jednostkowym, ale powinien być traktowany,
jako proces ciągły, w którym gmina na bieżąco poszukuje sposobów ulepszania stosowanych przez siebie praktyk.
Ponadto benchmarking stanowi bazę samooceny gminy na etapie weryfikacji stanu
istniejącego oraz samego planowania. Odpowiednie umiejscowienie samooceny oraz
benchmarkingu w systemie planowania może przynieść wymierne korzyści w postaci
lepszej optymalizacji działań decyzyjnych oraz samych przedsięwzięć.
Z punktu widzenia obszaru zainteresowania system benchmarkingu można rozpatrywać dwojako:
jako benchmarking wewnętrzny,
jako benchmarking zewnętrzny.
Benchmarking wewnętrzny to porównywanie wskaźników dla obiektów lub grup
znajdujących się w obszarze działania miasta. Benchmarking wewnętrzny może istnieć także na bardziej partykularnej stopie i obejmować swoim zasięgiem np. tylko
obiekty użyteczności publicznej. Zaletą takiego systemu jest stosunkowa łatwość pozyskiwania informacji. Jedną z przynajmniej kilku możliwości system benchmarkingu
wewnętrznego zaproponowano na poniższym rysunku.
2
Rysunek 1. Przykład systemu benchmarkingu wewnętrznego.
Z racji rozbudowanej struktury miejskiej, w której znaleźć można obszary znacznie
różniące się np. funkcjonalnością, konieczna jest odpowiednia kwalifikacja
wszystkich obiektów wg poniższych kryteriów:
funkcjonalność obiektu
zarządca obiektu (lub miasto)
3
w niektórych przypadkach rodzaj wykorzystywanych nośników
inne.
Jak można zaobserwować benchmarking wewnętrzny należy ulokować w dwóch różnych miejscach ścieżki działań:
benchmarking wstępny, związany bezpośrednio z pierwszą inwentaryzacją
obiektów/grup, umożliwiający przeprowadzenie pierwszego porównania wskaźników dla obiektów lub grup;
benchmarking monitorujący, ulokowany po realizacji działań oraz po kolejnej inwentaryzacji. Benchmarking monitorujący powinien w sposób jasny
i bezpośredni odnosić się do benchmarkingu wstępnego, kontynuując lub rozwijając system wskaźników porównawczych.
Benchmarking wewnętrzny powinien być wykonywany zgodnie z ustalonym planem
lub harmonogramem w sposób cykliczny, pozwalając na ujęcie stanu w danym
momencie.
Z benchmarkingiem zewnętrznym mamy do czynienia wtedy, gdy efekty działania jednej gminy są porównywane z analogicznymi w innych jednostkach terytorialnych, w celu określenia własnej pozycji względem innych i w celu określenia możliwości ulepszeń.
Benchmarking zewnętrzny pozwala na porównanie wskaźników energetycznych dla
całych gmin lub ustalonych wspólnie zakresów. Zakłada wysoki stopień partnerstwa
pomiędzy gminami w celu wzajemnej wymiany doświadczeń oraz stymulacji.
Nie mniej istotnym niż w benchmarkingu wewnętrznym jest wybór odpowiednich
wskaźników porównawczych możliwych do uzyskania we wszystkich gminach.
4
Rysunek 2. Przykład benchmarkingu zewnętrznego
5
Benchmarking stanowi ważny element samooceny w zakresie stanu wyjściowego
oraz prowadzonych działań, a także pozwalając określić stan istniejący w kontekście
innych gmin wchodzących w skład systemu porównawczego. Podstawowe kryteria
samooceny miasta powinny uwzględniać czynniki takie jak:
bezpieczeństwo dostaw energii i paliw,
zapewnienie rozwoju gospodarczego i społecznego,
zapewnienie jakości środowiska i ochrona klimatu Ziemi.
Są to oczywiście zagadnienia związane ściśle z planowaniem energetycznym, a także
samym planem energetycznym dla miasta, stąd wniosek iż benchmarking
i samoocena powinny stać się stałym elementem na polu działań miasta w zakresie
gospodarki energetycznej.
Należy pamiętać że podstawowym elementem przygotowawczym do wykonania
benchmarkingu i samooceny jest monitoring oraz analiza parametrów energetycznych miasta, poszczególnych jego sektorów oraz kolejnych obiektów. Dlatego
też ważnym działaniem jest odpowiednio przygotowany i zrealizowany monitoring
z uwzględnieniem danych niezbędnych do poprawnego wykonania benchmarkingu
i samooceny.
6
II.
Benchmarking miast aglomeracji śląskiej
przy wykorzystaniu powszechnie dostępnych
danych statystycznych
Do celów porównawczych przyjęto miasta o podobnej lub niewiele mniejszej liczbie
mieszkańców miast województwa śląskiego. Do grupy tej zaliczono następujące miasta na prawach powiatu:
Tabela 1. Lista miast na prawach powiatu zakwalifikowana do benchmarkingu wskaźników
Lokalizacja
Powiat m. Bielsko-Biała
Powiat m. Bytom
Powiat m. Piekary Śląskie
Powiat m. Częstochowa
Powiat m. Gliwice
Powiat m. Zabrze
Powiat m. Chorzów
Powiat m. Katowice
Powiat m. Mysłowice
Powiat m. Ruda Śląska
Powiat m. Siemianowice Śląskie
Powiat m. Świętochłowice
Powiat m. Jastrzębie-Zdrój
Powiat m. Rybnik
Powiat m. Żory
Powiat m. Dąbrowa Górnicza
Powiat m. Jaworzno
Powiat m. Sosnowiec
Powiat m. Tychy
Powierzchnia
Ludność
(stan na 2008 r.)
km2
125
69
40
160
134
80
33
165
66
78
25
13
85
148
65
189
153
91
82
[osoba]
175 677
183 829
58 832
240 612
196 669
188 401
113 314
309 621
74 998
143 930
71 118
54 360
93 554
141 177
62 044
128 315
95 228
221 259
129 475
Miasto Katowice charakteryzuje się najwyższą liczbą ludności ze wszystkich analizowanych miast i jednocześnie jedną z największych powierzchni. Pod względem infrastrukturalnym jest jednak podobne do większości miast aglomeracji śląskiej, co stanowi jeden z głównych argumentów doboru gmin do opracowania benchmarkingu.
Istotnym zagadnieniem jest dobór samych wskaźników o zadowalającym poziomie:
dostępności danych – należy pamiętać iż nie wszystkie informacje statystyczne są dostępne dla interesującego nas przedziału czasowego. W wielu
przypadkach istnieje jednak możliwość uzupełniania brakujących informacji
statystycznych inną informacją podawaną dla brakującego roku;
wiarygodności danych – istnieje możliwość weryfikacji danych statystycznych uzyskując informacje bezpośrednio od sprzedawców, dostawców, odbiorców energii. W wielu przypadkach weryfikacja taka będzie konieczna z punktu
widzenia poprawności wykorzystywanych wskaźników
7
przydatności wskaźników do celów analitycznych – konstruowanie
wskaźników powinno być odpowiedzią na pewne „zapotrzebowanie” na informację/analizę którą można uzyskać poprzez wykorzystanie odpowiedniego
wskaźnika. Możliwość tworzenia wskaźnika należy skonfrontować z jego przydatnością analityczną.
Na poniższych wykresach przedstawiono trzy wskaźniki:
Jednostkowe zużycie energii elektrycznej na niskim napięciu w największych
miastach województwo śląskiego
Jednostkowe zużycie gazu ziemnego na ogrzewanie mieszkań w największych
miastach województwa śląskiego
Jednostkowa emisja zanieczyszczeń z zakładów szczególnie uciążliwych
8
Po
w
ia
tm
.K
at
ow
Po
ic
w
e
ia
tm
.J
aw
or
zn
Po
o
w
ia
tm
.C
ho
rz
ów
Po
w
ia
tm
.R
yb
ni
Po
k
w
ia
tm
.G
liw
Po
ic
w
e
ia
tm
.
M
Po
ys
w
ło
ia
w
tm
ic
e
.P
ie
ka
ry
Po
Śl
ąs
w
ia
ki
tm
e
.B
ie
ls
ko
-B
ia
ła
Po
w
Po
i
a
w
tm
ia
tm
.B
yt
.D
om
ąb
ro
w
a
G
Po
ór
ni
w
cz
ia
a
tm
.R
ud
a
Śl
Po
ąs
w
ka
ia
tm
.S
os
Po
no
w
w
ia
ie
tm
Po
c
.C
w
ia
zę
tm
st
oc
.S
ho
ie
m
w
ia
a
no
w
ic
e
Śl
ąs
ki
e
Po
w
ia
tm
.Z
ab
rz
e
Po
w
i
a
Po
tm
w
.T
ia
yc
tm
hy
.Ś
w
ię
Po
to
ch
w
ia
ło
tm
w
ic
.J
e
as
trz
ęb
ie
-Z
dr
ój
Po
w
ia
tm
.Ż
or
y
Jednostkowe zużycie energii elektrycznej na niskim napięciu [MWh/osoba/rok]
1
Jednostkowe zużycie energii elektrycznej na niskim napięciu w największych miastach województwa śląskiego
0,9
0,8
0,7
0,6
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
Średnia 2003
Średnia 2004
Średnia 2005
Średnia 2006
Średnia 2007
Średnia 2008
Średnia 2002
Rysunek 3. Porównanie jednostkowego zużycia energii elektrycznej na niskim napięciu w miastach na prawach
powiatu województwa śląskiego
9
ia
tm
.S
ie
m
ia
no
w
ic
e
.R
a
e
yb
ni
k
w
to
w
ic
zę
st
oc
ho
.K
a
ia
tm
.C
Po
w
w
ia
tm
w
ia
tm
Śl
ąs
Po
ki
e
w
ia
tm
Po
.T
w
yc
ia
hy
tm
.S
os
no
Po
w
ie
w
c
ia
tm
.G
Po
liw
w
ic
ia
e
tm
Po
.J
aw
w
ia
or
tm
zn
Po
o
.B
w
ie
ia
ls
tm
ko
.D
-B
ąb
ia
ła
ro
Po
w
a
w
G
ia
ór
tm
ni
.P
cz
ie
a
ka
ry
Po
Śl
ąs
w
ia
ki
tm
e
.M
ys
ło
w
Po
ic
e
w
ia
tm
Po
w
.B
ia
yt
tm
om
.R
ud
a
Śl
Po
ąs
w
ka
ia
tm
.C
ho
rz
Po
ów
w
Po
ia
tm
w
ia
.Z
tm
ab
.Ś
rz
e
w
Po
ię
w
to
ia
ch
tm
ło
w
.J
ic
as
e
trz
ęb
ie
-Z
dr
Po
ój
w
ia
tm
.Ż
or
y
Po
w
Po
Po
Jednostkowe zużycie gazu ziemnego [m3/gosp.dom./rok]
Wskaźnik jednostkowego zużycia gazu ziemnego na ogrzewanie mieszkań w największych
miastach województwa śląskiego
4000
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
2005
Srednia 2005
2006
Średnia 2006
2007
Średnia 2007
2008
Średnia 2008
Rysunek 4. Porównanie jednostkowego zużycia gazu ziemnego na ogrzewanie mieszkań w miastach na prawach powiatu województwa śląskiego
10
Emisja zanieczyszczeń ze źródeł szczególnie uciążliwych przypadających na km powierzchni dla miast województwa
śląskiego
Jednostkowa emisja zanieczyszczeń [t/km2/rok]
80000
70000
60000
50000
40000
30000
20000
10000
Po
w
ia
tm
.B
ie
ls
ko
-B
ia
Po
ła
w
ia
Po
t
w
m
ia
.B
tm
yt
om
.P
ie
ka
Po
ry
w
Śl
ia
ąs
tm
ki
e
.C
zę
st
oc
ho
Po
w
a
w
ia
tm
.G
liw
Po
ic
e
w
ia
tm
.Z
ab
Po
rz
w
e
ia
tm
.C
ho
Po
rz
w
ów
ia
tm
.K
at
Po
ow
w
ic
ia
e
tm
.M
Po
ys
w
ło
Po
ia
w
t
ic
w
m
e
ia
.R
tm
ud
.S
a
ie
Śl
m
ąs
ia
ka
no
w
Po
ic
e
w
ia
Śl
tm
ąs
ki
.Ś
e
w
Po
ię
to
w
ch
ia
tm
ło
w
.J
ic
as
e
trz
ęb
ie
-Z
dr
Po
ój
w
ia
tm
.R
yb
ni
Po
k
Po
w
w
ia
ia
tm
tm
.D
.Ż
ąb
or
y
ro
w
a
G
ór
Po
ni
w
cz
ia
a
tm
.J
aw
Po
or
w
zn
ia
tm
o
.S
os
no
w
ie
Po
c
w
ia
tm
.T
yc
hy
0
2000
Średnia 2000
2001
Średnia 2001
2002
Średnia 2002
2003
Średnia 2003
2004
Średnia 2004
2005
Średnia 2005
Rysunek 5. Porównanie wskaźnika jednostkowej emisji zanieczyszczeń ze źródeł szczególnie uciążliwych dla
miast na prawach powiatu w województwie śląskim
11
Powyższe wskaźniki wskazują na to iż miasto Katowice charakteryzuje się najwyższym wskaźnikiem jednostkowego zużycia energii na niskim napięciu wśród największych miast województwa śląskiego. Emisja jednostkowa z zakładów szczególnie
uciążliwych w mieście Katowice jest nieco mniejsze od średniej dla wszystkich analizowanych miast.
Przedstawione wyniki porównania wskaźników pozwalają stwierdzić iż część informacji statystycznych dostępnych publicznie może być przydatna w procesie benchmarkingu gmin i stanowić podstawę do samooceny gmin. Należy jednak aktywnie
uczestniczyć w rozwijaniu statystyki publicznej w celu wypracowania najbardziej odpowiednich do porównań wskaźników energetycznych, a także metodyki weryfikacji
pozyskiwanych tą drogą danych.
Bank Danych Lokalnych zawiera informacje także na temat modernizacji budynków
należących do zasobów miejskich/gminnych. Dane gromadzone są co dwa lata i dotyczą dwuletnich przedziałów czasowych. Na poniższych rysunkach przedstawiono
liczbę mieszkań komunalnych ocieplonych w wartości bezwzględnej a także w stosunku do całkowitych zasobów mieszkaniowych danego miasta.
2002-2003
350
3,00%
300
2,50%
250
2,00%
200
1,50%
150
1,00%
100
0,50%
50
0,00%
Po
w
Po
w
ia
tm
.B
ie
ia
ls k
tm
o.P
Bi
i
Po
ek
ał
a
w
ar
ia
y
tm
Śl
ą
.C
sk
zę
ie
st
o
c
Po
ho
w
w
ia
a
tm
Po
.G
w
liw
ia
ice
tm
.C
Po
h
w
or
ia
zó
tm
w
.K
Po
at
w
ow
ia
tm
ic
e
P
.
Po
M
ow
ys
w
i
at
ło
ia
w
tm
m
ice
.R
.S
ud
ie
a
m
Śl
ia
Po
no
ąs
w
ka
wi
ia
ce
tm
Śl
.
Św
ąs
Po
ki
ię
w
e
to
ia
tm
ch
ło
.J
w
as
ice
tr
zę
bi
ePo
Zd
w
ró
ia
j
tm
Po
.R
y
w
bn
Po
ia
tm
ik
w
ia
.D
tm
ąb
.Ż
ro
or
w
y
a
Po
Gó
w
rn
ia
icz
tm
a
Po
.J
a
w
w
ia
o
rz
tm
no
.S
os
no
Po
w
ie
w
c
ia
tm
.T
yc
hy
0
liczba zmodernizowanych mieszkań
udział mieszkań zmodernizowanych
Rysunek 6. Porównanie liczby mieszkań komunalnych ocieplonych w latach
2002 – 2003 w poszczególnych miastach województwa śląskiego
12
Po
w
ia
t
m
Po
.B
w
ie
ia
ls
t
ko
m
-B
.P
ia
i
e
Po
ła
ka
w
ry
ia
Śl
t
ąs
m
.C
ki
e
zę
st
oc
ho
Po
w
w
a
ia
t
m
Po
.G
w
liw
ia
ic
t
e
m
.
Ch
Po
or
w
zó
ia
t
w
m
.
Ka
Po
to
w
w
ia
ic
t
m
e
.
P
M
Po
ow
y
sł
w
i
a
ow
ia
t
t
m
ic
m
.R
e
.S
u
ie
d
a
m
Ś
ia
lą
no
Po
sk
w
w
a
ic
ia
e
t
m
Śl
.Ś
ąs
w
Po
ki
ię
e
w
to
ia
ch
t
m
ło
.J
w
as
ic
e
tr
zę
bi
eZd
Po
ró
w
j
ia
t
m
.
Po
Ry
w
bn
Po
ia
ik
t
w
m
i
a
.D
t
m
ąb
.Ż
ro
or
w
y
a
G
Po
ór
w
n
ic
ia
za
t
m
.J
Po
aw
w
or
ia
t
zn
m
o
.S
os
no
w
Po
ie
w
c
ia
t
m
.T
yc
hy
2004-2005
250
2,00%
1,80%
200
1,60%
1,40%
150
1,20%
1,00%
100
0,80%
0,60%
50
0,40%
0,20%
0
0,00%
liczba zmodernizowanych mieszkań
udział mieszkań zmodernizowanych
Rysunek 7. Porównanie liczby mieszkań komunalnych ocieplonych w latach
2004 – 2005 w poszczególnych miastach województwa śląskiego
13
ia
tm
ia
tm
.B
ie
ls k
Po
w
o.P
Bi
ie
ał
ka
a
ry
ia
tm
Śl
ąs
.C
kie
zę
st
o
c
Po
ho
w
w
ia
a
tm
Po
.
G
w
liw
ia
tm
ice
.C
Po
h
w
or
ia
zó
tm
w
.K
Po
at
w
ow
ia
tm
ic
e
P
.
Po
M
ow
ys
w
i
at
ło
ia
w
tm
m
ice
.R
.S
ud
ie
a
m
Śl
ia
Po
no
ąs
w
ka
wi
ia
ce
tm
Ś
.
Św
lą
Po
sk
ię
w
ie
to
ia
tm
ch
ło
.J
w
as
ice
tr
zę
bi
ePo
Zd
w
ró
ia
j
tm
Po
.R
w
y
bn
Po
ia
tm
ik
w
ia
.D
tm
ąb
.Ż
ro
or
w
y
a
Po
Gó
w
rn
ia
icz
tm
a
Po
.J
aw
w
ia
or
tm
zn
.S
o
os
no
Po
w
ie
w
c
ia
tm
.T
yc
hy
Po
w
Po
w
2006-2007
700
6,00%
600
5,00%
500
4,00%
400
3,00%
300
200
2,00%
100
1,00%
0
0,00%
liczba zmodernizowanych mieszkań
udział mieszkań zmodernizowanych
Rysunek 8. Porównanie liczby mieszkań komunalnych ocieplonych w latach
2006 – 2007 w poszczególnych miastach województwa śląskiego
14
ia
tm
.B
ie
ia
ls k
tm
o.P
Bi
ie
Po
ał
ka
a
w
ry
ia
tm
Śl
ąs
.C
kie
zę
st
o
c
Po
ho
w
w
ia
a
tm
Po
.G
w
liw
ia
ice
tm
.C
Po
h
w
or
ia
zó
tm
w
.K
Po
at
w
ow
ia
tm
ic
e
P
.
Po
ow
M
y
w
i
s
at
ia
ło
tm
w
m
ice
.R
.S
ud
ie
a
m
Śl
ia
Po
no
ąs
w
ka
wi
ia
ce
tm
Śl
.Ś
ąs
Po
w
ki
w
ię
e
ia
t
oc
tm
hł
.J
ow
as
ice
tr
zę
bi
ePo
Zd
w
ró
ia
j
tm
Po
.R
w
y
Po
bn
ia
tm
w
ik
ia
.D
tm
ąb
.Ż
ro
or
w
y
a
Po
Gó
w
rn
ia
icz
tm
a
Po
.J
aw
w
ia
or
tm
zn
.S
o
os
no
Po
w
ie
w
c
ia
tm
.T
yc
hy
Po
w
Po
w
2008-2009
900
9,00%
800
8,00%
700
7,00%
600
6,00%
500
5,00%
400
4,00%
300
3,00%
200
2,00%
100
1,00%
0
0,00%
liczba zmodernizowanych mieszkań
udział mieszkań zmodernizowanych
Rysunek 9. Porównanie liczby mieszkań komunalnych ocieplonych w latach
2006 – 2007 w poszczególnych miastach województwa śląskiego
15
III. Benchmarking miast przy wykorzystaniu bazy
internetowej SEC-BENCH
Jak już wspominaliśmy we wcześniejszym rozdziale benchmarking jest działaniem,
które pozwoli porównywać ze sobą europejskie miasta oraz pozwoli odpowiedzieć na
pytanie - jak przedsięwzięcia i inicjatywy podejmowane przez miasta mają się do
najlepszych praktyk w regionie, kraju oraz na poziomie Unii Europejskiej.
FEWE było jednym z partnerów projektu "SEC – BENCH - Miasta/gminy zrównoważonej energii – Benchmarking wskaźników energii i ochrony klimatu Ziemi na portalu
internetowym", który miał na celu zademonstrowanie wskaźników do ocen i porównań efektów planów energetycznych miast/gmin oraz monitorowania ich realizacji.
Projekt trwał 30 miesięcy, a jego realizację rozpoczęto w listopadzie 2009 r.
Obecnie benchmarking gmin jest jednym z działań podejmowanych w ramach realizacji projektu „Doskonalenie poziomu edukacji w samorządach terytorialnych w zakresie zrównoważonego gospodarowania energią i ochrony klimatu Ziemi”.
Lokalne społeczności maja ogromne możliwości w zakresie oszczędzania energii
i przechodzenia na zrównoważone źródła energii. Benchmarking jest potrzebnym narzędziem, które pomaga lokalnym społecznościom zidentyfikować, zaplanować i zrealizować te możliwości. Pierwszym krokiem w kierunku utworzenia zrównoważonych
energetycznie gmin i miast jest rozwój lokalnych planów energetycznych. Taki plan
ukazuje dokładny obraz lokalnych źródeł energii jak również potencjał dla efektywnego wykorzystania energii w różnych sektorach oraz określa różne jego scenariusze
na następne lata. Benchmarking powinien stać się ważnym elementem procesów
tworzenia planów energetycznych.
Gminy uczestniczące w Projekcie SEC-BENCH określiły zużycie energii w budynkach
użyteczności publicznej i instalacjach, a w zbieraniu danych, benchmarkingu i planowaniu zastosowały metodologię Najlepszych Praktyk. Miasta/gminy stawiając w planach cele i monitorując ich osiąganie mogły konfrontować je z zestawem wskaźników
(benchmarking), co pozwoliło na ocenę własnych działań, pozycji w stosunku do innych miast i wypełniania zobowiązań prawnych krajów członkowskich i UE.
W ramach projektu SEC-BENCH powstała elektroniczna baza danych, umożliwiająca
wprowadzanie danych oraz wizualizację wyników. Baza jest w kolejnej fazie rozwoju
jednak już dziś można korzystać z jej kluczowych funkcjonalności. Największą z nich
stanowi możliwość bezpośredniego porównywania wskaźników dotyczących zarówno
całych gmin jaki i poszczególnych jej obiektów.
16
Rysunek 10. Baza danych projektu SEC-BENCH
(secbench.webcat.no/index.php)
Obecnie w bazie internetowej projektu jest już około 600 obiektów z całej Europy,
jednak ich liczba ciągle wzrasta. Obiekty te można analizować i bezpośrednio porównywać ze sobą, pod kątem wielu wskaźników energetycznych. Tego typu narzędzie
może stanowić doskonałe uzupełnienie zaawansowanego systemu gromadzenia
i przetwarzania danych o obiektach miasta.
Zakres danych o budynkach obejmuje obecnie trzy polskie miasta:
• Katowice
• Częstochowa
• Bielsko-Biała
Przykładowe wskaźniki dla tych miasta można porównywać bezpośrednio w bazie danych.
Liczba wszystkich obiektów miasta Katowice dla których zarejestrowano dane
w bazie SEC-BENCH wynosi 40. Największą grupę obiektów objętych benchmarkingiem stanowią obiekty szkolne (46%) oraz obiekty kulturalne (24%). Podział wprowadzonych obiektów ze względu na rodzaj obiektu przedstawiono na poniższym rysunku:
17
24%
46%
6%
15%
9%
kultura
sport
socjalny
przychodnia
szkoła
Rysunek 11. Podział ze względu na liczbę i funkcję obiektów wprowadzonych do bazy SEC-BENCH, dane z lat 2007 – 2009
Na poniższych rysunkach przedstawiono bezpośrednie porównanie wskaźnika
średniego jednostkowego zużycia energii w poszczególnych grupach obiektów w 2009 r. Wykresy zostały wygenerowane w bazie projektu SEC-BENCH (język
angielski).
Rysunek 12. Jednostkowe zużycie energii (kWh/m2*rok) wg typów obiektów w roku 2009
Obiekty sportowe oraz obiekty socjalno-mieszkalne charakteryzują się najwyższym
średnim jednostkowym zużyciem energii, łącznie ponad 240 kWh/(m2*rok) w roku
2009, z czego zużycie energii na potrzeby cieplne wynosi 177 kWh/(m2*rok). Ponadto udział energii elektrycznej w całkowitym zużyciu energii jest w obiektach sportowych najwyższy, ponad 20%. Średni wskaźnik zużycia energii dla szkół wynosił w roku 2009 ponad 200 kWh/(m2*rok).
18
Na poniższym wykresie przedstawiono zmiany jednostkowego zużycia energii
w poszczególnych grupach obiektów w latach 2007 – 2009.
Rysunek 13. Zmiany jednostkowego zużycia energii (kWh/m2*rok)
w latach 2007 -2009 w zależności od typu obiektu
Poniżej przedstawiono analogiczne wykresy dla poszczególnych grup obiektów jednak
wskaźnik stanowi średnie zużycie energii na użytkownika obiektu w 2009 r.
Rysunek 14. Jednostkowe zużycie energii (kWh/osoba*rok) wg typów
obiektów w roku 2009
Najwyższym średnim jednostkowym zużyciem energii charakteryzuje się grupa
obiektów socjalno-mieszkalnych, co jest zrozumiałe biorąc pod uwagę funkcję
i sposób wykorzystania tego typu obiektów. Obiekty szkolne zużywają średnio ok.
1400 kWh/(osoba*rok). Na poniższym wykresie przedstawiono zmiany jednostkowego zużycia energii w latach 2008-2009.
19
Rysunek 15. Zmiany jednostkowego zużycia energii (kWh/osoba*rok) w
latach 2007 -2009 w zależności od typu obiektu
20
IV. Benchmarking dzielnic miasta stołecznego Warszawa
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
2007
2008
Po
zo
st
al
i
ia
ta
św
O
Zd
ro
w
ia
Sł
uż
ba
M
W
sp
ól
no
ty
M
Sp
ół
dz
ie
ln
ie
ie
sz
ka
ni
ow
e
ie
sz
ka
ni
ow
e
rz
em
ys
ł
*P
wa
tn
i
0
Pr
y
Zużycie ciepła sieciowego w odniesieniu do mocy
zamówionej [GJ/MW]
W niniejszym dokumencie przedstawiono wyniki benchmarkingu wewnętrznego dla
poszczególnych dzielnic miasta Warszawa. W strukturze administracyjnej miasta
funkcjonuje 18 dzielnic z których każda stanowi niejako odrębny sektor pod względem zarządzania. Każda z dzielnic charakteryzuje się odrębną specyfiką zapotrzebowania oraz zużycia energii. Nośnikiem w największym stopniu wykorzystywanym do
ogrzewania jest ciepło sieciowe dostarczane z miejskiej sieci ciepłowniczej. Na przedstawionym poniżej wykresie przedstawiono porównanie stosunku zużycia ciepła sieciowego dla miasta Warszawy w poszczególnych grupach odbiorców do mocy zamówionej. Wskaźnik ten określa się jako „stopień wykorzystania mocy” i określa w czy
moc zamówiona przez odbiorców w poszczególnych grupach nie jest zbyt wysoka lub
zbyt niska.
2009
Rysunek 16. Wskaźnik zużycia ciepła sieciowego w stosunku do mocy zamówionej przez odbiorców w latach 2007 – 2009
Grupą charakteryzującą się najwyższym stopniem wykorzystania mocy są spółdzielnie mieszkaniowe oraz wspólnoty mieszkaniowe, u których wskaźnik ten utrzymywał
się w latach 2007-2009 na podobnym poziomie.
21
Zużycie ciepła sieciowego w odniesieniu liczby odbiorców
[GJ/odb.]
25000
20000
15000
10000
5000
M
W
sp
ól
no
ty
M
Sp
ół
dz
ie
ln
ie
2007
2008
św
O
Po
zo
st
al
i
ia
ta
ia
Zd
ro
w
Sł
uż
ba
ie
sz
ka
ni
ow
e
e
ie
sz
ka
ni
ow
rz
em
ys
ł
*P
Pr
y
wa
tn
i
0
2009
Rysunek 17. Wskaźnik zużycia ciepła sieciowego w stosunku do liczby odbiorców ciepła w latach 2007 – 2009
Na poniższym rysunku przedstawiono zużycie ciepła sieciowego w poszczególnych
dzielnicach miasta Warszawy. Największym zużyciem charakteryzuje się dzielnica
Mokotów gdzie zabudowę stanowią w dużej części budynki wielorodzinne zasilane z
sieci ciepłowniczej. Dzielnice o zabudowie jednorodzinnym takie jak Wesoła i Rembertów charakteryzują się najmniejszym zużyciem ciepła sieciowego.
Zużycie ciepła sieciowego [GJ/rok]
4 000 000
3 500 000
3 000 000
2 500 000
2 000 000
1 500 000
1 000 000
500 000
W
i la
nó
w
W
aw
er
R
em
be
rtó
w
rs
us
U
n
P
Pr
ag
a
Bi
el
an
y
Be
m
ow
o
Ta
rg
ów
ek
O
ch
ot
a
W
ol
a
M
ok
ot
ów
U
rs
yn
ów
Pr
ag
a
P
d
-
Rysunek 18. Zużycie ciepła sieciowego w poszczególnych dzielnicach m. st.
Warszawy w roku 2008
22
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
w
ol
śr
a
ód
m
ie
śc
ie
pr
ag
a
pn
oc
ho
ta
ur
su
s
bi
ał
oł
ęk
a
ta
rg
ów
ek
be
m
ow
o
żo
li b
or
z
ur
sy
nó
w
m
ok
ot
ów
pr
ag
a
pd
bi
el
an
y
0%
w
es
oł
a
w
aw
er
w
il a
nó
w
re
m
be
rtó
w
w
ło
ch
y
Udział powierzchni ogrzewanej gazem ziemnym, %
Głównym nośnikiem wykorzystywanym do ogrzewania jest ciepło sieciowe, gaz wykorzystywany jest w mniejszym stopniu. Poniżej przedstawiono porównanie udziału
powierzchni ogrzewanej gazem w całkowitej ogrzewanej powierzchni mieszkalnej w
poszczególnych dzielnica miasta Warszawy.
Rysunek 19. Porównanie udziału powierzchni mieszkalnej ogrzewanej gazem w całkowitej powierzchni mieszkalnej w poszczególnych dzielnicach
m.st. Warszawy
Największym udziałem powierzchni ogrzewanej gazem charakteryzują się dzielnice
Wesoła, Wawer i Wilanów, przekraczającym wartość 50%.
Do dzielnic o najniższym udziale powierzchni ogrzewanej gazem ziemnym należą
dzielnice Ochota, Wola, Praga Północ oraz Śródmieście.
Na poniższym rysunku przedstawiono porównanie zapotrzebowanie na energię wyznaczone dla poszczególnych dzielnic miasta Warszawy oraz poszczególnych sektorów użytkowników energii.
23
Rysunek 20. Porównanie zapotrzebowania energii na potrzeby cieplne w poszczególnych dzielnicach m.st.
Warszawy oraz w różnych grupach budynków
24
V.
Materiały źródłowe
1. Benchmarking miasta Katowice i metodyka samooceny w procesach planistycznych i monitoringu. Opracowanie FEWE, 2010
2. Model gromadzenia i przetwarzania danych na temat termomodernizacji z wykorzystaniem różnych metod i narzędzi w ujęciu historycznym i perspektywicznym. Opracowanie FEWE, 2010
3. Główny Urząd Statystyczny – Bank Danych Lokalnych
4. Baza danych projektu SEC-BENCH
25