Jak skutecznie przeprowadzić proces budżetowania operacyjnego

Jak skutecznie przeprowadzić proces budżetowania operacyjnego? Część
druga.
Dr Piotr Szczepankowski
Przykład budżetu operacyjnego dla firmy produkcyjnej
W danej firmie produkcyjnej przygotowywany jest budżet ope-racyjny na najbliższy kwartał.
Przykład
Dział marketingu przygotował następującą prognozę wielkości i warto-ści sprzedaży na ten nadchodzący
okres:
Ilościowy i wartościowy plan sprzedaży Tabela 1
Miesiąc
Styczeń
Luty
Marzec
Wielkość sprzedaży w
szt.
120 000
150 000
130 000
Wartość sprzedaży w zł
3.600.000
4.500.000
3.900.000
W kwietniu i w maju możliwe jest osiągnięcie ilościowej sprzedaży na poziomie 100 000 sztuk produktów na
miesiąc, co przy przecięt-nej cenie równej 30 zł za sztukę wyrobu da wartość sprzedaży równą 3.000.000 zł
miesięcznie.
W grudniu minionego roku sprzedano zaś 110 000 sztuk produktów, co dało przychody równe 3.300.000 zł.
Dotychczas 40% sprzedaży było realizowane bezpośrednio za gotówkę. Pozostała sprzedaż przynosiła
wpływy z opóźnieniem jednego miesią-ca. Zakres tej polityki kredytowania odbiorców będzie kontynuowany
w okresie planu. Nie przewiduje się trudno ściągalnych i kłopotliwych należności. Mając do dyspozycji te
dane, możesz już skonstruować zarówno plan sprze-daży (część rzeczową budżetu), jak i wpływów
gotówkowych ze sprzedaży (część finansową budżetu). Plany te prezentowane są w tabelach 2 i 3.
Plan wartości sprzedaży (w zł). Tabela 2
Pozycje
Sprzedaż
ogółem
Sprzedaż za
gotówkę
Sprzedaż w
kredycie
kupieckim
Grudzień Styczeń
Luty
Marzec
3.300.000 3.600.000 4.500.000 3.900.000
1.320.000 1.440.000 1.800.000 1.560.000
1.980.000 2.160.000 2.700.000 2.340.000
1/7
Plan wpływów gotówki ze sprzedaży (w zł) Tabela 3
Pozycje
Wpływy ze sprzedaży
bezpośrednio za gotówkę
Inkasowanie należności
Ogółem wpływy gotówki ze
sprzedaży
Styczeń
Luty
Marzec
1.440.000 1.800.000 1.560.000
1.980.000 2.160.000 2.700.000
3.420.000 3.960.000 4.260.000
{mospagebreak }
Na
podstawie
planu
wpływów
gotówki
ze
2/7
sprzedaży
możesz
ustalić
stan
należności
na
koniec
każdego
z
kolejnych
3/7
okresów
miesięcznych:
Należności
na
koniec
miesiąca
(w
zł).
4/7
Tabela
4
Pozycje
Stan należności na
koniec okresu
Styczeń
2.160.000
Luty
2.700.000
Marzec
2.340.000
koniec przykładu
Po określeniu planu ilościowej i wartościowej sprzedaży oraz możliwych do osiągnięcia z niej wpływów
gotówki należy teraz przystąpić do opracowania planu wielkości produkcji. Będzie on niezbędny do
oszacowania kosztów produkcji.
Uwaga!
Wielkość sprzedaży nie musi pokrywać się z wielkością produkcji w danym okresie, sprzedaży podlegają
bowiem również zgromadzo-ne wcześniej zapasy produktów gotowych, a poza tym produkuje się także tyle
wyrobów, aby zapewnić bezpieczeństwo i ciągłość pracy firmy w następnym okresie. Tworzy to tzw.
wymagany zapas końco-wy wyrobów gotowych.
Uwzględniając tę uwagę, wielkość planowanej produkcji nale-ży obliczyć z wcześniej podanego wzoru, który
uwzględni plan wielkości sprzedaży oraz saldo zapasu wyrobów gotowych.
Przykład
W naszym przykładowym przedsiębiorstwie ze względu na długość cyklu produkcyjnego konieczny zapas
wyrobów gotowych powinien wynosić 40% planowanej wielkości sprzedaży w następnym miesiącu.
Zakładane wielkości produkcji na poszczególne okresy miesięczne planu prezentuje tabela 5.
Ilościowy plan produkcji (dane w Tabela 5 w szt)
Pozycje
Plan ilości sprzedaży
Zapas początkowy
wyrobów (-)
Zapas końcowy wyrobów
(+)
Planowana wielkość
produkcji
Styczeń Luty
Marzec Kwiecień
120 000 150 000 130 000 100 000
48 000 60 000 52 000 40 000
60 000
52 000
40 000
40 000
132 000 142 000 118 000 100 000
Plan wielkości produkcji pozwoli Ci teraz przygotować budżet kosztów produkcji lub inaczej kosztów
wytworzenia, które obej-mują koszty materiałów bezpośrednich, robocizny bezpośredniej wraz z narzutami
oraz pośrednich kosztów wydziałowych.
Poszczególne składniki kosztu produkcji będą wyliczane we-dług następujących wzorów:
5/7
1. Koszty materiałów bezpośrednich = wielkość produkcji w okresie t" x jednostkowy koszt zużycia
materiałów.
2. Robocizna bezpośrednia = wielkość produkcji w okresie t" x jednostkowy koszt robocizny.
3. Koszty wydziałowe pośrednie (zmienne) = wielkość produk-cji w okresie t" x jednostkowy zmienny koszt
wydziałowy.
4. Koszty wydziałowe pośrednie (stałe) = planowane koszty wydziałowe stałe w okresie t", które obejmują
m.in. amor-tyzację środków trwałych wykorzystywanych w procesie produkcyjnym.
{mospagebreak }
Przykład
Dla opisywanego przedsiębiorstwa założono na najbliższy kwartał na-stępujące wartości składników kosztów
produkcji:
- jednostkowy koszt materiałów bezpośrednich = 3 zł na sztukę pro-duktu,
- jednostkowy koszt robocizny = 5 zł na sztukę produktu,
- jednostkowy koszt zmienny pośredni wydziałowy = 2 zł na sztukę produktu,
- stałe koszty wydziałowe = 20.000 zł miesięcznie (w tym 8.000 zł amortyzacji miesięcznej).
Zestawienie planowanych miesięcznych kosztów produkcji ogółem zawiera tabela 6.
Planowane koszty produkcji (koszt wytworzenia - dane w zł) Tabela 6
Pozycje
Planowana wielkość
produkcji w szt.
Koszty materiałów
bezpośrednich
Koszty robocizny
bezpośredniej
Koszty wydziałowe
zmienne
Koszty wydziałowe stałe
Razem koszty produkcji
Styczeń
132 000
Luty
142 000
Marzec
118 000
Kwiecień
100 000
396.000
426.000
354.000
300.000
660.000
710.000
590.000
500.000
264.000
284.000
236.000
200.000
20.000
20.000
20.000
20.000
1.340.000 1.440.000 1.200.000 1.020.000
koniec przykładu
Ustalony planowany koszt produkcji (koszt wytworzenia) jest podstawą do kalkulacji przeciętnego
jednostkowego kosztu wytworzenia. Ten z kolei będzie przez Ciebie używany do kalkulacji wartości zapasu
wyrobów gotowych, która będzie potrzebna do sporządzania bilansu na koniec planowanego okresu
Przeciętny jednostkowy koszt wytworzenia produktu dla plano-wanego okresu obliczysz z następującego
wzoru:
Jednostkowy koszt produkcj i (wytworzenia) =
Łączny koszt produkcji w planowanym okresie / Planowana wielkość produkcji
W przypadku analizowanej firmy łączny koszt produkcji planowany na pierwszy kwartał wyniesie 3.980.000
zł, a łączna zakładana wielkość produkcji w tym okresie ma być równa 392 000 sztuk wyrobu. Oznacza to, że
planowany jednostkowy koszt produkcji (wytworzenia) wyniesie w nadchodzącym kwartale:
Jednostkowy koszt produkcji = 3.980.000 zł / 392 000 szt. = 10,15 zł za sztukę
6/7
{mospagebreak }
Jeśli wiesz, jaki jest planowany jednostkowy koszt produkcji, dość łatwo wyznaczysz wartość końcowego
zapasu wyrobów gotowych, korzystając z następującego równania:
Wartość końcowego zapasu wyrobów gotowych = Jednostkowy koszt produkcji x Stan końcowy wyrobów
gotowych
Przykład:
W opisywanej firmie stan wyrobów gotowych na koniec planowanego kwartału wyniesie 40 000 szt. produktu
(por. tabela 5), a zatem ich war-tość końcowa (bilansowa) będzie równa:
Wartość końcowego zapasu wyrobów gotowych = = 10,15 zł na szt. x 40 000 szt. = 406.000 zł
Autor:
dr Piotr Szczepankowski
Autor jest adiunktem w Wyższej Szkole Finansów i Zarządzania w Warszawie
Źródło: Poradnik "Analiza i kontrola finansowa w praktyce"
7/7