POSTANOWIENIE SĘDZIEGO KOMISARZA SĄDU REJONOWEGO

POSTANOWIENIE SĘDZIEGO KOMISARZA SĄDU REJONOWEGO
SĄDU GOSPODARCZEGO W BIAŁYMSTOKU
z dnia 10 maja 2010 r., Sygn. akt XIV G. Up 3/09 zw 90
Sędzia Komisarz: SSR Maciej Głos
Sędzia Komisarz Sądu Rejonowego Sądu Gospodarczego w Białymstoku XIV Wydziału
Gospodarczego dla Spraw Upadłościowych i Naprawczych po rozpoznaniu w dniu 10 maja
2010 roku w Białymstoku, na rozprawie sprawy w postępowaniu upadłościowym Z.N.T.K. w
Ł. S.A. – w upadłości likwidacyjnej, na skutek sprzeciwu wierzyciela Kazimierza G. co do
odmowy uznania wierzytelności z tytułu premii regulaminowej wraz z odsetkami postanawia
Oddalić sprzeciw.
UZASADNIENIE
Skarżący Kazimierz G. złożył sprzeciw co do odmowy uznania na liście
wierzytelności, wierzytelności z tytułu regulaminowej premii pracowniczej wraz z
ustawowymi odsetkami. W uzasadnieniu sprzeciwu podniósł, iż zgodnie z obowiązującymi w
przedsiębiorstwie upadłego postanowieniami Regulaminu premiowania, pracownikom
przysługiwała miesięczna premia w wysokości 30% podstawy wymiaru. W ocenie skarżącego
premia stanowi obligatoryjny składnik wynagrodzenia, w związku z czym brak jest podstaw
do odmowy uznania jej za wierzytelność. Z uwagi na powyższe wskazał na niezasadność
odmowy uznania przedmiotowych wierzytelności przez syndyka i wnosił o dokonanie zmiany
na liście wierzytelności poprzez uwzględnienie wierzytelności z tytułu premii.
Syndyk masy upadłości Z.N.T.K. w Ł. S.A. – w upadłości likwidacyjnej wnosił o
oddalenie sprzeciwu. Podtrzymał w całości motywy zawarte w pisemnym uzasadnieniu
swego stanowiska, w którym szeroko odniósł się do treści Regulaminu premiowania
pracowników i wynikających z niego zasad premiowania. Syndyk podkreślił, iż zgodnie z
postanowieniami regulaminu premia pracownicza jest ruchomym składnikiem wynagrodzenia
i jest częścią systemu motywacyjnego. Regulamin premiowania uprawnia również dyrektora
przedsiębiorstwa do wstrzymania wypłaty funduszu premiowego. Na podstawie kolejnych
decyzji Prezes Zarządu upadłego wskazując na ujemny wynik finansowy oraz trudną sytuacją
płatniczą spółki wstrzymał w całości wypłaty funduszu premiowego wszystkim komórkom
organizacyjnym Z.N.T.K. w Ł. S.A. za następujące okresy: wrzesień 2006 r., lipiec –
grudzień 2008 i styczeń – lipiec 2009 r. (por. pismo syndyka – k. 2131 akt oraz załączone
decyzje wstrzymujące wypłatę funduszu premiowego).
Na rozprawie skarżący oraz syndyk masy upadłości podtrzymali swoje stanowiska w
sprawie. Nie złożyli żadnych wniosków dowodowych ani formalnych.
Reprezentant upadłego nie zajęła stanowiska w sprawie sprzeciwu.
Sędzia Komisarz ustalił, co następuje:
W przedsiębiorstwie upadłego obowiązywał Regulamin premiowania pracowników
stanowiący załącznik nr 6 do Z.N.T.K. w Ł. S.A. Stosownie do § 2 regulaminu premia jest
ruchomym składnikiem płac, ma charakter regulaminowy i jest częścią systemu
motywacyjnego. Wysokość premii indywidualnej wszystkich pracowników wynosi 30%
podstawy wymiaru, która szczegółowo określona została w § 3 regulaminu w odniesieniu
pracowników zatrudnionych na poszczególnych rodzajach stanowisk.
Skarżący zgłosił wierzytelność z tytułu niewypłaconej premii za następujące okresy:
wrzesień 2006 r., lipiec – grudzień 2008 i styczeń – lipiec 2009 r. (por. też zaświadczenie o
niewypłaceniu premii). Wskazane okresy zostały ujęte w kolejnych decyzjach Prezesa
Zarządu upadłego, jako okresy, w których z uwagi na ujemny wynik finansowy oraz trudną
sytuacją płatniczą spółki wstrzymano w całości wypłaty funduszu premiowego wszystkim
komórkom organizacyjnym spółki.
Niekwestionowana w postępowaniu była wysokość świadczeń premiowych za
poszczególne, wymienione wyżej okresy zatrudnienia. Sporną była jedynie sama zasada
zaliczenia kwot premii do wierzytelności przysługującej pracownikowi.
Sędzia Komisarz zważył, co następuje:
Stosownie do treści art. 243 ust. 1 prawa upadłościowego i naprawczego syndyk masy
upadłości przy ustalaniu listy wierzytelności weryfikuje istnienie potwierdzenia
wierzytelności znajdujących się na liście na podstawie m.in. dokumentów upadłego. Na
podstawie art. 256 ust. 1 prawa upadłościowego i naprawczego każdemu wierzycielowi,
któremu odmówiono uznania zgłoszonej wierzytelności przysługuje sprzeciw, podlegający
rozpoznaniu przez sędziego komisarza.
Celem rozstrzygnięcia sprzeciwu, w pierwszej kolejności należało ustalić charakter
świadczenia, o którym mowa w § 2 regulaminu premiowania pracowników. Kluczowym było
bowiem stwierdzenie, czy świadczenie to ma charakter premii, czy też nagrody i tym samym,
czy może być postrzegane w kategorii roszczenia pracownika względem pracodawcy.
Trzeba tu zaznaczyć, iż kwalifikacja świadczenia wcale nie zależy od przyjętej nazwy,
lecz od sposobu jego określenia oraz okoliczności danej sprawy. Również z samego faktu
obowiązywania u pracodawcy regulaminu premiowania nie wynika jeszcze charakter premii i
konieczność jej wypłaty. Tytułem krótkiej komparystyki obu tych świadczeń należy wskazać,
iż powszechnie przyjmuje się, że premią jest takie świadczenie, które uzależnione jest od
spełnienia określonych w regulaminie przesłanek pozytywnych i nie wystąpienia przesłanek
negatywnych, sformułowanych w sposób konkretny i sprawdzalny. Warunki uzyskania
premii, a także jej wysokość - limit premii - określa regulamin premiowania. Prawo do premii
przysługuje pracownikowi wówczas, gdy zostało to ustalone w umowie o pracę lub w
przepisach płacowych, a pracownik spełnił warunki wymagane do jej uzyskania. Nie jest ono
natomiast uzależnione od uznania podmiotu zatrudniającego (por. również Komentarz do art.
78 kodeksu pracy, [w:] R. Celeda, E. Chmielek-Łubińska, L. Florek, G. Goździewicz, A.
Hintz, A. Kijowski, Ł. Pisarczyk, J. Skoczyński, B. Wagner, T. Zieliński, Kodeks pracy.
Komentarz, LEX, 2009). Z kolei świadczenie rozumiane jako nagroda zostało zdefiniowane w
art. 105 k.p. Z uwagi na to, że przesłanki przyznania nagrody zostały przez ustawodawcę
wskazane w sposób ogólny i podlegają jedynie weryfikacji pracodawcy, elementem
wyróżniającym to świadczenie jest swoboda, a wręcz dowolność w zakresie jej przyznania.
Trzeba tu wskazać, iż nagrodą są w istocie również świadczenia określane jako „premie
uznaniowe“. Reasumując, premią jest świadczenie uzależnione od warunków określonych w
sposób na tyle konkretny, by ich spełnienie było sprawdzalne i poddające się kontroli,
nagrodą zaś świadczenie, które pracownik może otrzymać jedynie w zależności od oceny jego
pracy przez pracodawcę, dokonywanej według kryteriów niesprawdzalnych i przez to
niemożliwych do kontroli (por. wyrok Sądu Najwyższego z 30 marca 1977 r., I PRN 26/77,
PiZS 1978/8/80; uchwałę z 10 czerwca 1983 r., III PZP 25/83, OSNC 1983/12/92; uchwałę z
30 sierpnia 1986 r., III PZP 47/86, OSNC 1987/5-6/82; czy wyrok z 21 września 2006 r., II
PK 13/06, OSNP 2007/17-18/254). Premią są zatem świadczenia, gdzie przesłanki i warunki
do jego uzyskania są wystarczająco określone. Przepisy o premii określają szczegółowo
warunki, od których spełnienia zależy prawo do premii, zaś przepisy o nagrodzie ujmują te
2
przesłanki ogólnie, posługując się zwrotami ogólnikowymi i niedookreślonymi. Ostatecznie o
kwalifikacji świadczenia decydują okoliczności każdego konkretnego przypadku (por. wyroki
Sądu Najwyższego z 7 grudnia 1999 r., I PKN 390/99, OSNP 2001/8/270 i z 6 czerwca 2000
r., I PKN 705/99, OSNP 2001/24/713). Tzw. premia, jeżeli nie ma charakteru
roszczeniowego, nie stanowi składnika wynagrodzenia za pracę i roszczenia (wierzytelności)
z tego tytułu.
Regulamin premiowania w przedsiębiorstwie upadłego, w § 5 określa pozytywne
warunki otrzymania premii. Należy zauważyć, iż poszczególne warunki otrzymania premii
zostały ukształtowane poprzez prostą transpozycję art. 100 k.p., regulującego podstawowe
obowiązki pracownika. Warunkiem otrzymania premii w pełnej wysokości jest zatem
przestrzeganie tych obowiązków. Regulamin nie przewiduje weryfikacji ich wypełniania, nie
przewiduje też, że przyznanie premii wymaga indywidualnej decyzji bezpośrednio
przełożonego lub dyrektora przedsiębiorstwa. Szerzej uregulowane zostały przypadki i zasady
nieudzielenia pracownikowi premii. Zgodnie z treścią § 7 ust. 1 regulaminu pracownik w
całości traci prawo do otrzymania premii w przypadku wyrządzenia szkody pracodawcy,
zagarnięcia mienia pracodawcy, przystąpienia do pracy w stanie nietrzeźwym itd. Premia
ulega obniżeniu o 50 % w razie naruszenia obowiązków pracowniczych stanowiących
przypadki mniejszej wagi w stosunku do wyżej wymienionych, co zgodnie z kształtem całego
regulaminu należy pojmować jako naruszenie obowiązków pracowniczych określonych w § 5
(§ 7 ust. 2 regulaminu). Pozbawienie lub obniżenie premii następuje na podstawie pisemnej
decyzji wraz z uzasadnieniem (§ 9 ust. 1 regulaminu). Podsumowując zatem, indywidualna
premia pracownika została w zasadzie ukształtowana w ten sposób, że nie została uzależniona
od wystąpienia elementów pozytywnych, np. efektów pracy, ale od braku wystąpienia
konkretnych elementów negatywnych. Zasadą jest zatem przysługiwanie premii. Porównanie
regulacji § 5 oraz § 7 regulaminu wskazuje, że premia za dany miesiąc przysługuje w pełnej
wysokości, w wysokości 50 % albo nie przysługuje w ogóle. Regulamin, w § 3, zawiera
szczegółową regulację zasad wyliczenia premii poprzez wskazanie podstaw naliczenia dla
pracowników poszczególnych szczebli.
W ocenie Sędziego Komisarza świadczenie określone w § 2 regulaminu należy uznać
za premię sensu stricto, która co do zasady kształtuje roszczenie (wierzytelność) pracownika
w stosunku do pracodawcy. Warunki uzyskania i utraty świadczenia lub jego części są
wskazane w sposób na tyle konkretny, że ich spełnienie jest w pełni sprawdzalne i poddające
się kontroli. Brak jest jednocześnie elementów uznaniowości, czy dowolności wypłacenia
premii przez pracodawcę, co podkreśla regulacja § 9 ust. 5 regulaminu przyznająca
pracownikom prawo do wniesienia odwołania do dyrektora przedsiębiorstwa od decyzji o
obniżeniu lub pozbawieniu premii.
Trzeba jednak zwrócić uwagę również na treść § 6 regulaminu premiowania. Stanowi
on, że dyrektor przedsiębiorstwa ma prawo wstrzymać poszczególnym komórkom
organizacyjnym wypłatę funduszu premiowego w danym miesiącu w przypadku, jeśli: - nie
został wykonany ilościowy plan napraw taboru kolejowego, - spółka osiągnęła ujemny wynik
finansowy i sytuacja płatnicza spółki uniemożliwia uruchomienie funduszu premiowego.
Wstrzymanie wypłaty funduszu premiowego następuje na podstawie pisemnej decyzji wraz z
uzasadnieniem (§ 6 ust. 2 regulaminu). Regulamin nie przewiduje nawet możliwości
zakwestionowania takiej decyzji. Pojęcie „wstrzymanie“ istotnie nie jest tożsame z
pozbawieniem premii. Jednak na podstawie pełnej lektury regulaminu premiowania
pracowników, brak jest podstaw do przyjęcia, iż przez wstrzymanie premii rozumieć należy
jej zawieszenie do czasu poprawy efektywności pracy, czy sytuacji finansowej
przedsiębiorstwa. Wskazuje na to chociażby brak postanowień regulujących zasady
wyrównania - wypłaty zawieszonej transzy premiowej w przyszłości, czy to po nadplanowym
wykonaniu napraw w danym okresie, czy po poprawie kondycji finansowej spółki (np. na
3
kształt § 9 ust. 6 zd. 2 regulaminu). Trzeba też wskazać, iż przy miesięcznym systemie
naliczania premii, logicznym wydaje się być interpretacja regulaminu i jego § 6 ust. 1 w ten
sposób, że jeśli w danym miesiącu występuje przesłanka stanowiąca przeszkodę do
wypłacenia premii to dopiero w następnym miesiącu powstanie następna „szansa“ na
uzyskanie premii za ten okres.
Jak wcześniej zasygnalizowano, wstrzymanie premii może odnosić się wyłącznie do
tych okresów, które zostały uwzględnione w decyzji dyrektora przedsiębiorstwa. W aktach
sprawy znajdują się decyzje dyrektora za okresy: wrzesień 2006 r., lipiec – grudzień 2008 r.
oraz styczeń – lipiec 2009 r., tj. za okresy tożsame z tymi wskazanymi przez skarżącego jako
okresy, za które mają jej przysługiwać niewypłacone dotychczas premie.
Dokumenty te nie były kwestionowane przez żadną ze stron sprzeciwu.
Powyższe decyzje dyrektora przedsiębiorstwa nie mają jednak w przekonaniu
sędziego komisarza istotnego znaczenia dla oceny powstania po stronie pracownika
roszczenia o wypłacenie mu premii regulaminowej.
Jak słusznie bowiem uznał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 maja 1964 r. II PR
430/64 (OSNC 1965/6/101) jeżeli warunki uruchomienia funduszu premiowego – w postaci
wykonania przez przedsiębiorstwo planu produkcji towarowej oraz planu kosztów produkcji –
nie zostały spełnione, a układ zbiorowy nie wiąże żadnych skutków prawnych z faktem, z
jakich przyczyn nastąpiło niewykonanie tych planów – nie powstaje w ogóle roszczenie
pracowników o wypłacenie im premii regulaminowej. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd
Najwyższy wskazał, że w razie niewykonania przez przedsiębiorstwo planu w zakresie
produkcji i kosztów, fundusz premiowy nie może być uruchomiony. Kwestia uruchomienia
czy nieuruchomienia funduszu premiowego uwarunkowania jest powstaniem zespołu
określonych przesłanek o charakterze ekonomicznym. Te właśnie przesłanki mają znaczenie
decydujące dla powstania prawa podmiotowego zainteresowanych pracowników, sama zaś
decyzja dyrektora przedsiębiorstwa ma jedynie charakter stwierdzający spełnienie lub
niespełnienie przesłanek warunkujących, z którymi postanowienia załącznika do układu
zbiorowego pracy wiążą skutki prawne w postaci powstania lub niepowstania praw
podmiotowych całego zespołu określonych pracowników.
Przenosząc powyższe rozważania Sądu Najwyższego na grunt niniejszej sprawy
należy stanowczo podkreślić, że roszczenie skarżącego jako pracownika z tytułu
comiesięcznej premii regulaminowej powstaje z mocy prawa z chwilą wykonania ilościowego
planu napraw taboru kolejowego oraz osiągnięcia przez spółkę, a nie poszczególną komórkę
organizacyjną spółki dodatniego wyniku finansowego, które to warunki umożliwiają
uruchomienie funduszu premiowego. W przeciwnym wypadku – w razie niespełnienia tych
przesłanek - roszczenie z pracownika z tego tytułu w ogóle nie powstaje. Decyzja zaś
dyrektora wydawana w okresie objętym sprzeciwem miała charakter jedynie informacyjny.
Na jej podstawie informowano załogę spółki, że w danym miesiącu nie zaistniały podstawy
regulaminowe do uruchomienia funduszu premiowego.
Zauważyć nadto należy, że kwestia comiesięcznego wyniku finansowego spółki
nabiera w tym wypadku szczególnego znaczenia. Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego w
Łapach była bowiem dużą spółką akcyjną, notowaną na Giełdzie Papierów Wartościowych,
gdzie owy wynik finansowy spółki miał znaczenie decydujące.
Powyższe stanowisko zawarte w cytowanym wyżej wyroku Sąd Najwyższego
potwierdził także Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 marca 1998 r. I PKN 562/97 (OSNCP
1995/5/161), w którym uznał, że jeżeli wewnętrzne przepisy spółki uzależniają prawo do
premii od wypracowania zysku przez całe przedsiębiorstwo oraz przez jednostkę
organizacyjną bezpośrednio podległą danemu pracownikowi, to nie ma on roszczenia o
premię w przypadku, gdy jednostka nie uzyskała zysku, mimo że został on wypracowany
przez przedsiębiorstwo.
4
Tym samym przenosząc argumentację Sądu Najwyższego na grunt niniejszej sprawy,
w której wypłata funduszu premiowego była uzależniona od uzyskania zysku przez całą
spółkę niezależnie od wyników uzyskiwanych przez poszczególne komórki organizacyjne
spółki należy podnieść, że nieistotne było miejsce zatrudnienia konkretnego pracownika w
konkretnej komórce organizacyjnej zakładu oraz to, czy dana komórka generowała
miesięczny zysk, czy też stratę.
Bez znaczenia dla sprawy pozostawało także stanowisko skarżącego zawarte w
ostatnim piśmie procesowym. Cytowane tam orzeczenie Sądu Najwyższego nie dotyczy
bowiem sytuacji braku wypłaty premii regulaminowej, a jedynie nagrody, i to na skutek
jednostronnego wstrzymania pracownikom wypłaty tej nagrody. W niniejszej sprawie – jak
już wyżej wskazano – mamy do czynienia z premią regulaminową, która nie była uzależniona
od decyzji dyrektora przedsiębiorstwa, a roszczenie o jej wypłatę pracownik nabywał z mocy
prawa lub to roszczenie nie powstawało w ogóle.
Stąd też skoro na datę orzekania w niniejszej sprawie sytuacja prawna do nabycia
roszczenia skarżącego o wypłatę premii regulaminowej nie uległa zmianie (w postępowaniu
upadłościowym obejmującym likwidację majątku dłużnika nie wykonuje się napraw taboru
kolejowego, a zatem nie jest generowany dodatni wynik finansowy spółki), sprzeciw
skarżącego przy całym zrozumieniu przez sędziego komisarza trudnej sytuacji finansowej
pracownika związanej z utratą pracy, nie mógł być uwzględniony.
Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 259 ust. 1 prawa upadłościowego i
naprawczego, orzeczono jak w sentencji postanowienia.
5