Doświadczenie mistyczne

Tomaszowe rozumienie
porwania (raptus) i
kontemplacji a
doświadczenie
mistyczne w filozofii
tomistycznej
Izabella Andrzejuk
Plan wystąpienia
1. Co św. Tomasz z Akwinu mówi o poznaniu per
raptum?
1. Raptus jako rodzaj kontemplacji
2. Odróżnienie porwania od ekstazy
2. Czy raptus może być doświadczeniem
mistycznym?
1. Istota doświadczenia mistycznego
2. Kontemplacja a doświadczenie mistyczne
1.
Próba zestawienia wybranych autorów
3. Zakończenie
2
Św. Tomasz z Akwinu o poznaniu per
raptum
• Jest bezpośrednim poznaniem istoty Boga
przez intelekt ludzki
• Jest najwyższym stanem kontemplacji, jakiego
może doświadczyć człowiek w życiu
doczesnym
• Do jego cech należą:
–
–
–
–
Bierność
Bezpośredniość
Krótkość
Nagłość
3
Kontemplacja
• Kontemplacja – proste ujęcie prawdy, ale
osiągane stopniowo
– Poszczególne etapy kontemplacji stanowią
jedność dzięki ostatniej czynności – właśnie
prostemu ujęciu prawdy
• Punktem wyjścia kontemplacji jest
poznanie zmysłowe
• Kontemplacja jest poznaniem
mądrościowym
4
Rozwój kontemplacji
Kontemplacja Bożej Prawdy
Kontemplacja prawd intelektualnych
Rozważanie czystych prawd intelektualnych
Ocena w świetle prawd intelektualnych
Przejście do rzeczy poznawalnych
intelektualnie
Zmysłowe ujęcie rzeczy
5
Porwanie a ekstaza
• „..raptus addit aliquid supra extasim. Nam extasis
importat simpliciter excessum a seipso, secundum
quem scilicet aliquis extra suam ordinationem
ponitur, sed raptus supra hoc addit violentiam
quandam”
• Tomasz akcentuje różnicę między ekstazą a
porwaniem poprzez zaznaczenie, że w
pierwszym przypadku chodzi o działanie
władzy pożądawczej, zaś w drugim o działanie
władzy poznawczej
6
Porwanie – zebrane cechy
Jako wydarzenie
niespodziewane
Jako
bezpośrednie
ujęcie istoty
Boga przez
intelekt
R APTUS
Relacja poznania
Boga przez
człowieka
Nieosiągalne
przyrodzonymi
siłami
7
Porwanie doświadczeniem
mistycznym?
Doświadczenie mistyczne
• Bezpośrednie i świadome doświadczenie Boga
„…rozum, ile mi się zdaje, nie
myśli, ani się nie gubi, tylko, jak
mówię, nie działa, jakby
przerażony wielkością tych
rzeczy, które ogląda”
9
Doświadczenie mistyczne – problem
rozbieżności
Tomasz z Akwinu
• Raptus jest bezpośrednim
doświadczeniem przez
ludzki intelekt istoty Boga
Mieczysław Gogacz
• Doświadczenie mistyczne
jest bezpośrednim
doznaniem przez ludzki
intelekt istnienia Boga
Intelekt możnościowy człowieka jest wrażliwy na pryncypia
istotowe bytu
Skoro istota Boga jest Jego istnieniem, to doznając istoty
Boga, doznajemy Jego istnienia
10
M.Gogacz o św. Tomaszu
• „Św. Tomasz z Akwinu wiązał doświadczenie
mistyczne z poznaniem istoty Boga. Ponieważ takie
poznanie nie jest nam dostępne w tym życiu, uważał,
że doświadczenie mistyczne jest pozornym
doświadczeniem. Wiązał je jednak mocno z
intelektem i nie zawsze odróżniał od kontemplacji”
M. Gogacz, Modlitwa i mistyka
11
Kontemplacja i doświadczenie
mistyczne
Reginald Garrigou-Lagrange
„Trzy okresy życia
wewnętrznego”
Aleksander Żychliński
„Rozważania filozoficzno –
teologiczne”, „Umiejętność
świętych”
Mieczysław Gogacz
„Modlitwa i mistyka”,
„Filozoficzne aspekty mistyki”
12
R. Garrigou - Lagrange
• Kontemplacja - Proste
widzenie prawdy
połączone z zachwytem.
Proste, serdeczne
poznanie Boga i Jego
dzieł
• Doświadczenie
mistyczne - Poznanie
doświadczalne Boga
(obecnego w człowieku
w Swoich skutkach)
pochodzące z daru
mądrości
13
A. Żychliński
• Kontemplacja Proste ujęcie prawdy,
ogląd, intuicja prawdy
• Doświadczenie
mistyczne Nadprzyrodzona
kontemplacja
mistyczna (dary
Ducha Świętego,
wlewane przez Boga +
łaska uświęcająca)
14
M. Gogacz
• Kontemplacja Świadczenie intelektu o
trwających relacjach
osobowych, połączone z
zachwytem
• Doświadczenie
mistyczne - Nagłe i
krótkotrwałe
doświadczenie przez
intelekt możnościowy
człowieka istnienia Boga
15
Pytania na zakończenie
1. Czy można uznać, że porwanie opisywane
przez Akwinatę jest doświadczeniem
mistycznym?
2. Czym różni się ono od lumen gloriae?
3. Jacy autorzy mogli być inspiracją dla Tomasza
w omawianiu tematu raptus?
4. Na ile Tomaszowa koncepcja porwania
przypomina koncepcję św. Bonawentury?
5. Dlaczego ujęcia Garrigou – Lagrange`a i A.
Żychlińskiego różnią się od ujęć M. Gogacza?
16