potrącenia

• co jest tytułem wykonawczym do prowadzenia egzekucji,
• których potrąceń można dokonywać bez zgody zatrudnionego,
• jak potrącać alimenty,
• jak postąpić, w razie gdy krajowa Rada komornicza zajmuje inne stanowisko w przypadku potrąceń na przełomie roku niż Główny Inspektorat
Pracy,
• jakie kwoty można potrącać w przypadku umów zlecenia zawieranych
z własnymi pracownikami,
• jak spłacać pożyczkę z funduszu socjalnego, gdy pracownik mało zarabia,
• jakie stanowisko w sprawie potrąceń z wynagrodzenia i innych świadczeń
pracowniczych zajmuje w ostatnich latach Sąd Najwyższy,
• ile wynoszą kwoty wolne przy potrąceniach z wynagrodzenia i zasiłków.
Patroni publikacji
vademecum płatnika
• jak powinna wyglądać współpraca pracodawcy z komornikiem i ile może
kosztować firmę niewywiązywanie się z obowiązków wobec kancelarii
komorniczej,
Elżbieta Młynarska-Wełpa
POTRĄCENIA 2015
Pracodawca dokonując potrącenia niezgodnie z prawem, naraża się na
roszczenie pracownika o zapłatę nienależnie potrąconego wynagrodzenia.
Może ponieść też odpowiedzialność związaną z wykroczeniem przeciw
prawom pracownika. A wynagrodzenie za pracę rozumiane jest w postępowaniu egzekucyjnym bardzo szeroko. dlatego autorka wyjaśnia
w książce:
POTRĄCENIA
Wynagrodzenia, zasiłki,
umowy cywilnoprawne
2015
vAdEMECuM PłATNIkA
Książka dostępna jako e-book na:
ISBN 978-83-269-3493-3
UOW 50
Cena 68,25 zł brutto
Elżbieta Młynarska-Wełpa
Potrącenia
2015
Wynagrodzenia, zasiłki,
umowy cywilnoprawne
Vademecum płatnika
UOW50_srodki.indd 1
1/12/2015 11:44:35 AM
Podstawowy czarny
Autor:
Elżbieta Młynarska-Wełpa
Kierownik grupy wydawniczej:
Agnieszka Konopacka-Kuramochi
Redaktor:
Renata Kajewska
Koordynator produkcji:
Mariusz Jezierski
Korekta:
Monika Rychalska
Skład:
6AN Studio
Druk:
Drukarnia Miller
Nakład:
300 egz.
ISBN 978-83-269-3493-3
NR PRODUKTOWY UOW 50
Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.
Warszawa 2015
Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.
ul. Łotewska 9a, 03-918 Warszawa
tel. 22 518 29 29, faks 22 617 60 10, e-mail: [email protected]
NIP: 526-19-92-256, KRS: 0000098264 – Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie
XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego,
Wysokość kapitału zakładowego 200.000 zł.
Wszelkie prawa do niniejszej publikacji, w tym do jej tytułu oraz do treści zawartych w zamieszczonych w niej
artykułach, podlegają ochronie prawnej przewidzianej w szczególności prawem autorskim. Ich przedruk oraz rozpowszechnianie bez wiedzy i zgody Redakcji są zabronione. Zakaz ten nie dotyczy cytowania ww. materiałów w granicach dozwolonego użytku, z powołaniem się na źródło. Wszelkie materiały zawarte w niniejszej publikacji mają
charakter wyłącznie popularyzacyjno-informacyjny i nie mogą być traktowane w sposób prawnie wiążący pomiędzy Czytelnikiem a Wydawcą lub Redakcją. Redakcja dokłada wszelkich starań, aby informacje i dane zamieszczone
w tych materiałach były poprawne merytorycznie i aktualne, jednakże informacje te nie mają charakteru porady czy
opinii prawnej, jako że Wydawca ani Redakcja nie świadczy żadnych usług prawnych. Nie mogą być one również
traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych. Zastosowanie tych informacji w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji lub opinii prawnej. Wobec powyższego
Wydawca, Redakcja, redaktorzy ani autorzy ww. materiałów nie ponoszą odpowiedzialności prawnej w szczególności za skutki zastosowania się lub wykorzystania w jakikolwiek sposób informacji zawartych w tych materiałach.
UOW50_srodki.indd 2
1/12/2015 11:45:03 AM
Podstawowy czarny
Spis treści
Wykaz skrótów i aktów prawnych użytych w książce .................................................................. 7
Rozdział 1. Potrącenia z wynagrodzenia za pracę – podstawowe zasady .......................... 8
Tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności .................................................................................. 9
Ochrona wynagrodzenia ........................................................................................................................................ 11
Potrącenia bez zgody zatrudnionego ................................................................................................................... 12
Świadczenia alimentacyjne .................................................................................................................................... 13
Należności inne niż alimentacyjne ....................................................................................................................... 14
Zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi ....................................................................................................... 15
Kary porządkowe ..................................................................................................................................................... 15
Odliczenie kwot wcześniej wypłaconych ............................................................................................................. 16
Wynagrodzenie za wadliwie wykonaną pracę .................................................................................................... 17
Wypłata zawyżonego wynagrodzenia .................................................................................................................. 18
Potrącenia dobrowolne ........................................................................................................................................... 19
Oświadczenie pracownika o potrącaniu składki na ubezpieczenie na życie ................................................. 20
Kwoty niepotrącalne ................................................................................................................................................ 20
Potrącenia dobrowolne, gdy pracownik choruje ................................................................................................. 20
Wzór zgody na potrącenie z wynagrodzenia i dyspozycji opłacenia składki z przysługującego
zasiłku ................................................................................................................................................................ 23
Zgody blankietowe .................................................................................................................................................. 23
Kolejność i granice potrąceń ustawowych ........................................................................................................... 24
Kwoty wolne od potrąceń ....................................................................................................................................... 27
Kwota wolna dla niepełnoetatowca ...................................................................................................................... 34
Kwota wolna a nieprzepracowanie pełnego miesiąca ........................................................................................ 35
Limit potrąceń w pierwszym roku pracy ............................................................................................................. 36
Pensja za grudzień otrzymana w styczniu ............................................................................................................ 37
Wypłata innych składników wynagrodzenia ...................................................................................................... 41
Kilka wypłat w danym miesiącu ........................................................................................................................... 43
Rozdział 2. Potrącenia z innych świadczeń wypłacanych pracownikowi ........................ 45
Świadczenia wypłacane w związku z podróżą służbową .................................................................................. 46
Ekwiwalenty ............................................................................................................................................................. 46
Odprawa emerytalno-rentowa .............................................................................................................................. 47
Nagroda jubileuszowa ............................................................................................................................................. 47
Odszkodowanie zasądzone pracownikowi po ustaniu stosunku pracy ......................................................... 50
Dodatkowe wynagrodzenie roczne (trzynastka) ................................................................................................ 52
Świadczenia finansowane z ZFŚS .......................................................................................................................... 52
Potrącenia z wybranych świadczeń pracowniczych .......................................................................................... 56
3
UOW50_srodki.indd 3
1/12/2015 11:45:03 AM
Podstawowy czarny
Potrącenia 2015
Rozdział 3. Potrącenia z zasiłków chorobowych i macierzyńskich .................................... 58
Granice potrąceń i kwoty wolne przy potrąceniach z zasiłków ....................................................................... 60
Wynagrodzenie i zasiłek chorobowy otrzymane w jednym miesiącu ............................................................ 61
Potrącenia z zasiłku za zgodą pracownika ........................................................................................................... 63
Rozdział 4. Potrącenia z umów cywilnoprawnych .................................................................... 72
Granice potrąceń ..................................................................................................................................................... 73
Oświadczenia składane przez zleceniobiorcę ..................................................................................................... 75
Umowy zlecenia zawierane z własnymi pracownikami .................................................................................... 79
Rozdział 5. Współpraca pracodawcy z komornikiem ............................................................. 80
Kolejność postępowania ......................................................................................................................................... 80
Fragment świadectwa pracy dotyczący informacji o zajęciu ............................................................................ 83
Egzekucja administracyjna ..................................................................................................................................... 84
Wniosek wierzyciela ................................................................................................................................................. 86
Składniki majątkowe niepodlegające egzekucji ................................................................................................... 87
Zabezpieczenie należności ..................................................................................................................................... 88
Zawieszenie postępowania egzekucyjnego .......................................................................................................... 90
Nowe wzory zawiadomień o egzekucji administracyjnej .................................................................................. 91
Różnice i podobieństwa w egzekucjach ................................................................................................................ 92
Informacje w nowych wzorach .............................................................................................................................. 93
Zajęcie wynagrodzenia przez ZUS ....................................................................................................................... 99
Sankcje wobec pracodawcy .................................................................................................................................. 101
Dokumenty niezbędne przy egzekucji ............................................................................................................... 102
Obowiązki archiwizacyjne i informacyjne pracodawcy ................................................................................... 103
Zatrudnienie pracownika, który w świadectwie pracy ma wzmiankę o zajęciu wynagrodzenia ............ 104
Zawiadomienie komornika sądowego o zatrudnieniu pracownika, którego wynagrodzenie
podlega egzekucji ............................................................................................................................................ 104
Informacja dla poprzedniego pracodawcy o zatrudnieniu jego byłego pracownika, którego
wynagrodzenie podlega zajęciu .................................................................................................................... 106
Obowiązki informacyjne pracodawcy ............................................................................................................... 108
Nowa umowa oraz przejęcie zakładu a unieważnienie zajęcia ...................................................................... 109
Informacja dla komornika w związku z zajęciem przez niego wynagrodzenia za pracę ............................ 109
Rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem, którego wynagrodzenie podlega egzekucji ..................... 110
Powiadomienie komornika o rozwiązaniu umowy z pracownikiem, który ma zajęcie
wynagrodzenia ................................................................................................................................................ 110
Obowiązki pracodawcy po rozwiązaniu stosunku pracy z dłużnikiem ....................................................... 111
Przykładowe pisma otrzymywane przez pracodawców w związku z egzekucją komorniczą
i administracyjną ............................................................................................................................................ 114
Zajęcie z wynagrodzenia za pracę przez naczelnika urzędu skarbowego ..................................................... 114
Zajęcie z wynagrodzenia za pracę przez komornika ........................................................................................ 115
Zawiadomienie o uchyleniu egzekucji ................................................................................................................ 116
Cofnięcie egzekucji ................................................................................................................................................. 116
Postanowienie komornika o umorzeniu zaległości .......................................................................................... 117
Zawiadomienie o zawieszeniu egzekucji ............................................................................................................ 118
4
UOW50_srodki.indd 4
1/12/2015 11:45:04 AM
Podstawowy czarny
Spis treści
Anulowanie poprzedniego pisma komornika ................................................................................................... 118
Żądanie komornika do złożenia oświadczenia .................................................................................................. 118
Rozdział 6. Obowiązki pracodawcy przy zbiegu egzekucji sądowej
i administracyjnej ................................................................................................................................ 119
Informacja o zbiegu egzekucji .............................................................................................................................. 120
Obowiązek informacyjny pracodawcy ................................................................................................................ 121
Obowiązek przekazywania zajętego wynagrodzenia przez pracodawcę ....................................................... 121
Zbieg egzekucji administracyjnych ..................................................................................................................... 123
Depozyt ................................................................................................................................................................... 124
Wezwanie o depozyt ............................................................................................................................................... 125
Informacja o przekazywaniu potrąceń do depozytu ........................................................................................ 126
Informacja dla wierzycieli w przypadku zbiegu tytułów egzekucyjnych z wynagrodzenia ....................... 127
Rozdział 7. Pytania i odpowiedzi .................................................................................................. 128
W jaki sposób chroniona jest odprawa emerytalno-rentowa ........................................................................ 128
W jaki sposób dokonywać potrąceń alimentacyjnych z ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy ............. 130
Czy trzynastkę należy w całości przeznaczyć na spłatę długu alimentacyjnego ......................................... 131
Czy do potrącenia składki wystarczy pismo związków zawodowych ........................................................... 132
Zgoda pracownika na potrącanie składek związkowych ................................................................................. 134
Jak spłacać pożyczkę z funduszu socjalnego, gdy pracownik mało zarabia ................................................. 135
Czy komornikowi należy przekazać otrzymaną przez pracownika zapomogę ........................................... 136
Jak rozliczyć się z komornikiem, gdy pracownik zmarł ................................................................................... 138
Czy komornikowi należy przekazać odprawę pośmiertną ............................................................................. 139
Jakie obowiązki ma pracodawca po otrzymaniu egzekucji od dyrektora oddziału ZUS .......................... 140
Informacja dla ZUS o wynagrodzeniu pracownika objętego zajęciem z tytułu zaległych składek ........... 142
Ile może kosztować pracodawcę niewywiązywanie się z obowiązków wobec komornika ....................... 143
W jaki sposób chronić dane osobowe pracowników podczas korespondencji z komornikiem .............. 144
Jak dokonywać potrąceń, w przypadku gdy w danym miesiącu pracownik otrzymuje wypłatę
w dwóch terminach ........................................................................................................................................ 146
Jak dokonywać potrąceń z zasiłku chorobowego od 1 marca 2015 r., gdy alimenty przewyższają
możliwe potrącenie ......................................................................................................................................... 162
Rozdział 8. Wskaźniki dotyczące potrąceń ............................................................................... 175
Wyliczenie minimalnego wynagrodzenia netto w 2015 roku ......................................................................... 175
Podstawowe koszty uzyskania przychodu i ulga podatkowa (kwota zmniejszająca podatek) .................. 175
Podstawowe koszty uzyskania przychodu bez ulgi podatkowej (kwoty zmniejszającej podatek) ............ 176
Podwyższone koszty uzyskania przychodu i ulga podatkowa (kwota zmniejszająca podatek) ................ 177
Podwyższone koszty uzyskania przychodu bez ulgi podatkowej (kwoty zmniejszającej podatek) .......... 178
Kwota wolna od potrąceń przymusowych i dobrowolnych dla zatrudnionych w pełnym wymiarze
czasu pracy ....................................................................................................................................................... 179
Kwoty wolne od obowiązkowych potrąceń z wynagrodzenia za pracę w 2015 r. dla pracownika
zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy ....................................................................................... 180
Kwoty wolne od dobrowolnych potrąceń z wynagrodzenia za pracę w 2015 r. dla pracownika
zatrudnionego w pełnym i niepełnym wymiarze czasu pracy ................................................................ 180
Potrącenia obligatoryjne ........................................................................................................................................ 181
5
UOW50_srodki.indd 5
1/12/2015 11:45:04 AM
Podstawowy czarny
Potrącenia 2015
Potrącenia dobrowolne .......................................................................................................................................... 181
Kwota wolna od potrąceń z uwzględnieniem proporcji dotyczącej wymiaru etatu .................................... 182
Kwoty wolne przy potrąceniach z zasiłków ........................................................................................................ 182
Kwoty wolne od potrąceń i egzekucji .................................................................................................................. 183
Rozdział 9. Orzecznictwo Sądu Najwyższego ........................................................................... 184
Kolejność zaspokojenia należności alimentacyjnych jest ściśle określona ................................................... 184
Za błędy komorników odpowiada Skarb Państwa ........................................................................................... 185
Dotacja na prowadzenie domu pomocy społecznej podlega egzekucji ....................................................... 187
Organ egzekucyjny nie może badać zasadności tytułu wykonawczego ....................................................... 189
Niepobrana emerytura jest majątkiem odrębnym małżonka ........................................................................ 190
Nie każde postępowanie egzekucyjne ma przynosić komornikowi dochód ............................................... 191
Niektóre emerytury można traktować egzekucyjnie jak wynagrodzenia za pracę ..................................... 192
Odszkodowania nie są chronione przed potrąceniami ................................................................................... 194
Prowadzenie dwu równoległych egzekucji stwarzałoby niebezpieczeństwo kolejnych zbiegów ............. 196
PESEL i NIP w klauzuli wykonalności obowiązuje dopiero od 7 lipca 2013 r. ............................................ 198
Wybrane orzecznictwo Sądu Najwyższego w skrócie ....................................................................................... 200
Rozdział 10. Wybrane interpretacje urzędowe ......................................................................... 203
Potrącenia przy wypłacie różnych świadczeń ze stosunku pracy – zmiana stanowiska MPiPS .............. 208
Pismo Głównego Inspektoratu Pracy z 27 maja 2011 r. w sprawie kwoty wolnej od potrąceń przy
przychodach, do których stosuje się różne koszty uzyskania
(nr GPP-364-4560-15-1/11/PE/RP) ............................................................................................................. 203
Pismo Głównego Inspektoratu Pracy z 7 marca 2011 r. w sprawie kwoty wolnej od potrąceń dla
pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy
(nr GPP-364-4560-12-1/11/PE/RP) ............................................................................................................. 204
Pismo Głównego Inspektoratu Pracy z 22 lutego 2011 r. w sprawie proporcjonalnego zmniejszania
kwoty wolnej przy potrąceniach dobrowolnych (nr GPP-364-4560-8-1/11/PE/RP) .......................... 205
Stanowisko Głównego Inspektoratu Pracy z 26 stycznia 2011 r. w sprawie kwoty wolnej od potrąceń
przy wypłatach należności za rok poprzedni w roku następnym
(nr GPP-364-4560-3-1/11/PE/RP) ............................................................................................................... 205
Pismo Głównego Inspektoratu Pracy z 1 lipca 2009 r. w sprawie potrąceń z nadpłaconego
wynagrodzenia za pracę (nr GPP-110-4560-43/09/PE/RP) ..................................................................... 206
Pismo Głównego Inspektoratu Pracy z 16 października 2007 r. w sprawie kwoty wolnej
od potrąceń pracownika w pierwszym roku pracy (nr GPP-416- -4560-465/07/PE) ......................... 207
Rozdział 11. Najważniejsze przepisy dotyczące potrąceń .................................................... 210
Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 1502) (wyciąg) ................ 210
Ustawa z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r.
poz. 101) (wyciąg) ........................................................................................................................................... 212
Ustawa z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn.: Dz.U.
z 2012 r. poz. 1015 ze zm.) (wyciąg) ............................................................................................................ 220
Ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie
choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 159) (wyciąg) ............................................ 223
Rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 9 marca 1968 r. w sprawie czynności komorników
(Dz.U. nr 10, poz. 52 ze zm.) (wyciąg) ......................................................................................................... 223
6
UOW50_srodki.indd 6
1/12/2015 11:45:04 AM
Podstawowy czarny
Wykaz skrótów i aktów prawnych
użytych w książce
kp
– ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U.
z 2014 r. poz. 1502)
kc
– ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz.U.
z 2014 r. poz. 121)
kpc
– ustawa z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (tekst
jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 101)
SN
– Sąd Najwyższy
ZUS
– Zakład Ubezpieczeń Społecznych
MPiPS – Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
PIP
– Państwowa Inspekcja Pracy
GIP
– Główny Inspektorat Pracy
ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji – ustawa z 17 czerwca
1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r.
poz. 1015)
rozporządzenie w sprawie czynności komorników – rozporządzenie ministra
sprawiedliwości z 9 marca 1968 r. w sprawie czynności komorników (Dz.U.
nr 10, poz. 52 ze zm.)
ustawa o PIT – ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.)
ustawa związkowa – ustawa z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (tekst
jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 167)
ustawa emerytalna – ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.)
Ordynacja podatkowa – ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa
(tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.)
rozporządzenie składkowe – rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej
z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru
składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.)
7
UOW50_srodki.indd 7
1/12/2015 11:45:04 AM
Podstawowy czarny
Rozdział 1.
Potrącenia z wynagrodzenia za pracę
– podstawowe zasady
Wynagrodzenie za pracę podlega szczególnej ochronie, która w praktyce oznacza,
że pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia ani przenieść tego prawa na inną osobę, a pracodawca nie może zmniejszyć wysokości wynagrodzenia
w sposób nieuprawniony. Pojęcie „wynagrodzenie za pracę” rozumiane jest w postępowaniu egzekucyjnym bardzo szeroko. Są nim zarówno periodyczne wynagrodzenie za pracę i za prace zlecone oraz nagrody i premie przysługujące dłużnikowi za okres jego zatrudnienia, jak i związany ze stosunkiem pracy zysk lub
udział w funduszu zakładowym oraz we wszelkich innych funduszach pozostających w związku ze stosunkiem pracy (art. 881 § 2 zdanie drugie kpc).
Pomniejszanie wynagrodzenia za pracę (odliczanie i potrącanie) jest dopuszczalne tylko w przypadkach określonych ustawowo. Pracodawca dokonując potrącenia w innych
sytuacjach niż te uregulowane prawnie, naraża się na roszczenie podwładnego o zapłatę nienależnie potrąconego wynagrodzenia. Może ponieść też odpowiedzialność związaną z wykroczeniem przeciw prawom pracownika. Pojęcie „potrącenie” to w praktyce
czynności o różnym charakterze prawnym, których cechą wspólną są przede wszystkim uprawnienie lub wręcz obowiązek pracodawcy do zmniejszenia wynagrodzenia
przypadającego pracownikowi do wypłaty. Następuje to poprzez odliczenie konkretnych należności i rozdysponowanie ich zgodnie z przepisami. Potrącenia mogą dotyczyć zarówno wynagrodzeń za pracę, jak i innych przychodów, które są przekazywane
za pośrednictwem pracodawcy pracownikom, zleceniobiorcom lub innym osobom.
Potrąceń z wynagrodzenia za pracę dokonuje się według ściśle ustalonej kolejności (art. 87 § 1 kp). Pierwszeństwo w zaspokojeniu z wynagrodzenia za pracę
mają świadczenia alimentacyjne. Następnie potrąceniu podlegają sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych, na pokrycie należności innych niż
alimentacyjne, a w dalszej kolejności – odpowiednio udzielone pracownikowi
zaliczki i kary pieniężne.
8
UOW50_srodki.indd 8
1/12/2015 11:45:04 AM
Podstawowy czarny