Nazwy regionalne występuj¹ce w Pogorzeli i okolicy
Transkrypt
Nazwy regionalne występuj¹ce w Pogorzeli i okolicy
NOWA gazeta gostyñska 16/10 HISTORIA 13 Nazwy regionalne wystêpuj¹ce w Pogorzeli i okolicy U¿ywane nazwy regionalne terenów poza granicami miasta pitol nazwa pochodzi od szpitala powstañczego, który przypuszczalnie istnia³ w tym miejscu. Czas, w jakim funkcjonowa³ szpital, to prawdopodobnie rok 1770, kiedy do Pogorzeli przyby³ oddzia³ wojsk rosyjskich, który stoczy³ potyczkê w lesie siedmiorogowskim z konfederatami. Olendry nazwa pochodzi od osadników niemieckich, którzy zostali osiedleni na tym terenie w 1765 roku przez dziedzica Siedmiorogowa, Szamockiego. Madera ³¹ki i pola, które nazwali mieszkañcy Pogorzeli ze wzglêdu na du¿¹ odleg³oæ od miasta. Rolnicy doje¿d¿aj¹c do pól musieli pokonywaæ du¿y odcinek trasy w porównaniu do gruntów znajduj¹cych siê w pobli¿u miasta. Ta du¿a odleg³oæ zosta³a skojarzona z portugalsk¹ wysp¹ Mader¹, która znajdowa³a siê na zachodzie Europy. Pastwisko teren, na którym znajdowa³o siê pastwisko nale¿¹ce do miasta, dzier¿awione przez mieszkañców. Pierwszeñstwo w dzier¿awie mieli zas³u¿eni obywatele. W okresie dwudziestolecia miêdzywojennego oko³o 40-50 ha pastwiska wykupi³ hrabia Stefan Tyszkiewicz. Ksi¹¿e nazwa okrela grunty, które przypuszczalnie nale¿a³y do probostwa. £¹ki ³¹ki wykorzystywane przez mieszkañców. Przed II wojn¹ wiatow¹, zosta³y zlikwidowane stoj¹ce na tym terenie zabudowania gospodarcze z gajówk¹, w której pracowa³ bli¿ej nieznany Bruczyñski. Szubienki teren piaszczysty, na którym znajdowa³y siê szubienice miejskie. Wybór terenu by³ nie przypadkowy, poniewa¿ piasek u³atwia³ kopanie grobów. Szubienice sta³y w miejscu wjazdu do miasta, maj¹c za zadanie odstraszaæ przestêpców i informowaæ wje¿d¿aj¹cych, ¿e w tym miecie przestrzegane jest prawo. Dla odkupienia dusz skazañców ustawiono w tym miejscu przydro¿ny krzy¿. Miasto posiada³o prawo do wykonywania kary mierci. Wyroki wykonywano nie tylko na skazanych z Pogorzeli, ale tak¿e wiadczono us³ugi katowskie (za odpowiedni¹ op³at¹) okolicznym miejscowociom, m. in.: Kobylinowi. Sucheloski (1802) teren nale¿¹cy na pocz¹tku XIX wieku do probostwa w Pogorzeli. Nazwa pochodzi od lasu, który obumar³ i zosta³ wykarczowany. Obszar Suchychlosków tworzy³ kiedy wspólny teren z lasem siedmiorogowskim. Dzisiaj teren zajmuj¹ pola, oznak¹ dawnej obecnoci lasu pozosta³a piaszczysta ziemia, charakteryzuj¹ca tereny lene. Pod Gumienicami teren znajduj¹cy siê pod wsi¹ Gumienice, przewa¿nie pola i ³¹ki. Pod lasem obszar, który zajmuj¹ pola pod lasem, w kierunku Bu³akowa. Hojary niewielki teren poroniêty przez las. Sedy oznaczenie lepszej gatunkowo ziemi, na której znajduj¹ siê pola. Bielawy s¹ to ³¹ki porastaj¹ce bielem, które s¹ po³o¿one wy¿ej, czêsto powsta³e z pól. W okolicy wystêpuj¹ trzy miejsca zwi¹zane z nazw¹ Bielawy: wie Bielawy Pogorzelskie, które otrzyma³y nazwê od biela, wystêpuj¹cego w okolicy; Bielawy w okolicach wsi Ma³gów; Bielawy miêdzy Babkowicami a Wzi¹chowem. Szlaban miejsce pobierania op³at celnych przy wjedzie do miasta. Osoba, która chcia³a wjechaæ, zosta³a zatrzymana przy rogatce przez szlaban, aby dokonaæ odpowiedniej op³aty na rzecz kasy miejskiej. Budynek rogatki stoi do dzisiaj i pe³ni funkcjê leniczówki. Chlewy, Grzempy (1564) pocz¹tkowo teren bagnisty nazywany Chlewami, nastêpnie Grzempami, obecnie obszar mietniska miejskiego. Kamionki kamieniste pola, na których sk³adowane s¹ kamienie, na tzw. kamionkach. Nazwy regionalne terenów poza granicami miasta, które zanik³y. Morzyska (1447) pole pod Kromolicami Brzostowypieñ wystêpuje w dwóch miejscach: (1510) - znak graniczny miêdzy Siedlcem a G³uchowem, (1580) - nazwa pochodzi od pni brzozy, miêdzy Babkowicami, Bodzewkiem i Wzi¹chowem. Brzysko (1510) bagno miêdzy Pogorzel¹ a Bu³akowem. Guzowski (1506) ³an w G³uchowie. Janeczkowski (1514) ³an w okolicach Kaczagórki. £ê¿ec (1524) gaj w G³uchowie. Osiek (1510) miejsce pomiêdzy Gumienicami a G³uchowem, otoczone pniami drzew s³u¿¹cymi do obrony. Odmiñski (1506) dzia³ na Kromolicach. Miedzie (1606) las pod Ma³gowem. Sosnowyborek (1775) miejsce pomiêdzy Wzi¹chowem, Ma³gowem i Babkowicami, którego nazwa pochodzi od skupiska sosen. Przykuna, Pogona (1447) rzeka p³yn¹ca od Borku przez Pogorzelê, nazwana póniej Pogon¹. Bdzian (1777) obszar poroniêty dêbami, miêdzy Babkowicami a Wzi¹chowem. Krzyk (1775) ³êga ludzka miêdzy Babkowicami a Wzi¹chowem. U¿ywane nazwy regionalne w granicach miasta Karabuz oznaczenie pól. Kwarty oznaczenie pól. K¹ty (29 maja 1826 r.) sieæ kilku uliczek w pobli¿u rynku. Barania droga droga polna odchodz¹ca od ulicy Krótkiej. Baranami nazywano wystaj¹c¹ czêæ osi w wozie, która w wyniku opadów zatapia³a siê w b³ocie tworz¹cym siê z opadów. Szczurkowo teren objêty hodowl¹ owiec, do których ci¹gnê³y szczury. Rozwój hodowli nast¹pi³ w tym miejscu prawdopodobnie w XVIII lub XIX wieku. Organistówka teren, który obecnie zajmuje parking przed kocio³em. Kiedy ³¹ka, na której sta³o kilka zabudowañ zamieszkiwanych przez 3-4 rodziny. Teren wilgotny, na którym czêsto w wyniku opadów stawa³a woda. Koñski Dó³, Planty, Ma³pi Gaj staw, który pocz¹tkowo nazywano Koñskim Do³em, s³u¿¹cy gospodarzom do pojenia oraz czyszczenia koni i byd³a. Wraz z rozpoczêciem okupacji w 1939 roku przerobiony przez Niemców na miejsce rekreacyjne, przyjmuje nazwê Planty. W nowszych czasach nazwany Ma³pim Gajem, w którym spotyka³y siê dzieci i m³odzie¿. Nazwy regionalne w granicach miasta, które zanik³y £ê¿ec (1505) zarola. Mi³owiec ogród. Ogrodzisko (1660) ogrody miejskie. Przykuna (1598) ³¹ka w pobli¿u rzeki Przykuny, dzi Pogony. Kicina (1564) uroczysko. Zasiecz (1598) miejsce w pobli¿u lasu siedmiorogowskiego, s³u¿¹ce do obrony. Moskowska (1660) pole. Opaliñska (1660) pole. Skrzypkowska (1660) pole. £azarzewska (1660) pole. WIKTOR BOGUS£AWSKI