fundusze emerytalne: filar pomnażania polskiego kapitału

sug
FUNDUSZE
EMERYTALNE:
FILAR
POMNAŻANIA
POLSKIEGO
KAPITAŁU
FUNDUSZE EMERYTALNE: FILAR
POMNAŻANIA POLSKIEGO
KAPITAŁU
Barbara Nowakowska
RYNEK FINANSOWY
Polski rynek kapitałowy cierpi na brak krajowych inwestorów
instytucjonalnych.
Radykalną zmianę mogłoby przynieść zaangażowanie funduszy
emerytalnych w długoterminowe inwestycje, tak jak robi się to
w Europie Zachodniej i USA.
Barbara Nowakowska
Od 13 lat dyrektor
zarządzająca Polskiego
Stowarzyszenia
Inwestorów Kapitałowych
(PSIK). Reprezentowała
Polskę jako ekspert w
dziedzinie private
equity/venture capital w
Komisji Europejskiej.
2016
W Polsce toczy się dyskusja o przyszłości
funduszy emerytalnych. Niewielu
komentatorów zwraca uwagę na to, jak wiele
szans takie fundusze mogłyby otworzyć przed
polskim rynkiem kapitałowym. Mają one
potencjał stworzenia silnej, opartej na polskim
kapitale bazy dla rozwoju tego rynku. Jedną z
głównych barier dla rozwoju polskiego rynku
kapitałowego jest bowiem obecnie brak
krajowych inwestorów instytucjonalnych.
2
(cornerstone) inwestora, wypełniając
miejsce, które w innych krajach
zajmują inwestorzy krajowi. Obecnie
bez tych dwóch instytucji po prostu
trudno zebrać fundusz. Kolejną grupę
inwestorów kluczowych dla private
equity stanowią zagraniczne fundusze
funduszy (ang. Fund of funds – jest to
rodzaj funduszu inwestującego w inne
fundusze o różnych strategiach
inwestycyjnych) i zagraniczne
Specyfika polskiego rynku kapitałowego
fundusze emerytalne.
Dziś jedynie fundusze venture capital, czyli
Taka struktura finansowania jest
fundusze inwestujące w firmy we wczesnych
niebezpieczna dla branży. Inwestorzy
fazach rozwoju, rozwijają się w oparciu o
zagraniczni, szczególnie ci spoza
kapitał krajowy. Mają one zwykle publicznego
Europy, oczekują zaangażowania
inwestora, takiego jak Narodowe Centrum
kapitału krajowego w funduszach
Badań i Rozwoju, czy Krajowy Fundusz
działających na danym rynku. Brak
Kapitałowy. Są też często finansowane z
rodzimych inwestorów jest dla nich
kapitału prywatnego, pochodzącego zwykle od
sygnałem o wysokim poziomie ryzyka
pojedynczych osób – ale nie instytucji.
na tym rynku. Jeśli bowiem zagraniczni
gracze widzą, iż polscy, rodzimi
Tymczasem fundusze prywatne, które
inwestorzy nie chcą inwestować na
inwestują w późniejsze etapy rozwoju spółek –
znajomym sobie rynku, tym bardziej
czyli ich wzrost, ekspansję czy ich wykup –
obawiają się to robić. Potrzebujemy
niemal w całości finansowane są ze źródeł
zatem więcej polskiego kapitału.
zagranicznych. Najważniejszym z tych źródeł są
międzynarodowe instytucje finansowe, takie jak
Niepotrzebne ograniczenia dla
Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOiR)
funduszy emerytalnych
czy Europejski Fundusz Inwestycyjny (EFI).
Można go pozyskać z funduszy
Jaka jest geneza tej sytuacji? EBOiR jest
emerytalnych. Obecnie dziwi brak ich
inwestorem w Polsce już od 1992 r. Jego
zaangażowania w niepubliczny rynek
ówczesną misją było zbudowanie samoistnego
kapitałowy. Wiąże się to z
rynku private equity. W 2007 r., kiedy powstało
negatywnym stanowiskiem nadzoru i
wiele funduszy funkcjonujących bez EBOiR,
regulatora dotyczącym inwestowania
wydawało się, że będzie się on z naszego rynku
środków z II filaru w takie instrumenty.
wycofywał. Ale wkrótce, po kryzysie
Zdaniem Komisji Nadzoru Finansowego
finansowym 2008 r., okazało się, że polski rynek
fundusze emerytalne nie powinny
kapitałowy nie poradzi sobie bez EBOiR i
inwestować w niepłynne aktywa, w
podobnie działającego EFI. Stało się jasne, że te
tym w private equity. Taki pogląd
dwie instytucje pełnią funkcję kluczowego
wyrażany był przy okazji tworzenia
ustaw emerytalnych oraz w praktyce nadzoru
inwestują w private equity, a
nad funduszami emerytalnymi nawet w okresie
amerykańskie nawet do 15%. Poza
przed reformą – kiedy system był nadpłynny.
tym inwestują w inne, niepłynne klasy
Jest to rozumowanie całkowicie błędne.
aktywów, jak nieruchomości czy
infrastruktura. Punktem odniesienia
Skąd to nieporozumienie w myśleniu polskiego
mogą być dla nas inwestujące na rynku
nadzoru? Po pierwsze, w Polsce rozwój różnych
kapitałowym szwedzkie, duńskie,
instrumentów inwestowania jest powolny.
holenderskie fundusze emerytalne,
Ustawy dotyczące rynku kapitałowego w
które mają charakter powszechny. Po
pierwszej kolejności regulowały działanie
kryzysie europejskie fundusze
prostych instrumentów na giełdzie, takich jak
emerytalne wręcz zwiększyły
obrót akcjami, a dopiero potem zaczęto
zaangażowanie w private equity,
budować coraz więcej mechanizmów bardziej
poszukując klas aktywów o wyższych
skomplikowanych. W obszarze funduszy
zwrotach. Dlaczego nie uczyć się na
dominuje jednak u regulatora nadal myślenie
tych dobrych wzorcach, będących
schematyczne, oparte na nadmiernej,
efektem racjonalnego, długofalowego
niepotrzebnej i przesadzonej ostrożności. Po
myślenia?
drugie, pamiętajmy, że decyzją regulatora
3
fundusze emerytalne mogły inwestować tylko
na polskim rynku. Założeniem, skądinąd
słusznym, było to, aby fundusze emerytalne
generowały wzrost PKB. Co jednak z
Możliwości inwestycyjne polskiej
rentownością tych środków? Z punktu widzenia
gospodarki są ograniczone – system
potrzeby zapewnienia zwrotu należałoby
gospodarki rynkowej jest w Polsce
zdywersyfikować portfel i uwolnić go z jednego
wciąż stosunkowo młody.
rynku, co obniży ryzyko. Niestety, sama znam
Ograniczony czas na akumulację
wypowiedzi polityków, którzy deklarują, że
kapitału powoduje kapitałową lukę, a
celem systemu emerytalnego nie było
wypracowanie zysku. To brak logiki – po co
zatem obracać tymi środkami?
Best practice na świecie
to jest ograniczeniem w rozwoju
przedsiębiorstw, a zarazem całej
gospodarki. Dzięki funduszom private
equity ta kapitałowa luka jest
zmniejszana.
Tymczasem fundusze emerytalne mają pasywa
o długookresowej charakterystyce i stosunkowo
przewidywalne wypłaty. Dlatego właśnie
Aby zwiększyć szanse rozwoju
rynku kapitałowego w Polsce, należy
powinny inwestować w długookresowe,
dopuścić długoterminowe inwestycje
niepłynne aktywa, szczególnie jeśli te oferują
typu private equity do funduszy
znacznie lepszą stopę zwrotu.
emerytalnych – nawet w niewielkiej,
kilkuprocentowej części portfela.
Sięgnijmy po przykłady ze świata. Powszechnie
uważa się, że część portfela powinna być
inwestowana długoterminowo. Europejskie
fundusze emerytalne do 5% aktywów
THINKTANK, ośrodek dialogu i analiz, powstał w 2009 roku. Inspiruje i wzmacnia debatę
publiczną w Polsce, tworzy platformę refleksji i wymiany wiedzy między liderami biznesu i
administracji. Prowadzi badania, wydaje raporty i analizy, w których opisuje najważniejsze trendy
z zakresu zarządzania, przywództwa i polityki państwowej. Działania THINKTANK, obejmują takie
sfery jak zwiększanie szans polskich firm w środowisku globalnym, promowanie dobrych praktyk
w obszarze administracji czy poprawa kompetencji przywódczych liderów biznesu.
THINKTANK spaja sieć ekspertów i wybitne osobistości polskiego i międzynarodowego
życia publicznego. W Radzie Strategicznej ośrodka zasiadają m.in.: laureat Pokojowej Nagrody
Nobla Muhammad Yunus, wieloletni wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej Günter
Verheugen. THINKTANK Society skupia liderów biznesu i administracji publicznej,
zainteresowanych dzieleniem się doświadczeniami, rozwijaniem wiedzy oraz umiejętności
zarządczych.
www.mttp.pl