W przedszkolu realizowany jest interdyscyplinarny program

W przedszkolu realizowany jest interdyscyplinarny program profilaktyki i redukcji
agresji, u dzieci w wieku przedszkolnym „ Okiełznać ogień póki mały,” autorstwa psycholog
Bogusławy Badowskiej-Worowskiej .
Fragment programu:
W ostatnim czasie coraz częściej poruszany jest „problem” agresji wśród
najmłodszych dzieci, a więc wśród dzieci w wieku przedszkolnym.
Agresja jest wpisana w zachowania również małych dzieci i należy do codzienności
przedszkolnej. Często spotykanymi jej przejawami są zachowania typu: przezywanie,
popychanie, zabieranie zabawek, poszturchiwania, szczypanie, gryzienie, bicie itp.
Zachowania te są prostą,„instynktowną” i rozwojowo prawidłową formą „ustalenia” swojej
pozycji w grupie, realizacji potrzeb i celów jak i obrony własnych granic.
„Problem” agresji występuje wówczas gdy ma ona charakter nasilony, wyraźnie
utrudnia bądź uniemożliwia dziecku adaptację do sytuacji przedszkolnej, w tym przede
wszystkim, funkcjonowanie i integrację z grupą rówieśników, a także zagraża
bezpieczeństwu innych dzieci.
W takim rozumieniu agresja ma formę patologiczną (zaburzenia zachowania,
niedostosowanie
społeczne)i
jest
przejawem
nieprawidłowości
rozwoju
psychoemocjonalnego i społecznego dziecka..
W ostatnim czasie patologiczne zachowania agresywne pojawiają się coraz częściej u
coraz młodszych dzieci. Nasilenie zjawiska u nawet nielicznych dzieci w danym przedszkolu
pozwala mówić o agresji jako o „problemie” co z kolei pociąga za sobą konieczność wczesnej
profilaktyki i interwencji.
Od wielu lat, w praktyce, zajmuję się problematyką związaną z rozwojem i
wychowaniem dziecka w rodzinie ( ze szczególnym „naciskiem” na współpracę z rodzicami ),
prowadzę również zebrania dla rodziców ( metodami aktywizującymi ) dotyczące m.in.:
problemów wychowawczych.
Posiadane doświadczenia, obserwacje jak i teoretyczna wiedza specjalistyczna,
pozwalają, jako główne przyczyny agresji także u najmłodszych dzieci, wymienić brak
poczucia bezpieczeństwa i osłabienie autorytetu dorosłych związane z kryzysem rodziny w
szerokim tego słowa znaczeniu.
 Agresja i zachowania autoagresywne występują również u dzieci autystycznych i dzieci z
zespołem Aspergera, maja tu jednak charakter wtórny do specyfiki rozwojowej, typowej
dla danych zaburzeń.
Najczęstsze przyczyny agresji u dzieci:
• brak czasu rodziców na spędzanie z dzieckiem czasu, na rozmowę, wspólną zabawę z
nim, na przytulanie, czytanie bajek przed snem na wspólny rodzinny posiłek i inne rytuały
wzmacniające poczucie bezpieczeństwa, na budowanie bliskiej więzi i kontaktu, na
okazywanie rodzicielskiego zainteresowania i uwagi nad dzieckiem co jest przecież
przejawem miłości (…)
• przejęcie obowiązków związanych z wychowaniem dziecka przez dziadków, wujków,
ciocie, opiekunki w więc osoby, które nie są dla dziecka tak emocjonalnie ważne jak
rodzice
• brak stanowczości, konsekwencji, chaos wychowawczy (w tym niezgodność
wychowawcza między osobami zajmującymi/opiekującymi się dzieckiem)
• nieudolność wychowawcza rodziców i związane z tym ich narastające poczucie
frustracji i bezradności( co tym samym pogłębia brak poczucia bezpieczeństwa u dziecka
i nasilanie „objawów”- tu agresji – mechanizm błędnego koła…)
• brak konstruktywnych metod wychowawczych i pójście w tej kwestii na „łatwiznę”-
systematyczna patologizacja zachowania dziecka poprzez z jednej strony nadmierną
pobłażliwość i niekonsekwencję a z drugiej…- kary cielesne, będące tak naprawdę
wyrazem bezsilności rodziców i związanej z tym ich własnej agresji skierowanej na
dziecko.
Agresja zawsze rodzi agresję (większość dzieci agresywnych jest bita przez rodziców,
choć ci rzadko otwarcie się do tego przyznają)
• patologiczna sytuacja rodzinna, lęk i chroniczny brak poczucia bezpieczeństwa,
wypaczone wzorce zachowań (alkoholizm rodziców, przemoc psychiczna, przemoc
fizyczna, burdy, awantury)
• telewizor i komputer jako zapełniacze czasu i „zajmowanie” dziecka w czasie wolnym
od przedszkola, tym samym stałe modelowanie do zachowań agresywnych poprzez
oglądanie, najczęściej bez kontroli, agresywnych obrazów i treści również w bajkach i
filmach dla dziec, grach komputerowych.
Telewizor i komputer „zabijają” inicjatywę dzieci do własnych pomysłów i zabaw i co
bardzo ważne- do kontaktów społecznych – jak dziecko ma się uczyć funkcjonowania z
ludźmi jeśli większość czasu wolnego obcuje z ekranem i monitorem..(?)…Bardzo
szybko dochodzi w tym obszarze do uzależnienia zwłaszcza u małych dzieci
•
Przerzucanie przez rodziców odpowiedzialności wychowawczej na placówki,
wychowawców i nauczycieli.
- W spontanicznej ocenie rodzice, na prowadzonych przeze mnie zajęciach, przypisują
przedszkolom i szkołom od 65%- do 95% odpowiedzialności za wychowanie SWOICH
DZIECI.- Przy tej ocenie kierują się głównie proporcjami czasu jaki dzieci spędzają poza
domem a jaki sami im poświęcają…Zapominają przy tym o swojej niezastąpionej
emocjonalnej ważności dla dziecka, a tym samym własnym wpływie i wielkiej
odpowiedzialności za wychowanie dzieci i przygotowanie ich do życia.
- Badania potwierdzają, że wpływ placówek na wychowanie dzieci ( w tym trwała
modyfikacja zachowania i redukcja zachowań niepożądanych )jest znikomy i wynosi
jedynie od3 do 5% (…)
***
 W tym kontekście, należy tym bardziej podkreślić , jedynie „objawowy” charakter i
doraźne /sytuacyjne działanie podejmowanych w placówkach (w tym w przedszkolach )
form redukcji zjawiska patologicznej agresji.-Zmiana zachowania dziecka, na tym
poziomie głębokości zaburzeń, nie jest możliwa bez „przepracowania” faktycznych jego
przyczyn a więc bez rzetelnej współpracy rodziców z kadrą i specjalistami przedszkola i
autentycznej motywacji rodziców do zmiany.
 Zachowania agresywne są kwalifikowane jako najtrudniej poddające się modyfikacji,
przekierunkowaniu i redukcji.
*** większa „skłonność” do zachowań agresywnych występuje u dzieci żywych,
pobudliwych z natury i impulsywnych. Tym większe znaczenie maja wówczas stanowczość i
konsekwencja wychowawcze oraz stawianie dziecku jasnych i konkretnych „granic”, co
sprzyja kształtowaniu się samokontroli zachowania i dojrzałości emocjonalno-społecznej.
Program profilaktyki i redukcji agresji w przedszkolach musi mieć zakres
wielopłaszczyznowy.
W zakresie realizacji celu głównego konieczne są zatem jednocześnie podjęte
działania, na następujących poziomach i równolegle realizowane cele etapowe:
1.
2.
3.
4.
Poziom bezpośredniej pracy z dziećmi
Poziom współpracy z rodzicami.
Poziom działań podejmowanych przez nauczycieli.
Poziom działań podejmowanych przez specjalistów przedszkola (psycholog)
5. Poziom i program obligatoryjnych działań podejmowanych w zaistniałych
sytuacjach trudnych, związanych z agresją (ustalone procedury).
 Sytuacje agresji zdefiniowanej jw. wymagają podjęcia natychmiastowych działań
interwencyjnych z uwagi na priorytetowe zadanie przedszkola jakim jest
zapewnienie bezpieczeństwa dzieciom w nich przebywającym.
 Realizacja zadań programu na wszystkich poziomach jednocześnie daje możliwość
zarówno wczesnej diagnozy, interwencji, profilaktyki i redukcji agresji w
przedszkolu
Bogusława Badowska-Worowska
* Szczegółowy opis działań w poszczególnych poziomach zawiera pełna wersja programu.