Rozmiar: 309,94 kb

Odpowiedzialność cywilno-karna
członków zarządu spółki kapitałowej
za nieprawidłowości w zarządzaniu
Robert Gawałkiewicz
Starszy Partner, radca prawny
Maj 2011
Przedmiot prezentacji
Członkowie zarządu odpowiadają wobec spółki za szkody
spowodowane wadliwym zarządzaniem (art. 293, 483 KSH).
Członkowie zarządu ponoszą także odpowiedzialność karną za:
Wyrządzenie spółce (znacznej) szkody (art. 296 KK – nadużycie
zaufania), a nawet
Za samo narażenie spółki na szkodę (art. 585 KSH – działanie na
szkodę spółki).
Przesłanki odpowiedzialności
odszkodowawczej członków zarządu
Działanie bądź zaniechanie sprzeczne z prawem lub umową /
statutem spółki.
Szkoda po stronie spółki.
Adekwatny związek przyczynowy pomiędzy bezprawnym
zachowaniem członka zarządu a szkodą powstałą w spółce.
Wina członka zarządu.
Bezprawność – problematyczna kwestia
Istota problemu:
wykazanie bezprawności w razie zarządzania spółką przy braku dochowania należytej
staranności przez członka zarządu
Art. 293 § 2 (art. 483 § 2) KSH:
„Członek zarządu (…) powinien przy wykonywaniu swoich obowiązków dołożyć staranności
wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności”
Art. 292 § 2 (art. 474 § 2) KH:
„Członek władz spółki (…) powinien przy wykonywaniu swoich obowiązków dokładać staranności
sumiennego kupca i odpowiada wobec spółki za szkodę, spowodowaną brakiem takiej
staranności”.
Funkcja art. 293 § 2 (art. 483 § 2) KSH:
miernik staranności dla oceny należytego wykonania obowiązków przez członka zarządu
(wina) czy
miernik staranności i jednocześnie samoistna podstawa odpowiedzialności
odszkodowawczej (podwójna funkcja)
Bezprawność – problematyczna kwestia
SN:
konieczne wykazanie, na czym polega bezprawność postępowania członka zarządu oraz
wskazanie konkretnych postanowień prawa lub umowy / statutu spółki, które naruszono,
powołanie się ogólnie na zaniedbania w zarządzaniu spółką świadczące o niedochowaniu
należytej staranności nie wystarcza.
Poglądy literatury:
bezprawność to naruszenie przez członka zarządu ogólnego obowiązku prowadzenia
spraw spółki w sposób należyty (art. 201 § 1, 208 § 2, 368 § 1, 371 § 1 KSH),
przykład: nienależyty nadzór nad pracownikami, podejmowanie lekkomyślnych decyzji.
Szkoda i związek przyczynowy
Bezprawne i zawinione postępowanie członka zarządu
Adekwatny związek przyczynowy
Szkoda spółki (majątkowa)
Adekwatny związek przyczynowy: szkoda jest normalną, naturalną i oczywistą
konsekwencją zachowania członka zarządu.
Szkoda to każde umniejszenie majątku spółki (w tym utrata zysku)
Konieczna:
Wnikliwa analiza stanu faktycznego,
Opinia biegłego w razie potrzeby skorzystania z wiedzy specjalistycznej (np. z zakresu
rachunkowości).
Wina
Odpowiedzialność odszkodowawcza zarządu – oparta na koncepcji
winy indywidualnej, a nie zbiorowej.
Podlega jej nie zarząd in corpore a poszczególni członkowie.
KSH statuuje domniemanie winy członków zarządu.
Na członkach zarządu ciąży obowiązek wykazania braku winy.
Kwestia problematyczna w przypadku decyzji kolegialnych: wina
członka zarządu w przypadku głosowania przeciw bądź wstrzymania
się od głosu.
Odpowiedzialność karna członków
zarządu za wadliwe zarządzanie
Działanie na szkodę spółki (art. 585 KSH) i nadużycie zaufania (art. 296 KK).
Odpowiedzialność karna z art. 585 KSH idzie dalej niż odpowiedzialność
cywilnoprawna na gruncie KSH
penalizacja obejmuje umyślne narażanie spółki na szkodę (szkoda nie musi nastąpić)
Zmiana przepisu art. 585 KSH (na mocy ustawy z 25 marca 2011 r. o
ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i mieszkańców):
narażenie spółki na faktyczne bezpośrednie zagrożenie spowodowania znacznej szkody
majątkowej
niedopełnienie obowiązków bądź nadużycie uprawnień przez członka zarządu
przestępstwo ścigane nie z urzędu, a tylko na wniosek pokrzywdzonej spółki, udziałowca
lub niezaspokojonego wierzyciela (z oskarżenia prywatnego)
Ocena prawna decyzji biznesowych
Winna być dokonywana wedle stanu ex ante i jest możliwa tylko
w ograniczonym zakresie.
Winna koncentrować się na tym, czy decyzja została należycie
przygotowana i jest racjonalna w danych okolicznościach.
Istotne jest, czy członek zarządu działał w interesie spółki, a nie
realizował wyłącznie cudze instrukcje i interesy osób trzecich.
Działanie w granicach dozwolonego ryzyka nie może prowadzić
do odpowiedzialności prawnej.
Rozwiązania mające na celu ograniczenie
odpowiedzialności członków zarządu
Wewnętrzny podział kompetencji członków zarządu.
System kontroli wewnętrznej.
Absolutorium.
Ubezpieczenie członków zarządu i innych osób
sprawujących kierownicze funkcje w spółce (D&O).
Regulacje w umowie członka zarządu ze spółką
(Indemnification Agreement).
Odpowiedzialność członka Zarządu będącego
pracownikiem spółki.
Wewnętrzny podział kompetencji
Podział obowiązków pomiędzy poszczególnych członków
zarządu.
Regulacja w umowie / statucie spółki.
Monitoring sytuacji finansowej spółki przez każdego z członków
zarządu (upadłość).
System kontroli wewnętrznej
Procedury wewnętrzne.
Właściwy przepływ informacji i dokumentów.
System raportowania.
Kontrole.
Absolutorium
Skutki prawne udzielenia absolutorium → kwestia dyskusyjna
(dwie alternatywy):
zwolnienie z odpowiedzialności
za okres, którego absolutorium dotyczy,
dotyczy ujawnionego stanu faktycznego;
albo
akceptacja działalności zarządu w okresie sprawozdawczym,
która nie skutkuje zwolnieniem zarządu z odpowiedzialności lecz
jedynie odwraca rozkład ciężaru dowodu co do winy w
przypadku zgłoszenia roszczeń.
Ograniczenie znaczenia absolutorium – nie wiąże wspólników
/ akcjonariuszy (w przypadku actio pro socio) a także w
przypadku upadłości spółki – art. 486 i 487 KSH).
D&O Ubezpieczenie
Ubezpieczyciel pokrywa szkodę spółki, gdy odpowiedzialność
ubezpieczonego członka zarządu jest bezsporna.
Jego wysokość jest zwykle kwotowo ograniczona
Ograniczenie odpowiedzialności członków
zarządu wobec spółki w umowie ze spółką
(kontrakt menedżerski)
Ograniczone korzyści:
nie wiążą wspólników / akcjonariuszy (actio pro socio),
w przypadku upadłości spółki,
stosunek umownych ograniczeń do KSH (przepisy bezwzględnie
obowiązujące).
umowa indemnifikacyjna z udziałowcem
Kodeks Pracy
Członek zarządu - pracownikiem spółki.
Zbieg odpowiedzialności na gruncie KP i KSH.
Prymat KSH nad KP.
Robert Gawałkiewicz
Starszy Partner
SOŁTYSIŃSKI KAWECKI & SZLĘZAK
ul. Wawelska 15 B
02-034 Warszawa
tel.: +48 22 608 70 55
fax: +48 22 608 70 70
mobile: +48 604 190 888
[email protected]