Pozew grupowy także dla inwestorów

FELIETON
Pozew grupowy także dla inwestorów
Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym („Ustawa“) dedykowana była
przede wszystkim konsumentom, będącym z reguły słabszą stroną sporu sądowego.
W ciągu 2 lat obowiązywania Ustawy postępowania grupowe zyskują na popularności nie
tylko wśród konsumentów.
Z
jej przepisów korzystają także
przedsiębiorcy pozywając np.
Skarb Państwa lub ZUS. Ustawa
może jednak mieć zastosowanie także do zdarzeń występujących na rynku kapitałowym i służyć ochronie inwestorów, co potwierdza przypadek
jednej ze stoczni szczecińskich.
Kiedy inwestorzy mogą korzystać
z postępowania grupowego ?
RKKW - Kwaśnicki, Wróbel & Partnerzy
niż w przypadku zasad ogólnych – to
menedżerowie muszą, chcąc uchronić się
od odpowiedzialności, wykazać brak swojej winy. Skutki takich zdarzeń mogą dotykać szeregu akcjonariuszy, często drobnych. Indywidualne dochodzenie przez
nich roszczeń może być utrudnione –
z uwagi na znaczną opłatę sądową, koszty
biegłych, konieczny duży nakład pracy
i fachową wiedzę. Problemy te zdecydowanie łatwiej przezwyciężyć w grupie (choćby
dlatego, że pozew grupowy jest tańszy niż
indywidualny).
Mimo powyższych udogodnień pozwy grupowe inwestorów nie cieszą się jeszcze zbyt
dużą popularnością. Stan ten mogą wywoływać trudności w spełnieniu przez grupę
niektórych
warunków
wskazanych
w Ustawie. Grupa dochodząca roszczenia
pieniężnego (np. odszkodowanie) na podstawie Ustawy musi bowiem ujednolicić
żądaną przez każdego członka grupy kwotę
(równe odszkodowanie ryczałtowe dla każdego). Jeśli skala szkód nie jest zbyt zróżnicowana możliwe będzie przyjęcie przez
powodów jednej wspólnej kwoty w ramach
całej grupy. Ustawa przewiduje nadto możliwość tworzenia podgrup, w ramach których łatwiej ujednolicić większe różnice.
Często jednak zachodzi tak duża dysproporcja w rozmiarze szkody – wynikająca choćby z wielkości pakietu posiadanych akcji –
że nawet podział na podgrupy nie rozwiązuje problemu. Jeśli natomiast wysokość
roszczenia każdego członka grupy nie zostanie ujednolicona, postępowanie grupowe
nie będzie mogło się toczyć.
Przesłanki dochodzenia roszczeń
w postępowaniu grupowym
Najtrudniejszym wydaje się pierwszy krok –
skomunikowanie się przynajmniej 10 osób
i wystąpienie z pozwem. Pomocne są tu m.in.
portale internetowe. O tym, czy postępowanie
ma charakter grupowy decyduje ostatecznie
sąd. Jeśli decyzja w tym przedmiocie będzie
pozytywna, sąd ogłosi o tym w prasie, co
może spowodować, że do grupy przystąpią
kolejne osoby. Na dalszym etapie postępowania toczy się ono w zasadzie normalnie.
Przewidziano jednak pewne ograniczenia
w stosowaniu Ustawy. Dochodzone w postępowaniu grupowym roszczenia powinny być
jednego rodzaju, zgłaszane przez co najmniej
10 osób i oparte na tej samej lub na takiej
samej podstawie faktycznej. Rodzaj roszczenia
to – ogólnie mówiąc – rodzaj (przedmiot)
żądania dochodzonego pozwem. W postępowaniu grupowym wykluczone jest, aby część
grupy wystąpiła z żądaniem zapłaty, a część
z żądaniem ustalenia prawa lub stosunku
prawnego. Wszyscy muszą więc żądać tego
samego. Grupa musi liczyć min. 10 osób i musi
ją reprezentować radca prawny lub adwokat.
Roszczenia wywodzone przez członków grupy
muszą mieć tę samą (identyczną) podstawę
faktyczną lub taką samą podstawę faktyczną
(tzw. podobieństwo zdarzeń). Identyczna podstawa faktyczna wystąpi, gdy członkami grupy
są osoby poszkodowane jednym zdarzeniem
– np. określona czynność zarządu w procesie
łączenia spółek. Podobieństwo zdarzeń wystąpi w sytuacji zawarcia z jednym pozwanym
przedsiębiorcą wielu podobnych umów.
Zdj.: © FotolEdhar - Fotolia.com
Podstawą pozwu grupowego inwestorów
może być np. czyn niedozwolony, a więc
sytuacja, gdy pozwany swoim zawinionym
działaniem lub zaniechaniem wyrządził
powodowi (każdemu członkowi grupy)
szkodę. Kodeks spółek handlowych („KSH“)
przewiduje tego typu sytuacje. Jedna z nich
wystąpi, gdy członek zarządu, rady nadzorczej lub likwidator przez swoje działanie lub
zaniechanie sprzeczne z prawem lub statutem spółki wyrządzi szkodę spółce (art. 483
KSH). Jeśli z żądaniem odszkodowawczym
nie wystąpi sama spółka, może to zrobić –
po upływie roku – każdy akcjonariusz (art.
486 § 1 KSH). Akcjonariusze mogą też
dochodzić od zarządców spółki naprawienia wyrządzonej im szkody na zasadach
ogólnych (art. 490 KSH). W obu wypadkach pomocne może być właśnie postępowanie grupowe.
Zdarzenia wywołujące szkodę akcjonariuszy (i wspólników) mogą wystąpić np. przy
procesie łączenia (art. 526 KSH), podziału
(art. 548 KSH) i przekształcenia spółek (art.
568 KSH). Co ważne, wówczas to – inaczej
 dr Radosław Kwaśnicki ([email protected]), Damian Dworek,
55 Akcjonariusz 3/2012